Morgunblaðið - 09.12.1944, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 9. des. 1944.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10-00 utanlands.
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Hitaveiian
HITAVEITA Reykjavíkur er án efa eitt hið allra glæsi-
legasta fyrirtæki, sem í hefir verið ráðist hjer á landi, og
hún á sennilega engan sinn líka í veröldinni, í þeirri
mynd, sem hún er.
Þetta fyrirtæki er enn á tilraunastigi og þess vegna
ekkert að undra, að ýmsir byrjunarörðugleikar komi í
ljós, meðan verið er að prófa sig áfram. En til þess að
unt verði að sigrast á erfiðleikunum og koma Hitaveit-
unni í það horf, sem vonir manna stóðu til, verður að
ríkja gott samstarf milli allra aðilja, sem að fyrirtækinu
standa, en þeir eru: forstjóri Hitaveitunnar, stjórn bæjar-
ins og borgararnir.
★
Hitaveitan bar á góma á síðasta bæjarstjórnarfundi.
Virðast umræður þær, sem þar fóru fram, yfirleitt hafa
verið með þeim hætti, að góðs má af þeim vænta.
Aðalgallinn, sem fram hefir komið við Hitaveituna
til þessa er, að vatnið, sem náðst hefir í leiðslurnar, hefir
reynst minna en það var, meðan uppspretturnar voru
óvirkjaðar. Áður en hafist var handa um virkjun að Reykj
um, mældist heita vatnið úr holunum 250—260 sekúndu-
lítrar. En eftir virkjunina í fyrra vetur reyndist vatnið
ekki nema 170—180 sek. lítrar. Síðan hefir tekist að auka
vatnið, þannig að nú er talið að það sje um 225 sek. lítrar.
Að sjálfsögcu verður að leggja höfuð áherslu á að auka
heita vatnið, en meðan verið er að vinna að því, verður
að grípa til annara úrræða, til þess að bæta úr þeim ágöll-
um, sem í ljós hafa komið.
. ★
Ekki geta verið skiftar skoðanir um það, að fyrsta hlut-
verk Hitaveitunnar á að vera, að sjá borgurum bæjarins
fyrir hita í íbúðum sínum. Ber því að sjálfsögðu að leggja
megináherslu á, að fullnægja þessu ætlunarverki. Hvort
unt er að veita mönnum önnur og meiri þægindi, verður
að vera undir því komið, hvort meira vatn er fyrir hendi
en nota þarf til upphitunar.
Eins og borgarstjóri upplýsi á bæjarstjórnarfundi, var
upphaflega áætlað, að heita vatnið yrði ekki látið renna
beint í kranana til þvotta og baða, heldur yrði þar aðeins
frárenslisvatn, sem kælt væri orðið í hitalögnum hússins.
En svo var horfið frá þessu og mun nú langsamlega meiri
hluti allra húsa í bænum fá rensli beint úr hitalögnun-
um. Ekki er að efa, að þetta eru mikil þægindi fyrir heim-
ilin. En á hitt ber að líta, að meðan þannig er ástatt, að
mörg hús í bænum fá ekki nægilegt vatn í ofnana, til
þess að hita upp húsin í frostum, verður að takmarka eða
afnema alveg heita vatnið til þvotta, því að þar er án efa
mjög mikil eyðsla.
Reynslan hefir sýnt, að ekki er hægt að treysta á þegn-
skap fólksins að spara vatnið. þegar þess er^brýn þörf.
Reynslan með óhófseyðsluna á kalda vatninu hefir marg-
sannað þetta. Alveg sama verður niðurstaðan með heita
vatnið, enda þótt það sje selt gegn um mæli. Þetta upp-
lýsti líka borgarstjóri, er hann sagði, að heita vatnið
minkaði alveg sjerstaklega í sumum hverfum bæjarins á
mánudögum, en þá væru víða þvottar.
