Morgunblaðið - 13.05.1944, Blaðsíða 2

2
MOKGUNBLAÐIÐ
Laugardag'ur 13. maí 1944,
Ný rödd frá Svíþjóð:
„Kristján X. hefir enga
möguleika til þess ú gegna
skyldum sínum sem
konungur íslandsu
i
i
! ENN hefir ríkisstjórninni
i Viorist skíyti frá sendiráðinu í
•Stokkhólmi (móttekið 11. þ. m.)
og er þar getið umsagnar eins
sænsks stórblaðs, sem er mjög
! á annan veg en hinna þriggja
blaða, er áður bárust fregnir af.
„Göteborg Handels och Sö-
[ farsístidning“ í-Gautaborg rit-
; ar um boðskapinn:
„Krisljári konungur hefir nú
: rofið sína löngu þögn með orð-
sendingu. Hann tálar þar ekki
sem konungur Danmerkur. í
því landi er sem stendur engin
1 ögleg stjórn, og ekki er langt
: frá því, að telja megi konung-
!inn fanga. Krístján 10. hefir
iheldur ekki möguleika lil þess
að gegna skyldum sínum sem
| konungur Islands, þeim, er
jstjórnarskráin ákveður. Síðan
jfyrir fjórum árum hefir hið
! litla eyríki í Norðuratlantshaf-
; xnu orðið að stjórna málum sín-
jum sjálft. Tækifærið hefir ver-
ið notað til þess að slíta fyrir
jfult og alt þann þráð sem tengdi
lísland við sambandslandið. Ný
'stjórnskipunarlög hafa verið
jsamin og á ísland samkvæmt
þetrn að vera lýðveldi. Að þró-
,'unin.srriám saman gekk í þessa
(átt, furðar engan mann á. Árið
1819 fengu íslendingar fult
sjálfstæði í konungssapabandí
við Ðanmcrku. Var þá þegar
jljóSt, að þetta var einungis
jbráðalfirgðaráðstöfun. Enginn
-efaðist um það, að íslendingar
imyndu segja upp sambandslaga
isamningnum, þegar lækifæri
igæfist eftir 1941. Hefði ekki
iheimsstyrjöldin skollið á, myndi
alt hafa verið fært í lag, bæði
;af hálfu íslendinga og Dana
til fullkomins skilnaðar. Mót-
staðá sú, sem nú kemur fram
áf Dana hálfu, er ekki gegn
sambandsslilunum sém slíkum.
PaS, sem andúðinni veldur, er
það, að þau eru knúin fram án
þess löglegra formsatriða sje
gætt. Beinir sam'ningar hafa
ekkí getað farið fram milli
gtjórna ríkjanna eftir að Dan-
pnörk var hernumin. íslending-
jar hafa nú tekið málið í sínar
leigín hendur og notað sjer nú-
!verandi áslæður til þess á
þægilegri hátt en annars hefði
fverið hægt, að lýsa sambandinu
þiitið. Það leikur ekki á tveim
t.ungum, að hinn formlegi rjett
júr er Dana megin. Áður hafa
bæði Stuðning forsætisráðherra
bg Bdhl forsætisráðherra í orð-
sendingu lil íslensku þjóðarinn
nr gerst formælendur dansks
ujónarmiðs og haldið því fram,
að sambandslögin verði einung
ís afnumin með því að þar til
kom'iJ ný dönsk löggjöf. Boð-
í.kapur Kristjáns konungs fcr,
jeins og búast mátti við, í sömu
átt“
„Við þenna atbúrð“, segir
blaðið enníremur, „er málum
þannig komið, að varla getur
hugsast, að íslendingar muni á
síðustu slundu hætta við áform
sín, Um þessar mundir eru lið-
in þrjú ár frá því uppsögn ís-
lendinga á sambandslagasamn-
ingnum var opinberlega sam-
þykt á Alþingi. Það er hjer í
nokkuð líkt um aðferðir og
þær, er Norðmenn viðhöfðu
1905, þegar talið var að Oscar
konungur hefði lagt niður völd,
er hann átti erfilt með að
mynda nýja stjórn. Líklega
hefir þó orðsending Kristjáns
konungs ekki meiri áhrif en
ávarp Oscars til norsku þjóð-
arinnar forðum“.
