Morgunblaðið - 25.10.1946, Side 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 25. okt. 1946
Virkjun Andakílsár
5000 hestafla orkuver
í smíðum
LESENDUR Morgunblaðsins
munu kannast við virkjun
þessa frá frásögnum þess, frá
því er mál þetta var til um-
ræðu og afgreiðslu á Alþingi
fyrir nokkrum árum, en eftir
að virkjun hófst þar í fyrra
sumar, hefir lítið verið skýrt frá öfl. Smíði vjelanna var hafin
þessu merka framfaramáli. — fyrri hluta ársins 1944 svo segja
Blaðið hefir því snúið sjer til má, að með því hafi virkjun
Árna Pálssonar verkfræðings, Andakílsár hafist.
er haft hefir á hendi verkfræði- | þrjú sýslu og bæjarfjelög
legan undirbúning málsins, og standa að virkjuninni ,en það
fengið hjá honum eftirfarandi eru Mýra- og Borgarfjarðar-
upplýsingar: J sýsla og Akranesbær, er mynd-
Frá því um síðustu aldamót að hafa með sjer sameignar-
hefir það verið eindregin ósk fjelag til að hagnýta orkulindir
Borgfirðinga að virkja Anda- ' hjeraðanna og framleiða raf-
kílsárfossa og notfæra sjer þá ' 0rrku til þarfa hjeraðsbúa og
orku, sem í þeim er fólgin. — jafnframt annara nálægra hjer
Ber margt til að þeir verða fyr- ’ aga ef óskað er.
HæshfærsSa vlrkjun, er bjer hefir verið
ráðist í og eykur orkufamleiðsiu í iand-
inu unt 20 milj. kwsl. á ári
ir valinu öðrum fallvötnum
fremur og þá í fyrsta lagi; að
þeir eru aflmestir. ennfremur
hagkv. til virkjunar og kem-
ur þar bæði til greina rífleg
fallhæð og óviðjafnanleg miðl-
unarskilyrði Skorradalsvatns,
þá er þeim vel í sveit komið,
svo leiða má þaðan orkuna með
hægu móti um þjettbýlar og
blómlegar bygðir Borgarfjarð-
ar.
Einnig má leiða orkuna til
annara hjeraða, svo sem vest-
ur á Snæfellsnes og jafnvel
suður á bóginn.
Árið 1923 birtust all-ítarleg-
ar virkjunaráætlanir eftir
Steingrím Jónsson. rafmagns-
stjóra og var þá virkjun efst
á baugi. Þó kom eigi til fram-
hvæmda og mun þar mestu hafa
um valdið, að í nokkuð mikið
þótti þar ráðist. Heima í hjer-
aðinu var þó málinu stöðugt
haldið vakandi. Á árunum eft-
ir 1930 steðjuðu gjaldeyrisvand
ræði að og hindruðust þá allar
virkjunarframkvæmdir og lá
því málið niðri um nokkur ár.
Á síðustu árum fyrir ófriðinn
fengu virkjunarmálin þó enn á
ný byr undir vængi, meðal ann
ars vegna virkjunar Ljósafoss
og Laxár fyrir norðan.
Á miðju ári 1939 komu fram
áætlanir um virkjun Andakíls-
ár, í þetta sinn eftir Árna Páls-
son verkfræðing. Eftir að heims
ófriðurinn var skollinn á, þótti
ógerlegt að koma virkjun í fram
kvæmd og var því málið lagt
til hliðar um stundarsakir, en
tekið enn á nv upp aftur á ár-
unum 1942 og ’43 og þá leitað
fyrir sjer um vjelar og annað
efni í Ameríku, en þeim mála-
leitunum lauk með því að synj-
að var þar um útflutningsleyfi.
Hausið 1943 var þá tekið til
athugunar hvort kleift væri að
fá vjelar smíðaðar í Svíþjóð þá
þegar, og flytja þær síðan
heim, að loknum heimsófriðn-
um.Þessi leið reyndist fær,
enda var þá sænskur iðnaður
eigi eins ofhlaðinn sem seinna
varð og tókust þá samningar
við nokkur sænsk iðnfyrirtæki,
þau Karlstads Mekaniska Werk
stad, ASEA og Boxholm Aktie-
bolaget um smíði vatnsvjela,
rafvjela og aðfærsluæðar fyrir
tvær vjelasamstæður 2500 hest-
afla hvor, eða samt. 5000 hest-
Umræddum 5000 hestöflum
er ætlað að framleiða allt að
20 milj. kílówattstunda, þegar
orkuverið er fullnotað og er þá
um að ræða næst stærstu ný-
virkjun, er enn hefir verið ráð-
ist í hjer á landi því orkuverið
við Laxá hafði 2400 hestöfl er
það tók til star-fa 1939 og fram-
leiddi með þeirri hestaflatölu
nær 10 milj. kwst. Auk bygg-
ingar orkuvers eru einnig lagð-
ar 20 kw háspennuleiðslur til
Akraness, Borgarness og
Hvanneyrar, samtals um 56 km
að lengd og gerðar spennistöðv
ar á sömu stöðum. Þá er íráði
að leggja sveitaveitur á næstu
árum, svo að orkan nái til sem
flestra bygðarlaga Borgarfjarð
ar, en slíkt tekur þó nokkur
ár. Orkan mun þó fljótlega ná
til um 3500 manns.
