Morgunblaðið - 01.10.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 1. okt. 1947
MORGUNBLAÐIÐ
5
Veiðafærin okkar náðu
ekki síldinni í sumar
ÖSKAR HALLDÓRSSON
var hjer á ferð um helgine,
kom norðan af Siglufirði, en
})ar hefir hann verið í sumar og
flaug til Danmerkur í gærmorg
un.
Jeg hitti Óskar að máli snöggv-
ast á sunnudaginn. Bárust síld
yeiðarnar í tal.
Hann er sem fyrr, á þeirri
skoðun, að mikil síld geti verið
á hinum venjulegu miðum fyr
ir Norðurlandi á sumrin, þó
lítið af henni veiðist í herpi-
nætur. Hann telur jafnvel, að
reynslan í sumar bendi eiu
dregið í þessa átt.
Útkoman á síldveiðunum >
sumar var, eins og menn vita,
sagði Óskar, að Islendingarnir
töpuðu, en þeir útlendingar
sem síldveiðar stunduðu hjer
við land hafa kanske aldrei
grætt eins mikið og nú.
En það skal tekið skýrt fram
að sá ^hinn mikli mismunur
stafaði ekki af því að erlendu
veiðiskipin væru á öðrum mið
um yfirleitt en íslensku skipin
Enn sem komið er höfum
við ekki nema tvennskonar veið
arfæri, til þess að ná síldinni,
herpinætur _ og reknet. Aðr;.r
veiðiaðferðir sem reyndar hafa
verið, hafa mistekist. Gæfu-
mrnurinn á milli íslending
anr.a og hinna erlendu sildveiði
m ana i sumar kom til af því
að síldin óð sjaldan. En svo
m ið var af henni í sjónum,
að eknetaveiði var allgóð frara
tu' igústlok. Þá var útsjeð um
ao ' ki myndi veiðast meira i
he ■ nót að þessu sinni. Og þá
æ!1 iu ýmsir íslenskir sildveiði
m v að taka upp reknetin, og
vi með þeim í salt. En þá
v<: ■ ildin að mestu levti horfín.
JVc
Þegar íslensku skipin
hófu reknetaveiðar var
hún farin
Samtðl við Óskar Kalldórsson
nenn veiddu
2C 00 tunnur
' Stu hve veiði erlendu sk’.p
an ’,.! hefir verið mikil hjer við
lar 1 í sumar?
. : g veit ekki betur, en Norð
m ’ i.-hafi veitt hjer 200,000
tm mr, Svíar um 35 þúsund
turnur og Finnar um 20—30
þú: ;nd tunnur. Danir og Fær
ej’i igar um 8 þúsund tunnur.
Og öll þessi útgerð hafi verið
með góðum hagnaði, og var
megnið af síldinni aflað í rek-
net.
Hve stór eru þessi skip, sem
gerð voru út hingað til lands,
og hve mikill afli var á skip,
til þess að útkoman gæti orðið
góð?
Skip þau sem Norðmenn og
Svíar gerðu út hingað, voru
mjög mismunandi stór, þetta
frá 70 tonnum og alt uppí 5—
600 tonn. Skip sem eru 70—
200 smálestir voru aðallega eðá
eingöngu með reknet. En stærri
skipin höfðu herpinót. Rekneta
skip Svía munu hafa verið 40
-—50 talsins.
Hve mikinn afla þurftu þessi
skip að fá til þess að útgerðin
bæri sig?
Ef reknetaskipin fengu 700
•—1400 tunnur, þá var það á-
gætt, og hlutur sjómanna sem
við veiðarnar voru, varð góður
Mikið af þeirri sild, sem útlend
íngarnir veiddu í sumar, yar
sykursöltuð eða kryddsöltuð.
Hafa íslensku útgerðarmcnniru
ir tapað að mestu markaðnmn
fyrir síld sem þannig er verkuð.
Danir og Eæreyingar krydduðn
mest af síldinni sem þeir
veiddu hjer.
