Morgunblaðið - 21.03.1946, Blaðsíða 6

6
MOBÖUNBLA9II)
Fimtudagur 21. marz 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Þaðan stafar hættan
ÞAÐ varð breyting á stjórnmálaritstjórn Þjóðviljans
nú fyrir skömmu. Alþingismennirnir tveir, þeir Einar
Olgeirsson og Sigfús Sigurhjartarson fóru frá blaðinu,
en við tók Kristinn E. Andrjesson magister.
Miklar tröllasögur gengu um það, að þessi ritstjóra-
skifti boðaði stefnubreytingu hjá blaðinu. Hjer eftir yrði
það Moskva-línan ein og ómenguð, sem rjeði stefnu blaðs-
ins. Að vísu var þessi austræna lína í hávegum höfð í
blaðinu undir ritstjórn Einars og Sigfúsar, en þó komu
fyrir hliðarhopp, frá línunni, einkum þegar Sigfús hjelt
á pennanum. Er mönnum sjerstaklega minnisstætt frá
bæjarstjórnarkosningunum, þegar Sigfús afneitaði hinu
„austræna lýðræði“, sem kommúnistar höfðu hafið til
skýjanna. Sigfús hefir vafalaust mæít þetta af sannfær-
ingu, því að hann er í eðli sínu lýðræðissinni.
★
Ekki er ósennilegt, að þessi bersögli Sigfúsar hafi verið
orsök þess, að hann varð að víkja frá blaðinu. Svo mikið
er víst, að breyting varð á Þjóðviljanum eítir að hinn nýi
ritstjóri tók við. Er nú ekki annað sjáanlegt, en að hluti
af ritstjórn blaðsins hafi beinlínis aðsetur austur
í Moskva. Birtir Þjóðviljinn nú daglega greinar, sem
einræðisherrarnir í Moskva búa í hendur blaðanna í Rúss
landi og notað er þar í áróðursskyni.
En austur í Rússlandi eru ekki leyfð önnur blöð en þau,
sem túlka málstað ríkisstjórnarinnar. Prentfrelsi er þar
bannfært. Stjórnarherrarnir eru algerlega einráðir um
hvað sett er í blöðin. Ef eitthvert blað leyfði sjer að gagn-
rýna ríkisstjórnina, yrði það tafarlaust gert upptækt og
dauðarefsing biði þeim, er valdur væri.
★
Seinast í gær birtist stórletruð grein á fremstu síðu
Þjóðviljans, þar sem því er haldið fram (og rússnesk blöð
borin fyrir), að öryggi Sovjet stafi hætta frá Iran! Þetta
minnir á aftburðina frá 1939, þegar rússnesk blöð voru lát-
in ala á því látlaust, að Sovjet stafaði hætta af Finnum,
og þetta síðan notað til árása á þessa smáþjóð.
Það þýðir ekki að ætla að telja íslenskum lesendum
trú um, að mesta herveldi heims stafi hin minsta hætta
frá nágrönnunum. — Þessvegna verkar það blátt áfram
hlægilega, að íslenskt blað skuli láta hafa sig til, að halda
slíkri firru fram. Og almenningur í Rússlandi er aumkv-
unarverður, ef hann tekur trúanlegan slíkan áróður í blöð-
um, jafnvel þótt annað sje ekki borið á borð fyrir hann.
★
Þjóðviljinn talar um „heilagan rjett“ smáþjóðanna,
þann rjett, að stórveldin hverfi brott með heri sína úr
löndum þeirra. Þetta er vel mælt — það er að segja, ef af
fullum heilindum er mælt. En einhvern veginn verka
þessi fallegu orð í Þjóðviljanum þannig á lesandann,
að hann hafi á tilfinningunni, að ekki sje af
heilum hug mælt. Ekki minnist blaðið t. d. einu orði á
Eystrasaltslöndin. Áttu smáþjóðirnar þar engan „heilag-
an rjett“? Eða hvað er orðið af þeim rjetti í dag? Máske
stafaði hinum stóra nágranna hætta af þessum smáríkj-
um og það sje orsök þess, að hinn „heilagi rjettur“ þeirra
þurkaðist út?
★
Við skulum vona, að þeir tímar sjeu skamt framundan,
að smáþjóðirnar — allar með tölu — fái sinn „heilaga
rjett“ viðurkendan af stórveldunum. Að bræðralag þjóð-
anna eigi eftir að eflast og þroskast svo, að'þær geti
búið saman í sátt og samlyndi — án alls ótta. — Þessa
byggingu eru þjóðirnar nú að reyna að reisa. Tekst þeim
að reisa bygginguna? Eða hrynur allt í rúst? Á þessu
veltur tilvera smáþjóðanna.
Morgunblaðið trúir því ekki, að það verði lýðræðis-
þjóðirnar, sem láti upp á sig standa, að veita smáþjóð-
unum tilverurjett og öryggi. Hættan stafar frá einræðis-
ríkjunum. Það hefir sagan sýnt. Og það sannaði síðasta
styrjöld greinilega.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Engar skíðaferðir
skólabarna.
