Morgunblaðið - 09.10.1948, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 9, okt. 1948.
Irtilífg
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
* Skömtun, innflutningui
og gjaldeyristekjur
SKÖMMTUN ýmiskonar nauðsynja bitnar stöðugt tilfinn-
anlegar á þessari þjóð, sem á undanförnum árum hefur lifað
við allsnægtir á sama tíma, sem flestar aðrar Evrópuþjóðir
hafa búið við skort á öllum sviðum. Það er alveg rjett að
hjer er í dag mikill vöruskortur. Almenning vantar ýmsar
nauðsynjar, sem erfitt er að vera án, svo sem búsáhöld,
klæðnað o. s. frv. Við vöruskortinn bætast svo óþægindin og
leiðindin, sem nefnda- og ráðaskipulagið hlýtur altaf að hafa
í för með sjer.
Því verður ekki neitað að ýmsra misfellna hefur orðið hjer
vart í stjórn og framkvæmd skömmtunarráðstafana og inn
flutningstakmarkana. En með aukinni reynslu verður að
gera ráð fyrir að framkvæmdamisfellunum fækki. Það verð-
ur einnig að krefjast þess að skömtunin og innflutningshöml-
urnar sjeu látnar ganga jafnt yfir alla. Misrjetti í þeim efn
um getur ekki leitt til annars en rjettmætrar óánægju.
En þegar rætt er um nauðsyn skömmtunar og innflutn-
ingstakmarkana er nauðsynlegt að gera sjer það ljóst. senr
meStu máli skiptir, gjaldeyrisafkomu þjóðarinnar, mögu
leika hennar til þess að kaupa vörur frá útlöndum. Gjald
evristekjur þjóðarinnar hljóta að hafa grundvallarþýðingv
fyrir innkaup hennar. Þær verða að ráða innflutningnum
eyðslunni. Það er þýðingarlaust að bannfæra vöruskömmt
un og innflutningshömlur ef þjóðina brestur gjaldeyri ti
þess að standa undir vörukaupum eftir fyllstu þörfum. Tekj
urnar verða að ráða eyðslunni. Það er lögmál, sem allar þjóð
ir, við íslendingar einnig, verðum að miða búskap okkar við
I grein, sem Magnús Jónsson prófessor, formaður fjár
hagsráðs, ritaði hjer í blaðið í þessari viku felast greinileg-
ar upplýsingar um gjaldeyrisástand okkar nú óg áætlanir um
innflutning og útflutning. Samkvæmt þeim var ráð fyrir því
gert í upphafi þessa árs að fluttar yrðu inn á árinu vörui
fvrir rúmlega 310 milj. kr. en að duldar greiðslur yrðu rúm-
ar 79 milj. kr. Gjaldeyriseyðsla okkar á árinu var þannig
áætluð um það bil 389 milj. kr.
Á útflutningsáætlun, sem gerð var, var hinsvegar gert ráð
fyrir að gjaldeyristekjurnar yrðu rúmlega 381 milj. kr. eða
8 milj. kr. lægri en gjaldeyriseyðslan. Sjest á því að gjald-
eýrisyfirvöldin hafa þó reynt að leyfa eins mikinn innflutn-
ing og frekast gat talist ráðlegt. En í áætluninni um gjald-
evristekurnar var gert ráð fyrir að síldarafurðir sumarver-
tíðarinnar sköpuðu rúmlega 116 milj. kr. gjaldeyristekjur. Sú
áætlun brást hrapalega. Niðurstaðan varð sú að fyrir sum-
arsíldina fengust aðeins 38 milj. kr. eða 78 milj. kr. minna
en áætlað hafði verið.
Það liggur í augum uppi að þegar þessi staðreynd lá fyrir
hlutu gjaldeyrisyfirvöldin að taka nýja afstöðu til málanna.
Annað hefði verið óverjandi. Fjárhagsráð og Viðskiptanefnd
sömdu þessvegna nýjar áætlanir bæði um gjaldeyriseyðsluna
og útflutninginn, það sem eftir var ársins.
Með hliðsjón af útflutningnum fyrstu 7 mánuði ársins er
hafði orðið 238 milj. kr. var heildarútflutningsverðmætið til
áramóta áætlað 358 milj. kr. eða um það bil 48 milj. kr
minna en áður hafði verið gert ráð fyrir. Innflutningsáætlun-
in var jafnhliða lækkuð nokkuð. Það, sem að gerst hefur er
rnjög einfaldur hlutur. Gjaldeyristekjurnar hafa reynst lægri
en ráð hafði verið fyrir gert. Þessvegna hefur orðið að draga
nokkuð úr þeirri eyðslu, sem gert hafði verið ráð fyrir
Afleiðing þess er svo aftur sú að vöruskömmtun og inn-
fiutningshömlur hafa bitnað á þjóðinni með vaxandi þunga.
