Morgunblaðið - 24.12.1948, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 24. des. 1948.
Frú Guðrún Fontenay:
Brúsastöðum 5. júní 1947. |
SEXTÍU mílur suður af
Istambul; tíu mílur frá Marm-
arahafinu, er borgin Brúsa. Jeg
leyfi mjer í þetta sinn af nefna
hana Brúsastaði. Eitthvað svo
heimalegt við nafnið það. Tyrk-
ir kalla borgina Grænu Brúsa.
Borgin breiðir úr sjer í austur-
hlíðum Olympsfjalls. Snæyi
urnar upp í loftið, líkar dökk-
um spurningarmerkjum, sýnast
mjer þær vera. Það er segin
saga, að hvar sem er sjest á
þessum slóðum, þar er graf-
leitur. Slíkir reitir hafa sína
sjerkennilegu fegurð. Þar er
skuggsælt, og gott til dvalar,
þegar sólin brennir. Þar tengj-
ast þeir lifandi við hína fram-
Celik ralas í Bursa, þar sem sendiherrahjónin bjuggu. Glugg-
inn á herberginu þeirra er merktur X.
þaktir tindar fjallsins gnæfa 10
þúsund fet yfir sljettuna
Svo segir í fornum sögum:
Brúsa var höfuðborg Bithyniu
á 1. og 2. öld. Nikodemus II arf-
leiddi Rómverja að henni. Hjer
rjeð ríkjum Plinius vngri árið
74. Þetta var fyrsta höfuðborg
Ottomannanna, eftir að Orehan
vann hana árið 1326.
Fagurt útsýni
Hjer eru minjar frá 30 alda
striti kynslóðanna. Eldgömul
menning. Óendanleg saga.
Vagga tyrkneska stórveldisins.
Heilög borg. Hinsti hvílustaður
frægustu manna.
Græn sljettan blasír við aug
anu. Hún teygir sig í áttina til
Marmarahafsins. En síðan tok-
ur við fjallgarður, sem skvgg-
ir á sjávarsýn. Hjer er dýrð-
legt í gróandanum. Jörð öll sem
marglitt teppi, þakin feguvstu
blómum, fjólum, animónum,
hýasintum og óteljandi tegund-
um, sem fræðimenn einir kunna
að greina. En upp af sljettunni
rísa blómgvuð ávaxtatrje —
Þarna vaxa möndlur, perur, ‘
plómur, epli, ferskjur. ■ Seinna
roðna ólíven-runnarnir. En beg
ar að uppskerunni líður, er öll
sljettan sem glóandi haf.
Við höfum verið hjer í hálf-
an mánuð. Jeg sit á svölunum 1
fyrir utan herbergi okkar. Hót- '
elið stendur hátt, svo hjer er,
hægt að njóta útsýnisins. En’
hvað jeg vildi að jeg gæti skýrt'
ykkur ljóslifandi frá því, sem !
jeg hef fyrir augum.
Líf og dauði
Hið gróðursæla hjerað hefir
ótrúlega mörg tilbrigði í giæna
litnum. Hjer og þar rísa plat-
antrjen stór og voldug með
gildum stofnum. Á öðrum stöð-
um teygja sig grannar cypress- 1
liðnu. „Vitjið grafanna“, seg-
ir spámaðurinn. „Vissulega
mun það minna yður á það,
sem koma skal“.
Legsteinarnir í grafreitum
þessum eru, til að sjá, eins og
mannþyrpingar. Þeir eru um
það bil mannhæðar háir, líkir
íjölum í laginu, er standa upp
á endann, með höfði á, og túr-
bönum, af mismunandi gerð-
um, eftir því hve tignir menn
eru þar jarðsettir. Legsteinar
á leiðum kvenna eru prýddir
blómum og blæjum. En efst í
þeim er ofurlítil skál Þar getur
safnast regnvatn svo þyrstir
andar og fuglar geti svalað þar
þorsta sínum.
Grafreitir eru inni í borgun-
um, umhverfis musterin og inn
á milli húsanna. Það bykir mjer
óviðkunnanlegt, einkum vegna
þess hve þeir eru oft illa hirtir.
Legsteinarnir oft skakkir, hálf-
fallnir, eða jafnvel útafliggj-
andi, rjett eins og cngir hirði
vitundarögn um þá.
Rósir
í garðinum hjerna við gisti-
húsið vaxa pálmar og mangolíu ■
trje. Þau standa einmitt núna ^
í blóma. Hvítur bikar opnast j
móti sól, sýnir fræblöð sín og,
deyr. Hjer opinberast manni
svo fullkomin fegurð að hún
minnir á hið algera sakleysi.