Þegar rætt er um framleiðslu
orkuversins, er eigi úr vegi að
gera nokkra grein fyrir til
hvers orkan verður notuð. Skal
þá fyrst tekið fram, að nokk-
uð af orkunni tapast í há-
spennuleiðslum, og bæjarkerf-
um, um 25%, og koma þá til
hinar fyrstu virkjunarvjelar er
hingað berast eftir ófriðarlok.
Er nú þegar tekið til að koma
þeim fyrir og stjórna því verki
sænskir vjelfræðingar frá þeim
firmum er smíðuðu vjelarnar;
einnig er í smíðum aðfærslu-
æð milli stíflu og orkuvers -
trjepípa girt járngjörðum. Er
hún býsna mikið mannvirki,
um 580 m að lengd og 2,15 að
innanmáli. Fyrir því verki
stendur sænskur byggingafræð
ingur frá því firma í Svíþjóð,
er selur pípuna. Þá hefir í sum-
ar verið unnið að því að reisa
háspennulínur og er því verki
nú langt komið. Verkstjórn
hafa þar haft á hendi menn frá
firmanu E. Rasmussen í Frede-
ricia á Jótlandi og eru það hin-
ir sömu er reistu háspennulín-
una frá Laxá til Akureyrar
1939.
Eins og sjá má af framan-
greindu er því virkjun mjög
langt á veg komin og enda þótt
enn vanti nokkuð virkjunarefni
sem ekki er alveg víst um hve
nær kemur. Má þó ganga út
frá því sem vísu, að orkuverið
taki til starfa í vetur.
Hagnýting orkulinda er ávalt
talið menningaratriði með
hverri þjóð. H’er á landi er frek
ar skamt á veg komið í þeim
efnum. Þó voru þar stór skref
stigin með virkjun Ljósafoss og
Laxaár og Hitaveitu Reykja-
víkur. Öll þessi mannvirki hafa
reynst með þeim ágætum, að
enginn getur hugsað sjer án
þeirra að vera. En óteljandi eru
þeir er bíða þess með óþreyju
að eignast slíkt orkuver heima
neytenda um 15 milj. kwst. •—hjeraði og njóta þess yls og
Notkun þeirra er gengið út frá . hagsælda er raforkan býður
að verði sem næst þannig:
a) Til ljósa og suðu 900.000 kw
b) Hreyfiafl : iðn- . .
aði........... 3.500.000 kw
c) Til Hvanneyrar og
sveitaveitna 1.400.000 kw
d. Til hitunar, aðal-
lega íbúðarhúsa og í
iðnaði.......... 9.200.000 kw
Samtals 15.000.000 kw
Þá má sennilegt telja að
orka fáist til % af húsahitun
eins og hún nú er og að sjálf-
sögðu verði öll hraðfrystihús
knúin raforku.
Aðeins nokkur hluti vatns-
rennslis er virkjaður nú 1
fyrsta áfanga, því þegar full-
virkjað er fást um 45 milj. kw
stundir, en það er mun meira
en hjeruðin þurfa fyrst um
sinn á að halda og kemur því
til greina að leiða orkuna til
annara hjeraða.
Vinna hófst á virkjunarstaðn
um í fyrra sumar og hefir þar
Almenna byggingarfjelagið
verkstjórn á hendi.
Vjelar og mest allt efni kom
til landsins í sumar og eru það
búendum.
Það er því full ástæða til að
Borgfirðingar telji virkjun
Andakílsár vera tvímælalaust
mesta velferðarmál hjeraðanna
og klífa þrítugan hamarinn,
eins og komist er að orði í sýslu
fundargerð einni, til að koma
raforkunni um blómlegar
bygðir Borgarfjarðarhjeraða.
f'i

d3uróti&
tennumar me&
J)no-pfty:ftic-tic
60 ára brúðkaupsafmæli
MARKVERÐUSTU tímamót
in í ævi manna álít jeg vera
stofnun hjónabandsins. Með
hjónabandsstofnuninni hafa
tveir aðilar bundist samtökum,
að vera hvor öðru til styrks,
svo lengi sem lífið endist, jafnt
í sorg sem gieði, og í hverju
öðru er að höndum ber. Það er
því mikilsverðara en allt ann-
að, að sálarlíf aðilanna sje sam
stilt og samtaka í hvívetna.
