Morgunblaðið - 24.12.1948, Blaðsíða 7

Föstudagur 24. des. 1948.
MORGUXBLAÐIÐ
7
Fjarlæg lönd
Frh. af bls. 6. 1 ónn aS kenna sonum sínum Kór Margrar dásemdir
sig. Þegar að bæninni kemur, | aninn. Þeir áttu. sýnilegs að | musterisgörðunurn og á
lyfta allir upp lófunum, eins og i læra hann utan að. Þetta snart hiaðinu fyrir frarnan þau ,eru
til þess að taka á móti blessun-
inni og gera síðan hreyfingar
með höndunum, sem tákna að
menn helli blessuninni yfir and
lit sjer.
Áður en komið var að því,
að syngja um fæðingu spá-
mannsins, var útbýtt sykurrnol-
um. Síðan risu menn á fætur,
og stungu upp í sig sykurmol-
unum. Þetta skyldi tákna það,
að maður gleddist ýfir fæðingu
spámannsins.
mig, svo jeg gat ékki orða' buttd alstaðar bruimar og vatnsþrær.
ist og segi við h.inn tyrkneska Situr þar oft fjöldi íolks, og
vin okkar. „Það er jeg viss þvaer sjer. áður en inn er geng-
um, að nú sjerðu eftir því, að En fimm sinnum á dag er
haí'a aidrei kvongast og hafa ka)lað til bæna. Brunnaker
fyrir vikið engan son til að þesgi eru mörg hin mestu lista-
kenna Kóraninn“. Bann kvað verk. enda eru þau að jafnaoi
nei við því. En ekki fann jeg gjafir frá soldánum eða öðrum
að í það skiíti fylgdi hugur stórhöfðingjumi Yfir brunnun-
máli hans.
um og valnskerunum fljúga
Inni í rnusterinu var scm and dúíur. Á þeim er helgi. En alda
rúmsloítið væri þrungið af því gömul platantrje kasta skugg-
sem þar f'ór fram. Rjeít eins og
um smum y:
alt ssman, lifeta-
Þegar hinir trúuðu koma inn hrynjandin myndáði takifast- verkin ng hina síkviku fugla-
í musterið, eru allir jafningjar.1 ar sveiílur í loftinu. Hrynjand-
Sá auðvirðilegasti krýpur þar in hreif mig svo, jeg íór óaf-
við hlið hins voldugasta. Því vitandi að fylgja hreyfingum
fyrir Allah eru allir jafnir. þeirra sjálf, sem bænirnar lásu.
Læra kóraninn utanað
í musterir.u er hátt til lofts
og vítt til veggja. En bygg-
ingastíll svo hreinn og óbrot-
in, að þeir sem þangað kcma,
verða gripnir frjálshug og á-
nægju.
Vinur okkar, sá hinn tyrk-
neski, var um skeið einn af gæð
ingum Ata Turks. Hann hafði
ekki árum saman skift sjer
neitt af trúarbrögðum eða helgi
siðum. Þau voru ekki á stefnu-
skrá hins unga lýðveldis En er
þarna kom, fór svo, að hann
varð frá sjer numinn. Hann
tók undir í söngnum, og andlit
hans ljómaði af ánægju. ,,En
hvað þetta er dásamlegt“, sagði
hann, og dáðist að hrynjandi
orða og söngs. Seinna trúði
hann mjer fyrir því, að hann
hefði á unga aldri Iagt stund
á, að læra kóraninn utan að
og alla helgisiði. Enda var hann
vel að sjer í hvorttveggja.
Maðurinn minn fylgdist af á-
huga með því, sem lesið var eða
sungið úr Kóraninum, og hafði
bókina fyrir framan sig. Þótti
honum gaman að því, hve vel
honum tókst að fylgja þar efn-
inu. En jeg sat hlutlaus og skildi
lítt það er haft var yfir. Samt
gat jeg hrifist með, því jeg ber
altaf virðingu fyrir trúarbrögð-
um, hver sem þau eru ef ein-
læg trúrækni á sjer stað.
