Morgunblaðið - 29.11.1945, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 29. nóv. 1945
Útg.^r.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura 'eintakið, 60 aura með Lesbók.
Einn listi — tveirkassar
SÍÐASTLIÐINN sunnudag fóru fram þingkosningar í
Austurríki, í fyrsta sinn eftir 15 ár. Var fylgt reglum
lýðræðisins við kosningarnar. Þrír flokkar höfðu fram-
boðslista, þ. e. Þjóðflokkurinn svo nefndi (en að honum
stóðu aðallega kaþólskir, borgaralega sinnaðir menn),
.iafnaðarmenn og kommúnistar. Úrslitin í þessum kosn-
ingunum urðu þau, að Þjóðflokkurinn hlaut 85 þingsæti
og þar með hreinan meirihluta. Jafnaðarmenn hlutu 74
þingsæti og kommúnistar aðeins 4 þingsæti.
Þessar kosningar í Austurríki hafa að vonum vakið
mjög mikla athygii. Þetta er annað þeirra ríkja á meg-
inlandi Evrópu, sem Rússar rjeðu mestu í að ófriðnum
loknum, þar sem ieyfðar voru frjálsar kosningar. Hitt
\ar Ungverjaland. í báðum þessum löndum risu kjósend-
ur gegn einræðinu.
★
í Ungverjalandi gekk það mjög erfiðlega að fá leyfðar
lýðræðiskosningar. Það átti að þvinga fram málamynda-
kosningar, þar sem kommúnistum var fyrirfram trygð
valdaaðstaða. En lýðræðisflokkarnir risu öndverðir gegn
þessu, þrátt fyrir nærveru hins rússneska setuliðs. —
Lýðræðisílokkarnir heimtuðu frjálsar kosningar, ella
myndu þeir ekki taka þátt í þeim. Leppstjórn Rússa varð
að láta undan kröfu lýðræðisflokkanna. Frjálsar kosn-
mgar voru leyfðar og þær færðu lýðræðisflokkunum
glæsilegan sigur.
• í Austurríki var viðhorfið að því leyti annað, að full-
trúar lýðræðisflokkanna rjeðu meiru í bráðabirgðastjórn-
inni, sem sett var á laggirnar að stríði loknu. Forseti
þeirrar stjórnar var hinn þekti leiðtogi jafnaðarmanna,
dr. Renner. Hjer var því ekki um annað að ræða en frjáls-
ar kosningar, þrátt fyrir aðsetur rússnesks setuliðs í land-
inu.
En kommúnistar töldu, að nærvera hins rússneska
setuliðs myndi tryggja þeim sigur í kosningunum. Þetta
iór hinsvegar mjög á annan veg. Kommúnistar fengu að-
eins 4 þingsæti, af 163.
Þessi úrslit hafa að vonum orðið mikil vonbrigði fyrir
kommúmsta í öllum löndum. Hjer heima koma þessi
vonbrigði í ljós í þessum ummælum Þjóðviljans: „Hið
tiltölulega litla fyl^i kommúnista bendir greinilega til
þess, að þjóðin sje enn undir áhrifum af áróðri Hitlers!“
Þessi ályktun, sem Þjóðviljinn dregur af ósigri kom-
múnista í Austurríki, er bersýnilega alröng og eingöngu
sett fram í blekkingaskyni. Hið sanna er, að austurríska
þjóðin var búin að fá nóg af einræðinu og harðstjórninni.
Hún vildi verða frjáls á ný. Þessvegna frábað hún sjer
hið rússneska einræði, er hún loks var laus við Hitlers-
einræðið Þetta er hin rjetta ályktun, sem dregin verð-
ur af úrsiitum kosninganna í Austurríki. En það er ekki
við að búast, að Þjóðviljinn þori að segja íslenskum
kjósendum þenna sannleika, síst nú rjett fyrir kosningar.
*
Kosningaúrslitin í þessum tveim löndum. Ungverja-
landi og Austurríki sýna greinilega hvar hugur fólksins
er. Og ekki er neinn vafi á, að eins hefði orðið í Júgó-
slafíu og Búlgaríu, ef frjálsar lýðræðiskosningar hefðu
verið leyfðar í þessum löndum. En leppstjórnir Rússa
bönnuðu þær, í skjóli rússnesks setuliðs.
