Morgunblaðið - 24.06.1944, Blaðsíða 6

I
6
MOhGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 24. júní 1944.
JttregtuiMMtáfr
r'Jtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Raforka og skip eru
öfl framtíðarinnar
ÞAÐ ER MERKILEGT að hugsa til þess nú, að sama
árið og framkvæmdastjórnin færðist inn í landið, eða
á árinu 1904, er reist fyrsta rafstöðin á íslandi. Um leið
og við nú erum að endurreisa lýðveldið í landinu, eru
á prjónunum áætlanir um raforkuframkvæmdir, er mið-
ast við það að leiða raforku um gjörvalt landið í nán-
ustu framtíð, eða á 10—15 næstu árum!
★
í grein, er Jakob Gíslason, verkfræðingur, ritaði ný-
lega hjer í blaðið um framtíð raforkunotkunar, er bent
á ýmsa merka þætti rafmagnsmálanna. Benti hann m. a.
á, að frá árinu 1904—1917 hefði aukning rafaflsins verið
um 30 hestöfl á ári að meðaltali. Frá 1918—1943 um
1000 hestöfl á ári að meðaltali. Og ef nú væri miðað við,
að árið 1960 gætu um 85% af þjóðinni átt kost á að
nota rafmagn, þyrfti aukningin að nema 4000 hestöfl-
um á ári að meðaltali. Raforkuvinslan væri að vísu
þegar orðin það mikil hjer á landi, að þau lönd væru
færri en 10 að tölu, sem hefðu meiri raforkuvinslu að
tiltölu við íbúafjölda.
í nefndri grein kom einnig fram að til þessa hefði ver-
ið varið næstum 50 milj. kr. til að gera raforkuver og
raforkuveitur. Til þess að auka raforkuna upp í 100
þúsund hestöfl í landinu, sem ætlað er að þurfi til að
fullnægja þörf 85% íbúanna, myndi þurfa að gera mann-
virki, sem við núverandi verðlag myndu sennilega kosta
að minsta kosti um 200 milj. króna.
Nú mun vera um 10—15 milj. kr. í Raforkusjóði rík-
isins. Er því augljóst að vel þarf að duga og varðveitast
sú efnahagsaukning, sem orðin er í landinu síðustu
árin, ef rísa á undir hinum stóru framkvæmdum fljótt
og vel.
En raforkutæknin veitir þjóðinni ekki aðeins ljós og
yl. Heldur er það stórfenglegast, að þetta afl er lykill-
inn að þeirri þraut, að auka vinsluafköst þjóðarinnar í
öllum atvinnugreinum hennar. Þess vegna er raforkan
afl framtíðarinnar.
★
Það er og annað afl, eitt hið líklegasta til þess að
næra nýjum þrótti aðrar greinar þjóðlífsins. Það er
skipastóllinn. Skip og aftur skip þurfum við að eignast
til þess að stunda fiskveiðar og siglingar. Fiskveiðar og
siglingar á sjónum og raforka til framkvæmda í landinu
í bæjum og sveitum!
Oll framtíð þessara mála veltur á aðgjörðum okkar
íslendinga í dag. Allir sjá, að þetta er það, sem við
þurfum. En hvar eru samtökin og raunhæfur vilji til
þess að tryggja möguleikana til að geta fullnægt þess-
um þörfum, er framtíðin hvílir á?
★
Við íslendingar höfum sameinast um eitt mál. í glæsi-
legri einingu þjóðarinnar var fáni lýðveldisins dreginn
að hún. Arangur einingarinnar ljet ekki eftir sjer bíða.
Sjálfstæðismálinu varð siglt í höfn á virðulegri þjóð-
hátíð landsm^nna við heilla- og hamingjuóskir annara
ríkja.
Við höfum fordæmið! Við þurfum að skapa sterka
einingu þjóðarinnar til þess nú í dag að tryggja efna-
hagslegu getú hennar til þess festa hendur á öflum fram-
tíðarinnar, — verða þess umkomnir að eignast í stórum
stíl: raforku og skip.
Skilningur fólksins á nauðsyn samstiltari afla og sam-
eiginlegra átaka er þegar kominn á það stig, á grund-
velli þeirrar reynslu, sem fyrir liggur, að undanbrögðum
verður ekki lengur beitt. Þjóðin veit hvað að henni snýr
ög hvað henni mun gagna. Þeir, sem enn vilja hindra
varðveislu þeirra verðmæta, sem þjóðinni er nú kostur
að geyma og ávaxta, skapa sjer þyngri ábyrgð en þeir fá
úndir risið.
Um forseta-
kjörið
ÞJÓÐIN hefir staðið einhuga
að endurreisri lýðveidisins, sýnt
þá eindrægni, sem fáir bjuggust
við, sýnt að hjer í landi getur
ríkt einn vilji, óþvingaður vilji
allrar þjóðarinnar að ná settu
marki,
Þess vegna hefði vissulega
verið skemtilegra, að alþingis-
mennirnir hefðu getað sýnt svo
óvenjulega samhuga þjóð, sam-
stiltari þingvilja en kom í ljós
við íorsetakjörið á Þingvöllum.
