Morgunblaðið - 16.06.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 16. júní 1944
MORGUNBLAÐIÐ
9
lí'Kiaiitífl raforkunotkunar á Islandl
S.je nú aðeins litið á það vatnsafl,
seni líklegast er talið til virkjunar
eins og nú standa sakir um rann-
sókn á fallvötnum landsins, verður
þessi misskifting enn greinilegri.
2. tafla sýnir yfirlit yfir fallvötn
J>au víðsvegar á landinu, sem menn
til ])essa h^lst hafa fengið auga-
stað á sem líkleg til virkjunar til
raforkuvinnslu til almenningsþarfa
svo og til ið.ju þarfa. í töflunni eru
þó aðeins talin fallvötn, sem eru
að afli um 1000 hestöfl eða þar
yfir. Eins og áður er getið, er.
rannsóknum fallvatna enn tiltölu-
lega skamt á veg komið hjer á
landi, og mörg þeirra, sem eru í
töflunni nefnd, eru enn lítt athug-
uð. En hún er hjer sett til laris-
legs yfirlits, enda þótt tölur henn-
ar sjeu hvergi nærri svo ábyggi-
legar sem æskilegt væri.
Af vatnsafli þessa yfirlits eru
um 65% í Árness- og Rangárvalla-
sýslum og um 25% í Suður- eg
Norður-Þingeyjarsýslum, eða alls
um 9/10 hlutar í þessum fjórum
sýslum. Þó eru ekki meðtaklir í
yfirlitinu Gullfoss í Hvítá, sem er
e. t. v. alt að 150.000 hö. nje aðrir
virkjunarstaðir í Hvítá og Ö1 fusá
sem talið er að hafi samtals'300
2. tafla Vatnsafl, sem líklegast þykir til virkjunar, eins og nú er komið
athugunum. — Talið eftir sýslum. — Aðeins teknir virkjunarstaðir um
og vfir 1000 hö. i
þús. hö. og eigi heldur Aldeyjar-
foss í Skjálfandafljóti, sem talinn
er um 50 þús. hö.
Þegar talað er um hagnýtingu
vatnsafls á . Islandi til raforku-
vinnslu verður að greina á milli
raforkuvinnslu til almenningsþarfa
og raforkuvinnslu fyrir stóriðju.
I upphafi þessarar greiiíar er gert
ráð fyrir því, að eftir 15 ár muni
verða búið að virkja a. m. k. 100
kvæmt yfirlitinu yfir vatnsaflið1
'hafa eklti sem svarar einu hest-
afli á hvern íbúa af sæmilega vel
virkjanlegu vatnsafli. En þá kaup-
staðir taldir þeirrar sýslu, sem }>eir
lig'gja í. Þar sem svo er verður að
sækja orkuna til annara hjeraða,
ýmist þegar frá upjúiafi eða fljót-
lega, þegar raforka fer að aukast.
En ýms rök geta hnigið að Jjví.að
heppilegra sje að sælyja orkuna í ut-
anhjeraðs orkuver þótt vatnsafl s.je
fyrir hendi í hjeraðinu sjálfu. Fall-
vötn landsins eru nijög misjafnlega
vel fallin til virkjunar. 1 fallvötnum
þeim, sem nefnd eru í.yfirl. sjálfu er
áætlaður virkjunark. þannig 6—700
krónur á hvert hestafl hið lægsta
eu töluvert á þriðja þúsund hið
hæsta eftir núgildandi verðlagi.
Vegna J>essa mikla mismunar á virkj
unarkostnaði getur þegar af þeirri
ástæðu komið til greina að sækja
orkuna í fjarlægara fallvatn þrátt
fyrir þann mikla kostnað, sem
orkuflutningurinn liefir í för með
sjer. Auk þessa kemur og það 151
greina, að jafnaðarlega er til muna
kostnaðarsamara að tiltölu að
i Afl í ; J)ús. ha. Mannfjö. þús, hestöfl. Er þá eingöngu haft virkja hluta af afli fallvatns en
Sýslur Fallvötn Hv. fallv. í sýslu í huga rafafl til afmenningsnota. að virkja það til fulls. Loks getur
Þá aflþörf er hægt að reikna út lítil virkjun í hjeraði orðið óþarfa
Vestmannaeyjar , 3513 og segja fyrir með nokkurri ná- kostnaðarauki, ef hún verður fljót-
Rangárvalla Skógaá 2 kvæmni og þær rannsóknir og á- lega ófullnægjandi, svo að innan
Seljalandsá 2 ætlanir sem- nú eru gerðar miðast skamms. þarf að auki að kosta til
Eystri-Rangá 6 fyrst og fremst við J>aö, að full- mannvirkja til að sækja orkuna
Ytri-Rangá 3 13 3281 nægja henni. En eins eg sjá má lengra að og hið litla orkuver verð-
Sýslumörk Þjórsá 1000 1000 af þeim töflum sem nefndar hafa ur gagnslítið eftir að samband er
Árnessýsla Sog 100 100 5050 verið, er ekki gert ráð fyrir því, fengið við annað stærra.