Á það var minst á bæjarstjórnarfundi, að til athugunar
væri að fá húsráðendur stórhýsa í bænum til að taka upp
kyndingu miðstöðva og draga á þann hátt úr notkun heita
vatnsins. Þeíta er sjálfsagt að reyna. En ef í ljós kemur
að þetta nægir ekki til þess að hægt verði að hita upp allar
íbúðir manna á hitaveitusvæðinu, verður að grípa til
annara úrræða, m. a. að taka af heita vatnið til þvotta.
★
Vonandi tekst forstjóra Hitaveitunnar og bæjarstjórn
að finna þá lausn á þessu máli, sem bæjarbúar mega við
una. Og bæjarbúar verða sjálfir að sýna liðlegheit og falla
fúslega frá auknúm þægindum, meðan veriö er að prófa
sig áfram. Þétta ætti að vera því ljúfara, þar sem miklar
líkur eru fyrir því, að takast megi að auka vatnið á
Reykjum, en það getur tekið nokkurn tíma.
Skútuöldin:
Merkilegl ril um
merkilegl límabil
í DAG kemur á bókamarkað
inn fyrri hluti mikils rits um
merkilegt tímabil í sögu ís-
lenskrar útgerðar. Er það Skútu
öldin, eftir Gils Guðmundsson.
Út er bók þessi gefin af bóka-
útgáfu Guðjóns Ó. Guðjónsson-
ar, og er þetta fyrra bindi 590
blaðsíður í stóru broti með um
200 myndum af útgerðarstöð-
um, útgerðarmönnum, skipstjór
um og skipum. Er fjöldi mynda
þessara gamall og fágætur.
Jeg hefi átt tal við höfund-
inn, og spurt hann um verkið.
Honum segist svo frá, að verk-
ið hafi tekið um ár að vinna, og
hafi heimildaöflun verið all-
miklum erfiðleikum bundin,
svo sem kunnugt er. Höfund-
ur hefir ferðast um Vestur- og
Norðurland til heimildasöfnun-
ar, en ritið fjallar um þilskipa
útgerð í þessum landshlutum.
Ekki er ritað samfelt um þil-
skipaútgerðina á Suðurlandi,
en það er af þeim orsökum, að
saga hennar verður rakin í
jminningarriti skipstjórafjel.
Öldunnar, sem Vilhj. Þ. Gísla-
son hefir samið.
I Seinna bindi ritsins hefir þó
að geyma frásagnir Sunn-
lenskra Skútumanna.
í þessu fyrfa bindi, sem nú
er komið út, er sögð saga þil-
skipanna alt frá dögum Skúla
fógeta og þar til er seglskipaút-
gerðin leið undir lok. Greint er
frá skipum, skipstjórum og út-
gerðarmönnum, seglútbúnaði
skipa og veiðarfærum lýst, einn
ig lífinu á skútunum og mörgu
fleiru.
j í síðara bindinu, sem kemur
væntanlega út í mars n. k., en
það tafðist vegna prentaraverk
fallsins, verða sögur um svaðil-
farir og sjóhrakninga á þilskip
,um, og einnig þættir úr endur-
jminningum gamalla skútu-
manna. Verða einnig í því bindi
margar myndir.
i Það mun óhætt að taka und
ir orð höfundar í formála um
þýðingu þilskipanna fyrir efna-
hag landsmanna, en hann seg-
ir svo: „Þilskipin eiga sjer
mikla og merkilega sögu. Óhætt
er að fullyrða, að útgerð þeirra
var einhver traustasta undir-
staða allra framfaranna, sem
,hjer urðu á öldinni sem leið.
jAldrei hefði íslendingum tekist
að rjetta við eftir áþján margra
! alda, ef þeir hefðu haldið áfram
jað dorga dáðlaust upp við
sand“.
| Því er vel, að saga þessa
merkilega tímabils skuli hafa
verið skráð. Hún er snar þáttur
í sögu framfaranna hjer með
!oss íslendingum. Það er því
(saga, sem ekki á að gleymast
og við fljóta yfirsýn getur
^manni vart dulist að í rit það,
|Sem hjer er komið, geti lands-
menn sótt kjark og áræði til
nýrra þroskandi og auðgandi
framtaka.
J. Bn.
^ \Jilwerji ílrijar: |
lyir da g iecj ci iíji
Unglingar skrásettir.
