Morgunblaðið - 04.11.1944, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 4. nóv. 1944
— Ræða Ólaís Thors
Pramh. af bls. 2.
hins opinbera, og nú um skeið
nær öll útflutningsvaran verið
seld af umboðsmönnum ríkis-
valdsins.
Komi til verulegra útgjalda
ríkisins af þessum efnum, er (
ætlað að gera það með lántök-
um. Kemur þá til mála að
skylda menn að taka þátt í
þeim lánum, eða jafnvel til
þátttöku í þeim fyrirtækjum, er
ríkið stofnar til. Er fullkom-
lega rjettmælt, að ríkisvaldið
beiti sjer fyrir því, að skjót-
fenginn auður sje þannig lát-
inn þjóna því hlutverki, að
auka velsæld almennings í
landinu.
*
AÐ ÞESSARI STJÓRN
standa menn, sem hafa í grund
vallaratriðum sundurleitar
skoðanir á, hvaða þjóðskipu-
lag henti íslendingum best.
Þeir hafa nú komið sjer sam-
an um að láta ekki þann á-
greining aftra sjer frá að taka
höndum saman um þá nýsköp
un atvinnulífs þjóðarinnar,
sem jeg hefi lýst, og sem er
kjarni málefnasamningsins, og
byggð er á því þjóðskipulagi,
sem íslendingar nú búa við.
Það er svo ráð fyrir gert, að á-
fram haldist sú skipan, sem nú
er á starfrækslu atvinnutækja
í landinu. Rekstur einstak-
linga, fjelaga, bæjar- og sveita
sjóða og ríkisins haldist. í hve
ríkum mæli hverju úrræði fyr
ir sig verður beitt, veltur að
sjálfsögðu nú sem fyrr, ýmist
á framtaki hvers aðilans um
sig, eða þingviljanum, eins og
hann hverju sinni er. Það er
öllum þessum flokkum til
lofs, að hafa sýnt þann stjórn
málaþroska, að láta eigi deil-
ur um stefnur standa í vegi
fyrir því mikilvæga höfuðhlut
verki: nýsköpun atvinnulífs
þjóðarinnar.
Jeg hefi þá lýst meginstefnu
stjórnarinnar. Hún hnígur að
því, að leilast við að forðast,
að hinn skjótfengni auður
renni út í sandinn. Hún hníg-
ur að því, að leitast við að út-
hýsa því böli — atvinnuleys-
inu — er oft og í vaxandi mæli
hefir þjáð fjölda íslenskra
heimila og spilll líðan, heilsu
og lífi-sorglega margra.
Það hlutverk er stórbrotið
og göfugt. Enginn mun dirfast
að mæla því í gegn. Hitt er ann
að mál, hversu bjartsýnir menn
eru á sigurhorfurnar.
★
VÍK JEG ÞÁ að öðrum við
fangsefnum stjórnar og þings,
og fyrirheitum, er ríkisstjórnin
gefur.
Varðandi setningu nýrra
launalaga, vill stjórnin segja
það, að henni eru að vísu ljós-
ir annmarkar á því, að slík
löggjöf sje sett einmitt á þess-
um tímum. Hins vegar verður
líka að viðurkenna, að tæplega
verður lengur við unað það á-
stand, er nú ríkir í þessum efn-
um. Ár frá ári eru gerðar handa
hófs breytingar á kjörum ein-
stakra starfsmanna ríkisins, án
þess að nokkurs samræmis sje
gætt um hjör þeirra, er sömu
eða svipuð störf inna af hendi.
Afleiðing þessa er, að skapast
hefir áberandi misræmi, sem
veldur rjettmætri og stöðugt
vaxandi óánægju. Verður eigi
til lengdar staðið gegn því, að
færa þessí mál í heildarkerfi,
og hefir stjórnin nú ákveðið
að setja ný launalög, enda þótt
því fylgi nokkur útgjaldaauki
fyrir ríkissjóð.
Um breytingu á dýrtíðarlög
unum er óþarft að ræða. Það
mál hefir verið skýrt í blöðurn
og útvarpi, og liggur því alveg
ljóst fyrir.
Varðandi álagningu nýrra
skatta er það eitt að segja, að
óumflýjanleg nauðsyn knýr til
þess. Mun innan skamms upp-
lýst fyrir Alþingi öllu og al-
menningi í landinu hversu þeir
reikningar standa, og verður
það enginn fagnaðarboðskapur.
Skattarnir verða lagðir á
þá, sem mest hafa gjaldþolið-
Jafnframt verður reynt að
auka tekjur ríkissjóðs með því
að skerpa eftirlit með skatta-
framtölum.