Danir kaupa enga síld
Danir veita engin gjaldeyris
leyfi í ár til þess að kaupa 's-
lenska síld. Er það í fvrsta
sinn sem þeir kaupa enga síld
af Islendingum.
Islenski saltsíldaraflinn varð
sem kunnugt er aðeins 63 þús
und turmur. En seldar voru
um 200,000 tunnur fyrirfram,
ef aflast hefðu. Voru þær seld
ar til Rússlands, Finnlands og
Sviþjóðar. En verðið er hærra
nú á saltsild, en nokkru sinr.i
hefir áður verið. Svo það var
hörmulegt tjón, að ekki skyldi
hafa verið hægt að salta meira.
3 þúsund tunnur af sykursalt
aðri síld voru seldar lil Amer
iku.
Og verðið?
Það var 175—180 krónur
fyrir saltsildartunnuna,
Voru það ekki nema fá sild
veiðiskip íslensk sem höfðu reú
net?
Þau voru fá. Jeg veit ekki
hve mörg þau voru. En þegn ■'
reknetaveiði þeirra átti að byrja
fyrir alvöru, þá var sildin farin
I innanverðum Húnaflóa t.d.
og eins inni í Steingrímsfirði
veiddist sem engin síld í rek-
net í september. En þar hefir
síld venjulega veiðst í reknet
langt fram eftir hausti. Eins
var inni á Eyjafirði. Þar var
alger veiðileysa í sumar, eins
og hefir verið undanfarin sum
ur. Þar inni á firðinum hefir
ekki veiðst síldarbranda að heit
ið geti síðustu árin.
Hvað ályktanir vilt þú þá í
stuttu máli draga af þessari síð
ustu síldarvertíð?
Alhnikil síld
Af hinni góðu reknetaveiði
útlendinganna, vil jeg draga þá
ályktun, að síld hafi verið all-
mikil fyrir Norðurlandi í sum
ar. En að‘ íslensku herpinóta-
skipin veiddu hana ekki, kom
til af því að hún óð ekki.
Að síldin var i sjónum, ó
sömu slóðum eins og hún er
vön i aðalatriðum, dreg jeg af
því að erlendu skipin veiddu
hana á hinu venjulega veiði-
svæði. Sildin var kenske held
ur lengra frá landinu en hún
er yön. Telja síldveiðimenn að
það stafi af hinni stöðugu vest
an og sunnanátt.
Með því að starfrækja síldar
leit úr lofti, var gengið úr
skugga um það, að fyrir herpi
nótaskip þýddi ekki að fara
langt frá landinu norður í haf,
lengra en áður hefir verið farið
til síldveiða. Því leitarflugvjel
ar fóru alt að 100 mílur norður
fyrir Kolbeinsey, og sáu enga
síld.
Hi’einn Palsson hefir stjórn-
að síldarleitinni undanfarin
sumur og gert það með prýði.
Hann hafði tal af erlendum
síldveiðimönnum sem sögðu
honum, að þeir hefðu t. d. ver
ið langt út af Langanesi og feng
Aðalfundur Presta-
fjelags Islands j
Fjölsóttasti fundur, sem haldinn hefir veriö
AÐALFUNDUR Prestafjelags íslands — hinn 29. í röðinni, hófst
hjer í bænum í gær og heldur áfram i dag. Áður en fundurinn
var settur, fór fram stutt guðsþjónusta i Háskólakapellunni og
prjedikaði þar sjera Garðar Svavarsson.
ið litla sild þar. En dregið sig
nær landinu og þá hefði afli var a
þeirra glæðst. Jeg átti tal við einingu kirkjunnar.
skipstjóra útlendra sildveiða- foirnaöur fundaimenn
skipa er fóru langt norður í haf
og það alla leið út undir ísrönd,
vestanlega út af Húnaflóa, en
þar var enga síld að fá í herpi
Ávarp formanns.
-I upphafi funaarins flutti
formaður fjelagsins próf. Ásm.
