Morgunblaðið - 07.12.1948, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 7. desejrtber 1948.
MORGUNBLÁÐIB

Guðm, Pálmasonar
Hvítt: Dr. Max Euvve
Svart: Guðmundur Pálmason
Niemzowits-vörn
1. d4—Rf6; 2. c4—e6; 3. Rc3
—Bb4; 4. e3—0—0- 5. a3—BxR;
6. pxB—d6; 7. Bd3—e5; 8. Re2
—c5; 9. 0-0—De8; 10. f3—Rc6;
11. e4—Kh8; 12. Be3—b6; 13.
a4, nauðsynlegur leikur vegna
þess, að annars tapar hvítur peð
inu á c4, 13. Ba6; 14. Rg3—
Ra5; 15. De2—Hc8; 16. d5—
uttornvnr J. Guttormss
SJÖTUGUR er í dag, Guttorm- ' eftir hann
ur J. Guttormsson, eitt af góð- j ,,Þessa og
skáldum okkar íslendinga. En hjeðan að heiman
liggur
meira
sem skáld.
eru dæmin
- og þá ekld
það er vík á milli vina á sjötugs- síður þaðan,“ mun einhver mæla.
afmælinu, þar sem er sjálft At- J ,.Veit jeg það, Sveinki,“ svara
iantshafið. Hitt er þó enn óvenju jeg fullum hálsi, „en enginn má.
legra, að góðskáldið íslenska er því gleyma — og síst við blek-
ekki einu sinni fætt á íslandi. j bullarar, að þrekvirki eru þ;u»
Guttormur J. Guttormsson er samt, afköst Guttorms.“ Hitt cr
fæddur að Víðivöllum við íslend þó undrið meíra, að hann, sem er
Rg8; 17. Rf5—Hd8; 18. g4. Hjer ingafljót i Nýja-Sjálandi
Sólskríkjusjóður
pxp—Hxp;
Khl—Bg4;
Dh4—Hg8;
Df6t—Hg7;
34. Dí6t—Hg
Jafntefli.
30.
32.
33. Df8t-
7; 35. Df8f.
-Hg8;
í kafbátsneíl
<&■...• - ---------------------
EINN snarasti þátturinn^ í
skaplyndi Þorsteins Erlingsson-
ar skálds var hin ríka samúð
með öllum minni máttar, mönn
um og málleysingjum, sem áttu
bágt. Hann unni af hjarta öllu
því sem fegurst er í náttúru
lands vors, en eirtkum voru
fuglarnir honum hugþekkir, svo
sem víða kemur fram í hinum
snildarlegu ljóðum hans og flest
ir landsmenn kunna.
Hvar sem hann fór eða var
tók hann svari þessara litlu vina
sinna og vakti menn til hugs-
unar um að láta þá ekki ein-
ungis í friði, heldur hlúa að
þeim og bæta kjör þeirra, eftir
föngum þegar hart var í ári og
að þeim krepti. Maigir brugð-
ust vel við þessari tón skálds-
ins og vestur í heimi, undir
Klettafjöllunum, kvað Stephán
G. Stephánsson eitt sinn er
hann dreifði korni á hjarn fyr-
ir smáfugla:
Um þessara fugla þorratöf
því er til að gegna:
Jeg tók þá af Guði á gjöf '
greyin — Þorsteins vegna.
Þegar Þorsteinn Erlingsson
stofnaði til heimilis í Reykjavík
tóku smáfuglar þegax að hæn-
ast að því. Þar var þeim að
staðaldri gefið þegar að þrengdi
og þeir vitjuðu láglendisins.
Oft mátti sjá mikia mergð smá-
fugla í garði skáldsins bak við
húsið í Þingholtsstræti, því þess
ar litlu verur finna furðu fljótt
hvað að þeim snýr. Og eftir frá-
fall Þorsteins, 1914, hjeldu
kona hans og börn þeirra þess-
um góða sið áfram.