í upphafi var helgiathöfnin'
tilbreytingarlítil. En smátt og
smátt komust Tyrlcirnir í eld-
móð, róa þá fram i gráðið þar
sem þeir sitja á gólfinu og
leggja vaxandi áherslu á söng
og alla tilburði. Tyrkneskur
söngur hljómar í fyrstu óþýtt
í eyrum olckar, sem honum eru;
óvön. Það tekur nokkurn títna,
að venjast honum. Nú þykir
mjer sum lögin þeirra hljóma
vel, einkum ef þau eru sungin
úti undir beru lofti. Þau eiga
best við úti í náttúrunni.
„Þú líka?“
Eitt sinn síðla dags fóium
við hjónin í „basarinn“. Fór-
um síðan inn í stórt musteri,
við torg eit't þar rjett hjá. Ulu
Cami heitir það og þýðir stóra
musterið. Þetta var um bæna-
tímann. Svo margt fólk var
þar saman komið. Flest var þar
af karlmönnum. Þeir sátu á víð
og dreif um gólfið. Sumir í
smáhópum og höfðu þá með
sjer „Imam“ en það er nukk-
urskonar prestur. Aðrir lásu
Vinnsluaðferin er gerbreyfrl
amtal víl Egil Nygaard um
Fsxðverksmiðjuns
BRUNNUK, þar sem menn þvo
sjer áður en þeir gera bæn
sína.
Uns Tvrkinn segir viö mig: ,,Ert
þú líka farin að lesa bænir?“
Þá vaknaði jeg sem úr )eiðslu
og tók eftir því, að jeg var farin
að þylja tölur og var komin
upp í 20. Átti engin orð, sem
hentuðu hjer og greip því óvart
tölurnar.
Ókurtei-si að ta'ka ofan
Þær fáu kcnur. sem í must-
erinu voru. höfðu sig lítt í
framini. Þær voru flestar ann-
að hvort í'ram vio dyrnar, ell-
egar þær hjeldu sig út við vegg-
ina. Áður fvrri var konum ætl-
að sjerstakt pláss í musterun-
um, venjuíega aígirt uppi á
muSterissvöIunum.
Þegar við vörum komin ut,
segir Tyrkinn við mig: „Tókst
þú eftir bví, hvort rnenn voru
berhöfðaðir í musterinu. elleg-
ar með höfuðföt? Jeg fór að
hugsa um þetta og segi síðan.
Vitanlega hafa þeir verið ber-
höfðaðir. Datt ekki annað í hug,
en svo hefði verið, á hinum
helga stað. ViS skulum gæta
betur að því, segir hann þá, og
snúum vi5 inn i musterið aftur.
Þá rak jeg upp stór augu. Því
þarna voru allir með höfuðföt-
in. Sá er siður í landi hjer, að
fyrir Allah, sem og áður fyrir
soldáninum, mátti ekki afhjúpa
höfuð sitt. Þar sem notaður er
tyrkneskur höfuðbúnaður, tek-
ur enginn ofan í virðingarskyni
við neinn. Það væri ókurteisi að
Kóraninn, eða lágu á bæn. Þar taka ofan. Sinn er siður í landi
sá jeg feður, sem voru í óða hverju.
Orafhvsi soldánanna eru í
nánd við musteriri. Þau eru með
hvölfþökum, sem mjög eru
skrevtt glerflísum. Aletrunum
með tih'itnunum úr Kóraninum
•>. fl. lUer iigeur Múrat II og
'iölsk'-'lda hsns. Hann var mik- J
3 gefinn fyrir úiilíf. Þessvegna ^
næHi hann svo fyrir, að op
kyldi vera i grafbvelfingu
'mrs, svo dögs himinsins gæti
"alHS á gröf hans.
Lenei mætti telia .dásemd-
irr.ar i Brúsa og það sem fvrir
rugu oltk-ar foar í ferðalsginu.
T. d. þegar ungar skólastúlkur
lönsuðu fvrir okkur gamla
hjóðdánsa i skrautlegum har-
’msbúningum fré ýmsum öld-
um. Þær voru yndislegar.