í báðum þessum löndum var aðeins leyft að hafa einn
framboðslista í kjöri, sem tilnefndur var af sjálfri stjórn-
mni og hennar málaliði. Kjósendur áttu svo að segja til,
hvort þeir væru með stjórninni eða móti. í Júgóslafíu var
lyrirkomulag kosninganna þannig, að tveir atkvæðakass-
ar voru á kjörstööunum. Skyldu þeir, sem greiddu at-
kvæði gegn stjórmnni, setja atkvæðin í annan kassann!
Kjörstjórnirnar vissu því fyrirfram, hverjir þessir menn
voru, svo að hægt var um vik, að kenna þeim að kjósa
rjett næst, eða gera þá „óskaðlega”. Svona var lýðræðið
þarna.
verfi
'i álrijar:
UR DAGLEGA LIFINU
Fyrsti snjórinn.
ÞAÐ VAR heldur en ekki gleði
hjá yngstu borgurum bæjarins,
er þeir vöknuðu í gærmorgun. —
„Nú er það svart maður, alt orð-
ið hvítt“. — Skíðasleðarnir, sem
höfðu fengið að hvíla sig í marga
mánuði, voru dregnir fram úr
kjöllurum og háaloftum. Það hef
ir víst ekki staðið á því, að fara
á fætur hjá unglingunum í gær-
morgun. Slíkir dagar ættu að
koma þegar það er mánaðarfrí
í skólunum. Stærri strákarnir
hnoðuðu snjóbolta.Þá er úti frið-
urinn á götunum. Ósköp væri
gott, ef hægt væri að finna ráð
til þess að strákar berðust inn-
byrðis með snjókúlum, en ljetu
hina eldri í friði.Hattarnir okkar
eru stærsta freistingin. — Það
fanst okkur sjálfum líka í gamla
daga. — En nú getum við ekki
skilið það lengur, að það sje neitt
sport að kasta snjóboltum í full-
orðna menn.
Já, veturinn er kominn, að
minnsta kosti þenna eina dág. —
Ekki gott að segja hvað verður í
dag. I fyrsta skifti á vetrinum
berast fregnir um, að fjallvegir
sjeu ófærir. Öxnadalsheiði ófær
bílum. Það hefði einhvern tíma
þótt tíðindi, að Öxnadalsheiði
hefði verið fær bílum fram að
•
27. nóvember.
En það er sannarlega ekki
hægt að kvarta yfir harðindun-
úm. Það sem af er vetrar. Það var
ekki við því að búast að blíðviðr
ið hjeldist mikið lengur.
•
Mesta umferðarhættan
SLYSAHÆTTAN á vegum
landsins og götum bæjanna er
mönnum mikið áhyggjuefni, sem
von er. Á þessu ári hafa fleiri
íslendingar beðið bana í umferð
arslysum en nokkru sinni fyrr.
Það er því ekki nema eðlilegt, að
menn leiti að ástæðunum fyrir
hinum auknu umferðarslysum og
vilji bæta úr eftir föngum.
Merkur lögfræðingur hjer í
bænum, sem sjálfur á bíl og ek-
ur daglega í og við bæinn, rabb-
aði við mig um slysahættuna hjer
um kvöldið. Hann hjelt því fram,
að ein aðalorsök umferðaslysa
væri ljósaútbúnaður bifreiða, sem
í mörgum tilfellum væri algjör-
lega óforsvaranlegur. „Það þarf
ekki annað en að lesa dóma-
safn undanfarinna ára til þess að
sannfæra sig um, að ljós frá öðr
um bílum hafa oft blindað bíl-
stjóra og þannig valdið slysum“,
sagði hann.
„Því miður hefir þessu atriði
verið gefinn altof lítill gaumur
og nefnd sú, sem gerði tillögur
til bóta í umferðarmálum gekk
nærri alveg framhjá þessu mikils
verða atriði.
•
Of há ljós.
