Morgunblaðið - 09.12.1944, Blaðsíða 5

Laug-ardagur 9. des. 1944.
MORG (JNBLAÐIÐ
5
Ræha Pjeturs Magnússonar
Framhalrl af hls. 4.
ósk stjórnarinnar eða með sam
þykki hennur. Sumar af þess-
um hækkunum eru á áætlunar
liðum, svo sem vanlalin verð-
lagsuppbót, hækkun á land-
helgisgæslu o. fl. Hjer er um
hreinar lagfæringar að ræða
og geta þær með engu móti
talist stjórninni til ávirðinga.
Aðrar hækkanir, sem stjórnin
stendur að, eru framlög til
skóla og sjúkrahúsa. Að miklu
leyti er þar um að ræða frarn-
lög til bygginga, sem þegar er
byrjað á, og verður því að full-
gera, ef eigi á að sóa fjármun-
um í stórum stíl, Je^ hygg, að
erfilt muni að benda á hækk-
anir, sem stjórnin hafi staðið
að, aðrar en þær, sem óhjá-
kvæmilegar mega teljast. Hitt
er annað mál, að stjórnin hefði
getað beitt sjer fyrir meiri nið-
urskurði. Fjárveiting til vega,
hefir verið látin afskiftalaus af
mjer, en það skal játað, að eihs
og þeim málum horfir við, pr
vafamál, hvort rjettmætl er að
leggja svo mikið fje fram til
vegagerða, sem nú er gert ráð
fyrir í tillögu fjárveitingar-
nefndar. Segi jeg þetta ekki af
því, að mjer sje ekki ljós þörf-
in fyrir bættar samgöngur,
heldur af því, að ekki er víst,
að nóg verði til af nauðsynleg-
um tækjum til að koma vega-
vinnuframkvæmdum í sæmi-
legt horf. Það getur beinlínis
orðið til að tefja vegagerðina,
að eggja fram til hennar mik-
ið fje, meðan tækin vantar. —
Þetla verður allt að athugast
nánar fyrir 3. umr. og þá um
leið, að takast til athugunar,
hvort stjórnin ætti að fá heim-
ild til að draga úr éyðslu eins
og stundum hefir verið gert áð-
ur, ef tekjurnar bregðast, eða
aðrar ástæður rjettlæta það.
Hv. þm. Strandamanna gerði
mikið úr, hvað tekjuhallinn
væri mikill. Hann sagði 40
miljónir. Það er ekki rjett. —
Eins og fjárveitinganefnd geng
ur frá frumvarpinu eru tekj-
urnar 99 miljónir, rekstrarút-
gjöld 96.6 miljónir, útborgan-
ir 106.5 milj., en innborganir
100.9 milj. Hitt er rjett, að það
er eftir að bæta ýmsum liðum
inn á fjárlögin, sem ekki er
hægt að komast hjá.
Skattarnir.
ÞAÐ VAR ekki laust við, að
það hlakkaði dálítið í háttv.
þm., þegar hann minntist á
skattalöggjöfina. Það lái jeg
honum í sjálfu sjer ekki. Jeg
hefi meira en margir aðrir og
kanske meira en flestir aðrir
gagnrýnt þá stefnu, sem ríkt
hefir hjer á landi í skattamálun
um og það er því í sjálfu sjer
ekki undarlegt þótt pólitískur
andstæðingur unni mjer þess
nú að glíma við verkefnið sjálf
ur og skemti sjer við að bera
saman orð og cfndir. Það er
vitanlega ekkert gleðiefni fyrir
mig að láta það verða nokkurn
veginn mitt . fyrsta verk sem
fjármálaráðherra, að bera fram
tillögur um hækkaða skatta.
Háttv. þm. spurði mig hvern
ig jeg ætlaði að afla nauðsyn-
legra tekna. Hann mun fá svar
við því, áður en langt um líður,
en nú ^egar get jeg sagt hon-
EINS OG MORGUM er kunn
um, að jeg ætla ekki að hafa þá fsagt hvergi á Norðurlöndum.
aðferð sem hann hefir haft í Að því er virðist eru talsverð
skattatillögum sínum. Jeg ætla ^ vandkvæði á geymslu hans og
ekki koma með brugðinn Jef eitthvað ber út af með hana
brand að skattgreiðendum og þá hleypur áburðurinn í hellu
segja við þá: ,,Nú skal ykkur og verður gersamlega ónothæf- |uSh hefir nokkur síðastliðin ár
refsað fyrir það, að þið hafið ur. Um kostnaðarhliðina er það vel’ið i undirbúningi nýtt sögu-
ekki eytt öllu sem þið hafið afl að segja, að ráð virðist vera ,rlt> sem fjallar um sögu ís-
I—j. i.—í — j----------- lenskrar útgerðar og. fiskveiða.
