Morgunblaðið - 22.07.1947, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 22. júlí 1947
MORGUiSBLAÐIÐ
9
Enginn
Herra forseti, íslendingar,
konur og karlar, sera hjer eruð
saman komnir.
H. K. T. ÓLAFUR krónprins
hefur stýrt för vorri frá Noregi
hingað til Reykholts til að
heiðra minningu Snorra Sturlu-
sonar með innilegu þakklæti
fyrir ritverk hans, Eddu, sem
er auðugasta heiraild um nor-
rænt trúarlíf og skáldskap, og
Heimskringlu, dýrmætasta þjóð
artákn sem Noregur á. í augum
hvers einasta Norðmanns er
Reykholt helgidómi líkast. Hjer
stöndum vjer nú með hrifningu
í huga á þeim stað, sem Snorri
valdi sjer að bústað, þegar hann
flutti frá Borg. Hjer safnaði
hann hinum mörgu bókum sín-
um, og hjer skráði hann sínar
eigin bækur. Vjer stöndum nú á
þeim stað, þar sem hann gekk
um sjálfur, sem honum var svo
kær, langár, aflíðandi hlíðar
niður að flatlendinu, sem hallar
í vestur, en í fjarlægð skynjar
hugurinn fjörð og haf, hveri
með silfurhvítum eimi, lengst
til austurs sjer á Langjökul eins
og hvítan múr að fjalla baki en
norðan hans Eiríksjökul. Hjer
hefur Snorri dag hvem litið yfir
land sitt eins og vjer gerum í
dag, fagurt land.
Hjer í Reykholti finnst oss
sem vjer sjeum hinum lifandi
Snorra nær en á nokkrum öðr-
um stað. Hjer skortir það eitt
á, að vjer þekkjum fátt eitt tii
framkomu hans eða útlits. En
ástæða er til að halda að hann
hafi verið fríður maður og
föngulegur, svo sem sagt er um
bræður hans, Þörð og Sighvat,
og efalaust var hann virðulegur
höfðirgi í öllu sínu fasi. Hann
var fjelagslyndur og gestrisinn,
kátur í vina hóp, skáld í miklu
áliti og hafði unun af ungu fólki,
svo sem skilja má af frásögn-
inni af boðinu í Reykholti á jól-
um 1226, þar sem sögumaður-
inn Sturla Þórðarson, bróður-
sonur hans, var einnig viðstadd-
ur, þá 12 ára gamall. Sagan seg
ir að Snorri hafi jafnan reynt
að foiðast ófrið, og sagt hefur
verið að hann hafí skort kjark.
Þó er rangt að líta hann þeim
augum. Hann var annars eðlis
en samtíðarmenn hans, sem
kunnu því best að útkljá deilu-
mál sín með ófriði og mann-
drápum. Snorri miðlaði málum
og tókst oft vel. Hann var stór
bóndi, starfsamur heima fyrir
en jafnframt stjórnvitur. Tvíveg
is var hann kjörinn lögsögu-
maður. En öllu framar var hann
listamaður, sagnritari, trúfræð-
ingur, skáld og bragfræðingur.
Hann var stórbrotinn maður í
heimi vísinda og lista, og hann
bar liöfuð og herðar yfir víga-
menn samtíðarinnar. Þegar hug
urinn hvarflar til Snorra, dettur
mjer oft Cicero í hug. Þar er
um svipaða menn að ræða frá
sjónai miði sögunnar. Cicero var
líka andans maður innan um
ræningja, og því hefur sagan
oft gert honum raiigt til.
Af ritum Snorra er augljóst
hvað honum var hugstæðast.