Gullbringu Elliðaár 5 5 4622’ að til ]>ess þurfi í nánustu framtíð Mönnum hefir því orðið það
Reykjavík V 40902 að taka í notkun nema lítið brot Ijóst, að mikil nauðsyn er þess, að
Hafnarfjöfður 3813 af öllu vatn^afli landsins. Þau hafa fullt skipulag um hagnvtingu
Kjósar 947 100.000 hestöfl, sem nefnd voru, vatnsafls landsins og láta fara
Sýslumörk Botnsá 10 10 eru aðeins 2J4% af áætluðu vatns- fram ítarlegar rannsóknir til að
Bofgarfjarðar Andakílsá 10 10 1245 afli landsins og ekki nema um 6% grundvalla það skipulag á. Hvað
Akranes 1929 af því vatnsafli sem nefnt er í ýf- eftir annaö hafa komið fram á Al-
Mýra 0 0 . 1785 irliti 2. töflu. þingi tillögur í }>essa átt. Stjórn-
Hnappadals Straumfjarðará 2 9 498 Uni hitt hvern kost við munum skipaðar nefndir hafa áður setið
Snæfellsness Fossá O eiga á því, að nytja vatnsafl lands- .á rökstólum um raforkumálin og
Svelgsá i • » 2937 ins til stóriðju, veður litlu spáð. 4. sept. 1942 gerði Alþingi ályktun
Hala Þrándargil i i 1415 Gnægð afls er enganveginn full- um að kjósa fimm manna nefnd.
Barðastranda 0 0 3040 nægjandi skilyrði til þess að stór- er geri tillögur um fjáröflun til
V. Isafjarðar Hynjandi 13 13 2170 iðju verði komið á fót. Þó er aflið þess að gera rafveitur og fela ríkis-
Isafjörður 2897 allmikilvægt skilyrðh Og ekki er stjórninni að láta fara fram, undir
N. ísafjprðar Fossá, Bv. 1 hægt að efast um það, að þjóðinni umsjón rafmagnseftirlits ríkisins,
Fossá, Engid. 1 1 i væri mikiil hagur að því, að geta rannsókn á skilyrðum til vatns-
Skúfnavötn ✓ 25 27 2754 haguýtt vatnsaflið í stærri stíl en afls virkjunar í ff^lvötnum landsins
Stranda. ITvalá 25 hægt er með r'afórkuvinnslu tib og því, hvernig auðveldast s.je að
Þiðriksvalla. ■* 26 2105 v'enjulegra almmenningsþarfa. Er fullnægja raforkuþörf lar/dsmapna
V. Ilúnavattis Víðidalsá 7 7 1470 því mjög mikils vert. að fallvötn hvarvetna á landinu, s.jerstaklega
A. Húnavatns Laxá Fremri 9 landsins verði rannsökuð til hlítar hvort hagkvæmara sje á hverjiun.
Langavatn 2 11 2078 svo að ábyggileg vitnesk.ja sje fyrir stað að vinna orkuna í smáu orku-
Skagaf jarðar Gönguskarðsá 1 hendi um skilyrði til virkjunar veri í námunda við notkunarstað-
Svartá 4r 1 1 • - • • • - - . . þeirra, um verð orkunnar og annað inn eða taka hana úr sameiginldlpi
Fljótaá 4 6 3908 sem máli skiftir, hVenær sem til orkuveitu, sem lögð yrði frá stærra
Siglufjörður 2790 athugunar kemur að koma hjex upp orkuveri um einstaknr sveitir og
Eyjafjarðar Hraunsvatn' 2 iðjuverum. k.auptún eða heila landshluta. Rann-
. Hjúpadalsá 1 3 5401 Það ræður af yfirlitinu yfir sóknirnar skyldi hefja ]>á þegar og
.LJ 'Í 5644 vatnsaflið, að víða verðnr ekki h.j;i. hraða þeim sem mögulegt væri.
S. Þingeyjar Fnjóská Á því komist, að flytja orku þá. Nefndin var þegár kosin á því .Jnngi
Skjálfandafljót 60 sem unnin er*úr fallvötnunum all- og voru í fyrstu í henni finun menn
• Laxá • 70 N 132 ' 4006 ' langar leiðir til uotkunarstaðanna en síðar var bætt við sjötta manni
N. Þingeyjar J ökulsá 300 300 2032 þar sem byggðin er.'Að vísu er það og eiga allir þingflokkar fulltrúa
N. Múla La garfoss 12 svo, að til að fullnæg.ja almenn- í henni. Rannsóknir ]>ær, er álykt-
Fjarðará 6 ingsþörfum á raforku, og til/>ess unin fjallar um, Jhófust og fljót-
Gilsárvötn 12 30 2694 }>arf, eins og áður er sagt, ekki lega. en hjer er um mjög umfangs-
Seyðisfjörður 850 nema fá prósent at' öllu vatnsafl- mikið rannsóknarstarf að ræða og
Norðfjörður 1082 inu, má víða á landinu finna inn- I arf mikill fjöldi sjerfróðra inanna
S. Múla Grímsá 1 1 4316 anh.jeraðs, fallvötn, sem því myndu að koma til. ef vel á að sæk.jast.
A. Ska ftafells Smyrlabjargaá 1 1 1168 nægja, í bili að minnsta kosti. Þó Yerkefnið er syo stórt og starfs-
V. Skaftafells Systravatn 2 2 1578 , eru sex sýslur á landinu, sem sam- kraftar svo fáir, að níikið vantar