Morgunblaðið - 24.12.1948, Blaðsíða 9

Föstudagur 24. des. 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
9
Stffiiti-'ififfí&f'
■$&%' Wábím
■
?4**-
StSfe
áimmm
" r "l&V

I ’ % •mm (|*
. i® /ÉMM ) ■ mM/1 tl
* h| «r-
n r® ies S'm í - 4*’/ f Kp

1. !
VIÐ ERIJM tíu saman, flest-
ir blaðamenn. Ameríska ber-
ið okkur til Berlínar yfir helg-
ina. Við fljúgum frá Paris á
föstudegi, eigum að gista eina
nótt í Wiesbaden, en fara svo
loftbrúna frægu til Berlínar, og
vera þar síðari hluta laugar-
dags og sunnudag.
Meðal farþega er Mr. Stone-
mann, trúnaðarmaður og ráðu-
nautur Trygva Lie, vafalaust
sendur til þess að gefa honum
skýrslu um ástandið í hinni um
þráttuðu eyju vesturveldanna í
rauða hafinu, afleiðitrgar flutn-
ingabannsins og aðstöðuna til
að halda lífi í fólkinu í vestur-
hluta Berlínar. CJay hershöfð-|
ingi, landstjóri ameríska her-;
námssvæðisins, hefur Iofað að
taka á móti okkur og svara
spurningum.
2.
Við komum til Berlínar undir (
myrkur. í flugvjelinni, sem
flytur mig þennan áfangann,
eru tíu smálestir af sykri, Við
erum tveir farþegar, frammi í j
flugmannaklefanum, hinn er j
ungur sýrlenskur blaðamaður
frá Damaskus. Þegar við renn-
um okkur niður á Tempelhof-
flugvöllinn, stöndum við hvor
við sinn gluggann og horfum
út. Lendingin tekst illa. Vjel-
ín skellur hart á völlinn með
miklum þunga. Jeg fæ högg
undir hökuna og er nærri fall-
inn. Þegar jeg lít við sje jeg
að fjelagi minn liggisr á gólf-
inú með andlitið afmyndað af
þjáningum. Hann hefur fót-
brotnað. Jeg get um þetta til
þess að minna á, hve óvarlegt
er að vera eklri bundinn við
sæti sitt, þegar maður lendir
í flugvjel. Báðir hjólbarðar und
ir framhjólum vjelarinnar hafa
sprungið.
Þá er maður komlnn á hinn
fræga flugvöll Hitlers, sem nú
er fullur af amerískum flug-
vjelum. Þær koma hlaðnar af
matvælum, kolum og öðrum
nauðsynjum. Á vellinum eru
nokkur húndruð þýsk skóla-
börn að færa flugmönnunum
blóm í þakkarskyni fvrir björg-
ína. Mjer er sagt að nálega dag-
lega komi börn úr skólunum í
þessum erindum út á völlinn.
Eftir máltíð er farið með
okkur á fund 'Clay hershöfð-
ingja, sem tekur á móti okkur
í fyrverandi ráðstefnusal þýska
flugmálaráðuneytisins, þar sem
hann hefur aðsetur sitt. Hann
sest í öndyegi Görings, fyrir
miðju háborði, en okkur er vís-
að til sætis við álmuborðin tvö,
þar sem flugforingjarnir áður
sátu, þegar verið var að ákveða
hvernig leggja skyldi England
í rústir úr lofti.
Clay er hæglátur, lágmæltur,1 ur Kurfúrstendam.m, áður
vingjarnlegur maður, gáfulega glæsilegustu götu borgarinnar,
eygður. Þeir sem hugsa sjer j milli hruninna og útbrunninna
hátt setta herforipgja drottn- húsa, nálega alla leið. Fer svo
ancli og harðneskjulega á svip, | út að ráfa, og læt bílinn bíða
mundu aldrei giska á að hann1 mín. Þessi gata var áður einn
skipaði slika stöðu. Dreng-1 ósliti.nn kliðmikill straumur af
mennska og snarræði sports- j fólki, á leið gegnum fjölsótt-
manns og íramkvæmtíamanns asta veitingahúsahverfi miljóna
lýsa úr þessum alúðlega svip: bæjarins — nú. er hún orðin
—• stillileg og góSlynd karl- j mannfá, eins og hliðargata í
mennska: Ef jeg er neyddur til smábæ. Gildaskálarnir eru vm-
þess að berjast, þá það, og skal ist hrundir eða lokaðir — Café
enginn sjá hvort mjer líkar bet Uhlandeck, Zigeunerkeller, A.lte
ur eða verr. j Klause, Neúe Klause, Gruban
Hann svarar spurningum okk Souchey, Caí'é Kranzler, Kur-
ar í heila klukustund, þær snú íurstenkeller, Burgkeller. Mam
ast aðallega um horfurnar í pe' Czardas, Gloria Palast —
Berlín eftir rússneska flutn- ^etta er alit horfið. Acnne
ingabannið. Eins oe kum.ugt ’Menz ~ hin litla ^ettsetna,
er varð það að samkomulagi:glaummlkla bJól'stoía- Þar sem
eftir ófriðinn, að vesturveldin 1 alhr toluðu við alla og allt var
skyldu mega flytja vistir og!hægt að segja’ knæPan- með
annað yfir hernámssvæði Rússa
öllum leikaramyndunum á
til þess helmings af Berlín, sem
er þeirra yfirráðasvið. En fyrir
rúmu misseri gerðu Rússar bað
að skilyrði að þeir fengju að
framkvæma gagngerða rann-
sókn á þessum flutningum.