Þá hefir ríkisstjórnin ákveð
ið og tryggt því þingfylgi, að
lögfest verði fullkomið kerfi
almanna trygginga. Má vera að
sá ásetningur sæti gagnrýni
einhverra og skal ekki að þessu
sinni langt út í það farið. Vafa
laust neitar því enginn, að
æskilegt sje, að íslendingar
fylgist með nágranna þjóðun-
um í þessum efnum. Um hitt
verður spurt, hvort við sjeum
bærir að standa undir kostnaði,
af slíkri löggjöf. Úr því verð-
ur að sjálfsögðu reynslan að
skera, og skal um það eitt
sagt, að ef nýsköpun atvinnu-
lífsins nær settu marki, verð-
ur hjer á landi um lítið eða
ekkert atvinnuleysi að ræða.
Sá, sem því þorir að treysta,
þarf ekki að óttast hina vænt-
anlegu tryggingalöggjöf, því þá
mun hvorttveggja, að hún kalli
aðeins á hóflegan útgjalda-
auka og að jafnframt verði þá
fyrir hendi mikið gjaldþol
skaltþegnanna.
Varðandi aðrar yfirlýsingar
ríkisstjórnarinnar skal látið
nægja að vísa til málefnasamn
ingsins.
★
MENN ERU misjafnlega trú
aðir á að þetta samstarf bless
ist. Jeg skil það vel. Ríkis-
stjórnin hefir sjálf sínar efa-
semdir. Einnig og ekki síst
vegna þess, að margt mun
verða á okkar vegi, sem við nú
eigum á enga von, og myndi
»þó ærinn vandi við það að
| ráða, sem við þykjumst sjá, að
í vændum er.
En hverjum augum, sem á
þetta er litið, verða þeir vafa-
laust fáir sem ekki viðurkenna,
að nú var ekki margra góðra
kosta völ. í nær tvö ár hafði
landið mátt heita stjórnlítið,
vegna þess að samstarf var
ekki milli stjórnar og þings.
Hafði þegar af hlotist mikið
tjón og verður þó eigi með töl
um talið.
Framundan eru örlagaríkir
tímar, sem kalla á snöggar á-
kvarðanir og samstillt átök.
Friðarsamningarnir geta haft
mikla þýðingu fyrir sjálfstæði
þjóðarinnar. Efnahagsafkoman
mun að mjög miklu leyti fara
eflir þeim alþjóðasamningum
sem gerðir verða um verslun
iimiiiiiiiiiiiumiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiiiiiiiiiiMM
1 * E
( Amerískir |
= Herra Vetrarfrakkar
= Herra Rykfrakkar
1 Dömu Frakkar
§ Dömu Kápur tvöfaldar
fyrirliggjandi.
GEYSIR h.f.
Fatadeildin.
~ 55
iiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniin
| Hvítir sloppar I
Ullarkjólar
Matrósakjólar
Lokastíg 8. |
= H
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii
og viðskipti þjóða á milli, og
hverjum samningum ísland
kemst að við önnur ríki. Það
ríður því á miklu að svo verði
um búið, að þessir samningar
fari sem best úr hendi.
Jafnframt er höfuðnauðsyn
að stöðva hinn áleitna vöxt
dýrtíðarinnar í landinu.
Sljórn, sem ekki naut stuðn
ings Alþingis, en sat aðeins í
skjóli flokkadeilna, var að
sjálfsögðu hvorki fær um að
sjá þessum nauðsynjum þjóð-
arinnar borgið, nje heldur að
hefja þá nýsköpun, sem stjórn,
er nýtur öruggs stuðnings þing
meirihlutans ætti að reynast
bær um að framkvæma.
Það er því alveg víst, að
aldrei hefir íslendingum verið
meiri nauðsyn en einmitt nú
að eyða a. m. k. í bili, flokka-
rígnum og stjettabaráttunni, og
sameina kraftana til lausnar
stærstu viðfangsefna.
★
AÐ LOKUM vil jeg aðeins
segja örfá orð, er ekki snerta
stjórnina sem heild.
í marga mánuði hefir Sjálf
stæðisflokkurinn haft forystu
um tilraunir til myndunar 4
flokka stjórnar. Held jeg, að
enginn neiti, að flokkurinn hef
ir innt það verk af hendi með
þolinmæði og þrautseigju. Jeg
harma, að það bar ekki ávöxt.
Eftir að forseti íslands hafði
falið mjer að mynda stjórn, og
jeg, með samþykki flokks
míns, tekist á hendur að gera
tilraun til þess, sneri jeg mjer
fyrst til Framsóknarflokksins,
enda höfðu nokkrum sinnum,
að frumkvæði Sjálfstæðisflokks
ins, farið fram samtöl milli
samninganefnda þessara flokka
um myndun stjórnar þessara
tveggja flokka, ef ómögulegt
reyndist að ná víðtækara sam-
starfi. Framsóknarflokkurinn
neitaði að ganga í stjórn, er
Sjálfstæðisflokkurinn myndaði,
en bar í þess stað fram tillögu,
sem Sjálfstæðisflokkurinn gat
ekki fallist á.