Guðmundsson ávarp og bauð
fundarmenn velkcmna, sem
voru fleiri en nokkru sinni fyr
á aðalfundi fjelagsins. Sjerstak
lega bauð formaðui velkominn
sjera Valdimar Eylands, nú
prest á Útskálum Þá mintist
hann sex látinna fjelagsmanna
og höfðu tveir af þeim, þeir sr.
Ófeigur Vigfússon prófastur í
Fellsmúla og sjera Ólafur Magn
ússon prófastur í Arnarbæli
verið heiðursfjelagar Prestafje
lagsins. Risu fundarmenn úr
sætum sínum til að heiðra minn
ingu hinna látnu kennimanna.
í ávarpi sínu mintist formað-
ur tillögu þeirrar, er samþykkt
síðustu prestastefnu um
Hvatti
til að
láta nú ekki sitja við orðin tóm
og forðast að láta ágreining um
trúmál hindra jákvætt samstarf
stjettarinnar í krislindómsmál-
nót og sem ekkert í reknet og um'
leituðu skipin aftur á sín venju
legu reknetamið í kringum
Grímsey.
Svo þú ert ekkert smeýkur
um að síldin sje að leggjast hjeð
an frá Norðurlandinu, þó
svona hafi tekist til siðustu 3
árin með'aflann.
Jeg tel ekki að sú reynsl.i
sem við höfum af herpinóta og
reknetaveiðinni þessi sumur
gefi tilefni til þess að óttast slikt
Þegar jeg frjetti í upphafi sihl
arvertiðarinnar að síldin sern
veiddist væri mjög feit, þá var
jeg smeykur um, að herpinóta
veiðin myndi verða endaslepp
að þessu sinni. Þvi reynslan
frá aflaleysisárinu 1924 er sú
sama og í ár, að þá var síldin
mjög feit í byrjun júli og veidd
ist þá dálítið í herpinót, en
sem engin herpinótaveiði var
í ágúst en góð reknetaveiði.
Mjer og öðrum er það hulin
gáta af hverju síldin ekki veður
þegar hún kemur svona feit
upp að landinu í byrjun ver-
tíðar.
En þó síld veiðist í upphafi
vertiðar sem er fullfeit þá skilst
mjer að nýjar göngur geti kom
ið síðar, þar sem síldin er ekki
eins feit og hún geti þá vaðið
og veiðst í herpinætur.
— Já, en slík ganga kom
aldrei í sumar.
En þess ber að gæta, að eng
in ástæða er til að ætla, að
síldin sje horfin • frá sínum
venjulegu miðum fyrir Norður
landi þó veiðileysisárin sjeu nú
orðin þijú í röð. Við höfum
fengið að kenna á slíku áður.
Árin 1917, 1918, og 1919, voru
öll aflaleysisár á sildveiðum.
En síðan hafa komið eitt og eitt
ár sem sáralítið hefir veiðst,
100 ára afmæli Prestaskólans.
Éins og kunnugt er, er þessi
fundur haldinn í sambandi við
aldarafmæli Prestaskólans. —
Gat formaður þess í ávarpi sínu
að vert væri að minnast þess á
einhvern hátt og stakk upp á
að fjelagið myndaði sjóð með
frjálsum framlögum til efling-
ar útgáfu starfsemi sinni. — I
lok ávarps síns för formaður
nokkrum orðum um þá örð-
ugleika, sem nú steðja að þjóð-
inni í efnahagsmálum hennar.
Hann gat þess, að prestastjettin
hefði á undanförnum veltiárum
varað þjóðina í ræðu og riti við
óhófi og eyðslu og prestastjett-
in mundi nú með orðum og
eftirdæmi hvetja þjóðina til
þrautsegju og samtaka í þeirri
baráttu, sem framundan væri.
„Því að, sagði formaður, „dreng
skaparhugsjón kristins manns
vakir yfir prestastjettinni á
þjóðmálasviðinu ekki síður en
á öðrum sviðum“,
í skýrslu sinni um starf
stjórnarinnar dvaldi formaður
aðallega við útgáfu bóka og
Kirkjuritsins. Tvö ritverk koma
nú út á vegum fjelagsins. Ann-
að er „Nýjar hugvekjur“, eftir
80 presta og á hver þeirra eina
hugvekju í bókinni. Aftast í
henni er stutt æfiágrip höf-
undanna ásamt mynd af þeim.