Þetta hlaut að valda svo mikl-
um töfum og óþægindum að
jafngilti flutningabanni. Síðan
hefur ekkert verið flutt land-
leiðis til Berlínar af vestur-
veldunum, heldur orðið að nota
flugvjelar til allra aðdrátta.
Loftbrúin er hin samfelda
röð af amerískum og breskum
flugvjelum, sem annast alla að
flutninga úr Vestur-Þýska-
landi til Berlínar. Fjórðu hvérja
mínútu, nótt sem dag, sest flutn
ingaflugvjel vestan að á einn af
þeim þrem völlum, sem engil-
saxnesku veldin ráða yfir. Yíir
4000 smálestir eru fluttar á’maður á annað borð er til, og
veggjunum, sem mmnti mig a
Fálstaff og Shakespeare og sann
færði mig best af öllu um skyld
leika seinnitíma Þjóðverja við
Breta á tímum Elísabetar —
Aenne Menz er orðin að grjót-
hrúgu. Þetta götuhorn hefur
eins og verið sneitt af bæn-
um, með stórum hníí, en skil-
in eftir stóreflis grjóthrúga, til
minningar um háværustu bjór
hlátra Þýskalands.
Hvaða fólk er á ferli um göt-
una? Undarlegur vofuheimur
af hægt ráfandi verum, sem
bera erindisleysið utan á sjer,
af götuhornamönnum. sem hafa
af fyrir sjer með því að hcrfa
ofan af fvrir sjer með því að
Jiorfa á þann sem fram hjá geng
ur. Einhversstaðar verður mað-
ur að vera staddur, úr því að
þennan hátt til borgarinnar á
sólarhring, í stað 8—9000 smá-
lesta áður, en með bessu tekst
þó að forðast hungursneyð í
borginni. 90.0000 hafa þó orð-
ið atvinnulausir sí^n flutn-
ingabannið hófst, vegna skorts
á hráefnum til iðnaðar.
Um stefnu herstjórnarinnar
sagði Clay m. a. að hún væri
sú, að gera þýsku þjóðinni
kleift að endurreisa hag sinn,
undir skynsamlegu eftirliti All
ir nábúar Þýskalands skildu, að
atvinnuvegir þeirra og efnahag
ur gætu ekki komist aftur í
eðlilegt horf án viðskifta við
Þýskaland.
3.
Við búum í útjaðri Berlínar,
i einhýsahverfinu Zehlendorf,
(þar sem áður var bústað-
ur Funks, fjármálaráðherra
Hitlers), og húsunum þar í
kring. Jeg tek taíl eítir kvöld-
mat, og ek inn í bæinn, einn.
Götuljós eru strjál, og aðeins
á höfuðgötum, út frá þeim er
allt í svartamyrkri. Jag ek nið-
götuhorn er ekki verri staður
en hver annar.
Þarna er fólk að tínast í bíó,
til að sjá gamla ameríska mynd,
og svo uppgötva jeg eitt kaffi-
hús og tvo matarstaði, sem enn
hjara uppi, í daufri draugalegri
rökkurbirtu. Ljósið verður að
spara. Mjer sýnist maturinn
ólystugur, þykkar slepjugar
grænmetiskássur, tugthúsmat-
ur, og allir fremur hálfbognir
og ólundarlegir yfir þessum
kvöldverði. Sjálfsagt er allt í
lagi með hitaeiningar, fólkið
virðist í sæmilegum holdum.
Það er bara undarlega þögult,
ein og það skilji ekki almenni-
lega til hvers sje verið að halda í
þvi lífinu. Nje hvað geti verið
fram undan, annað en þessi
sami matur, og að öðru leyti
ekki neitt.
Jeg geng inn í Babnhof Zoo,
hina miklu höfuðbrautarstöð
Vestur-Berlínar. Þar er troð-
fullt af fólki. Flestir standa
kyrrir, aðrir eru eitthvað að
mjaka sjer áfram, og í fyrstu
áttar maður sig ekki á hvað
allt þetta fólk er að vilja hing-; heimi, að vera að tala sam-
að. Svo heyrir maður hvíslað:
sígarettur, sápa, nýbakað brauð
— hjer er sölu.torg, Svartur
markaður. Hvíslið er svo lágtr
að það er rjett að maður tek-
ur eftir því, og eins og öhum
sje nokkurnveginn sama hvort
keypt er af þeim eða ekki. Ein-
hver þögull sljóleilri í trverri
ásýnd, hverri hrevfing.
