Morgunblaðið - 09.10.1948, Blaðsíða 9

Laugardagur 9. okt 1948.
MORGUNBLAÐÍÐ
D
Bernskan
BERNSKAN er komin aftur.
Fyrir nokkrum árum var þessi
vinsæla bók á hverju heimili.
Fullorðna fólkið las hana með
börnunum og bömin töluðu sín
á milli um æfintýrin, sem bók-
in hafði að geyma. Þau ljeku
einstaka þætti úr bókinni og
sögupersónur hennar voru ]eik
systkini barnanna.
Sjera Friðrik Friðriksson
fylgir þessari nýju útgáfu úr
hlaði. Hann segir:
„Jeg er nú ekkj beint krakki
lengur, en jeg gat ekki slitið
mig frá lestrinum, þegar jeg
var byrjaður á „Bemskunni“
hans Sigurbjarnar Sveinssonar.
Sögur hennar veittu mjer sanna
unun. Jeg varð svo niðursokk-
inn í lesturinn, að jeg gleymdi
tírhanum og var allt í einu kom-
Frú Roosevelt gerir
í einræðis- og
súkúnbur
lýðræðisríkjum
FRÚ FRANKLIN D. ROOSE-
VELT hjelt fyrir skömmu ræðu
í Sorbonne-háskólanum í Par-
ís. Sagði hún, að Sameinuðu
Þjóðirnar mættu ekki stofna í
hættu frumrjettindum manns-
ins, „aðeins til þess að komast
að einhverju samkomulagi“.
Hún sagði, að erfitt myndi
að samræma hinar mismunandi
skoðanir á mannrjettindum og
stjórnarfari, er fram hefðu kom
ið á þingi ,S. Þ., og bætti við:
„Við verðum að vera ákveðin,
en þolinmóð.“ Hún kvað Banda
ríkjamenn og Rússa skilja orð-
ið „mannrjettindi“ á mismun-
andi hátt og gerði nokkra grein
fyrir, í hverju sá mismunur
væri fólginn.
Frú Roosevelt er einn af full-
trúum Bandaríkjanna á Alls-
herjarþingi S. Þ. og formaður
mannrjettindanefndar S. Þ., en
hún sagðist flytja þessa ræðu
sína á eigin ábyrgð.
Úr ræðu hennar við
Sorbonneháskóla
um mannrjettindi
Munurinn á einræðisríki
og lýðræðisríki
Eftir að hafti gert grein fyrir
starfi mannrjettindanefndarinn
ar, talaði hún um ólík sjónarmið
austurs og vesturs, þegar um
mannrjettindi væri að ræða. —
„Það er reginmunur á einræðis-
ríki og lýðræðisríki,“ sagði frú-
in. „Jafnvel orð hafa mismun-
andi merkingu í þessum tveim Sagnrýnt nein af grundvallar
ríkjum.“
„Orðið „lýðræði“ er t. d. skil-
ið á annan hátt í Rússlandi en
Bandaríkjunum eða Frakklandi
— og leggja þó Bandaríkja-
menn og Frakkar ekki sama
skilning í það.
Sigurbjöm Sveinsson.
inn í tóttarbrotin í túninu í
Garðshorni og hafði heimsókn
af fjörugum og góðum börnum,
sem ljeku sjer við mig. Stund-
um var jeg svo lítill og stund-
um varð jeg stærri og hafði allt
af nóg af jafnöldrum með mjer.
Stundum var jeg orðinn stálp
aður og flaugst bæði á við leik
bræðurna mína á Svínavatni
og svo alla þessa mörgu drengi
úr sögunum. Stundum var jeg
kominn norður að Síðu i Refa
sveit og rölti á eftir kindunum
mínum upp í fjall. En nú var
ekki einmanalegt. Smalarnir
voru komnir í bóp um mig, og
þá varð nú glatt á hjalla. Stund
um varð mjer svo hlýtt um
hjartað. því að þessi nýju leik
systkini mín báðu svo fallega
morgunbænir sínar og signdu
sig.