ÞAÐ VERÐUR EKKI efnt
til skíðaferða fyrir skólabörn
bæjarins í vetur. Ástæðan er
ofureinföld: Það er enginn
snjór.
En vafalaust verður þetta
mörgum börnum hin mestu
vonbrigði, sem von er. Skíða-
ferðirnar undanfarna vetur frá
barnaskólunum hefir verið til-
hlökkunarefni í margar vikur
áður en þær voru farnar og
þegar loks hinn langþráði dag-
ur kom var mikið um að vera.
Það þótti nú heldur en ekki
sport að fá að fara á skíði upp
í fjöll. Alveg eins og fullorðna
fólkið.
' •
Hægt að veita
uppbót.
EN VÆRI EKKI hægt að
veita skólabörnunum einhverja
uppbót fyrir að þau missa af
skíðaferð á þessum vetri. Vissu
lega væri það hægt. Það þyrfti
ekki annað en að efna til
gönguferðar einhvern góðviðr-
isdaginn upp í fjöll hjer í ná-
grenninu. Það væri kanski ekki
alveg eins gaman eins og fara
á skíði, en það myndi samt
verða nýjung fyrir börnin og
það, sem meira er um vert, það
yrði lærdómsríkt.
Kennarinn, sem færi með
börnunum gæti sýnt þeim
fjallahringinn í kringum þau og
kent þeim að þekkja fjöllin. —
Hvað vita margir Reykvíking-
ar, sem komnir eru til vits og
ára um fjöllin í nágrenninu?
Fæstir þekkja nema Esjuna og
Snæfellsjökul, Akrafjall og
Skarðsheiði.
Væri það til of mikils mælst
að veita börnunum þessa upp-
bót? Varla.
•
. Smjörsögur.
ÞAÐ ERU MARGIR, sem
tala um smjör þessa dagana —
eða öllu heldur smjörleysið.
Flest heimili hafa notað smjör-
skamtinn sinn og geta ekki
fengið smjör keypt þó enn sje
það til í mörgum verslunum.
Við því er víst ekkert að
segja, eða gera. Það verður að
hafa sinn gang úr því smjörið
er skamtað og hver verður að
fá sinn afmælda skamt, hvorki
meira nje minna. — En það er
eins með smjörið og svo margt
annað, sem ekki fást upplýs-
ingar um, að það skapast um
það alls konar sögur pg get-
gátur. Þó er það svo ofurein-
falt mál að kveða niður slíkar
sögur, kæfa þær í fæðingu, eða
fyrirbyggja að þær verði til.
•
Hver er sannleik-
urinn um smjörið?
HELSTU SÖGURNAR um
smjörið, sem ganga um bæinn
eru þessar: Það er til nóg af
smjöri í landinu. Skömtunar-
yfirvöldin vilja bara ekki láta
það af hendi. Það hefir skemst
mikið af smöri undanfarið í
geymslu. Nýlega voru nokkur
tonn látin fara í sápugerð
vegna þess að það var orðið
óætt. Sambandið á 20 smálestir
af smjöri. Hversvegna kemur
það ekki á markaðinn. — Það
er til-nóg af íslensku smjöri í
landinu, en það er verið að bíða
með að setja það á markaðinn
í von um hærra verð.
Þetta eru sögurnar um smjör
ið. Þær þurfa ekki að vera
sannar og eru það vafalaust
ekki allar og sumar eru ekki
nema hálfUr sannleikur.
En hvers vegna er almenn-
ingi ekki, gegnum blöðin, sagð-
ur sannleikurinn um smjör-
ástandið?
•
Ofur einfalt mál.
ÞAÐ VÆRI ofur einfalt mál,
að segja sannleikann um smjör
birgðirnar í landinu. Skömtun-
aryfirvöldin hljóta að vita upp
á gramm hvað til er af smjöri
og geta sagt nokkurn veginn
með vissu hvenær vænta má
næsta skamts af smjöri.
Það er ekki nauðsynlegt að
fara með þessi mál eins og
mannsmorð.
Það er engin hætta á að al-
menningur sætti sig ekki við
það, að fá ekki smjör, ef ástæð-
urnar fyrir því eru einhverjar,
sem ekki verður ráðið við.
Ef engu er að leyna, þá út
með ;,sprokið“. Það er einfald-
ast, jafnt í smjörmáli sem öðr-
um málum, sem almenningur
lætur sig skifta.
FRÁ FRÆNDÞJÓÐUNUM
Rmk og Grjefa
Rabbað við danskan
kunningja.
ÞAÐ ER vika af febrúar, og
miðmorgun í Kaupmannahöfn.
Stokkhólms-lestin hökktir inn
á Aðalstöðina og nemur staðar
með miklum blástri. Það er sól-
skin, en frost og stormur úr
öllum áttum, reglulegur garri,
sem ævinlega gerir allt um-
hverfi ljótt og allar manneskj-
ur ólundarlegar.