Þó er ósæmandi að bera fram
getsakir á þá þingmenn, sem
skárust úr leik frá meiri hlul-
anum við kosninguna,'að þeirra
gevðum hafi ráðið annað en þeir
geti varið fyrir samvisku sinni,
en öðrum en sannfæringu sinni
eiga alþingismenn ekki að
hlýða, samkvæmt boði stjórn-
arskrárinnar. Þó eru hafnar
harðsnúnar blaðaárásir á þá
þingmenn, sem kusu ekki Svein
Björnsson til forseta.
Síst vil jeg halda öðru fram,
en að eftir öllum atvikum, þeim
er almenningi eru kunn, hafi
Sveinn Björnsson einmitt verið
alh a manna best til þess fallinn
að taka við vandanum.
Þó má svo lofa Svein Björns-
son forseta, að annar sje ei last-
aður. Þessi greinarstúfúr er
skrifaður til þess, fyrst og
fremst, að mótmæla því sið-
leysi, sem sjest hefir á prenti
síðustu dagana í þeim blöðum,
sem þykjast nú standa fastast
með forsetanum, að telja sóma
hans best borgið með því að
kasta ómaklegum — jafnvel
strákslegum — hnútum að ein-
,um best menta og ágætasta
embættismanni þjóðarinnar,
Jóni Sigurðssyni frá Kaidaðar-
nesi, fyrir það eitt, að nokkrir
þingmenn kusu hann til for-
seta. Þó að hnútunum sje að
vísu beint að þingmönnum, er
þeim ekki kastað af meiri leikni
en svo, að í augum almennings
hitta þær Jón Sigurðsson engu
síður en þingmennina.
Það er vitað, að Jón Sigurðs-
son sóttist ekki eftir forseta-
kjöri, síður en svo.
En það er einnig vilað, að
ekki verður um marga núlif-
andi íslendinga rætt sem lík-
leg forsetaefni, án þess að Jón
Sigurðsson verði í þeim hópi.
Nú er þjóðin brýnd, að standa
vel á verði, á ýmsum sviðum.
Gætum þess meðal annars, að
velja forsetann jafnan úr hópi
bestu manna þjóðarinnar, jafn-
vel úr hópi hinna hljedrægari,
ef svo ber undir. Gætum þess
eins vel og nú var gert, að ein-
ungis bestu synir þjóðarinnar
komi til greina við forsetakjör,
en forðumst jafnframt að bægja
góðum mönnum frá því að vera
í kjöri, með ómaklegum skæt-
ingi, eða öðru aðkasti. Þetta er
sagt til varnaðar á ókomnum
tímum, en ekki af því, að Jón
Sigurðsson hafi í raun og veru
„verið í kjöri“ að þessu sinni.
Tómas Jónsson.
Á Sögusýninguna í Mentaskól-
anum var í gær sett upp afarstór
og vel gerð Ijósmynd af mann-
fjöldanum í Fangbrekku á Þing-
völlum þann 17. júní s. 1. Mynd
þessi er tekin af Ólafi Magnús-
syni Ijósmyndara.
Skemtisvæði við
Tjörnina.
SKÖMMU FYRIR HÁTÍÐ var
í blöðunum skýrt frá hugmynd,
sem Gísli Halldórsson verkfræð-
ingur hafði fengið um notkun
svæðisins fyrir sunnan Tjörn.
Vildi harin koma þar upp bað-
stað og skemtisvæði miklu.
Það er hætta á, að þessar til-
lögur Gísla hafi farið framhjá
mönnum í arginu og hátíðarund-
irbúningnum, en þær eru að
mörgu leyti þess verðar, að þeim
sjeu gaumur gefnar, þó allstór-
tækar sjeu, en Gísli er venju-
lega ekki með neitt hálfkák, ef
hann fer á stað á annað borð.
•
Heilsubrunnur.
í TILLÖGUM Gísla Halldórs-
sonar segir m. a. svo um baðstað
fyrir Reykvíkinga við suðurenda
Tjarnarinnar:
„Með því að dýpka syðri tjörn-
ina og steypa í hana botn og af-
líðandi barma, er væri síðan
þaktir ca. hálfs meters þykku
lagi af hvítum sandi, en veita
heitu vatni og hreinurii sjó inn
í lónið, mætti á þessum stað
skapa ákjósanlegustu baðskilyrði
fyrir þúsundir manns.
Með því að láta vatnið seitl-
ast að nokkru leyti gegn um
sandfláann, mætti velgja sand-
inn þannig að þægilegt væri
að liggja í horium og gæti þetta
gert almenningi kleifa meiri úti-
vist og sólböð en nú tíðkast. —
Með þessu móti yrði syðri tjörn-
in sannkallaður heilsubrunnur".
„Tivoli Reykjavikur“.
OG ENN segir í sömu tillög-
um:
„Akvarium — eða fiskabúr —
sem fiskveiðaþjóð eins og Is-
lendingar þurfa fyrr eða síðar
að eignast, gæti og átt heima á
þessum stað, borgarbúum til fróð
leiks og skemtunar.