Þau bera glæsilegt vitni um
þolinmæði rannsóknarans, hug-
arflug og skapandi þrótt lista-
erlendur muðiir getur gert Norðmönnum
eins mikið gugn eins og Snorri
Ræða Sheteligs prófessors
mannsins, samfara iðjusemi
hins starfsama manns. Hjer í
Reykbolti hafa verk hans fæðst
og fullgerst. Hjer stöndum vjer
á helgum stað. H. k. t. Ólafur
konungsefni, sem í mörg ár hef-
ur verið heiðursforseti norsku
Snorranefndarinnar, hefur stýrt i
f jölmennum hópi Norðmanna
| til Reykolts í dag, meðlimum
norsku nefndarinnar, fulltrúum
ríkisstjórnarinnar, fulltrúum al
þjóðarsamtaka í atvinnulífinu, |
fulltrúum háskóians, ungmenna j
fjelaganna, sögufjelaganna og
svo mætti lengi telja. Fyrir oss
vakir að sýna, að það er öll
norska þjóðin sem hjer hyllir
Snorra Sturluson. Þeir eru ó-
teljandi Norðmenn sem gjarnan
hefðu viljað vera hjer, Dg jeg
ÁVARP
flutt að Reykholti við afhjúpun
Snorrastyttunnar 20. júlí 1947
Enn sáu Austmenn
Islands jökla
hefja úr hafi
hadd sólroðinn.
Óð knör kólgu,
uns kíakaborgin
breyttist í bygðir
og bláa firði.
Enn nýtur æskan
arfsins forna
frá niðjum Noregs,
er námu landið.
Kvistur kynborinn
skal kjarnann muna,
þótt lim laufgist
í landi nýju.
Aldrei hafa ættir
íslands bygða
borið hug betri
til bræðra sinna.
Göfuga gesti
er gott að hýsa.
Kær er koma þín,
kommgssonur.
Vemduðu vættir
vorar bygðir,
þótt nætt hafi nepjur
nístingskaldar,
ógnir illræmdar
yfir dunið
og sár sviðið
í sjö aklir.
Minningar margar
úr moldu rísa,
döggvaðar dreyra
dauðra kynslóða.
Ber við bláheiði
baðm mikinn,
stofn Sturlunga,
stjörnum glæstan.
Bálist í barmi
blóðsins eldar,
lýtur öld engum
ísalögum;
kostir og kyngi
reyna krafta sína,
höggva hendur,
en hugur yrkir. —
Svo var ætt Egils
til erfða borin.
Undi þó einn,
er aðrir börðust,
skrjáfi í skinni
og skornum penna.
Gerðist af gnýr,
uns geirar sungu
og fyíkingar fræknar
til folnar hnigu.
Sjálfur sat hann
í sölum inni,
læCður í lögum
lífs og dauða.
Andi innblásinn,
í eldi skírður,
veit vegaskil,
þótt veröld sortni.
Sa hann sýnir
og sagnir skráði,
örlagaóðinn,
sem aldrei fyrnist.
Enn befur enginn
íslands hróður
á voldugri vængjum
víðar borið.
í vað viðsjálan
veiddi inarga
illvíg öíd
og undirförul,
fargað var frelsi,
föðurland svikið,
stjörnum storkað
og Snorri myrtur.
Brestur bölkyngi
bleikar rúnir,
seni ólu illsakir
um aklir fram.
Viti það veröld,
að vori fagna
sáttir samherjar
við sagnaspjöldin.
Enn veitir unað
orðlist Snorra,
stííl Sturlunga
stuðlum skreytiur.
HeiIIast liugur,
er háir tindar
sindra sólgljáðir
í svanavötnum.
Lesið skal letur,
uns lögmál skýra6t
og duldir dómar
úr djúpi stíga.
Þá mun þjóðum
í þúsundir ára
vaxa víðsýni,
en veröld stækka.
T''iam Noregur
við nýja elda
kraftakvæði
og konungasögur,
laut að lindum,
sem lýðum urðu
ögrun, aflgjafi
og óskabrunnur.
Enn bafa ættlönd
oki varpað,
risið ramefld
úr rauðri deiglu.
Barg annað betur
börnum þeirra
en hetjuhættir
horfinna alda?
Njót þú, Noregur,
nýrra sigra.
Fagna mun frændþjóð
frama þínum.
Standa að stofni
sferkar rætur.
Vaxi viðir,
uns Veröld eyðist.
Þeim skulu þjóðir
þakkir gjalda,
sem andleg öndvegi
um aldir skipn.
Meðan forn fræði
framtíð ylja,
mun laugar leitað
í landi Snorra.
Lálum hug hollan
um höf fljúga,
* en rök ráða
rjetti vorum.
