Morgunblaðið - 17.06.1948, Blaðsíða 9

[ Fimmludagur 17. júní 1948.
MORG G TSBLAÐIÐ
0
P.t. Oslo, 9. júní.
MJER FINNST dálítið hjákát-
legt að skrifa mánaðaryfiriitið
initt að þessu sinni, vegna þess
að meirihluta undanfarins mán-
aðar hefi jeg verið á götunum
í Reykjavík og fjarri daglegum
viðburðum Noregs. Það væri
íreistandi að gera dálítinn sam-
anburc) á því, sem Jón á Lauga-
veginum og Óli í Karl Johans-
gate tala og hugsa mest um, því
að nútímasamgöngurnar gera
manni kleift að hlusta á það
svo að segja sama daginn, en
út í þá sálma þori jeg ekki að,
fara, því að þá yrði ekkert rúm
afgangs fyrir almenn tíðindi. En
eitt verð jeg þó að segja, því j
að það þótti mjer mest áber-
andi: Norðmenn hugsa miklu j
minna um stríð en íslendingar. !
Og þeir trúa miklu minna á spá
dóma og pýramída en við, enda
hefir enginn Rutherford orðið
til þess að gera þá að „hinni
útvöldu þjóð“ hinna síðustu og
yerstu tíma.
-------Er ekki best að byrja '
með að tala um veðrið? Núna
um mánaðamótin er öðru vísi
Mm að litast en á sama tíma í
fyrra, þegar burkurinn ætlaði
allt að drepa. Nú má svo heita
&ð maður „heyri grasið spretta“,
eins og Brynjólfur gamli á Sela
læk sagði stundum, — allt grær.
Astæðan er mátulega mikill hiti
ásamt mikilli úrkomu. í maí
var úrkoman við Oslofjörðinn
V8 mm, en í sama mánuði í fyrra
0.4 mm. Það gerir muninn. —
Meðalúrkoman er 59 mm. —
Bændur hjer austan fjalls gera
Bjer því vonir um gott grasár,
nema hvað kyrkingur verour i
grastegundum, sem sáð var til
í hitteðfyrra.
Stórþingið situr, ber fram
og samþykkir frumvörp og tek-
ur ákvarðanir. Og stjórnin fram
kvæmir jafnóðum. Eitt af nýju
frumvörpunum er um lestar-
gjald af skipum og skatt á farm
gjaldsgróða, 20 aura á smálest
á mánuði og 2%% skatt af inn-
sigldum farmgjöldum. Þetta á
að gefa 50 milj. krónur á ári.
Frumvarpið nær til flutninga-
skipa, sem eru yfir 300 br. smá-
lestir að stærð, en í þann flokk
koma 4.150.000 br. smál. af
morska flotanum. Flutningaskip
lundir 300 smál. og fiskiskip eru
undanþegin gjaldinu.
Koma Churchills
er sá viðburður, sem mest
hefir kveðið að í Noregi s.l.
mánuð. í Oslo ætlaði allt af göfl
unum að ganga, og blöðin segja,
að hann hafi fengið „bestu og
Innilegustu viðtökur, sem nokk
Ur útlendingur hefir fengið í
Noregi.“ Hann kom í flugvjel
fil Fornebu síðdegis 11. maí, á-
samt frú Clementínu konu sinni
— Þar stóðu konungurinn og
Ólafur krónprms til að taka á
móti honum. Á leiðinni inn í
foorgina var þjettskipað fólki
meðfram akbrautinni og æpti
það og hrópaði húrra, veifaði
flöggum og vasaklútum og
klappaði. Fylgdi þessi fögnuður
stríðsmanninum alla leið að
foallardyrunum, en þar voru
þau hjónin til húsa meðan þau
voru í Osló, sem gestir Hákonar
konungs.