Hljómskálagarðurinn og svæð-
ið næst suður af honum, er að
mínu áliti tilvalið Tivoli Reykja-
víkur.
í kringum tjörnina eiga að
koma skemtistaðir borgarinnar
með glitrandi ljósaauglýsingum
er speglast í vatnsfletinum.
Upplýstur gosbrunnur — eða
tilbúinn goshver — úti í vatn-
inu, gæti enn aukið á tilbreyt-
inguna“.
Ósamræmi.
VELMETINN BORGARI hjer
í bænum kom til mín á dögun-
um og rjetti mjer pappírsmiða.
Á miðanum stóð þetta:
„Maður braust inn til konu.
Dómur: tveggja mánaða fangelsi
og 2000 króna sekt“.
„Peningum stolið og fleiri af-
brot:
Dómur 1: 3 mánaða fangelsi,
sviftur kosningarrjetti og kjör-
gengi.
Dómur 2: 3 mánaða fangelsi.
Dómur 3: 45 daga fangelsi“.
„Sektir fyrir brot á verðlags-
ákvæðum. 4 nöfn með sektar-
upphæðum“.
„Hvað áttu við með þessu?“
varð mjer að orði.
„Þetta er listi úr dagblaði hjer
í bænum yfir frjettir um dóma.
Mjer fanst riokkuð mikið mis-
ræmi í því, að birt eru nöfn nokk
urra manna, sem hefir orðið það
á að fá sektir fyrir „verðlags-
brot“, sem oft stafa af misskiln-
ingi, eða yfirsjón frekar en því,
að menn ætli sjer eða hafi selt
vörur of háu verði. En þegar
menn fremja glæpi, þá er þag-
að um nöfnin".
Vissulega er þetta rjett hjá
manninum. Blöðin ættu að end-
urskoða reglur þær, sem þau
fara eftir um birtingu nafna á
mönnum, sem brotið hafa af sjer
gagnvart þjóðfjelaginu.
•
Fyrirspurn.
„UNGUR REYKVÍKINGUR“
skrifar mjer á þessa leið:
„Kæri Víkverji!
Mig langar svo til að senda
þjer eina spurningu, sem jeg bið
þig að svara mjer við tækifæri.
Hún er um það, hvort ekki sje
leyfilegt að standa aftan á pall-
inum á vörubílum. Það er mjög
algengt hjer í Reykjavík, að t. d.
verkamenn standi aftan á vöru-
bílum, þegar þeir eru að
fara til eða úr vinnu. Sumir bíl-
stjórar hafa látið setja handfang
aftan á húsið á bílum sínum fyr-
ir þá, sem standa aftan á.
Viltu nú segja mjer, hvort
þetta er ekki „alt í lagi“ — eða
hvort nokkur lög eða reglur
banni þetta. Mjer virðast lög-
regluþjónarnir ekkert skifta sjer
af þessu“.
•
Það er hættulegt.
MENN ÆTTU að gæta hinnar
ítrustu varúðar ef þeir standa
aftan á vörupöllum bifreiða. Það
hafa oft komið fyrir slys og það
meira að segja dauðaslys vegna
þess, að menn hafa farið óvar-
lega og ekki gætt sín, er þeir
hafa staðið aftan á vörupöllum
bifreiða.
Lögreglan ætti sannarlega að
hafa gætur á því, að varlega sje
farið í þessum efnum.
Noregsfrjeiiir
Frá norska blaðafulltrú-
anum.
Sprengingin í Bergen.
BYGGINGANEFNDIN er nú
komin að þeirri niðurstöðu, að
120 hús hafi eyðilagst við hina
miklu sprengingu í Vaagen svo
þau verði ekki endurbætt. En
vel má vera að þau reynist
fleiri.
Vérið er að athuga skipulag
og eignarnám á þeim hverfum,
þar sem eyðileggingin var mest.
Æskumenn hundeltir.
Sænsk blöð skýra frá því, að
hvað eftir annað hafi quislingar
gert út leiðangra, um fjöll og
skóga, til þess að leita uppi þá
menn, sem strokið hafa að heim
an til þessað komast hjá nauð-
ungarvinnu Þjóðverja.
Hafa verið gerðar skipulegar
leitir um austurhluta landsins,
umhverfis Oslo og víðar. Vopn
aðar sveitir Quislings-,,hirðar-
innar“ annast leitir þessar. í
Lille-Ström og á Eiðsvelli hafa
þeir æft lögregluhunda, til þess
að þefa uppi flóttamenn þessa.
Eftirtektarverðar
skipaferðir.
í Göteborg Handels og Sö-
fartstidende er skýrt frá því,
að sjest hafi til 60 smáskipa
danskra kúttera og lystiskipa
á leið norður Eyrarsund. Voru
skip þessi frá ýmsum höfnum
í Danmörku. Þýskir dráttabátar
drógu þau.
Þess er getið til, að skip þessi
hafi verið á leið til Noregs. Eigi
að nota þau til herflutninga,
ef til þess kemur að flytja þurfi
þýska herinn skyndilega frá
Noregi.