Ekkert er eins greinileg vísbending til okkar íslendinga
um það, á hverju afkoma okkar \reltur og einmitt það ástand
sem nú ríkir í landinu. Áfkojma okkar veltur fyrst og fremst
á því að atvinnuvegirriir blóhigist. Þessvegna verðum við að
leggja á það mesta áherslujað auka útflutningsframleiðslu
okkar og gera han-a Samkeppnishæfa á heimsmörkuðunum
Það er rjetta leiðih til þess að losna við skömmtun og nefnda-
fargan.
rar:
• víln/eru skriia
ÚR DAGLEGa LÍFINU
Bæjarspítalinn
TILLÖGUR Sigurðar Sigurð
onar, berkalyfirlæknis í bæj
rstjórninni um byggingu ný
júkrahúss hjer í bænum, o;
að bæjarspítala, mun vekj'
nægju allra, sem hafa áhug.
yrir heilbrigðismálum bæjar
ns.
Allir vita hvernig ástatt er
júkrahúsmálunum hjá okkur
Jað er illmögulegt að fá rún
sjúkrahúsi, þótt líf liggi vif
ivað þá ef um væga sjúkdóm:
r að ræða. Slysastofu þar sen
æknavörður er allan sólar
ringinn vantar tilfinnanlega
orgina og ekki hægt að dragr
það mikið lengur, að komið
verði á læknaverði allan sólar-
hrirminn og það með fleiri en
einum lækni á vakt.
* á*mm\
Hægt að byrja
smátt
ÍSLENDINGAR eru stórhuga
þegar þeir ráðast í eitthvað. —
Það er um að gera að byggjr
stórt og-myndarlega og alt '
einu. Þessi stefna byggist á hin
um mesta misskilningi. Það e?
engin ástæða til að bæjarspít-
ilinn verði allur bygður á sama
írinu, eins stór og mikill og
’iann á að verða í framtíðinni,
neð öllum þeim deildum, sem
■>ar eiga að vera. Það er :ióg að
■>yggja eina og eina deild í
inu og færast ekki meira í fang
m hægt er að afkasta í hverj-
im áfanga fyrir sig..
•
Það liggur á
ÞAÐ má ganga út frá því, að
illögur Sigurðar yfirlæknis fái
tuðning allra bæjarfulltrúa og
'iessvegna er nú um að gera að
iíða ekki eftir neinu, heldur
lefjast handa um undirbúning
->g byrja að byggja strax, ef
Landakotsspítali fæst ekki.
Það er ótrúlegt að Landakot
aist til kaups, enda veitir ekki
if að hafa það sjúkrahús líka,
hótt bæjarspítali með 140 rúm-
m bættist við.
Nú vilja fáir
hjúkra
í SAMBANDI við umræður
m sjúkrahús og heilbrigðismál
\ bBPÍarsjórnarfundi í fyrradag
-ar það upplýst, að mikill
íörgull sje á hjúkrunarfólki í
eim sjúkrahúsum, sem fyrir
ru í landinu, bæði lærðu og
lærðu.
Það er mjög alyarlegt mál,
f ungar stúlkur fást ekki til
ð nema hjúkrun lengur og ef
f beim orsökum fækkar í
júkrunarkonustjettinni til
íuna. Hjúkrunarkonustarfið er
’fitt, en það er líknarstarf og
<>A^r,orStarf. Sje það rjett, að
ungu stúlkurnar okkar hafi eng
an áhuga fyrir að leggja hjúkr-
unarstarf fyrir sig verður að
.gera einhverjar ráðstafanir til
að vekja áhuga þeirra fyrir
starfinu.
Það væri best gert með rjettu
upplýsingastarfi.
•
Þykir dýrt
TALSVERT margir kvarta
undan því hve dýrt sje seldur
aðgangur að kvikmyndum, sem
einstaklingar sýna hjer. Þá er
verð aðgöngumiða frá 10 kr.
upp í 20—25, en er kvikmynda-
húsin sjálf hafa sýningar er að-
göngumiðaverðið ekki nema
frá 2 kr. upp í kr. 4,50, bestu
sætin.
Sú er skýringin á þessum
verðmismun, að þegar einstakl-
ingar sýna kvikmyndir, er það
venjulega gert í góðgerðar-
skyni, eða menn eru að sýna
þar eigin framleiðslu og ef um
það síðarnefnda er að ræða, þá
er það íslensk framleiðsla og
þarf þá ekki frekar vitnanna
við, því alir vita hvað
kostar.
•
Of dýrt
að fólk kvarti undan því háa
verði, sem heimtað er fyrir að-
göngumiða að íslensku kvik-
myndunum. En er það verðlag
ekki í samræmi við annað?
Hætt er við að svo sje og
þessvegna er ekki hægt að
seg.ia neitt, nema borga og
brosa, ef menn vilja sjá þessar
kvikmyndir.
•
Allir voru eins
KUNNINGI minn einn sendi
mjer eftirfarandi sögu á dögun-
um: „Það var hjer um kvöldið
að ieg lá upp í sófa og hlustaði
á fvettir frá London í útvarp-
inu. Þar var sagt að tveir Júgó-
slafar hefðu verið hálshöggriir
fyrir að versla á svartamarð-
aðnum.