En frú Guðrún Erlings hefur
ekki viljað láta þar við sitja,
en vill tryggja velíerð þessara
litlu fugla lengra fram í tím-
ann. Á síðastliðnum vetri af-
henti hún Dýraverndunarf jelagi
íslands 2000 krónur að gjöf, er
skyldu mynda sjóð og á' að
verja vöxtum hans til fóður-
kaupa handa smáfuglum, þann-
ig að á hverju hausti yrði keypt
ur svo mikill kornforði sem f jár
hagur leyfir, sem handbær væri
þegar veturinn herðir.
Ætlast er til að reynt verði
- að afla sjóðnum nokurra tekna,
fyrir utan þær rentur sem höf-
uðstóllinn gefur og verður haf-
ist handa um þessa fjáröflun
þessa dagana. Fer Vel á því
vegna þess að í haust voru lið-
in 90 ár frá fæðingu Þorsteins
Erlingssonar. Hafa fjórir mæt- herra Ungverjalands í Cairo og
ir og þjóðkunnir listamenn lagt tengdasonur Tildy, fyrverandi
fram óeigingjarnt starf til þess forseta, verður hengdur á
að svo megi verða og gert teikn morgun (þriðjudag). — Hefur vagnastarfsmanna. Þeir krefj-
ingar, er prentaðar hafa verið hæstirjettur Ungverjalands neit ast þess, að daglaun sín verði
sem jólakort og verður allur að náðunarbeiðni hans, en hann bækkuð um fimm prósent, en
ins, sem ber nafnið „Sólskríkju-
sjóður“.
Ríkarður Jónsson hefur gert
merki sjóðsins, sem prentað er
á hvert kort. Eftir Jóhannes
Kjarval er hin kunna mynd
„Draumur vetrarrjúpunnar“.
Guðmundur Einarsson frá Mið-
dal hefur teiknað stúlku og
fuglahóp við bóndabæ og Hösk-
uldur Björnsson bregður upp
þremur alkunnum ljóðlínum
Þorsteins, „Þjer frjálst er að
sjá hve jeg bólið mitt bjó“,
álftinni, sem „speglar mjall-
hvítan háls í heiðarvötnum blá-
um“, og sólskríkjunni er „sat
þar um nætur og söng þar á
grein“. Eru kortin smekkleg að
allri gerð og er þess að vænta
að sala þeirra gangi sem greið-
ast nú fyrir jólin, svo að sjóð-
urinn vaxi og nái tiigangi sín-
um sem fyrst.
Þorsteinn Erlingsson kom oft
inn á Þórsmörk í æsku og eitt
sinn lá hann þar við í tjaldi.
Sólskríkja ein settist á birki
grein og söng og hjelt vöku fyr
ir honum vorlanga nóttina.
Endurminningin um þá nótt
kom til hans löngu síðar, á
Kaupmannahafnarárum hans,
og varð til þess að hann orti
kvæðið- um Sólskríkjuna: „Sú
rödd var svo fögur svo hug-
ljúf og hrein“, sem varð eitt
vinsælasta kvæði íslenskrar al-
þýðu undir hinu ágæta lagi
Jóns Laxdals. Það hefur iljað
hug margra manna síðan það
var kveðið. Og um fátt myndi
Þorsteini Erlingssyni hafa þótt
vænna en þá vissu að þessar
Ijóðlínur hans yrði beinlínis til
að bæta líf smáfuglanna í vetr
arhríðunum. í því skyni eiga
alir að kaupa þessi fallegu
kort, til styrktar „Sólskríkju-
sjóðnum“. Frú Guðrún hefur að
öllu leyti sjeð um útgáfu kort
anna.
29. 11.
Ragnar Asgeirsson.
Önnur blöð eru vinsamlega
beðin að birta þessa grein.
Ungverskir komnt-
únisfar hreinsa til
Budapest í gærkvöldi.