Churchill kom með Dakota-
vjel sinni, „Siiver Fly“, en sex
norskar herflugvjelar voru látn
ar fljúga á móti honum og
mættu honum, er komið var að
Noregsströnd- Og það voru
fleiri en konur.gsfeðgarnir, sem
tóku á móti honum á flugvell-
inum. Þar var enski sendiherr-
ann Lawrence Collier, Lange
Noregsbrjef frá Skúla
Churchil! og Hákon Noregskonungur
utanríkisráðherra, Stokke for-
maður bæjarstjórnarinnar í
Oslo, Welhawen lögreglijgtjóri,
Bernt Balchen forstjóri D N L
flugfjelagsins en utan grind
anna stóðu um átta þúsund
manns, sem ætluðu af göflun-
um að ganga þegar Churchill
kom út í dyrnar á flugvjelinni,
berhöfðaður og gekk til kon-
ungsins og heilsaði. Hann brosti
út undir eyru og smelti sí og æ
V-kveðju sinni með fingrunum
til hægri og vinstri, eins og
forðum á Sprengisandi í Reykja
vík, Frú Lous Mohr, kona há-
skólarektorsins. annaðist um
frú Churchii! meðan á öllu
þessu stóð.
Lögreglunni tókst ekki að
h'alda opnu svæði því, sem af-
girt hafði verið fyrir framan
konungshöllina og undir eins og
þeir konungur og Churchill
voru komnir inn, varð aliur hall
argarðurinn eitt iðandi mann-
haf, sem klappaði og hrópaði á
kounginn og gesti hans. Fjórum
sinnum urðu þeir að koma fram
á svalirnar til að láta hylla sig.
Og þarna stóð fjöldi fólks fyrir
neðan allt til miðnættis til að
reyna að sjá gestinn. — Fjöldi
hinna stærri verslana hafði
skreytt gluggana með myndum
af gamla manninum, og flögg
voru á hverri stöng í borginni
og á höfninni (nema í rússneska
sendiráðinu. Þeim mun fleiri
voru þau í því breska, sem er
beint á móti)
Þó var þetta ekki opinber
heimsókn. Það var einkaferð
Churchills til þess að taka á
móti doktorsnafnbót háskólans,
og hann var einkagestur kon-
ungs, en ekki riorsku ríkisstjórn
arinnar.
Um kvöldið hjelt konungur
fjölmenna veislu, þar sem ekki
aðeins voru staddir „broddarn-
ir“ úr borginni, heldur og marg
ir þeirra, sem komu við baráttu
Noregs á stríðsárunum, svo sem
Rjukan-spellvirkjarnir og ýms-
ir frægir strandhöggsmenn
norskir. Aðeins konungur og
Churchill hjeldu ræður.
Daginn eftir fór svo doktors-
kjörið fram, með þeim hætti,
sem tíðkast í Oslóarháskóla, í
nærveru stjórnarinnar, Stór-
þingsforsetanna, sendiherra er-
lendra ríkja og fjölda mennta-
manna yngri og eldri. „Fest-
polonaise" Johans Svendsen var
leikin og svo kom akademiska
skrúðgangan inn í hátíðasalinn.
Mohr háskólarektor hjelt ræðu
og að svo búnu hófst doktors-
kjörið og aðstoðaði Eiliv Skard
við það og töluðu nú báðir lat-
ínu, hann og Mohr. Churchill
fekk doktorshringinn og skjalið
og nú söng Stúdentasöngfjelag-
ið, en á eftir steig Churchill
fram og hjelt þakkarræðu sína.
Og að lokum flutti Mohr rektor
snjalla ræðu fyrir Churchill. —
Átveislan, sem doktorskjörinu
fylgdi var haldin á Bristol um
kvöldið og þar talaði Worm-
Muller prófessor fyrir Chur-
chill.