Þegar jeg var búinn að lesa
allar sögurnar, saknaði jeg sam
fjelagsins, sem jeg hafði verið
í meðan á lestrinum stóð.
Mjer fannst jeg hafa orðið
bæði betri og sælli og óskaði,
að öll börn vildu lesa þessar
sögur og jafnvel fullorðnir líka.
Þær hafa svo gott lag á að lokka
fram góðar og ljúfar stundir,
og þetta er jeg viss um, því að
þeim lánaðist að gjöra gamlan
karl að lyndisljettum dreng-
hnokka- Þær eru svo vel og
hlýtt sagðar, og jeg þakka höf-
undinum fyrir nautnina“.
Bókin er falleg. Myndirnar
sem skreyta hana eru töluvert
frábrugðnar því, sem venja hef
ur verið hjer á landi. Danskur ið gerir þau frjáls með því að
listamaður, Falke Bang, hefur 1 sjá þeim fyrir vjelum, pappír
gert flestar myndimar, en frú ' og jafnvel peningum til þess að
Barbara Árnason nokkrar. ’ greiða starfsfólkinu kaup. Þeir
Myndirnar eru fíngerðar og segja, að ekkert eftirlit sje með
hæfa Ijettum stíl Sigurbjarnar því hvað birt sje í blöðum þeim,
og falla vel að efninu. | er ríkið styrki á þennan hátt,
Jeg veit að mikill fjöldi þess eins og t. d. málgögnum verka-
fólks, sem nú er kominn á full- ^lýðsfjelaga. En hvað myndi ske,
orðins aldur, mun kaupa Bernsk ef eitthvert blaðið birti gagn
Eleanor Boosevelt
„Það er rjett, að blöð í Rúss-
landi hafa oft gagnrýnt emb-
ættismenn og gerðir þeirra. Þau
hafa átt þátt í því, að embætt-
ismönnum hefur verið vikið frá
störfum. En þau hafa aldrei
atriðum kommúnistatrúarinnar.
Þau gagnrýna einungis aðferðir
sem notaðar eru til þess að
framkvæma einhvern hlut. Það
I verður því að greina á milli
1 þess, sem leyfilegt er, s. s. að
(gagnrýna einstaklinga og að-
ferðir þeirra við framkvæmd
„Fulltrúar Rússlands fullyrða, ýmissa mála, og þess sem ekki
að land þeirra hafi þegar áork- j er ]eyfilegt, þ. e. að gagnrýna
að meiru í mannrjettindamál- ^ eitthvert af hinum veigameiri
um en við í hinum „borgara- trúaratriðum kommúnismans.“
legu lýðræðislöndum“ getum j
nokkurn tíma gert. Ástæðuna
segja þeir þá, að stjórn Rúss-
lands sjái um framkvæmd þess-
ara mála. Stjórn okkar er einsk-
is nýt í þeirra augum, vegna
þess, að þegar öll kurl eru kom-
in til graíar, þá er það fólkið
sem ræður yfir
myndu samt ekki komast þann
ig að orði. Þeir myndu segja,
Verkalýðsfjelög
„Hver er munurinn á verka
lýðsfjelögum í einræðisríki og
lýðræðisríki? í einræðisríkinu
eru verkalýðsf jelögin tæki, sem ' Stjórnendur landsins
■stjórnin notar til þess að leggja ‘ líta svo á, að því aðeins að þess
henni Þeir verkamönnum a herðar auknar 1 ari tortryggni sje haldið vak-
skyldur, en ekki til þess að andi, geti almenmngur baldið
tryggja þeim aukin rjettindi. J áfram að bera fyrir þeim virð-
"ÚÚ.'ÚV V . Áróðursritum, sem stjórnin vill,' ingu.“
að folkið í Russlandi rjeði yfir , ’ . ■ “leu-
að verkamenn lesi, er dreift
að í veröldinni væri ekkert-til
sem hjeti einstaklingsfrelsi. AIH
frelsi einstaklingsins færi eftir
því, hve mikilla rjettinda sam-
borgarar hans nytu. Vitanlegf*
fjellst jeg á það. Jeg sagði:
„Sjónarmið okkar i þessu sfnáH
eru ólík. Við, sem störfum fyrir
Sameinuðu Þjóðirnar' erum að
reyna að vinna að því, að auka
rjettindi einstaklinganna —■■ nð
gera einstaklinginn frjálsart.