Andlegs auos
skulu allir njóta.
Geymum það, sem gott er
en gibíum himi.
Fagni frændþjóðir
framtíð sinni,
bíómlegum bygðum,
brunandi skipurn,
fljúgamli fleyjum,
fossandi lífi,
vaxandi vinsemd
og vori nýju.
Þjer, sem hugheilir
af hafi komið
og eflið örlátir
ættarstuðla,
flytjið fósturjörð
fagrar kveðjur
frá evnni ískrýndu
í ystu höfum.
get fullvissað yður um það, Is-
lendingar, að í dag hvarflar hug
ur allra Norðmanna hingað til
hátíðarinnar í Reykholti.
Með því hugarfari varð
Snorrastyttan til sem gjöf frá
Noregi til íslands. Hugmyndin
fæddist fyrir aldarfjórðungi í
ungmennafjelögunum vestan-
fjalls í Noregi. Æskulýðurinn
greip hana fegins hendi, og
fyrsta nefndin var stofnuð i
Bergen til að veita móttöku
samskotum frá einstökum stöð-
um, en áður en varði hafði öll
þjóðin sameinast, enda er vitnis
burðurinn nærtækur, því að
hingað er kominn forseti bænda-
fjelagsins norska, Johan Melbye
ríkisiáð, en hann er einnig for-
seti Snorra-nefndarinnar. Hjer
verður einnig að geta tveggja
manna, sem mikið starf hafa
unnið, en.ljetust áður en verkinu
lyki. Torleiv Hannás og Gustav
Indrebö, báðir prófessorar í nor-
rænni málfræði við Bergens
Museum.
Það kann að virðast að langur
tími sje nú liðinn frá því að
verkið var hafið. Þetta er að
nokkru ieyti einstökum óhöpp-
um að kenna, svo sem fjártjóni
í fjármálaöngþveitinu 1920. En
raunverulega er ástæðan önnur.
Það hlaut að taka drjúgan tíma
að ná markinu, því að söfnunin
leitaði ekki eftir stórum fram-
lögum einstakra manna, heldur
einmitt hinum smáu framlögurn
almennings. Ungmennafjelögin
lögðu skatt á meðlimi sína, og
fjármunir bárust að ár eftir ár.
Það fór að óskum Snorranefnd-
arinnar, styttan var gjöf frá
norsku þjóðinni og frá þjóðinni
er hún afhent íslensku þjóðinni
í dag. Á 700 ára ártíð Snorra
1941 var allt tilbúið, en þá olli
stríðið nýjum töfum, stríðið sem
færoi oss heim sanninn um það,
í ennþá ríkara mæli, hvaða þýð-
ingu konungasögurnar höfðu
fyrir norsku þjóðina.
Þaö veit hvert smábarn í Nor
egi í hverri skuld vjer stöndum
við Snorra. Það hefur verið sagt
fyrr, og það verður sagt oft og
enn skal það sagt hjer í heyr-
anda hljóði í Reykholti. Betri
orðum verður ekki að því komið
en þeim, sem prófessor Worm-
Muller viðhafði í ræðu sinni hjer
í Reykholti 4. ágúst 1942: því
verður ekki með orðum lýst,
hverja skuld þjóð vor á Snorra
Sturlusyni að gjalda. Enginn
maður erlendur hefur nokkurn
tíma gert, nje mun nokkurn
tíma gera, oss annan eins greiða
og hann. Það má nærri því taka
svo djúpt í árinni að segja, að
hefði Snorra ekki notið við, þá
væri Noregur ekki frjálst ríki i
dag. Frá Reykholti hefur oss
komið sá kraftur endurfæðing-
ar, sem veldur því að hin forna
saga Noregs ber nýjan, þrótt-
mikinn ávöxt frá kynslóð til
kynslóðar. Það er sagan, sem
sögð er í Heimskringlu Snorra,
sem bjargað hefur landi voru á
örlagastundum og kennt þjóð-
inni að þekkja sjálfa sigjO
Og hvílík saga! Skemmtilest-
ur fyrir unga og aldna á 'hverju
heimili Noregs, saga fuU;af,lif-
Framh. á blg. il.