Og næsta dag kom hann á
fund í Stórþinginu og hjelt
stutta ræðu, borðaði síðan há-
degisverð hjá borgarstjóra
Oslóar í Heftyehúsinu á Frogn-
er, þar sem Stokke formaður
borgarstjórnarinnar hjelt aðal-
ræðuna og kvaðst vona, að Chur
chill lánaði myndir sínar til að
sýna þær í Oslo. Síðan var far-
ið í Ráðhúsið. þar sem varafor-t
maður bæjarstjórnar Brynjulf
Bull, tók á móti. Um 20,000
manns stóðu á torginu við Ráð-
húsið þegar Churchill-hjónin,
konungur og krónprins komu
fram á svalirnar. Þar hjelt
Churchill stutta og gamansamá
ræðu. Um kvöldið var veisla í
..The Round Table Club“ og
hjelt aðalbankastjóri Noregs-
banka, Gunnar Jahn, þar ræð-
una. Föstudaginn hafði Chur-
chill fyrir-sjálfan sig og laugar-
dagsmorgun fóru þau hjónin til
London aftur, eftir fjóra erfiða
Skúlasyni
daga. Fjöldi fólks utan af landi
og frá Svíþjóð hafði þyrpst til
Osló til þess að „skoða mann-
inn‘!, og urðu sumir að vinna
það til að sofa á bekkjum úth
því að hvergi var húsaskjól að
fá. — Óg svo kom
Seyíjándi maí —
Þióðhátíðardagurinn. Það er
barnaskrúðgangan og athöfnin
við minnisvarða hinna föllnu,
sem skapa þessum degi fagran
blæ. öðru fremur. Hinsvegar
er útlendingi öldungis óskiljan-
legt, að verðandi menntamanna
stjett heillar þjóðar, nfl. stú-
dentsefnin — eða ,,rússarnir“
sem þeir kalla sig — skuli
nota þennan dag til þess að
láta eins og hálfvitlausir menn.
Jeg hefi sjeð aðfarir þeirra oft
áður, en í ár sá jeg þær ekki,
en eftir því sem blöðin segja
þá hafa þær síst verið betri en
fyri;, því að í þetta skifti byrj-
uðu beir dag klukkan 3 að
morgni með því að spilla svefn-
friði almennings með óhljóð-
um og gauragangi. Ef aðrir
yrðu til þessa athæfis en stú-
dentaefnin, þá mundu þeir tví-
mælalaust vera kallaðir skríll.
Afmælisgjöfin til konungs.
Svo sem kunnugt er, efndi
norska þjóðin til samskota í af-
mælisgjöf handa hinum ást-
sæla konungi sínum, er hann
varð 75 ára í fyrra, og safnað-
ist mikil fjárupphæð, er kon-
ungur skyldi ákveða hvernig
hann vildi nota handa sjálfum
sjer. Hann ákvað að kaupa skip
fyrir peningana, og nú i fyrra-
dag kom hið nýja konungsskip
„Norge“ til Osló og verður af-
hent konungi hátíðlega í dag-
Skip þetta er keypt í Englandi
en hefir verið gerbreytt innan-
borðs á enskri smíðastöð, en þó
er alt efni norskt, sem þar er
innanborðs, bæði smíði, heimil-
isiðnaður, efni og listmunir. —
Þar er sjerstök íbúð handa kon
ungi og önnur handa ríkiserf-
ingja og krór.prinsessunni, en
klefar handa börnum þeirra
þremur. Skipið er rúmlega 80
m langt og með ,,yacht“-lagi,
líkt og „Stella Polaris“, sem
margir Reykvíkingar hafa sjeð.
Það er 1628 smálesir og heíur
tvo 1500 hestafla dieselhreyfla
og kemst 16—17 mílur á vöku.
Framvegis mun konungur nota
þetta skip til ferða með strönd-
um fram í Ncregi og hvar sem
það kemur, getur fólkið með
sanni sagt að það eigi hlut í
þessari glæsilegu gjöf, því að
allur Noregur tók þátt í afmæl-
issöfnuninni.
Sitt af hverju.
Landsvikai amálin eru enn á
döfinni og þessa dagana er einn
af þeim ,,frægu“, læknapró-
fessorum, Klaus Hansen fyrir
rjetti. Hann gekk í flokk Kvisl-
ings skömmu eftir að NS var
stofnuð, en var þó aldrei vinur
hans. Hinsvegar sá hann ekki
sólina fyrir Hitler og Göbbels.
Meðal afreka hans var það, að
hann kærði alla fulltrúa alþýðu
flokksins í bæjarstjórn Óslóar.
fyrir þýsku kúgurunum haustið
1940, og einnig gekk hann vel
fram í því, að koma háskólan-
um undir þýsk yfirráð. Annars
er það af þessum málum að
segja, áð síðan landsvikaradóm-
stólarnir tóku til starfa, hafa
sækjendurnii í málunum kraf-
list dauðahegningar í 137 tilfell-
um, en aðeins 48 hafa hiotið
endanlegan dauðadóm, þar af 14
Þjóðverjar. Af þessurn 43 hafa
35 verið teknir af lífi, nfl. 24
Norðmenh og ! 1 Þjóðverjar. —
Þrír dauðadæmdir menn hafa
látist í fangelsi.