GEORNOKY, fyrverandi sendi-
byrjar hvítur sókn sína, sem
hann hefði þó getað teflt betur
en hann gerði. 18. Re7; 19. RxR
—DxR; 20. f4—f6; 21. f5—Bc8;
22. h4, óþarfur leikur. 22. Hg8;
23. g5—g6; 24. f5xg6. Betra
hefði verið að leika Khl,
Hxg6; 25. Kh2(?)— pxp;
27. BxH—DxB;
29. Dh2—De3;
31. Ha2—DxB;
Kan- | fæddur og uppalinn vestra, hefur
ada fimmta dag desembermán- j átt tiltölulega lítinn kost ís-
aðar . árið 1878. Foreldrar hans lenskra bóka og aðeins einu sinn'i
voru Jón Guttormsson úr Fljóts- til íslands komið — og þá sex-
dal í Múlaþingi og Pálína Ketils-! tugur — skuli ekki aðeins haifa
dóttir úr Borgarfirði eystra, og ort á islensku, heldur- óvemji*
eru þær sveitir báðar fagrar og góðri og kjarnmikilli íslensku,
skáldlegar. Guttormur varð sjö nema hvað hann hefur stundum
24. ára gamall móðurlaus, og sextán; viljandi — og þá oft í háði —
26. ára missti hann föður sinn, en að brugðið á engelskan leik. um
28
VJELBATURINN Björgvin G.
K- 482, festist í gærmorgun á
kafbátagirðingunni, sem enn er
eftir frá hernámsárunum skamt
fram af Eyri. Var báturinn þar
á siglingu skammt undan landi,
þegar hann kipptist við og
komst ekki lengra. Komust
skipsmenn að því, að skrúfa
Björgvins hafði festst í kaf-
bátanetinu. Um miðjan dag
kom vjelbáturinn Faxaborg þar
að og reyndi að draga Björg-
vin úr flækjunni, en tókst ekki
að losa hann. Losnaði skipið
fyrst úr vírnum með því, að
maður var sendur uppeftir með
logsuðutæki. Logsauð hann vír-
ana í sundur, svo að Björgvin
losnaði og var hann dreginn til
bæjarins í gærkvöldi. Hann
verður settur í slipp, því að enn
er vír í skrúfunni.
Eins og kunnugt er, vann
breska skipið Barrage að því
í haust að hreinsa botn Hval-
fjarðar. Fór skipið til Englands
fyrir nokkru án þess að hafa
lokið verkinu. Sjómenn eru
undrandi á því, að ekki skuli
vera birt skýrsla um störf þessa
vírhreinsunarskips og einkum
skýrsla yfir það hvar vírar eru
enn eftir í botni Hvalfjarðar.
Bunche ræðir við
Gvðinga
Tel Aviv í gær.
DR. BUNCHE, sáttasemjari
Sameinuðu Þjóðanna, kom til
Tel Aviv í dag til viðræðna við
leiðtoga Gyðinga. — Nokkru
seinna lagði hann svo af stað til
Haifa. — Reuter.
Víðivöllum hafði Guttormur tungutak. Og eftir honum sjalf-
dvalið allt fram ao þeim tíma. En ' um er það haft, að börn ham
nú vjek hann þaðan og fór víða flest
þriSji ættliðuriim fæddior
vestra — kunni að mæla á ía-
lenska tungu. Þar hefur ver.ið
dyggilega haldinn vörðurinn u.m
erfðasilfrið, og taki allir eft.ir
þessu, íslendingar á íslandi —
og þá ekki síst þeir, sem slíks
silfurs eiga að gæta!
Um skáldskap Guttorms veríS-
ur hjer ekki mikið sagt fram yflr
það, sem þegar hefur verið á
arepið, en þó nokkuð. Guttormur
er mest skáld Vestur-íslendinga,
að þeim einum undanskildum,
sem ekki þarf að nefna, og Gutt -
ormur er góðskáld í skáldahópsx-
um íslenska. Hann er ekki ávallt
smekkvís, en hann er bragslyng-
ur, orðvís og orðsnjall, og mynd-
ir hans og líkingar'oft með ágæt-
um. Hann er að eðli og vilja skáM
gróanda og fegurðar, en þó er of t
sem um hann leiki að ósjáifráðw*
gustur myrkurs, ógnar og böi-
valda. Hann er glettinn, en einnig
hæðinn, og stundum er sem hann
í glettni sinni fái tilhneigingu t.lt
að láta okkur sjá allt umhverf t,
villa um fyrir okkur — búa sjer
og okkur „skrípatrölT* og „hlátra
heim“. Þá uggir mig, að honum
muni birtast sitthvað myrkara
og ferlegra, en hann hirðir um að
sjái úr handarkrika hans vinir
hans óskyggnir. Hann er stund-
um allframandlegur í ljóði, er
maður tveggja landa, tveggja
heimsálfa, um uppeldi og útsýni,
en enginn mundi þurfa það að
efa, er ijóð hans les, að þar fylgi
hugur máli, er hann segir í kvæði
um ísland:
Að sækja þig heim yfir höfin
breið
er heiminn að sjá og skoða,
úr sólseturs höfnum að halda
leið
og hverfa inn í morgunroða
og vekja það upp, sem er
æðst og best
og ei verður sagt nje skrifað.