Ekkl stjórnir landanna — held-
ur einstaklingana."
„I einræðisríkinu er'-vsljl
■þjóðarinnar virtur að vettugi,
sje hrannrekki í samrærníyi?*
vilja þeirra fáu, sem stjórna'*.
„Það er sannfæring mín —
og jeg er viss um, að það er
einnig sannfæring ykkar, að
baráttan fyrir lýðræði og frelsi
á brún bjargsins. Eitt einasta
sje mikilvægust. Því að ef frels
ið ogjýðræðið verður ekkí varil
veitt, verður því takmarki S.
Þ. að varðveita heimsfriðinn
ekki náð.“
Stjórmarfar
einræðisríkjanna
„Meðal frjálsra manna getur
tilgangurinn ekki helgað með-
alið. Við vitum hvernig stjórn-
arfarið í einræðisríkjunum er:
einn stjórnmálaflokkur er al-
ráður, strangt eftirlit er með
skólum, blöðum, útvarpi, list-
um, vísindum og kirkjunni, til‘
þess að treysta völd einræðis-
landi sínu og hefur alltaf var- herrans, — eða herranna. Gegn
ist hetjulega öllum árásum. —1 þessu hafa menn barist í 3000
Vegna byltingarinnar, hafði ar- Þetta eru allt tákn hnign-
rússneska þjóðin um skeið ekk- unar og afturfarar . . .“.
ert samneyti við aðrar þjóðir. | „Það er ekki hægt að slaka
Afleiðingin varð sú, að Rússar til, þegar um frumrjettindi
urðu tortryggnir í garð ann-1 mannsins er að ræða. Starf
ara, og enn hafa þeir ekki losn- mannrjettindanefndarinnar er
að við þá tortryggni. Og meg- táknrænt. í mannrjettindayfir-
inerfiðleikarnir í sambúð ann- lýsingunni segir: „Sjerhver
arra þjóða við Rússa eiga rót maður á að hafa rjett til þesa
sína að rekja til þess, að stjórn að yfirgefa hvaða land sem er
landsins heldur áfram að ala á — hvort sem það er föðurlanel
tortryggni almennings í garð hans eða eitthvert annað land1*.
útlendinga og erlendra þjóða. Rússneski fulltrúinn kvaðst
virðast geta samþykkt þetta því aðeins,
að bætt væri við: „eftir því sem
mælir fyrir í lögum viðkom-
andi lands.“
þeir fái nokkurn tíma tækifæri
til þess að hafa minstu áhrif á
ákvarðanir stjórnarinnar í þeim
efnum. Þjóðfjelag, þar sem allir
vinna, þarf ekki að vera frjálst
þjóðfjelag — og getur jafnvel
verið, að það sje þræla-þjóð-
fjelag. Á hinn bóginn getur svo
farið, að í þjóðfjelagi þar sem
lítið eða ekkert efnahagslegt
öryggi er rikjandi, verði frelsið
þegnunum einskis virði. —- 1
Bandaríkjunum er okkur orðið
ljóst að rjetturinn til þess að
vinna er rjetturinn til þess að
geta valið þá vinnu, sem manni
hentar best — til þess að vinna,
eða vinna ekki, eftir því sem
hver vill. Okkur er einnig Ijóst,
að fólkið hefur rjett til þess að
krefjast þess, að stjórn þeirra
sjái um að það svelti ekki vegna
atvinnuleysis. En í auguní okk-
ar er aðalatriðið, að maðurinn
geti sjálfur ráðið því, hvar og
hvenær hann vinnur.“
Samúð með Rússum
„Jeg hef mikla samúð með
rússnesku þjóðinni. Hún ann
stjórn landsins, þar eð henni
væru veitt ýms rjettindi. Við
lítum á hinn bóginn svo á, að
til sjeu viss rjettindi, sem aldrei
sje hægt að veita neinni ríkis-
stjórn -■— vegna þess, að slík
rjettindi eigi að vera í hönd-
um fólksins“.