Þorri þessa fólks er þó ekki
kominn hingað til að versla,
heldur er brautarstöðin eins-
konar klúbbur. M<mn koma
hingað til að drepa tímann,
þennan höfuðóvin allra, sem
gæfan hefir snúið baki við. Það
er eins og skárra að geta stað-
ið hjer í þrönginni og horft á
manneskjur, en að sitja heima
í myrkri eða hálfmyrkri, og
hugleiða lífið. Sumsstaðar er
ungt fólk að hjala saman, strák
ar í útslitnum frökkum, sem
þeir eru vaxnir upp úr, ber-
höfðaðar stúlkur, fremur ó-
greiddar og hirðuleysislegar.
Bros þessarar æsku er stutt
dauft, hálfbrostið — það er
eins og hún brosi að því að
hún skuli geta bros.'.ð. Eða að
því hve allt sje skrítið — og
skrítnast af öllu að allt skuli
halda áfram .... Jeg skil að
þessi mannheimur er annar en
sú veröld, sem jeg lifi í — að
hann er einhversstaðar mitt á
milli hinna dánu og okkar,
sem lifum. Þetta fólk hefur
horft fast í augu við dauðann,
á næsta leiti, það hefur haft
hann á eftir sjer mínuðum og
misserum saman, o? í ýmsum
myndum, sprengjudauðann, bál
dauðann, vopndauðann, hung-
urdauðann — og íiorft upp á
og þolað ódæði og glæpi af
mannavöldum, sem knanske er
furðulegt að maður skuli lifa
af með fullu viti. Kannske
brosir það undir niðri æfinlega
aðeins að því einu, að það skuli
hvorki vera dautt- nje lifandi,
heldur einhversstaðar mitt á
milli, og með einhverskonar
fullu viti.
4.
Á beimleiðinni tala jeg við
bílstjórann. Hann ?r fertugur
maður, hefur barist um alla
Evrópu, síðan kvænst og eign-
tvö börn, mjer finnst und-
arlegt hve rólega hann segir
mjer frá barneign sinni, eins
og sjálfsögðum hlut. Hann er
magur og lotinn fyrir aldur
fram, og það er eins og þunnt
lag af sóti yfir þessu gulgráa
andliti.
Jeg spyr hann un: ástandið
í bænum. Hann svarar með tóm
látri rósemd, eins pg allt skifti
litlu máli, og til lítils sje fyrir
tvo menn, sinn úx' hvoium
an.
Maturinn er aðallega súpur
og brauð.Konurnar borða marg
ar lítið, börnin verða að ganga
fyrir, og maðurinn, hann þari’
að geta unnið. Heimilin hafa
rafmagn tvo tíma á degi eða
kvöldi, og svo aftur tvo tíma
ó nóttu, og á mismunandi tíma,
eftir bæjarhluta. Húsmæðurnar
verða að fara á fætrr kannsko
klukkan tvö eða þr;ú á nóttu
til þess að nota næturstraum-
inn, elda súpuna, sem svo er
hægt að velgja upp um morg-
uninn, áður en bö’min fara í
skóla, og maðurinn til vinnu.
— Hvað hugsar þýska þjóð-
in, hvað tala menn um, hvað
vona þeir? spyr jeg
— Við höfum nú smám sam-
an vanið okkur aí að hugsa.
Það gerir aðeins illt ’.’erra. Að-
alatriðið er einmitt að hugsa
ekki.
— Og hvað segir fólk um
Hitler?
— Því skyldi það tala ira
hann — hvað gagnar það?
— Er honum ekki kennt um
hvernig komið er?
— Jeg veit það ekki,
— Er nokkur sem neitar því
að hann hafi byrjað þetta
stríð?
— Þeir held jeg sjeu fáir. Aft
ur segja menn að ef til vill
hafi Hitler hlotið að koma, og
stríðið líka.
— Hefur þýska þ jóðin orðiií
trúaðri eftir stríðið? Er mikil
aðsókn að kirkjunum?
— Það held jeg &je. Prest-
arnir fara í skólana og reyna að
laða æskuna að kirkjunni. Og
senda foreldrunum boð um atí
koma á fundi og samkomur,
— Og fólk fer?
— Já — margir fara. Auð-
vitað trúa margir á guð — en
það er eins og það breyti ekki
neinu.
— Eruð þjer viss um það?
— Ja, jeg meina hara. skort-
urinn heldur áfram.
5.
Morguninn eftir ek jeg inn í
miðbik Berlínar, gegnum ná-
lega mannauðar höfuðgötur
hinnar hálfhrundu borgar. ÞacS
er sunnudagur og glaðasólskin.
— Hvar er fólkið, hvað er orð-
ið af múg milljónábæjarins,
sem áður fyllti þessar götur?
Síðasta áfangann ek jeg
gegnum Tiergarten, hinn mikla
skógargarð, sem áður var. Nú
hafa trjen verið höggvin í eld-
inn. Alt þetta svæði er orðið
að marflötum matjurtagarði og
umhverfi hans á alla vegu
hrunin eða útbrunnin hús. E:u
i útjaðri hins mikla kálgarðs,
blásnauðrar höfuðborgar ger-
Frarrili. á bls. 11