Við höfum átt mikið rit um ein
Sjómannasaga Yilbj. Þ. Gíslasonar
kemiir eftir jóiin
ir munu eiga þar einhverja
sögu sína.
Bókin hefst á inngangi vim
útgerð og siglingar að fornu, en
aðalsagan nær yfir tímabilið
frá 18. öld og fram á togaraút-
gerðartímann. Það eru þær alcl-
ir, sem hafa verið viðreisnai-
aldir Islendinga og mestu at-
hafnatímar. Þessi nýja sjó-
ða
að“, en það hefir háttv. þm. gert fýrir því að svo framar
gert og það þótt ekki væri hægt lega sem ríkið leggur fram all
að benda á neina brýna þörf an stofnkostnað óendurkræfan, j okunarverslunina og um búnað
ríkissjóðs fyrir tekjur. Imuni unt að selja áburðinn líku wsöguna, en ekkert ítarlegt,
Hinsvegar er jeg ekki mjög verði °S útlendan áburð, með samfelt rit um útgerðarsöguna.
hræddur við að koma til skatt- Því verði sem nu er á honum. Úr þessu er hmm nýju sjo-
greiðendanna og segja við þá: Þessu öllu athuguðu má mannasögu Vilhj. Þ. Gíslasonar mannasaga ætti þvi að ver<
Viljið þið láta af hendi bróður hver lá stjórninni það sem vill, aetlað að bæta. jmörgum aufúsugestur. Huti
part af tekjum ykkar eitt ár Þðtt hún vilji láta athuga þetta J Það var skipstjóra og stýri- | kemul’ ut nokrum dögum
|eða kanske tvö vegna þess, að mál eitthvað nánar áður en far mannafjelagið Aldan. sem hófst ^hatiðir.
verið er að gera tilraun til þess ið er að gera ráðstafanir til að handa um það, að fá sögu þessa
jað efla atvinnulíf í landinu, reisa verksmiðjuna. En annað (rannsakaða og skráða. Það fje
vegn'a þess að verið er að reyna eða meira hefir eigi verið far- , lag hefir í meira en hálfa öld
að fá fleiri breið bök sem -skatt ið fram a- hað skyldi aldrei komið mikið og vel við ýms
arnir í framtíðinni verði lagðir vera að hv. þm. Strandamanna framfaramál sjómanna. I nefnd
?ftir
^sje meira áhugamál um sprengi
efnið en áburðinn.
Jeg er fyrir mitt leyti sann-
færður um, að mörg verkefnin
sem framuhdan liggja skipta
meira máli fyrir ísl. landbún-
er komið er ekki unt að komast að> en Þessi margumtalaða á-
hjá þungum skattaálögum. Þeir burðarverksmiðja. Og höfuð-
vita það, að skattalögin eru ekki vandamálið þar, er á hvern
borin fram af illvilja til athafna hatt landbúnaðurinn getur tek
manna, heldur til þess að gera ið tæknina í þjónustu sína.
Jeg get sagt háttv. þm. það,
að jeg er ekki mjög hræddur
, um að allur þorri skattgreið-
Jenda skilji ekki þessa aðstöðu.
j Þeir vita það, að eins og málum
til að sjá um málið voru kosnir:
Geir Sigurðsson, Jóhannes
Hjartarsson og Þorst. Þorsteins
son í Þórshamri, en formaður
fjelagsins er Guðbjartur Ólafs
son. Nefndin sneri sjer til Vilhj.
Þ. Gíslasonar og fjekk hann til
að taka að sjer samningu sög-
unnar. Hann hafði áður skrifað
um nokkuð af því sama tíma-
bili, sem sagan nær yfir og
þeim kleift að halda í framtíð- Míer er Það alve§ að land einnig á seinni arum stundað
inni uppi heilbrigðu atvinnulífi, búnaðurinn, eins og hann er nú,
og háttv. þm. má vita það, að víðast rekinn, þolir ekki það
mönnum er Ijúfara að láta fjár- kaupgjald, sem n úer í landinu.
muni sína af höndum, þegar ,®n hann verður að vera sam-
þeim er varið í alþjóðaþarfir, | kaupgjald, sem nú er í landinu.
heldur en þegar þeir ganga til kepnisfær í þeim efnum.