Hjer er margt að sjá, er al-
tírei verður alt upp talið. af þvi
sem augað gleður. T. d. allar
rósirnar. Þær eru nú að því
komnar að fölna. Þeirra tími að
lenna út. Hitarnir eru að byrja.
Þá skrælna þær. Þær eru eftir-
lætisblóm Tyrkja. Þeir hafa
mest yndi af görðum þar sem
skiftast á rósabeð og grænir,
grasfletir. En ekki er auðgert að ,
halda grasflötum iðjagrænum, |
,er fram á sumarið kemur. Þá 1
þarf helst að vökva þá < inu
s*nni á dag.
Jeg ber rós í hárinu á hverju
kvöldi. Alt samferðafólkið undr
ast hver sje sá aðdáandi minn,
sem sendi mjer allar þessar úr-
valsrósir. Jeg segi það engum,
að sjálfsögðu hjer. Það er ykk-
ur að segja bílstjórinn okkar.
Hann hefir auga á hverjum
fingri hvar sem við förum og
kemur auga á þær fallegustu
handa mjer. .
Vatn og gróður
Á þessum slóðum ér vatnið
mikils virði, enda notað út í
ystu æsar. í flestum görðum
eru vatnsker, gosbrunnar og
laugar. Það er aðdáunarvert
hvernig fólk hjer kann að nota
vatnið til gagns og skreyting-
ar.
Hjer og þar eru geysistór mór
berjatrje". Laufið af þeim er
eins og menn vita, notað í fóð-
ur handa silkiormum. En orm-
arnir endurgjalda fóðrið, með
iðni sinni, v*ð að spinna utan
um sig silkið. Hjer í Brúsa er
talsverður silkiiðnaður.
Uppi í hlíðunum vaxa vín-
ber og olíuviðir. En hærra uppi
í fjallinu taka við furuskógar.
Þaðan heyrist oft í bjöllunum,
sem hengdar eru á fjenaðinn,
ósamt hundgá, næturgalasöng
og flautum fjárhirðanna. En
upp úr öllu þessu kveða stund-
um við hrínin í ösnunum.
Viðamikil ljósgræn trje; sem
hörundið og allt útlit manna fær
hressilegri blæ.
Uppsprettuvatnið er leitt
beint inn á baðherbsrgi gest-
anna. Svo við getum tekið þessi
heilsuböð í herbergjum okkar,
einu sinni á dag, vel heitt. um
40 stig, í 10—20 mínútur, eftir
því sem maður hefur þol til.
Síðan liggja menn og hvíla sig,
vel vafnir í teppi, meðan svit-
anum slær út.
Iijer eru líka ,silfurböð“.
En þangað förum við ekki. Bað
hús það er gamalt, og ekki sem
þrifalegast.
Jeg vil ráðleggja ykkur, Reyk
víkingar, að nota böðin ykkar
vel. Þau eru ótrúlega miklar
heilsulindir, eins og Þórður
heitinn Sveinsson og Jóias
Kristjánsson svo oft hafa bent
á. —
Alda gömul baðhús
Skemtilegt er að skoða bað-
húsin, mörg hundruð ára göm-
ul, og falleg. Flest eru þau
hringmynduð, með stórri hvelf-
ingu í miðju en minni hvelfing-
um út í frá. Við gistihúsið
okkar er eitt stórt og fallegt
baðhús. Að innan er það fóðr-
að hvítum marmara. Þar er
stór hringmynduð laug, með
bekk alt í kring, svo maður
getur setið niðri í vatninu. Til
hliðanna eru vatnsþrær, þar
sem maður getur þvegið sjer,
og eins legubekkír. Hringlaugin
er það stór, að þar er hægt að
Yesil Cani. Mirrab. í kór er skrifað Alla, Mubamed.
jeg þekki ekki deili á, gera
skemtilega tilbreyting við dökk
an skógínn.
Jeg sje hjeðan líka hvolfþök
musterafina og minarettur, þar
sem ,,muezzin“ kemur út, til að
kalla menn til bæna Og bað-
húsin gömlu sjást hjeðan, með
sínum hvolfþökum. En öll þessi
mannanna verk falla svo vel við
landslagið.
Hin víðfrægu böð
Böðin hjer eru víðfræg. Heit-
ar lindir, með mismunandi
vatni og mismunandi heilnæmi.
Þetta hótel, þar sem við eium,
er bygt.við uppsprettu, heilsu-
lind og það heitir Cillik Palas.