Af misjöfnu þrífast börnin
best. Fólkið er mætt yfir "11-
um sköttunum og öllum fyrir-
mælunum og cyðublöðunum, er
það þarf að útfylla i hvert skil’ti
sem það snýr sjer við, en svo
fær það hins\cgar að heyra tíð-
indi, sem því þykir vænt um
að heyra og gleðst yfir. Tvrnn
slík tíðindi gerðust núna nm
og upp úr mánaðamótunum. —•
Frá 31. maí var smjörlikið lækk
að um 38 aura og sykur urn 14
aura kílóið og kostar nú hvort-
tveggja 1 kr. pr. kg. eða l.itlu
meira en fyrir stríð. Rífcið borg
ar brúsann, en vitanlega ekki
að gamni sínu, heldur til þess
að balda vísitölunni innan
þeirra takmarka, sem ákveðin
voru sem grundvöllur fyvir
kaupgjaldssamningunum í vor.
Hitt er það, að stjórnin hefir
gefið leyfi til þess að bifreiða-
eigendur fái að nota vagna ína
til þess að komast á í sumar-
leyfið og úr þvl. En samkv. gíJd-
andi fyrirmælum mega einkabif
reiðar ekki aka nema 25 krn frá
heimilisfangi sínu og alls ekki
á helgidögum.
Æðsti herstjóri Noregs Olav
Helseth, hefir sagt af sjer em-
bætti sökum ósamkomulags við
hervarnaráðherrann, Hauge, og
er hann þriðji maðurinn sem
fer úr þessu embætti síðan
Hauge varð ráðherra. Gerhnrd-
sen hefir tekið upp hanskann
fyrir Hauge, en málstnður
þeirra virðist veikur og hefir
nú verið gerð hríð að stjórninni
og þess krafist að Hauge fari
frá. Hefir hann orðið fyi'U
þungu aðkasti áður en þó þrauk
að.
Mál þetta kom fram í Stór-
þinginu fyrir nokkrum dögum
og Gerhardsen kenndi Helseth
um ósamkomulagið og gaf í
skyn að hann hefði ætlað að
setja sig á svo háan hest, að
shkt væri ekki þolandi í týð-
ræðislandi. En þessu máli er
ekki þarmeð lokið.
í Stórþinginu var líka annað
mál á ferðinni fyrir skemmstu,
sem fyllti alla áheyrendabekki
þingsins. Það var tillaga stjórn-
arinnar um, að Sigurd Hoel rit-
höfundur fengi höfundarlaun
þau, sem laus urðu við fráfall
Sigurdar heitins Christiansen.
Nú er það svo, að Hoel er tal-
inn ef til vill besti skáldsagna-
höfundur Noregs um þessar
mundir, en jafnframt stundum
svo berorður í lýsingum sínum,
að hann hefur stórhneykslað
„harðtrúað“ fólk og vandlæt-
ingasamt. Kristilegi flokkurinn
í þinginu gerðist til þess aO and-
mæla tillögunni, þó að hann
vissi að hann yrði ofurliði bor-
inn, og hófust nú kappræður í
þinginu og einn þingmannanna
las upp í ræðu sinni allt það
„sóðalegasta“ sem hann fiafði
fundið í bókum Hoels. Árang-
urinn varð sá að æskulýðurinn
þyrptist á bókasöfnin og í búð-
irnar til þess að fá bækurnar
lánaðar og keyptar, en skáþla-
launin voru samþykkt með 116
atkv. gegn 21.
Annars er Stórþingið með*
húsbyggingamál á prjónunum,
því að það þarf meira og meira
pláss. Nú er komin fram tillaga
um að reisa stórhýsi bak við
núverandi þinghús, miklu hærr'a
en það gamla, með allskonar
Framh. ú bls, 12#-