Jeg ætla hjer engan
bitlinga og í ýmisk. vafasöm
fyrirtæki. Þó mjer sje ekki ljúft |dóm á það að leggja, hvort bygð
að þurfa að bera fram tillögur ,in ei§i að fssrast saman. Hitt
um nýjar skattaálögur, þá er hefi jeg aldrei efast um, að land
jeg ekki alveg viss um að háttv. jbúnaðurinn verður að blómgast
þm. hafi þá gleði af þeim mál- j°S Þróast ef vel á að vegna. Að
um, sem hann gerir sjer vonir
|í gærkveldi, vildi jeg að lokum ar_ og sjómannasaga, en með
^segjs Þetta. Jeg hygg það á full sjerstöku tilliti til Reykjavíkur
virtist aðallega bera komnum misskilningi bygt að 'og Faxaflóa. í henni er því mik
i c i r\m o rvr> o ■fTrr*i-r _______ __i „: a.j. i rz _ _ _
um.
Atvinnumálin.
JEG HEFI nú drepið á flest
þau mál, sem voru höfuðuppi-
staðan í ræðu hv. þm. Stranda-
manna í gær. Hann vjek að vísu
aðeins að atvinnumálum lands
ins og brá nú svo undarlega við,
að hann
hagsmuni sjómanna fyrir
brjósti. Óttaðist hann mjög að
þeir yrðu fyrir borð bornir. Að
þessum áhyggjum þm. hefir ver
ið vikið af öðrum ræðumönn-
um, og skal jeg því leiða þær
hjá mjer.
En til þess að landbúnaður-
inn fengi þó sitt, nefndi þm. eitt
mál, er segja má að varði hann
sjerstaklega. Var það hin fyrir-
hugaða áburðarverksmiðja.. —
, Taldi þm. það mál óvenjulega
vel undirbúið, hefði meira að
|
segja verið athugað af erl. sjer-
fræðingi og mundi vera hið
mesta hagsmunamál fyrir sveit
ir og sjávarþorp. — Jeg verð
Inú að segja eins og er, að jeg
mínu viti hefir hið nýstofnaða
nýbyggingarráð vandasamt
hlutverk að vinna á þessu sviði
og er mikið undir því komið
að vel takist til.
Viðhorf sveitanna.
ÚT AF orðum sem fjellu hjer
rannsóknir á sögu Reykjavíkur
sjerstaklega, en um Reykjavík
snýst álitlegur hluti sjómanna-
sögunnar. Bókaforlag ísafold-
arprentsmiðju tók síðan að sjer
að annast útgáfuna.
Þessari útgáfu er nú svo langt
komið, að sjómannasaga Vilhj.
Þ. Gíslasonar er væntanleg
innan skams, en mun þó ekki
koma í bókabúðir fyr en eftir
hátíðar. Samkvæmt upplýsing-
um, sem blaðið hefir fengið frá
forlaginu, er hjer um stórt
myndskreytt rit að ræða, bygt
á víðtækum heimildarannsókn
um - og á frásögnum elstu
manna, um síðustu tímana.
Bókin fjallar ekki um skútu-
öldina svonefndu eina saman,
heldur er hún allsherjar útgerð
Sigríður Pálsdétti
gruna hv. þm. um, að hann hafi
| aldrei sjeð þau gögn sem fylgja
þessu verksmiðjumáli.
Jeg hefi gert mjer talsvert
sveitirnar yfirleitt hafi tekið
fjandsamlega þeirri tilraun til
nýsköpunar, sem stjórnin hefir
lofað að beita sjer fyrir. Þess
er fyrst.að gæta að ýmsir ágæt
ir fulltrúar sveitakjördæma
standa af heilum huga að stjórn
arsamvinnunni. En auk þess
þykist jeg hafa orðið þess var
af samtölum við menn og brjef-
il Reykjavíkursaga og frá nokk
uð öðru sjónarmiði en oftast áð
ur í bókunum um Reykjavík.
Mikið er í bókinni af Reykja-
víkurmyndum, sem ekki hafa
birtst áðyr og fjöldi af myndum
annarsstaðar frá, af mönnum,
skipum og bátum, vinnubrögð-
um og veiðarfærum, staðámynd
ir og uppdrættir. ÉTtgefandi seg
um sem jeg hefi fengið, að mjög , jst telja hjer um svo nýstárlegt
margir bændur fagna þessari og merkilegt söguefni að ræða,
tilraun og vilja veita henni full að ekkert hafi verið til sparað
an stuðning. Er það vissulega
meira vert en svo, að rjett væri
að ýta þeim stuðningi frá sjer.
Þá kom mjer það og undar-
lega fyrir, þegar jeg heyrði þá
að gera bókina vel úr garði að
öllu því, sem geti prýtt hana
og skýrt efni.