Ennfremur segir blaðið:
„Fyrri heimsstyrjöld varð af
drifarík fyrir Island, eins og
ýms fleiri smáríki. í lok hennar
var landið viðurkent fullvalda
ríki. Ekki getur talist að kon-
ungssambandið við Dani hafi
verið neitt þvingandi band, en
að íslendingar vilja losna jafn-
vel við þessi síðustu tengsl við
hið gamla móðurland, hafa þeir
aldrei farið dult með. Það er
greinilegt að íslendingum finst
liggja á í þessu máli, og jafnvel
þótt þeir eigi það á hættu að
sambúð þeirra við Dani verði
miður góð hjer eftir, virðast
þeir ekki hika, heldur láta
'skeika að sköpuðu“.
Blaðið lýkur greininni svo:
,.Á þessum tímum er hægt að
fullyrða það, og það eitt, að
þessar viðsjár Dana og Islend-
inga sanna öllum heiminum
hve djúpt sundrungin á Norð-
urlöndum stendur, að norræn
samvinna er enn skýjaborg ein,
Sem hverfur út í bláinn“.
Ekkert sarixþykki
fengist!
í leiðara Berlingatíðindá um
boðskapinn stendur: „Einskis
samþykkis til breytinga á
stjórnarforihinu hefir verið
beiðst, og af boðskap konungs
verður sjeð, að þótt þess hefði
verið beiðst, mundi undir nú-
verandi kringumstæðum ekk-
ert samþykki hafa verið veitt
til slíks“.
★
Eigi er ástæða til að láta
mörg orð fylgja þessum blaða-
ummælum af hálfu Morgun-
blaðsins.
Ummæli hins merka blaðs,
„Handels och Söfartstidning" í
Gautaborg, eru rjettari í garð
Islendinga en hinna þriggja
Stokkhólms blaða, sem getið
var áður. Þó gætir hjer einnig
nokkurs misskilnings, en ekki
skal frekar farið út I þá sálma.
Þau eru ekki mörg ummælin
úr danska blaðinu „Berlinga
tíðindum“, sem símuð voru, en
Framh. á bls. 11
Vinsamlei
ödd frá
Frá sænska sendiráðinu
í Reykjavík,
Ræða, sem Björn Þórðarson,
forstætisráðherra flutti í tilefni
af 25 ára afmæli Norræna fje-
lagsins. hefir nú borist Svenska
Morgenbladet, (sem er frjáls-
lynt blað) og gerir blaðið þetta
að umræðuefni í forystugrein
sinni í dag, (12. maí). Stendur
þar meðal annai*s, að síðustu og
nákvæmustu fregnir frá íslandi
leiði í ljós, að Islendingar hafi
ekki á nokurn hátt mist vitund-
ina um það, að þeir tilhéyri
Norðurlöndum. Ummæli forsæt
isráðherra, Björns Þórðarsonar,
um sjálfstæðisþrá íslendinga og
um vilja þeirra til norrænnar
samvinnu, birtir blaðið orðrjett
og bendir á að tilfinningin fyrir
norrænni samvinnu hafi greini-
lega gétað komið í Ijós, er ein-
ing var komin á milli flokkanna
í sjálfstæðismálinu, og hafi þeir
erlendu menn, sem með þessu
fylgdust, komið auga á þetta.
Blaðið heldur áfram: — Hjer
á Norðurlöndum finst mönnum
það vissulega hryggilegt, að
breytingar þessar eiga sjer stað,
méðan styrjöld geysar, en samt
er einnig hægt að skilja kapp
Islendinga í máli þessu. Víst er
um það, að stríðið hefir ekki
flýtt fyrir að þetta mál væri út-
kljáð. Skilnaðurinn við Dan-
mörku hefði farið fram árið
1944, þótt friður hefði verið,
eins og ráð var fyrir gert 1918.