Cillik þýðir stál, en járn er í
vatninu og þykir gott til lækn-
inga við gigt og fleiri kvillum.
Hreinsar blóðið. Er menn hafa
aðeins verið hjer fáa daga. er
hægt að sjá mun á bví, hversp
taka nokkur sundtök. En vutn-
ið er of heitt til þess. í hárri
hvelfingu yfir lauginni eru smá
gluggar, sem gefa þægilega
birtu. Þarna er ákaflega \úð-
kunnalegur verustaður. ^jnda
er fólk þarna oft langa tím-
ana.
Einn morgun fórum við hjón
in í þetta baðhús, til að fá okk-
ur þar bað. Þar eru verðir. til
að hjálpa gestunum, með eitt og
annað. Þar er hæ.gt að fá nudd,
sápuþvott o. s. frv. Verðirnir
koma með handl.læði baðskó og
eiga að hjálpa manni til að
þurka sjer. Þar eru líka klef-
ar, þar sem maður getur hvílt
sig á eftir.
Staða kvenþjóðarinnar
Er við höfðum lokið baðinu,
komu tveir verðir bjótandi til
mannsins míns til að þjóna hon
um. Færðu hann í skó og bað-
kápu og sitthvað gerðu þeir en
litu ekki við mjer. Jeg gat ekki
varist því að brosa. En hjálp-
aði mjer sjálf, enda vönust því.
En í þessu atviki sýndi það sig,
bver staða konunnar er hjer
enn, í augurn almennings. Þær
eru hafðar út undan sem fyi r.
Hjer í landi eru að vísu vel
mentaðar lconur, kosnar á þing,
lögfræðingar, læknar og hvað-
eina. Og konum tiginna. manna
er hjer sýnd mikil virðing En
meðal almúgans held jeg að
breytingin á stöðu konunnar
sje ekki mikil, frá því sem hún
áður var.
Samkomustaðir kvenna
Annað gamalt baðhús skoð-
aði jeg á dögunum. Sagt er að
í vatni þess sje bæði silfur og
radium. Var mjer leyH að skoða
þar kvennadeildina. Þar var
fjöldi kvenna, á öllum aldri. og
undu sjer vel. Þær röbbuðu þar
saman, og hjálpuðu hvor ann-
ari. Sumar þeirra gæddu sjer á
nesti, er þær höfðu tekið með
sjer. Konur sækja hjer ekki
kaffihús .Þessvegna eru baðhús
in kærkominn samkomustaður
þeirra. Þar geta þær rætt áhuga
mál sín, og fengið nýjustu frjett
ir af náunganum. Baðhús þetta
var skreytt að innan með fögr-
um glerungahellum frá 17. öld.
í musterinu
Þá er að víkja að musterun-
um óteljandi. Hið fegursta og
frægasta þeirra hjer er Yesil-
cami musterið. Það er m a.
irægt fyrir hinar tyrkjabláu og
smaragð-rauðu glerungsplötur,
er prýða veggina. Skreytingar-
list þessi var í blóma á miðöld-
um. En síðan hefir henni hrúgn-
að. Yesilcami musterið stendur
á hæð, svo þaðan er hið dýrð-
legasta útsýni í allar áttir En
silfruð hvolfþök þess gnæfa við
himin.
Þangað förum við oft. Góð-
vinur okkar tyrkneskur gerði
það fyrir okkur, að gangast
íyrir því, að þar yrði eitt sinn
efnt til bænahalds, að okkur
viðstöddum: Jeg ætla að*reyna
að lýsa athöfn þeirri:
Þegar gengið er inn í helgi-
dóminn, draga innlerdir mann
skó af fótum sjer. TJtlending-
um eru látnir í tje utanyfirskór.
Þeir trúuðu Allah-dýrkendur
þvo fætur sjer, hendur og and-
lit, sjerstaklega munn og evru.
Því þeir verða að vera hrcinir
fyrir augliti Allah.
Með blessunina í lófa sjer
j Þrír sjerstaklega miklir radd
, menn, sungu úr Kóraninum.
Það minti mig á, þegar íslensk-
ir kvæðamenn kveða rímur. Að
. stoðarmenn ganga um milli
manna, og hella rósavatni vfir
hendur okkar. Teppi eru um
alt musterisgólfið. Allir sitja á
gólfinu, en standa upp hvað
eftir annað, með vissum hreyf-
ingum. Snúa sjer fyrst til aust-
urs, síðan til vesturs, og hneigja
Framli. á bls. 7.