Að sækja þig heim — það er
happið mest,
að hafa til einhvers lifað.
Belqiskir spcrvaqna-
starfsmenn gera
verkfall
Briissel í gærkvöldi
ÖLL sporvagnaumferð stöðv-
aðist í Belgíu í dag, sökum 24
stunda verkfalls 17.000 spor-
ágóði af sölu þeirra iátinn renna
í þennan minningarsjóð skálds-
var sakaður um landráð. i hafa nú 116 franka á dag.
— Reuter. < — Reuter.
Guttormur J. Guttormsson
%■
um iandið, en var hvergi lengi.
Loks keypti hann, 33 ára gamall,
föðurleifð sína, og þar hefur hann
svo búið búi sínu fram á þennan
dag — eða í 37 ár. Hann er
kvæntur ágætri konu, Jensínu
Daníelsdóttur, og er hún vest-
firsk í föðurætt. Þau eiga nokkr-
ar dætur, allar hinar greindustu
og gjörvulegustu.
Árið 1909 verður Guttormur
til þess, fyrstur þeirra manna,
sem fæðst hafa í Kanada, að gefa
út ljóðabók á íslensku. Sú bók
hjet Jón Austfirðingur og nokkur
kvæði önnur. — Þá kom næst
Bóndadóttir 1920, en Gaman og
alvara 1930 og Hunangsflugur
1944 — allar prentaðar í Vest-
urheimi. Kvæðasafn Guttorms
var prentað hjer i Reykjavík
1947, en í því eru öll þau kvæði
hans, gömul og ný, sem hann
hirti um að birta. Kvæðasafnið
er stór bók og mjög vönduð, og
framan við það er löng og ýtar-
leg ritgerð um skáldið og kvæðin
— eftir Arnór rithöfund Sigur-
jónsson. Var safnið prentað á
kostnað Iðunnarútgáfunnar. Þá
er enn eitt ótalið af skáldritum
Guttorms, Tíu leikrit, sem Þor-
steinn Gíslason gaf út hjer í
Reykjavík árið 1930, og er það
bók, sem sitthvað mætti um
segja, þó að það verði ekki gert
hjer — í stuttu greinarkorni.
Guttormur gekk aðerns í barna
skóla, og hann hefur haft ærnum
skyldustörfum að gegna um dag-
ana, hefur sem bóndi unnið hörð
um höndum. fyrir allstórum
barnahóp. Má því óhætt segja, að
það sje engan veginn lítið, sem
Það segja mjer allir um manm-
inn Guttorm, að hann sje val-
menni — og að gott sje hann að
hitta. Hann ræði jafnt alvarleg
efni sem gamanmál, sje hug-
kvæmur, skemmtinn, glettinn og
stundum nokkuð skrítinn í tali.
Ekkert af þessu kom mjer á ó-
vart eftir að hafa lesið ljóð han,;
— ekki frekar en það, að hann-
væri hinn ágætasti íslendingui*,
en þó góður þegn síns ríkis. Mjer
hefur og verið tjáð, að hann sje
mjög gestrisinn — og þau hjón
bæði, enda sje kona hans mikil
kona og góð.
Allt mun hið snyrtilegasta hjá
bóndan.una Guttormi, en ekki
Framh. á bls. 12