Morgunblaðið - 13.05.1944, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 13. tnaí 1944.
1!
|!
}j
TItg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
; Fí'amkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Friettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
M
Verndum krónuna!
I
HIN skilmerkilega og greinargóða ræða, sem Pjetur
Magnússon bankastjóri flutti í útvarpinu síðastliðinn
þriðjudag og sem birt hefir verið hjer í blaðinu, á vissu-
lega erindi til allra landsmanna. Þar var gripið á máli,
sem íslensku þjóðinni er framar flestu öðru nauðsynlegt
að kynna sjer til hlítar.
Pjetur Magnússon gerði full og gréinileg skil tveim
mikilsverðum þáttum í fjármálalífi þjóðarinnar, og hon-
um tókst að setja mál sitt þannig fram, að hver meðal-
grelndur maður ætti að geta gert sjer fulla grein fyrir
þessu annars flókna máli.
Annars vegar rakti P. M. sögu hinnar ört vaxandi seðla-
útgáfu Landsbankans, og sýndi fram á, að þrátt fyrir allt
stafar verðgildi krónunnar engin hætta af henni, vegna
inneigna bankanna erlendis. Hinsvegar-gerði P. M. grein
fyrir, hvernig þessar erlendu innstæður bankanna eru
til komnar og hverjur eru eigendur þessa fjár. Hann
varaði menn við að trúa þeirri fjarstæðu, sem stundum
væri haldið fram, að það væru bankarnir eða fáeinir
stríðsgróðamenn, sem ættu þetta fje. Eigendur fjárins
eru íslenskir sparifjáreigendur, þ. e. almenningur í land-
inu. Gat P. M. í því sambandi þess, að í Landsbankanum
einum væru nú hvorki meira nje minna en 47.000 spari-
sjóðsbækur.
Eftir hina glöggu og skilmerkilegu ræðu P. M. ætti öll-
um landsmönnum að vera ljóst, að það eru aðeins tvær
hættur, sem geta steðjað að íslensku krónunni.
Önnur er sú, að krafist verði hærri tilkostnaðar af
framleiðslu landsmanna en hún fær undir risið. Afleið-
ing þess yrði: Samdráttur atvinnurekstursins, vaxandi
atvinnuleysi og fall krónunnar.
Hin hættan er, að almenningur í landinu haldi áfram
eða auki kaup á óþarfa, því að það er alkunnugt lögmál,
að því fleiri krónur sem spyrja eftir sama vörumagni, því
meir hækkar varan í verði — þ.e. a. s. krónan fellur.
★
Það er íslensk alþýða, sem á þær hundruðir miljóna,
sem geymdar eru á innstæðureikningum bankanna er-
lendis. Og það eru eigendur þessa fjár, sem ráða verðgildi
krónunnar.
Til þess að varðveita verðgildi krónunnar og jafnframt
tryggja, að hú'n hækki í verði, verða menn alveg sjerstak-
lega að hafa þetta tvent í huga: Að heimta aldrei meira
af framleiðslunni en hún fær undir risið og, að kasta
aldrei peningum út í kaup á óþarfa, sem einnig er skyn-
samlegt af þeirrt ástæðu, að síðar fá menn miklu meira
vörumagn fyrir sama krónufjölda.
Þetta eru boðorðin, sem allur almenningur verður að
leggja sjer ríkt á hjarta og víkja aldrei frá. Þess' vegna
er það án efa hyggilegast, að fylgja ráðum Pjeturs Magn-
ússonar, geyma fjeð í sparisjóðum, enda þótt litlir vextir
sjeu af því greiddir eins og stendur. Það Verður vonandi
ekki langt að bíða þess, að kallað verði eftir þessu fjár-
magni út í athafnalífið. Þá mun koma í ljós, að viturlega
hefir verið að farið, og innstæðan í sparisjóðsbókinni er
góð eign og framtíðaröryggi þess, sem hana á.