Samstiltustu sálirnar virðast
mjer leiða af sjer mesta ham-
ingju fyrir báða aðila hjóna-
bandsins. Elliár þeirra hjóna,
sem fá að lifa saman til síð-
asta æfikvölds, hljóta að vera
sælurík, ef þau eru heilsugóð,
og unnist hefir glæsilegur sig- j
ur í baráttunni við örðugleika I
þessa heims.
|
Það var vorið 1882, að í
Fljótsdalinn fluttist að Valþjófs
stað unglingsstúlka er Elin- j
borg heitir Stefánsdóttir. Hún
var bráðþroska mjög, og í alla |
staði meðal álitlegustu kvenna !
er hún náði aldri og fullum!
þroska.
Elinborg er af Bólstaðahlíðar
ætt, fædd á Þóreyjarnúpi í
Vestur-Húnavatnssýslu 18. des.
1867. Foreldrar: Gróa Sveins-
dóttir og Stefán Jónsson er þá
bjuggu þar.
Þegar Elinborg var 9 ára
gömul fluttist hún til föður-
bróður síns sjera Halldórs
prófasts á Hofi í Vopnafirði.
Þar dvaldi hún þar til hann
dó 1882, fluttist þá að Val-
þjófsstað til sonar hans sjera
Lárusar.
Þegar Elinborg fluttist að
Valþjófsstað, var Páll í Víði-
vallagerði 19 ára. Páll er fædd-
ur 22. október 1863. Foreldrar:
Sigurbjörg Hinriksdóttir og
Þorsteinn Jónsson bóndi í Víði-
vallagerði, Pálssonar, Þorsteins
sonar Jónssonar á Melum í
Fljótsdal, dáinn í maí 1804. All-
ir þessir ættfeður Páls hafa
reynst hraustir menn og lang-
lífir. Niðjar Þorsteins á Melum
eru við Mela kendir, ættin því
kölluð Melaætt.
Ungmenni þessi bundust
hjónabandsböndum og giftust
14. sept. 1886. Hjónaband þeirra
varð því 60 ára 14. sept. s. 1.
Var Elinborg þá tæplega 19 ára,
en Páll ekki fullra 23 ára, er
þau tóku á sig ábyrgð hjóna-
bandsins.
Það er ekki algengt að hjóna
bönd verði svona löng. Ekki er
það heldur algengt að þeim sje
svo mikil afköst, sem framtíð
þessara hjóna bar í skauti sjer.
Þykir því hlýða að fara um
þau nokkrum orðum.
Páll og Elinborg bjuggu 11
fyrstu búskaparárin í Skrið-
dalshreppi á Hjeraði, 4 á Víði-
læk, 7 í Þingmúla. en fluttu
að Tungu í Fáskrúðsfirði vor-
ið 1898. Þar hafa þau búið síð-
an. Þar er því aðalstarf þeirra
í þágu niðjanna, hreppsfjelags-
ins og þjóðfjelagsins. Skal þess
hjer minnst með fáeinum orð-
um.
Lifandi eru nú 12 af börnum
þeirra hjóna, tvö dóu í æsku.
Eitt af börnum þeirra var í
fóstri frá 2. ára aldri. Fóstur-
börn eiga þau þrjú, er þau
tcku að sjer á aldrinum árs
til 8 ára. Þessum börnum öll-
um komu þau sómasamlega til
manns, og það sem mest er
varið í, er, að þau fengu í
veganesti, með hollu uppeldi, þá
menningu, sem hverjum manni
er nauðsynleg, til að standa af
sjer breitileik og misbrygði lífs
ins í heimi hjer
Hjón þessi voru dugleg og
forsjál. Þetta er reyndar fyrir-
fram vitað, að öðrum kosti var
ókleyft að ala upp af eigin
rammleik svo stóran barna-
hóp. En tvent af því er af bar,
verður að minnast hjer á. Elin-
borg var flestum konum dúg-
legri og vandvirkari við ull-
ariðnað, en Páll byrjaði að
sljetta túnið sitt áður en ristu-
spaðinn var þekktur. Síðan tók
hann þátt í hverri endurbót,
sem orðið hefir á því sviði, enda
er nú Tungu-túnið sljett og
stórt, en var þýft og rýrt. Hafa
þau hjónin því rjett til að
segja: Guð hefir skapað landið
en við túnið okkar. Betur allir
bændur hefðu fyrir löngu get-
að með sanni sagt þessi orð.
Heilsufar brúðhjónanna, sem
nú eru næstum 79 og 83 ára,
er alveg prýðilegt, þegar tek-
ið er tillit til aldurs og starfs-
afkasta.
Sveitungar hinna öldnu
Tungu-hjóna og aðrir velunn-
arar munu á þessum tímamót-
um óska þeim velfarnaðar hinn
sjöunda áratug hjónabandsins.
Páll og Elinborg eru hætt bús
forráðum í Tungu íyrir all-
mörgum árum. Þar stjórnar búi
nú Gunnar sonur þeirra og
Anna Vilhjálmsdóttir kona
hans.
H.
ftiiniui
Andiitshlífar
fyrir iðnaðarmenn.
V E R S L. Á H Ö L D
Lækjargötu 6.
BEST AÐ AUGLÝSA
í MORGUNBLAÐINU