Jeg fæ töskuna mína
geymda í farangursdeildinni.
og rölti niður á Ráðhústorgið,
án nokkurs ásetnings. Þegar
jeg var drengur komst jeg ein-
hvernveginn að því, að Skúli
Magnússon hefði einu sinni
haldið því fram í fullri alvöru,
að einn þriðji hluti Kaup-
manhahafnar á hans dögum
væri reistur fyrir íslenskt fje.
Síðan finst mjer jeg eiga meira
tilkall til Ráðhússtorgsins en
nokkurs annars staðar í út-
löndum.
í svipmynd augans virðist
hjer allt vera með kyrrum
kjörum, allt eins og var: húsin,
göturnar og torgið, — og spor-
vagnarnir halda í sömu átt og
áður — og þó er eins og allt sje
eitthvað breytt.
Og gömlu kunningjarnir?
Hvar skyldu þeir nú vera nið-
urkomnir? Hvar eruð þið nú
Hans og Greta, Christian Peter,
Jens og Elsa? Og blessuð gamla
konan, hún frú Sörensen.
Skyldi hún lifa enn? Hún bjó
á 5. hæð undir ljósaauglýsing-
unum hinum megin við „Scala“
og átti þrjá syni, sem allir voru
uppkomnir og einhvers staðar
úti í heimi. Það varð allt að
ljúfu ævintýri, sem hún sagði
—■ einnig það, sem einu sinni
var bæði satt og ljótt. Hún var
sáttust allra við alla, sem jeg
hefi kynnst og hún átti gráan
kött og kanarífugl í búri, og
fuglinn söng þegar sólin skein
inn um gluggann. Það þótti
gömlu konunni gaman.
Torgið er allt upphleypt og
sundurgrafið annarlegum rang
hölum og hlöðnum bungum
með strompum upp úr hjer og
hvar. Loftvarnarbyrgi? Skot-
grafir? En allt ber verk þetta
vott um mikla grjóthleðslu-
menningu og smekkvísi. —
Kannski er það líka af fagur-
fræðilegum ástæðum, sem ekki
er búið að sljetta þetta og jafna
torgið. Hver veit? Eða ef til
vill eiga þessar byggingar að
fá að standa til minningar um
strjðið, þegar allir verða ann-
ars búnfr að gleyma því!
Blaðsöluturninn er með sömu
ummerkjum og áður, — nema
hvað litla, ljóshærða afgreiðslu
stúlkan, sem hjer var einu
sinni, er farin. Auðvitað er hún
farin.
Jens hefir fengið beinberkla
í mjöðmina og liggur á hæli.
Elsa er gift, og mamma hennar
segir að hún sje hamingjusöm.
Vonandi er Elsa hamingjusöm.
Christian Peter er fluttur úr
mötuneytinu fyrir mörgum ár-
um, og þegar menn flytja á
burt úr mötuneytinu sínu, þá
er eins og þeir hverfi úr heim-
inum. Enginn veitt, hvert þeir
fara.
Og Guðrún Margarethe er
dáin.
Guðrún Margarethe var
blóm vorsins, og ýmsum fanst
, hún vera yndislegri en allt
annað löngu, löngu fyrir stríð.
Þannig breytist allt að ein-
hverju, þó gömul hús standi og
sporvagnar aki í ákveðnar átt-
ir. Reynslan verður að minn-
ingu, og minningin bliknar og
máist fyr en varir.
En svo kunnugur sem jeg
þóttist einu sinni vera á þess-
um slóðum, þá kannast jeg
ekkert við þennan þrákelknis-
lega sj álfspyntingarsvip, sem
hjer bregður fyrir í öðru
hverju andliti. Eru þetta
Danir?
Eftir mikið stímabrak get jeg
fundið Hans vin minn. Hann
tekur mjer eins og hvítum
hesti, býður mjer koníak og
spyr hæversklega, hvert jeg
eigi ekki eina reglulega sígar-
ettu. Hann er mikið breyttur,
hefir elst fljótt og orðinn grár
í vöngum.
— Af hverju eru allir eitt-
hvað svo önugir í dag, Hans,
sp^r jeg í grandaleysi.
— Vegna þess, að það hefir
verið stríð, segir Hans og
hnyklar brúnirnar.
— Vissu fleiri, vinur, svara
jeg.
— Ekki þið á íslandi, segir
Hans. — Þið hafið baðað í rós-
um og grætt peninga, grætt á
stríðinu.
— Það er nú eins og á hvert
mál er litið, svara jeg og hypja
mig í varnarstöðu, því jeg
þekki Hans og sá, að honum
var mikið niðri fyrir.
— Víst hafið þið grætt, og
ekkert vitað af stríðinu til ann-
ars en að græða á því, segir
vinurinn.
Framh. á bls. 8.