Frá sýslufuitdi Vestur-Skaftafellssýslu:
Ytri-Skógar skólaset-
ur Skaftfellinga
og Rangæinga
Fjölséff knaffspyrau-
námskeið í Keflavfk
Nýlega er lokið 17 daga
knattspyrnunámskeiði, er Axel
Andrjesson, sendikennari í. S.
í., hefir haldið í Keflavík. —
Þátttakendur voru þar 145, en
þar af voru 47 stúlkur, sem
lærðu handknattleik. Nemend-
ur voru alt frá 8 ára aldri.
Námskeiðinu lauk með sýn-
ingu, og voru viðstaddir hana
foreldrar nemendanna og ýms-
ir fleiri. 64 nemendur sýndu,
þar af 14 stúlkur.
Axel Andrjesson, sem nú er
4 förum til Akraness, til þess
að halda þar námskeið, hefir
skýrt blaðinu svo frá, að áhugi
hafi verið mikill á námskeiði
þessu, bæði meðal unga fólks-
ins og aðstandenda þess.
Á sýningunni var húsfyllir,
og gerður góður rómur að gerf-
inu og framförum nemendanna.
- ITALIA
PYamh. af bls. 1.
vjelar hafa ekki sjest. Þjóð-
verjar hafa bygt mörg stál-
og steinstevpuvirki í Gustav
línunni, en nokkrum kíló-
metrum norðar eru aðrar
öflugar varnarstöðvar, sem
nefnast Adolf Hitler-línan.
Ekki hefir heyrst að herir
bandamanna við Anzio hafi
enn látið neitt til sín taka. -
AÐ A LFUNDUR sýslunefnd
ar Vestur-Skaftafell.ssýslu var
haldinn í Vík dagana (>. til 9.
maí ,s.l. Voru mörg merkileg
mál tekin ]iar til meðferðar,
þar á meðal skilnaðar- og
lýðveldismálið og er skýrt frá
ályktun fundarins í því á öðr-
um stað í hlaðinu.
Fjárliagur sýslusjóðsins er
góðui'. Tekjueftirstöðvar frá
f. á. voru kr. 16887,54, en í
sjerstökum varasjóði, sem
ætlaður er til ýmMegra nota,
eru auk ]>ess kh 22184,17.
Áætlaðar tekjur fyrir þetta
ár eru kr. 57488,94, þar af
niðurjöfnunargjald kr. 35700,
00. Ilelstu útgjaldaliðir eru til
Samgöilgumála kr 18600,00.
Unglingaskóla í Vík kr. 2000,
00, auk lijgboðinna útgjalda.
Sýslan hefir um langa hríð
veitt styrk til sundmála og
gerir enn í þetta sinn, þótt
]>au sjeu nú að komast í hend-
ur skóla- og fræðsluaðila, þar
sem sund telst skyldunáms-
grein. Einnig vill sýslunefnd-
in styðja að skógræktarmál-
um og er verið að stofna skóg
ræktarfjelag í sýslunni fyrir
forgöngu hennar.
En merkilegasta málið, ann
að en sjálfstæðismálið, sem
fvrir lá, var um stofnun hjer-
aðsskóla að Ytri-Skógum í
Austur-Eyjafjallahrenpi.
Höfðu Rangárvallasýsla og
Skaftafellssvsla fengið rjett í
löguin um hjeraðsskóla 1940,
til stofnunar slíks skóla sam-
eiginlega, en nú var komið
fram tilhoð frá eigendum
meiri hluta Ytri-Skóga (sem
er tvíbýlisjörð), um að gefa
þessum hjeruðum jarðei’gnina
til skólaseturs, og tók sýslu-
nefnd Vestur-Skaftafellssýslu
bví hakksamlega og fegins
hendi, eins og hin sýslan hafði
áður gert á sýslufundi Rang-
æinga. Er staðurinn á sýslu-
mótum og hinn ákjósanleoasti.