Það er ánægjulegt til þess að vita, að sú velmegun,
sem hjer hgfir orðið að undanförnu, hefir náð til lands-
fólksins í heild. Þetta sýna best sparisjóðsbækumar í
bönkum og sparisjóðum víðsvegar um land. En þá er líka
þess að vænta, að þessi þróun verði til þess að opna augu
almennings fyrir nauðsyn heilbrigðrar efnahagsstarfsemi
í landinu. Að aknenningur skilji það hjer eftir betur en
hingað til, að þjóð, sem vill standa á heilbrigðum fjár-
hagsgrundvelli, verður vel að gæta þess, að ofbjóða aldrei
gjaldgetu þegnanna.
Þetta verðum við ísléridingar um fram alt að rtiuná. En
hjeí eru til menn sém virðast líta svo á, að það eitt að
leggja á skatta sje bjargráð — og því meira bjargráð, sem
skattarnir eru hærri.
Ásgeir Ásgeirsson,
bankastjóri,
fimlugur
,,0-JÆJA, er það rjett, að
hann Ásgeir fræðslumálastjóri
— nei, bankastjóri, vildi jeg
sagt hafa — sje að verða fimt-
ugur?“ sagði einn kunningi
minn við mig um daginn.
Það er nú svo. Hann Ásgeir
er fimtugur í dag. Hann er
fæddur að Kóranesi á Mýrum,
sonur þeirra hjónanna Ásgeirs
Eyþórssonar kaupmanns og
Jensínu Matthíasdóttur. Að
skólamentun er Ásgeir guð-
fræðingur, lauk hann hjer guð-
fræðiprófi 21 árs.
Fáir núlifandi íslendingar
munu eiga fjölþættari starfs-
feril en Ásgeir. í 2 sumur, að
loknu stúdentsprófi, var hann
sundkennari í Vestmannaeyj-
um, 1915—16 var hann bisk-
upsskrifari, 1917—18 bankarit-
ai'i, 1918—26 kennari við
Kennaraskólann, fræðslumála-
stjóri var hann 1926—31 og
1934—38, en 1931—34 var
hann fjármála- og forsætisráð-
herra. Síðan haustið 1938 hefir
Ásgeir verið bankastjóri í Ut-
vegsbankanum. Auk þessara
starfa hefir Ásgeir verið þing-
maður Vestur-ísfirðinga síðan
1924. Hann var forseti samein-
aðs Alþingis á því herrans ári
1930.
Það, sem einkum einkennir
alla framkomu Ásgeirs, bæði í
orði og verki, er glæsimenska,
prúðmenska og drengskapur.
Hjálpfús og bóngóður er hann
svo að af ber.
Þar eð jeg veit, að Ásgeiri
mun það lítt að skapi, að ágæt-
um hans sje á lofti haldið, þá
skal ekki að þessu sinni farið út
í það að skýra nánar frá því
mikla og góða starfi, sem hann
hefir unnið í þágu þjóðarinnar.
Enda þótt Ásgeir hafi gegnt
mörgum ábyrgðarmiklum störf
um um æfina af þeirri kosf-
gæfni, lipurð og alúð, sem hon-
um er lagin, þá hygg jeg, að
uppeldis- og skólamálin hafi
verið og sjeu honum hjartfólgn
ust. Jeg tel því, að engum sje
gert rangt til, þótt jeg búist við
því, að á þessum degi muni
kennarar landsins og þeir aðr-
ir, er að uppeldis- og skólamál-
um starfa, senda afmælisbarn-
inu einlægastar þakkarkyeðj-
ur og heillaóskir á þessum tíma
mótum, sem talin eru hátindur
mannsæfinnar.
Þá vil jeg að lokum óska
þess, að hin ágæta kona Ás-
geirs, frú Dóra Þórhallsdóttir,
og börn þeirra, megi sem allra
lengst njóta þessa prýðilega
heimilisföður til heilla landi og
lýð. Helgi Elíasson.