Mar<»t kemur fvrir á langri
leið. Eitt sinn á íérð okkar hhig-
tð, urðirm vi5 eó aka á svo
voridnm vevvjm. að-hjólbarðarn
ir spruTKn á bílnunr okkar. Þá
koroum vio að smábæ einum og
tók boréarstiórinn siálfur á
móti okkiir. bati3 okkur t.vrk-
ne?>t kaffi. á svðlum ráðhúss-
5ns. Fn eov> °jn. ?em var í ferða
'•ór>~vm. varð að sitja allan tim
mn í bilnvm. bví hún var
1 í siðar br-rin'. o" borði
C'i'kj pð svna sig þannig búin á
■■rimfinnsfæri.
F.’tt- sinn snæddum við há-
degisverð við þá tfi“”'i=tu lind,
■ em jeg hef nokkru sinni fyrir-
’-itt é ævi minni. Þar fengum
45 h-mbasteik. sem tilreidd var
ne5 bpim bætti. a3 lamb var
steikt á tein í heilu lagi. Og síð-
m útdeiMu bændurnir, sem þar
•ttu h«-ima. kjörinu úr lófum
ínum. Fn hver átti að velja
ier bann bitpnn sf skrokknum
em honum lei-.t beSt á. Þar
'átmn vió í skióli hárra trjáa,
••y ne’riíum pilra þeirra ávaxta
'egnnda Sém bsr voru. fáanleg-
v. Og þær voru margar. Og;
horfðum á sl''’ralei5ingar yfir
hið frjóspma hjerað.
Þá mi”nist íeg ferðslags um
OlymDSfiaH. Þar drevmdi mig
Island og Jónas Hallgrímsson.
Oa þar tindi jeg bláber hátt í
hlíðum. En fram með ströndum
Mprmarahafsins sigldum við og
dáðumst að grænum skógivöxn
um hlíðunum, olíuviðnum, og
fjöllunum, sem blánuðu í
fjarska.
En kannski verða mjer minn
isstæðastir af öllu olíuviðirriir
2—3 þúsund ára gamlir. Jeg
var orolaus af undrun, er jeg
í fyrsta sinn sá þá. En skottir
hugmyndaflug tif þess að lýsa
þeim, sem skyldi. Því þeir geta
mirit mann á svo margt. Stirðn
aða mannslíkami, sem engjast
af kvölum, snúnar súlur,
Fraxch. á bls. 12
HJER var á ferð á dögun-
um Egil Nygaard, verkfræð-
ingur frá Oslo. Hann hefur ekki
komið hingað óður. Hann er sá,
sem fundið hefur upp nýja
aðferð við síldarvinnslu, sem
notuð verður í Faxa-verksmið]
unni við Örfirisev. Egil Njt-
gaard hefur verndað þessa að-
ferð sina með einkaleyfi, eins
og fyrr hefur veri’ð sagt frá i
blaðinu, en hjer vcrður hún
nötuð með sjerstöku leyfi frá
honum.
Á sildarvertíðinni í Noregi i
fyirra vetur misstu verksmiðj-
urnar mjölefni fyrir nálægt 3
miljónir dollara, eða sem svnr-
ar öllu mjölinu úr um 700 000
málum af síld. Alls var síldar-
magnið sem kom til vinnsíú i
verksmiðjunum á þeirri ve.rtíð
4 milljónir mála.
Betra mjöl
Með þessari nýju aðfer'ö wrð
ur síldarmjölið mun betra tóð-
ur en það getur orðið með éidvi
aðferðinni. I því verðnr íi'tan
Hin nýja aðferð. Isáralítil., þetta 2%.
ekki einung'is hægt að vinna j Eins og kunnugt er, er :það
fiíu úr síld heldur einnig ur ; vandkvæöum bundið að nota
hvál en aðrar vjelár sem notað .. . .... , ..