Á MÖRGUM bifreiðum vísa
ljósin altof hátt, þannig, að er
bifreiðar með of há ljós, koma á
móti farartækjum, lýsa þau beint
í augu bílstjóranna, sem koma á
móti þeim.
Erlendis,t.d. í Danmörku er tek
ið mjög strangt á því, ef Ijós bíla
vísa of hátt og eru þannig til stór
hættu fyrir umferðina. Lögreglan
þar í landi skoðar oft ljós bíla og
sektar menn, ef þau eru ekki í
lagi. Lögreglan hefir tæki til þess
að mæla hve ljósin mega vísa
hátt. Einu sinni kom það fyrir,
að bifreiðastjóri, var að koma af
viðgerðarverkstæði með bifreið
sína. Lögreglan mætti honum og
sá að ljós bifreiðarinnar voru ált-
ofhá. Maðurinn var kærður og
sektaður. Hann bar fyrir sig að
hann gæti ekki að þessu gert,
þar sem hann hefði verið í góðri
trú um að alt væri í lagi, þar
sem hann væri að koma beint
frá viðgerðarverkstæðinu. — En
afsökun stoðaði ekki. Hann varð
að greiða sektina. Þannig er lit-
ið á þessi mál í Danmörku.
•
Kæruleysi bílstjóra.
FLEST bílaljós eru þannig
gerð, að hægt er áð draga niður
í þeim. En það er útbúnaður, sem
fáir íslenskir bílstjórar kæra sig
um að nota. Þeir aka móti bifreið
um með fullum ljósum og þýð-
ir ekkert, að „blikka“ þá til þess
að gefa til kynna, að sá, sem á
móti kemur, biðji um, að hinn
dragi niður í sínum Ijósum. —
Það er bara þjösnast áfram með
fullum Ijósum.
Oft kemur það fyrir, að sá, sem
raunverulega á sökina á umferða
slysi sleppur. Bifreiðastjóri ,sem
blindað hefir annan bifreiða-
stjóra méð of háum og sterkum
Ijósum, ekur áfram eins og ekk-
ert hafi ískorist, þó hann hafi
jafnvel orðið þess valdur, að sá
síðarnefndi varð manni að bana,
vegna þess, að hann sá ekki
neitt fyrir hinum sterku Ijósum.
e
Um Snorra og
Holberg.
ÆTLI ÞAÐ yrði ekki uppi fótur
og fit, ef einhverju Norðuranda-
blaðinu yrði á (og þeim hefir víst
orðið það á hjer áður), að segja
frá því, að „Norski rithöfundur-
inn Snorri Sturluson, hafi lengst
af búið að Reykholti“, eða eitt-
hvað þessháttar. Jeg er hræddur
um, að við yrðum hneyksluð.
En nokkuð líkt kom fyrir í Les-
bók Morgunblaðsins s. 1. sunnu-
dag. Þar stendur:
„Danska skáldið Ludvig Hol-
berg fæddist í Bergen 1684“.
Við ættum manna best, að
skilja tilfinningar þeirra Norð-
manna, sem þetta lásu. Við vit-
um hvernig það er þegar verið
er að stela frá okkur Leifi hepna
og Snorra.
Gunnar Axelsson, knattspyrnu
dómari, sem eins og kunnugt er
er Norðmaður, sagði við mig í
gær: „Jeg er hræddur um að
Bergensbúar sjeu ekki hrifnir af
þessum upplýsingum, því Hol-
berg var ,,Bergenser“ í húð og
hár og settist ekki að í Danmörku
fyrr en hann var 34 ára“.
Þá datt mjer í hug það, sem
Bergensbúi, kunningi minn, sagði
við mig fyrir nokkrum árum: —
„Jeg er ekki Norðmaður, jeg er
Bergensbúi".