Bók þessa hefur ísaafold gefið
út og kostar hún kr. 50.00, í
fallegu bandi. Hitt ritið er ís
lenskir guðfræðingar, í tveim
bindum — annað Saga Presta-
skólans og Guðfræðideildar Há
skólans, eftir sr. Benjamín Krist
jánsson — hitt Kandidatatal,
eftir sjer Björn Magnússon.
Kirkjuritið mun koma út fjór-
mundir — helgað aldarafmEeli
Prestaskólans.
Kirkjuritið er altaf myndar-
legt og efnismikið og kostar
þó aðeins 15 kr. á ári. Loks gat
formaður þess að samband værr
nú að eflast milli Prestafjelags*
Islands og prestafjelaga á hin-
um Norðurlöndunnm. í fyrra
sumar fóru 3 fulltrúar hjeðan
á sameiginlegan fund presta-
íjelagá á Norðurlöndum i Björg
vin, og einn fulltrúi mætti á
aldarafmæli danska prestafje-
lagsins. Oðrum böðum var
ekki hægt að taka vegna gjald-
eyrisskorts.
Að loknu ávarpi og skýrslu
formanns flutti sr. Árni Sig-
urðsson erindi í kapellunni um
„Kirkjuþingið í Lundi og kirkju
íslands". Sat sr. Árni þing þetta
ásamt biskupi íslands og tveim
öðrum kennimönnum hjeðan s.
1. sumar. Var erindið bæði
fróðlegt og hið skörulegasta
svo sem vænta mátti.
Klukkan 5 hófust framsögu-
erindi, sem nefnd voru: Nokkr-
ir þættir í starfi kirkjunnar á
komandi árum. Sr. Jón Isfeái
á Bíldudal talaði um safnaðar-
blöð. Mun hann vera eini prest
urinn,- sem gefur út. slíkt blað
hjer á alndi, ön þau eru mjög
algeng í útlöndum og hafa geí-
ið góða raun. Blað sr. Jóns heit
ir Geisli, er fjölritað, 6 síður í
allstóru broti og kemur út
3. eða 4. hverja viku. Er þa(4
mikið starf og óeigingjarnt, er
sr. Jón leggur í blað sitt, or\
þjð er erfiði, sem hann telur
vel borga sig. Umræður um
þetta mál urðu allmiklar og
sýndu þær að mi'kill áhugi er
fyrir því, hjá prestum víðsveg-
ar um land, að koma þeim út.
Að loknum þessum umræðum
flutti sr. Pjetur Sigurgeirsson á
Akureyri erindi um kvikmynd-
ir í þjónustu kirkjunnar. Skýrði
hann frá reynslu sinni í þessu
efni, bæði á æskulýðssamkom-
um í Reykjavík og í starfi sínu
á Akureyri, síðan hann varít
þar prestur. Kirkjuráð Islanda
hefur útvegað nokkrar sýning-
arvjelar sem nú eru komnar út
til safnaðanna, en ekki haía
þær verið teknar í notkun enn
þá.
Fundahöldunum í gær átti
að ljúka með erindi sr. Valdi-
mars Eylands um kirkjulíf ís-
lendinga í Vesturheimi.
í dag hefst fundurinn me3
morgunbæn í Háskólakapell-
unni, en að þeim loknum verð-
ur haldið áfram umræðum um
starfshætti kirkjunnar. Kl. 3
mun Manfred Björnkvist bisk-
uþ flytja erindi á fundinum,
en hans var von hingað í gsgr-
kvöldi.
svo sem árið 1924 og 1935. Enjum sinnum á þessu ári. Kemur
(Framhald á bls. 12) þriðja heftið út um þessar
- Almenna fasteignasalan
Bankastræti 7, sími 6063,
er miðstöð fasteignakav.pt..