LONDON: Fyrir skömmu
voru allir 16 ára piltar í Bret-
,landi skrásettir, þar sem verið
getur, að þeir verði kvaddir til
starfa fyrir ríkið.
Einn alsherjar rekstur
MÁLVANDUR skrifar: Herra
Víkverji: — Það er alveg furðu-
legt, hve jafnljótt og leiðinlegt
orð og orðið „rekstur" er notað
mikið í íslensku máli. Áður fyrr
þótti nóg að reka hross og kýr og
kindur, en nú er farið að reka
alt milli himins og jarðar. Versl-
anir eru reknar, flugferðir rekn-
ar (hvert?), fyrirmyndarbúskap
ur er rekinn af miklu kappi. Áð-
ur þótti tiltækilegt að segja að
maður byggi búi sínu, nú rekur
hann það. — —
Nýlega var sagt frá því, að
Edmskipafjelag íslands ætlaði að
fara að reka flugferðir og gisti-
hús, og þótti mönnum, sem skildu
þetta bókstaflega, engin furða
þótt Eimskipafjelag vildi losa sig
við samkeppni með því að víkja
jafnleiðum fyrirbærum úr landi,
eins og flugferðum. En meining
in átti víst að vera önnur. Þá er
óneitanlega nokkuð óviðkunnan-
legt að sjá orð eins og búrekstur
í dómum hæstarjettar. Og svo
voru það hjónin sem ráku skóla
í mörg ár. Ætli þau hafi ekki
verið farin að þreytast?
•
Kvikmyndahús rekin.
„ALLMIKLAR umræður hafa
orðið um það, hvort ekki ætti að
gefa rekstur kvikmyndahúsa
frjálsan hjer í bænum, og úrslit-
in virðast hafa orðið þau, að nú
er hverjum manni heimilt að
reka kvikmyndahúsin í bænum
hvert á land sem er, ef hann
„uppfyllir viss skilyrði", eins og
tekið er fram. — Svo er hernað-
urinn rekinn um allar jarðir í
frjettunum, ekki síst frjettum út
varpsins, þar er nú eins og sje
verið að siga hundum á rekstr-
ana, og gífurlegar eru þær fjár-
hæðir, sem fara til þess „að
standa straum af hernaðarrekstr
inum“, eins og sagt er. — Og þó
er, eins og oft hefir verið
tekið fram, til ágæt íslensk
sögn, sem heitir að herja. Menn
herja en þeir reka ekki hernað-
inn. Ef hann væri rekinn, myndi
ekkert stríð vera. Menn búa, en
reka ekki búskapinn, nema á
ambögumáli því, sem alt rekur.
•
Fólk haft í húsgrunna.
ÞÁ SKULUM við ekki rekast
í rekstrinum meira, en snúa okk
ur að öðru endeminu: Nú er ekki
auglýst eftir nokkurri manneskju
í stöðu, nema þetta fólk sje á-
byggilegt. Á að nota það í hús-
grunna? Hvað á að byggja á því?
Á íslensku er sagt, að menn sjeu
áreiðanlegir, að hægt sje að reiða
sig á þenna og hinn, — en að
byggja á aumingja fólkinu! Eru
ósköp til þess að vita, að auglýs-
ingastjórar blaðanna skuli ekki
vera það málvandir menn að þeir
afmái svona meinlokur úr blöð-
um sínum.
<1
Mánaðarmót.
,,ÞÁ ER EIN ambagan enn að
ryðja sjer til rúms í málinu. Nú
eru aumingja mánuðirnir í alman
akinu farnir að mæta sjálfum
sjer í stað þess að mæta hinum
næsta á eftir. Það er orðið al-
veg ótrúlega algengt að segja
og skrifa „mánaðarmót“, en von-
andi eru það altaf tveir að minsta
kosti sem mætast, og leiðinlegt
að bráðum yrði farið að tala um
ársmót í stað áramóta. Einnig
þetta veður á súðum í auglýsing-
um og enda víðar“.
Þrengslin á dansleikj-
unum.