Höfundinum hafa verið til
aðstoðar ýmsir sjerfróðir menn,
ágætu flokksbræður mina hjer , kunnir og reyndir sjómenn og
á þingi, sem eigi hafa lofað jútgerðarmenn, fyrst og fremst
stjórninni stuðningi, talda til |nefndarmennirnir, til þess að
andstæðinga hennar. Þeir hafa 'bókin geti gefið sem gleggsta
að vísu lýst yfir því, að þeirjog rjettasta lýsingu^á öllu Iifi,
far um að setja mig inn í þetta hefðu eigi trú á þeirri tilraun aðbúnaði og starfsháttum sjó-
mál, en verð að játa, að jeg er Isem hjer hefir verið.gerð til Jmanna. Höfundurinn leggur á-
nokkurn veginn jafnnær eftir jstjórnarsamvinnu, en það er herslu á það, að rekja hagsögu
þá athugun. Jeg hefi sjeð að sitthvað eða vera í stjórnarand og menningarsögu sjósóknar-
ætlast er til að framleitt verði
í þessari verksmiðju sprengi-
efni, sem talið er að nota megi
sem áburð. Hjer á landi hefir
þessi áburður aldrei verið
reyndur, og að því er mjer er
innar og áhrif hennar á alt þjóð
lífið, frá því að verslunarfrels-
ið og ný útvegstækni hefst. Einn
stöðu. Og mikils málsefnaá-
greinings hefi jeg eigi orðið var
við. — Jeg tel því að rjettast
væri að bíða með að draga þá jig er í bókinni mikil persónu-
í nokkurn dilk og sjá hverju saga, svo að flestir útgerðar-
cfram vindur. og sjómannaættir hjer um slóð
ara
ÞEGAR Þuríður á Þingskal-
um — dóttir Þorgilsar á Rauð-
nefsstöðum og kona Páls Guö-
mundssonar frá Keldum — ól
eitt eða fleiri af börnum beiin
þremur, sem dóu nýlega íædd,
þá var Brynjólfur hreppsi í
Bolholti skírnarvottur þeirra.
Og þá er hann kom heim, tnselti
hann dapurlega við fólkið sitt:
„Þetta barn lifir ekki lengi, það
var moldarlykt inni á Þingskál-
um“. En þegar næsta og 6. bárn-
ið fæddist á Þingskálum, mætti
Brynjólfur mjög glaðlega við
móður þess: „Þetta barn lifir
hjá þjer, Þuríður mín, það er
svo góð grængresisiyktin hjer
inni". Grængresið fólnaði ekki
fljótt, því að nú í dag er bárn
þetta 80 ára: frú Sigríður Píds-
dóttir, Smáragötu 4 hjer í ba-n-
um.
Þegar hún var 5 ára, önctuð-
ust foreldrar hennar úr tauga-
veiki, með lVá mán. mílíibili.
Sama þruman beygði hin börn-
in, tvö lítið eldri og tvö yngvi:
(Árna á þlurðarbaki, Guðrfmu
á Ægissiðu. Sigríði á Lækjai-
botnum og Ingibjörgu a
Kambi).
Eftir þetta aðkast óst Sigi íð-
ur upp á ágæta heimilinu, .hjá
Brynjólfi í Bolholti. Á fvitugs-
aldri giftist hún Tómasi Ey-
vindssyni (d. 1916), niðja Ey-
vindar duggusmiðs. Bjuggu þau
fyrst í Flóanum, en siðar í
Reýkjavík, við fremur lítil efni,
en góðan og glaðan barnáhop.
Með mikilli gestrisni, dugnaði
og sparneytni, ólu þau upp
barnahóp sinn til manndóms og
menntunar. Eru 6 þeirra ehn á
lífi, systur fjórar, þrjár giftar
gpðum mönnum hjer í bæ og
bræður tveir: Magnús Kjaran
slórkaupm. og Ingvar Kjaran
skipstjóri.
Sigríður Pálsdóttir heiii vov-
ið frábærlega glaðlynd, hjálp-
fús, greind og fróðleiksfús. Nýt-
ur hún nú loks í elli sinni næðis
til þess, að lesa góðar bæktir,
og þar með ástúðar og bestu a'ð-
hlynningar frá öHum sínum
ágætu börnum og tengdafólki.
Sjálf dvelur hún nú á glæsi-
legu heimtli Auðbjargar dóttur
sinnar og manns hennar, Kristj-
áns L. Gestssonar verslunar-
stjóra, Smáragötu 4.
Afmælisbarnið mun i dag
öðlast þægilegan ilm, af ham-
ingjuóskum vina og vanda-
manna.
V. G.