í morgun fór jeg snemma á
faetur til vinnu, en er jeg kom
út á götu sá jeg einkennilega
sjón. Hópar af fólki var á leið
til vinnu sinnar, eins og vant er
á þessum tíma dags. Allir voru
að flýta sjer, skrifstofufólk,
verkamenn, iðnaðarmenn, kon-
ur og karlar. En alt þetta fólk
var höfuðlaust. Jeg greip um
höfuðið til að vita hvort jeg
væri svona líka. Nei, ekki var
það nú.
Á Jögreglustöðinni
ÞEGAR jeg kom niður í Póst
hússtræti ákvað jeg að fara inn
í lögreglustöð og vita hverju
þetta sætti. „Hvað viltu“,
spurði lögregluþjónn, og svo
ertu með höfuð þarofaní kaup-
ið“. Og áður en jeg vissi af var
búið að stinga mjer inn í lög-
reglubíl og ekið með fleygiferð
inn að Kleppi.
Þar var jeg lagður á skurðar-
borð og fjöldi lækna gekk í
kring um borðið og skoðaði mig
i krók og kring. (Jeg man ekki
hún hvort þeir voru líka höfuðlaus-
ir). En svo fjell úrskurðurinn:
„Hann er bandvitlaus". — Og
þá loks vaknaði jeg eftir þenna
' ÞAÐ er ekki nema eðlilegtfurðulega draum“.
MEÐAL ANNARA ORHa
iMiuitimign
Benes sagði, að kommúnisminn myndi að lokum bíða ósigur
SKÖMMU eftir valdarán
kommúnista í Tjekkóslóvakíu
gat Benes forseti komið skila-
boðum til nokkurra náinna
ving og kunningja. Einn þess-
arra vina hans, háskólakennar-
inn Franz Kovarna, hefur ný-
lega sloppið út úr Tjekkósló-
vakíu og hafði hann meðferðis
brjef frá* forsetanum, ritað af
honum sjálfum.
í brjefi þessu skýrir Benes í
fáum orðum, eins og hann átti
vana til, eðli og tilgang þeirra
atburða, sem á undan höfðu
gengið. Skýrir hann þar frá
valdaráni kommúnista og segir,
að lýSræði Tjekkóslóvakíu
hefði verið brotið á bak aftur
og alt frelsi í landinu væri úti.
Hann segir frá því, að hann sje
sjálfur ákveðinn í að neita
kommúnistum um samstarf, en
að hann ætli ekki að segja af
sjer fyrr en slíkt tækifæri gef-
ist, að alheimur geti ekki mis-
skilið, ástæðurnar. Nú vitum
við, að Benes áleit þetta augna-
blik komið, þegar hann neitaði
að undirrita hina nýju komm-
únistisku stjórnarskrá.
• •
„FLOKKUR
GLÆPAMANNA“
Benes nefnir kommúnistana
í brjefi sínu flokk „glæpa-
mana“ og hann segir, að þeir
sjeu meinsærismenn við frelsi
þjóðarinnar. Hann segir, að
þeir leiki happdrætti með ham-
ingiu hennar. Hann ásakar jafn
vel Stalin um svik, þar sem
hann hefði gefið mörg fyrirheit
um að Tjekkóslóvakía skyldi fá
að _halda óskertu sjálfstæði
sínu.
• •
„ÆTTI AÐ
HENGJAST“
En harðast ræðst Benes á Fier
linger, sem í fjölda ára hefur
unnið sem erindreki kommún-
ista í sósíaldemókrataflokknum
og sem síðast gekk algjörlega í
lið með kommúnistum. Segi-r
Benes, að ef nokkur maður beri
ábyrgð á hinum ógeðslegu að-
förum kommúnista í febrúar,
þá sje það Fierlinger.
Benes var ekki vanur að vera
stóryrtur, en um Fierlinger
segir hann blátt áfram í brjefi
sínu, að „hann ætti að hengjast
á hæsta gálga“.
• •
TELUR MÖGULEGT
AÐ KOMA Á SAM-
KOMULAGI.
Varðandi framtíðina minnist
Benes nokkuð á ágreiningin
milli austurs og vesturs. Telur
hann ekki ómögulegt að koma
á samkomulagi milli hinna mis-
munandi sjónarmiða, en telur,
að til þess að lækka rostann í
Rússum sje nauðsynlegt að
Vesturveldin standi fast á móti
óbilgjörnum kröfum þeirra.
Benes segir: Eftir að komm-
únisjtar hafa lagt undir sig
Tjekkóslóvakíu geri jeg ráð fyr
ir, að komi kyrrð í heimsstjórn-
máljn, en það verður ekki til
þess að koma í veg fyrir endan-
: legan ósigur kommúnismans,
i heldur eingöngu til að fresta
honum nokkuð.
(Dagens Nyheter).
Hæffa á míklu verkfalli
á Ífalíu
Róm í gær.
FORINGJAR starfsmannafje
lags ítalska ríkisins komu í dag
j saman á fund til að ræða hvort
| þeir ætli að fyrirskipa allsherj
ar verkfall allra starfsmanna
! ríkisins, sem eru um miljón tals
| ins. Ríkisstjórnin hafði nýlega
neitað þeim um launahækkun.
— Reuter.