MIKIÐ ER kvartað yfir þvr
UIU
hjer í bæ, að selt sje óhófslega
mikið af aðgöngumiðum á dans-
leiki með þeirri afleiðingu, að alt
verður yfirfullt í samkomuhúsun
um og enginn getur skemt sjer
fyrir þrengslum. Á dansgólfinu
er fólkinu þrengt saman eins og
síld í tunnu og ekki verður mikil
ánægja að dansi við slíkan aðbún
að.
Nokkur brjef hafa mjer borist
um þetta efni, þar sem nafn-
greindir eru staðir og fjelög,,
, sem þykja verst í þessum efnum.
|Mjer finst að þetta mál ætti að
heyra undir lögregluna eða ein-
^hvér önnur öryggisyfirvöld. Þeir,
j sem verða fyrir óforsvaranlegum
þrengslum á dansleikjum, ættu
j að kæra það til yfirvaldanna og
sjá hvern árangur það ber. Því
I fyrir utan óhollustu og slysa-
j hættu, t. d. við eldsvoða, sem staf
j ar af því að troða miklum mann-
fjölda á einn þröngan stað, eru
það bókstafleg svik við menn,
sem kaupa miða á dansleiki
þessa oft fyrir okurverð.
Auðveldast væri, að ákveða —
ef það hefir ekki þegar verið gert
— hve margir menn megi koma
saman í einu í hverju einasta
samkomuhúsi og hafa strangt eft
irlit með að ákvæðum um það
sje fylgt, en ella komi háar fjár-
sektir.
Samskot
Hjörtur Hansson hefir látið af
framkvæmdastjórastörfum fjár-
söfnunarnefndar Hallgrímskirkju
Framhald af áður birtum gjöfum
og áheitum, afhent á skrifstofu
„Hinnar almennu fjársöfnunar-
nefndar" Hallgrímskirkju, Banka
stræti 2.: M. O. L. Ó. (áheit) kr.
50,00, G. S. (áheit) kr. 50,00, K.
Þ. (áheit) kr. 20,00, stúlka (gam-
alt áheit) kr. 20,00, J. B. (áheit)
kr. 100,00, S. H. (áheit) kr. 20,00,
A. B. (áheit) kr. 20,00, G. P. (á-
heit), kr. 50,00, K. S. G. (áheit)
kr. 50,00, Gömul kona (áheit) kr.
10,00, Guðrún (áheit) kr. 10,00,
S. A. (áheit) kr. 20,00, J. B. (á-
heit) kr. 100,00, S. G. (áheit) kr.
10,00, S. K. (áheit) kr. 50,00, N.
j N. (áheit) kr. 20,00, Skaftfellsk
'kona (áheit) kr. 15,00, Stúlka kr.
j 10,00, G. G. G. (áheit) kr. 200,00,
,N. N. (áheit) kr. 10,00, — Sam-
I tals kr. 835. — Áður birt kr.
120.090,21, eða als samtals kr.
120.925,21. — Kærar þakkir. F. h.
„Hinnar alm. fjársöfnunarnefnd-
ar“, Iljörtur Hansson. — í sam^
bandi við ofanskráða skilagrein
tilkynnist, að jeg vegna annríkis,
ihefi látið af framkvæmdarstjóra-
! störfum fyrir „Hina almennu
fjársöfnunarnefnd“ Hallgríms-
kirkju, og flytjast störf mín yfir
á skrifstofu herra biskups Sigur-
geirs Sigurðssonar. Samt sem áð-
ur geta þeir, er finst það hægra,
|komið gjöfum eða áheitum eftir
' sem áður til mín, á vegum „Hinn
jar alm. fjársöfnunarnefndar", er
jeg nú hefi verið skipaður í. —
Hjörtur Hansson, Bankastr. 2.
Sekt fyrir framleiðsluna.
London: Nýlega voru ung
hjón í London sektuð um all-
mikla fjárhæð fyrir það, að
hafa búið til snyrtivörur, án
þess að hafa leyfi eða kunnáttu
til þess. — Skortur á slíkum
vörum er mikill í Bretlandi.