V,'U7Í ilripar:
I Ú Á

♦** ♦*♦•**•*• «
ctcjdecýŒ fíj'i.
Samtal í síma.
„Halló!“
„Ha?“
„Hvur?“
ALLIR SÍMANOTENDUR hjer
á landi kannast við þessi tilsvör,
pegar hringt er í síma. Það er
írein undantekning, ef maður
:ær önnur svör. Það dettur fáum
i hug að sýna kurteisi í síman-
um. Þar þykir nóg að hvá og
segja halló. Og það er svo sem
akki betra ’njá þeim, sem hringja,
heldur en þeim, sem í símann
svara. Venjulegast er farið að á
þessa leið:
„Má jeg tala við N. N.“. Það
er ekki einu sinni spurning, held-
ur krafa eða fyrirskipun. Ein-
kennileg háttvísi, sem við Islend
ingár höfum tamið ökkur, er við
notum síma.
Ekki er þetta innflutt, nema
þá hallóið. Á flestum erlendum
tungum er skeytt við, þegar beð-
ið er um að fá að tala við mann,
eða miðstöð er beðin um númer:
„viíjið þjer gjöra svo vel“.
Það er ekkert síður ástæða til
að sýna kurteisi, þegar maður
talar í síma en þégar maður tal-
ar við mann á götum úti eða í
húsum inni án hjálpar símans.
Það er mesti misskilningur að
halda, að símaáhaldið komi í stað
viðurkendra umgengnisvenja sið
aðra manna.
Ekki er hægt að hafa þá af-
sökún, að háttvísi í síma sje
„ekki til í málinú*. Það eru bara
venjulegar kurteisisreglur, sem
menn eiga að temja sjer og eru
til í íslensku eins og öðrum tungu
málum.
Iíættum að segja „ha“
og „hvur“.
ÞAÐ ER siður hjer í bæ, að ef
eitthvað fer aflaga, þá eru haldn-
ar ,vikur‘ til að bæta úr og kenna
mönnum að haga sjer í þessu eða
hinu. Jeg held, að ekki veitti af
að bæta einni slíkri viku við
hreinlætisvikurnar og umferðar-
vikurnar. Það ætti að stofna til
kurteisisviku. Það þarf meira að
segja ekki heila viku til, ef all-
ir vilja taka þátt í umbótunum.
Ef við hugsum okkur, að einn
dagur væri helgaður góðri hegð-
an og framkomu símanotenda,
þá mætti setja þessar reglur:
Þegar þjer eruð hringdur upp
í síma, þá segið strax númer sím-
ans, sem þjer svarið í. Hættum
að svara með „ha“ og „hvur“.
Þegar þjer hringið upp í síma,
segið þá til nafns yðar eða fyrir-
tækisins, sem þjer eruð að
hringja fyTÍr og biðjið um að
gjörá svo vel að fá að tala við
þenna eða hinn. Þegar sá, sem
svarar, hefir lofað að greíða úr
bón yðar, þá þakkið fyrir yður.
Þeir, sem fínna einhverja fró-
un í að segja „halló1!, geta gert
það átölúlaust, en annars er það
alveg óþarfa orð i símasamtölum
og stafar sennilega frá þeim tim-
um, er síminn var ófullkomnari
en hann er nú og illa heyrðist í
honum. Ef þjer hafið Valið skakt
númer, þá biðjið afsökunar. Ef
allir færu eftir þessum einföldu
reglum, þá er jeg viss um, að
mörg reiðiyrði, blót og ragn
myndi hverfa hjá óþolinmóðum
símanotendum.
„Saga Reykjavíkur".
„SAGA REYKJAyÍKUR" er
víðar skráð en í bókum Jóns
Helgasonar biskups og hinni á-
gætu bók Klemensar Jónssonar.