„ , , • ... . _ : sildarmjol sem foður handa .ih-
ar verða í verksmioju s.f. Faxa ;
nothæfar til vinnslu á
1 svinum og hænsnum
vo
plönfufeiti úr soyabaunum
ndkkru nemi, vegna þess, að sje
**1 nokkur fita að ráði í mjölKnu,
þá kemur óbragð af fleslrinn <>g
eggjunum. Danir hafa reynt að
nota sildarmjöl sem fóður
handa þessum húsdýrum, < n
þeir hafa ákveðið að mjölið nje
ekki nothæft til þessa í ým'sitm
tilfellum, sje fituinnihakl þess
yfir 2%. En svo fitulitið mjöl
er ekki hægt að framleiða með
gömiu aðferðinni. Það síldar-
mjöl, sem íramleitt er með olkk-
ar aðferð, he'fur sama náerittg-
argilrii og þurefni í nýrri síM.
Er farið að nota þessa nýju
aðferð við síldarverksmiðjur í
Noregi?
Við eina verksmiðju náltegt
Bergen herir verið komið upp
Egil Nygaard verkfræðingur J þessum nyju vinnslutæí? jum.
! £,n þar er notuð hin gamla ;t<3-
ýmsum öðrum hráefnum ur ferg samhliða, svo að þar f.æst
jurtarikinu. ! goöur samanuurður á aðferð-
Egil Nygaard hefuv unnið að unum. Annars hefir geirgií)
upgötvunum sínum og tilravvri-1 seinna en menn hafa væust
um-með þær síðan 1932, áð því !ad breyta um vinsiuaðferri't
er hann skýrði frjeUatnarmi • síldanðnaðinum, vegna þess ad
Morgunblaðsins frá. þegar blað • gjaideyrir heíir ekkr veriS :tá-
ið átti tal við hann aður en aniegur tli vjeiaKaupa i Afírer
hann fór hjeöan. |
Jeg heyri sagt, segir hann,
að menn hafi verið smeýkii
um, ao óþeíur kynni að koma
frá Faxaverksmiðjurmi, seni orð
ið geti bæjarbúum hvimleiður.
En aílar ágiskanir og ótti urn
þetria stafar aí því, að mönn-
um er eklci ljóst, að með hinni
íku. Nú er löforð fengið fyrir
þvi, ao ur þessu megi ræcast
oraólega. Ug svo irié ekk*
grtíyma pví, aO stiíðið stöðvað*
uua.' siwv«r irarHKvæmeir j
Norégi.
Við hvalveiðar
En hafa nvalveiðimern e.k'ki
riýju aðferð fer vinrslan fram tekið þessa aðíerð upp?
með allí öðrum hætti en áður Þetta var konrið á góðam rék
var, og eiga þvi erfitt ttteð að spoi ryrir sryrjöldina. Vjelum
rrúa þvi, að síidarverksmiðja vinslu á hval með þesöari
með hinni nýja fyri<~komul«-gr goierð var komið fyrir i
beri ekki keim af þeim verk- ul- bræðsluskipum 1938 og
smiðjum, sern þeir eiga-að venj ]939_ Jeg var t tvö ár j
aSu leióangrum með hvalveiðimönn
En hjer er, eins og áður hef- um tU þess að lita eftir þes3_
ur verið skjrt iiá, aiit vatn eim ari vinslu og iullkomna íiarva.
að úr síldinni í löftþjefturri vjel , A þessum árum var rneða-l ann
ars unnið mjöl og fita úr sanr-
um í loítþyrini og vatnsgufan1
síðan þjett aftur rneð kælingu.
Ur gufunni verður hreint vatn
er rennur frá verksmiðjunni.
Af því er hvorki ólykt eða ó-'
þrifnaður.
En með því að losna við vatn'
ið úr hráefninu á þennan hátt
verður nýting efnivaranna í
frairileiðslunni svo miklu betri
en áður hefur þekkst.
Missti milljónir dollara
Hve mikil verðmæti fljóta
burt með hinu svonefnda lim-
vatni frá verksmiðjunni nú og
fara til spillis?
tals ' 70 þúsund smálestum al
hvalkjöti með þessum vielunv
og árangurinn var mjög góð-
ur. En báðum þessum bræðshv
skipum var sökt í styrjöldinni.
Það verður kanske hægt
nota Faxaverksmiðjuna til bval
vinslu líka?
Enginn efi á því, með smá-
vægilegum aukaútbúnaði.
Fyrirm jndarver ksmið j a
Hvernig líst yður á Faxa-
versmiðjuna?
Framh. á bls. 12
A