■■MMuaaiiMiaara MiwmaiMtff

BRJEF SEND MORGUNBLAÐINU
m ft a KJI* *MM «•.«:» 3JÍÆ
Barátia öiM viS neyðina í Evrépu
í Bandaríkjunum höfðu orð!
eins og kuldi og hungur einhvern |
óljósan og fjarlægan hljóm. Fullj
ar bifreiðar af kalkúnhænsnum
í steik á þakklætisdaginn komu á ;
markaðinn. Ti) þess að fá meira
kjöt á markaðinn, var hámarks- j
verðið hækkað um 2 cent á
pund. Skófatnaðarskömtunin var;
á enda, og búðir tóku við pöntun
um á silkisokkum fyrir jólin.
Þingið var enn niðursokkið í
umræður um hjálpar og viðreisn
arstofnun hinna sameinuðu
þjóða. Þótt þjóðin hefði fyrir
löngu síðan lofað 1.350.000,000
aollurum (1% af þjóðartekjun-
um 1943) til UNRRA, hafði
ekki verið afhent af þessu '550
milj. Hversvegna? Vegna þess,
að í fulltrúadeildinni hafði verið
samþykt breytingartillaga þess
efnis að banna r.otkun þessa fjár
í löndum, sem ekki leyfðu amer-
ískum biaðamönnum að fara þar
frjálsum ferða sinna (þ. e. a. s.
Rússlandi og leppríkjum Rússa).
Fulltrúar UNRRA sögðu, að
þetta væri ekki framkvæman-
legt.
í fyrri viku sagði Lehmann yf-
irforstjóri UNRRA, þingmanna-
r.efnd einni, að dráttur þessi á
úthlutun fjárins hefði gert mik-1
inn skaða. Vegna þess, hve
UNRRA hafði lítið af fjármun-
um handbært, hafði stofnunin
orðið að afbiðja pantanir fyrir
50 milj. dollara á meðulum og
hjúkrunarvörum, sem ákaflega
brýn þörf var fyrir, og eyðá pen-
ingunum fyrir matvæli í staðinn.
Nú var UNRRA algjörlega snauð
af fjármunum.
NEW YORK TIMES, sem oft
kemur fram sem samviska Banda
ríkjaþjóðarinnar, varði tveim
heilum blaðsíðum til þess að lýsa
því, sem frjettaritarar blaðsins
sáu af neyðinni í Evrópu:
„Meira en tuttugu miljónir ör-
væntingarfulls og heimilislauss
fólks flækist nú til og frá um
meginland Evrópu . . . Pólverja
vantar sárlega alt það, sem telj-
ast má lífsnauðsynjar; þar lifa
800.000 manns í gryfjum og' jarð-
húsum ....
Rúmenía þjáist af verstu þurk
um, sem þar hafa komið í 50 ár.!
Fólk í Noregi verður yfirleitt að
bíða í ár, áður en það getur bú-
ist við að fá nýja skó á fæturna.
Sokkar eru ófáanlegir. Mótstöðu-
afl Evrópuþjóðanna er mjög lít-
ið. Mikið er þar um berkla. Böfn
og gamalmenni hrynja niður hóp
um saman, eins og blöðin detta af
trjánum á haustin . . . .“.
Herbert Lehmann bað Banda-
ríkjaþing að flýta sjer að veita
aðrar 1350 miljónir dollara 'til
þess að UNRRA gæti starfað
næsta ár. Hann sagði, að korn-
vöru yrði að kaupa sex vikum
áður en hún kæmist á skip, lyf
og hjúkrunarvörur 90 dögum áð-
ur og klæðnað enn lengra áður en
hann væri sendur. Ef peningarn-
ir væru ekki fyrir hendi um ára-
mót, yrði UNRRA að hætta að
kaUpá og gæti ekkert sent eftir
janúarlok.
En þingið virtist ekki líta sömu
augum á þetta.
Og í Kína, þar sem landið hef-
ir verið eytt af átta ára styrjöld,
hefir enginn einu sinni vogað að
gera sjer þarfir fólksins í hugar-
lund. —
I London fjekk ritstjóri eins
blaðsins brjef £rá manni, sem'
stakk upp á því, að_Bretar ljetu
skerf af hinum nauma matar-
skamti sínum í tje handa fólki
á meginlandinu. 30.000 menn lof
uðu að gera þetta á fyrsta mán-
uðinum eftir að brjefið kom.
Framh. á bls. 11.

i