Frjáls?
„Rússar halda því t. d. fram,
að blöð þeirra sjeu frjáls. Rík-
er
meðal þeirra.
Verkalýðsfjelög okkar eru á
hinn báginn tæki verkamann-
anna sjálfra. Þeim er frjálst að
hafa þær skoðanir sem þeir
vilja. Stjórn landsins reynir
ekki á nokkurn hátt að hafa
áhrif á skoðanir þeirra. Starf-
semi verkalýðsf jelaganna er allt
önnur hjá okkur en í einræðis-
ríki.“
„Rjetturinn til að vinna“
„Jeg held að besta dæmið um
mismunandi skilning á orðum
og orðatiltækjum sje „rjettur-
inn til þess að vinna“. Rússar
halda því fram, að það sje frum
rjettur, sem ekkert land nema
Rússland geti tryggt þegnum
, sínum, þar eð stjórnin tryggir
una og geyma hana tíl endur- rýni á grundvallarstefnu komm öllum næga atvinnu. En í Rúss-
minningar um björtu bernsku- únistastjórnarinnar? Jeg er viss
árin. Og foreldrar geta ekki um, að mjög auðvelt reyndist
gefið börnum sínum betri bók að finna einhverja átyllu til
landi þýðir „rjetturinn til þess
að vinna“ að verkamennirnir
verða að vinna það verk, sem
en Bernskuna.
Kennari.
þess að banna viðkomandi blað. stjórnin fyrirskipar, án þess
Afskipti Rússa
af öðrum þjóðum
„Við, sem búum í lýðiæðis-
löndum, lítum svo á, að aðrir
eigi að breyta við okkur eins og
þeir vilja að við breytum við
þá. Það, sem aðallega hefur
vakið andúð manna á Rússlandi
eru afskifti þess af öðrum þjóð-
um. Ef Rússar vilja hafa frið
og öryggi til þess að fram-
kvæma kenningar sínar í sínu
eigin landi, þá ættu þeir einnig
að veita öðrum löndum sama
frið og samskonar öryggi.“
„Meginvandamálið, sem við
eigum við að stríða í dag, er að
tryggja einstaklingunum frelsi
— og um leið þjóðfjelaginu í
heild.“
Ekkert einstaklingsfrelsi,
segir Vishinsky
„Fyrir alllöngu síðan ræddi
jeg eitt sinn við Vishinsky í
Það er augljóst, að hefði þetta
verið samþykkt þá hefði ekki
einasta verið slakað til, heldur
hefðu umrædd rjettindi um leið
verið úr sögunni. Af þessu sjest,
að við verðum ætíð að gæta
þess vel, að slaka aldrei hið
minnsta til þegar um frumrjett
indi mannsins er að ræða, að-
eins til þess að komast að ein-
hverju samkomulagi.
Ákveðin — en þolinmóð
„Að minni hyggju, þá verður
ekki auðvelt að ná samkomu-
lagi. Sjónarmiðin eru svo ólík.
Baráttan verður hörð og við
verðum að vera ákveðin, en
þolinmóð. Ef við höldum áfram
að breyta dyggilega itftir sann-
færingu okkar, þá held jeg að'
okkur takist að varðveita frels-
ið á friðsamlegan hátt.“
Lundúnum. Þá sagði hann injer,mútur.
TOKYO — Hitoshi forsætisráðherra
Japan haðst lausnar fyrir sig cg ráðu
neyti sitt í gær. Lausnarbeiðnin er
vegna þess, að komst upp að fyrrver
andi varaforsætisráðherra hafði þegtð
I