—- Gtefendurnir eru: Ekkia
Páls Bárðarsonar í Yl ri-Skóg
um, Margriet Oddsdóttir, (en
um het.ta ha-fði Páll heit. einn.
ig tekið ákvörðim áður en
bann lie.st) og Gnðmundur
h iartanRson ð tri-Skógnm og
knna haus Margriet Bárðar-
dóttir. með sonum beirra
heorgia. Gústafi og ðla B.
P'-'lssonum og Tviai’tani og
Bárð-i Gnðmundssonum. Er
hetta alkunnugt merkisfólk,
ættstofnar þdfes standa í háð-
um sýslum.
f tilefni af þessu komu
sýsbmefndir hegg.ja þessara
sýslna, saman að Ytri-Skóg-
um síðastl. sunnudag, 7. ]>. m„
1il sameiginlegs funda um
sk olam ál ið, ásamt gestum
þeirra (þar á meðal fræðslu-
málastjóri og forstöðumaður
rafmagnsef’tirlits ríkisins, en
húsameistari ríkisins var for-
fallaður). Voru liin sameigin-
legu mál rædd með milduni,
áhuga og eindrægni og vorui
allir sammála um, að örugg-
ur imdirbúningur til þessarar.
skólastofnunar skyldi sem;
fyrst hafinn með samvinnuu
ríkis og hjeraða. Ilin stóiv
höfðinglega gjöf skólaseturst
ins var þökkuð hið besta, eií
gefendur tóku þátt í sam-
■kvæminu. Var þarna mann-
fagnaður mikill og ágætur
heini veittur. Voru menn á!
einu máli um, að méð þessarí1
stofnun mætti rísa ný menn-
ingarsamvinna milli ])essara
nágrannahjeraða.
1 undirbúningSnefnd máls-
ins voru kjörnir 3 menn af.
hálfu hvorrar sýslu: Af hálfu
Vestur-Skaftafellssýslu, odd-
viti sýslunefndarinnar Gísli
Sveinsson sýslumaður, Sigur-
jón Kjartansson kaupfjelags-
stjóri Vík og Eviólfur Gnð-
mundsson hreppstióri á Ifvoli;
frá Rangárvallasýslu oddviti
sýslnnefndar B.iörn Biörnssotí
sýshimaður, siera Erlendur;
Þórðarson í Odda og sjera
Sveinhjörn Hognason á Breiðri
hólstað. — en af hálfu fræðslu
málastiórnarinnar mnn taka
sreti í nefndinni, sem odda-
Tnað"r. TTelgi Elíasson fræðsht
málastióri.
Samþvkt
um skilnað og lýðveldi á sýlu-
fundi Vestur-Skaftfellinga.
Á NÝAFSTÖÐNUM sýslu
fundi í Vík í Mýrdal var á und
an öllum öðrum málum sam-
þykt í einu hljóði, með atkvæð-
um allra sýslunefndarmanna,
svofeld ályktun eftir tillögu
Gísla Sveinssonar sýslumanns;
Aðalfundur sýslunefndar
Vestur-Skaftafellsýslu 1944 tel-
ur það sjálfsagt, að allir Islend
ingar gjaldi jákvæði við fullum
skilnaði við Danmörk og stofn-
un lýðveldis á íslandi, eins og
nú er áformað af Alþingi. Skor
ar fundurinn á alla kjósendur I
sýslunni að neyta atkvæðisrjett
ar síns í þessu skyni við þjóð-
aratkvæðagreiðsluna, sem nú
fer fram um þessi mál.
í Reyljavíl
í GÆRKVELDI höfðu als
1631 kjósandi greitt atkvæði
hjer í Reykjavík. — Af þeim
eru 679 Reykvíkingar og 952
utanbæjarmenn.
Athugið! Það er aðeins vika
að kjördegi. Utanbæjarmenn,
atkvæði ykkar þarf að hafa náð
^ til heimakjördæmis ykkar fyrir
kjördag.
Kosning fer fram í Góðtempl-
arahúsinu kl. 9—12 f. h. og frá
kl. 1—4 e. li. og hjá borgar-
fógeta í Arnarhváli kl. 5—7 og