Jeg sneri mjer því til Al-
þýðuflokksins og Sameiningar-
flokks alþýðu — SóSialista-
flokksins, og hafa þær samn-
ingaumleitanir nú leitt til
stjórnarmyndunar.
Það var jeg, sem strax í önd
verðu bauð fram, að hver
þeirra þriggja flokka, er saman
starfa nú, hefði tvo ráðherra,
alveg án hliðsjónar af þing-
mannafjölda hvers flokks fyrir
sig. Það, sem fyrir mjer vakir,
jiiiiiiiiiiiiMiiiiiiíiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiR
~ 2
j Barnafatnaður 1
f§ Útiföt á telpur og drengi.
H Drengjabuxur og peysur.
= Smekkbuxur — Sokkar.
S Einnig höfum við fengið
= sjerlega falleg seðlaveski
5 fyrir dömur.
VERSL. GUNNAR
A. MAGNÚSSON,
S Grettisgötu 7.
Ef Loftur getur bað ekki
— þá hver?
er að slá því föstu að formi og
efni, að hjer starfi saman þrír
aðilar, jafnir að rjetti, skyldum
og ábyrgð.
Það hafa gengið miklar sög
ur af þessum samningum, og
ekki allar trúlegar. Er ekki
laust við, að þess hafi verið
freistað að ófrægja alla, sem
að þeim hafa staðið. Sjálfstæð
isflokkurinn átti ýmist að
hafa gleypt hina flokkana,
-eða þeir hann. Reynt hefir og
verið að dreifa út, að Alþýðu-
flokkurinn hafi látið hlut sinn
fyrir Sameiningarflokki al-
þýðu — Sósíalistaflokknum,
eða öfugt, alveg sitt á hvað,
eftir því, sem best hefir verið
talið henta.
Nú hefir blæjunni verið
svift frá. Nú sjá menn framan
í staðreyndir. í okkar augum,
sem að þessu stöndum, er hjer
á ferð alvarlegur ásetningur.
Við sliðrum flokkssverðin. Við
semjum vopnahlje um hríð. Við
höfum ákveðið að sameina
kraftana, í því skyni að freista
þess, að tryggja, að hinn ó-
vænti gróði reynist eigi aðeins
stundar víma, heldur grundvöll
ur nýrra athafna, nýrra af-
komuskilyrða, nýs menningar-
lífs, breyttrar og bættrar af-
komu fyrir þá þjóð, sem lengst
af hefir búið ófrjáls og efna-
lega snauð í landi sínu, en nú
hefir öðlast frelsi og sæmileg
skilyrði til góðrar efnahagsaf-
komu.
★
Herra forseti — háttvirlu
alþingismenn.
Á ÞESSU ÁRI höfum við ís
lendingar endurreist lýðveldi á
íslandi. Þar með hefst nýtt
tímabil í stjórnmálasögu þjóð-
arinnar.
Þeir, sem að ríkisstjórninni
stand.a, vona einlæglega, að sú
nýsköpun atvinnulífsins, sem
nú á að hefjast, megi verðaN
upphaf nýs velmegunar-tíma-
bils í atvinnusögu þjóðarinnar.
Megi þær vonir rætast, svo
að fjárhagsleg velgengni og
öryggi festi og treysti hið end-
urheimta þjóðfrelsi.
Ríkisstjórnin væntir góðs
samstarfs við alla háttvirta al-
þingismenn og biður um skiln-
ing þjóðarinnar og velvilja.
Japanar taka Kweilin.
London í gærkveldi: — Japan-
ar sækja nú fram í Suðaustur-
Kína með miklu skriðdrekaliði
og hafa náð á sitt vald borg-
inni Kweiling, en þar eru Ame
ríkumenn sagðir hafa miklar
flugstöðvai
iMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiminui
(Fyrirliggjandi: (
= Trjeskóstígvjel
Gúmmístígvjel
Skinnjakkar
Ullarpeysur
Háleistar
Kuldahúfur
Vetlingar
55 S
GEYSIR h.f.
Fatadéildin.
5 * 1
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini'iitiiiiiiiiuuiimi
Keflavík
Umdæmisstúkan boðar til samkomu í Uiig-
mennafjelagshúsinu á morgun (sunnudag)
ki. 4 s.d. Ræðumenn: Pjetur Sigurðsson, er-
indreki og Þorsteinn Sveinsson, lögfræðingur.
Sýnd verður kvikmyndin: íslensku landnem-
arnir vestan hafs o. fl. — Allir velkomnir.
Geysisspilin
eru komin á markaðinn aftur. — Mjög tak-
markaðar birgðir.
Heildv. Arna Jónssonar
Hafnarstr. 5 Rvík, Sími 5805. |
f