Töluvert stór þáttur í sögu bæj-
arins er enn skráður utan á ýms
hús hjer í bænum. Þetta getui-
tnu %
%
♦*♦ ■»!♦♦*♦ ♦*♦ ♦*• ♦*»
hver vegfarandi sannfærst um,
er hann gengur um bæinn. Víða
á húsum má lesa nöfn kauþ-
manna, sem legið hafa áratugi
undir grænni torfu, og annars-
staðar eru nöfn verslana og kaup
manna, sem löngu eru f luttir . í
ný húsakynnj. Þeir Reykvíking-'
ar, sem eru of ungir til að muna
eftir, hvar einn stærsti útgerð-
armaður bæjarins, um og eftir
aldamöt, hafði verslun og skfif-
istofur, getur sjeð það svart á
| hvítu, því nafn háns blasir enn
við á húsakynnum. , þeim, sem
hann hafði. Þetta er aðeins eitt
dæmi af mörgum, sem upp mætti
telja.
Kanske er þetta látið standa til
virðingar við þá látnu og lifandi
heiðursmenn, sem hlut eiga að
máli, en það er sannarlega ekki
gert af umhyggju fyrir viðhaldi
húsanna eða útliti bæjarins.
•
Óheppinn garðeigandi.
Garðeigandi skrifar:
„JEG VERÐ að teljast mjög
óheppinn maður. Fyrir nokkrum
dögum byrjaði jeg að setja nið-
ur í garð minn, sem er á baklóð
húss míns. Glaður gekk jeg að
graut mínum, er þessu kvöld-
verki míriu var lokið.
. Nú vill svo illa til, að ná-
granni minn á nokkur hænsni,
sem eru í kofa skammt frá „akr-
inum“. — Næsta kvöld, er jeg för
að forvitnast um, í hvernig ásig-
komulagi girðing sú, er markar
umráðasvæði mitt, væri, sá jeg
mjer til mikillar skelfingar, að
púturnar höfðu komist inn fyr-
ir girðinguría, og er þá ekki að
spyrja um, hver árangur varð
af starfi mínu í gærkvödi. Hæn-
urnar höfðu legið í ,,sólbaði“,
því þó merkilegt megi virðast,
var sól þennan dag, rótað upp
fræum og engu líkára en að þær
hafi notað kartöfluútsæðið sem
íótbolta, svo langt höfðu þær
borist, í þessari miskunnarlausu
hænsnaárás.
Jeg er óheppinn!"
Eiga menn ekki að
hafa girðingar?
„EN. HVAÐ um það, jeg tók
þessu með hinni mestu prýði og
sýndi „úlfalda" þoiinmæði og tók
til óspiJtra mála enn á ný, éftir
að hafa bætt nokkuð varnarvirk-
in, girðinguna.
Eftir því, sem jeg veit best,
er maður skyldur til að hafa
girðingu umhverfis hús sín í
fullkomnu ,lagi, eða svo segir, að
mig minnir, í Jögreglusamþvkt
Reykjavíkur. — En stendur ekk-
ert Um, að maður, sem hafi
hænsni, sje einnig skyldur að
hafa hænurnar i girðingu? Því
jeg fyrir mitt leyti er löghlýð-
inn maður og krefst hins sama
af náunganum.
Víkverji! Jeg treysti þjer til
að upplýsa mig um þetta mál
svo fljótt sem auðið er“.
★
Ja, hvað skal segja. Væri ekki
reynandi fyrir mann að fá sjer
mink? Það kvað vera nóg af
þeim dýrum um allar jarðir. Og
víst er, að hænsnin hverfa, þar
sem minkurinn er á ferðinni.
Manntjón í Bretlandi.
London í gærkveldi: Mann-
(jón af völdum loftárása á Bret
!and varð í aprílmánuði sem
hjer segir: 148; menn fórust, en
226 særðust svo, að flylja þurfti
þá í sjúkrahús. — Reuter.
I