Morgunblaðið - 07.08.1949, Blaðsíða 7

r
Sunnudagur 7. ágúst 1949.
MORGUTSBLAÐIÐ
7
R E Y K
Árferðið
ENN ER talað um síld, og
vonast eftir að úr kunni að
rætast með veiðarnar fyrir
Norðurlandi, að þessu sinni. —
Og enn er almennt talið, að
síldin komi og fari, bregðist eða
veiðist, án þess hún sje nokkr-
um skiljanlegum lögmálum
háð.
En einmitt þetta er hinn
háskalegi misskilningur. Það
verður að sjálfsögðu erfitt að
fá svo mikla vitneskju um síld-
argöngur og síldarmagn í sjón-
um, að hægt verði með nokk-
urn veginn líkum, að spá um
veiðina í byrjun hverrar ver-
tíðar. En að þessu verður að
stefna. Ekkert verður komist
áleiðis í þessu efni, nema með
rannsóknum á síldinni á átunni,
hafstraumunum og hverju því,
sem áhrif hefur á magn og
göngur þessa dutlungafulla
nytjafisks.
Menn kunna að halda því
fram, að við íslendingar höfum
vart efni á því, að gera út mik-
jnn veiðiflota í veiðileysisár-
um. En þeir munu vera fleiri,
sem eru á þeirri skoðun, að við
höfum ennþá siður efni á að
neita okkur um að veiða síld,
þegar afli er mikill og auðfeng.-
inn.
500 miljónir
Harmagrátur hefur heyrst og
heyrist alltaf við og við, eink-
um hjá maddömu Framsókn, að
500 miljónirnar, sem íslend-
ingar áttu í erlendum innstæð-
um í stríðslokin, skyldu ekki
hafa verið settar á vöxtu, og
geymdar éins og spariskilding-
ar í handraðanum til hinna
svokölluðu . mögru ára“.
Þá hefði lítið orðið úr því,
að framleiðslutækin hefðu ver-
ið aukin. Þá er hætt við því að
við hefðum í dag verið álíka á
vegi staddir og ýmsar Evrópu-
þjóðir, að við hefðum tæpast
enn haft jafnmikla árlega fram
leiðslu, og við höfðum fyrir
styrjöldina.
Segjum svo, að við hefðum
getað aukið framleiðsluna um
50-—100% frá því sem hún var
á næsta áratugnum fyrir stríð,.
Hún hefði numið um það bil
eða rúmlega 100 miljónur kr.
á ári. Hvernig hefði þá verið
umhorfs i landinu, í saman-
burði við það sem er? Ætli
þá hefði getað skeð, að eng-
inn hefði gefið sig fram við
atvinnuleysingaskráningu í
Reykjavík, eins og nú í vik-
unni sem leið?
Allir eru sammála um. að
dýrtíðin sje orðin ískyggilega
mikil og útgjöld ríkissjóðs í
uppbætur og styrki. Þetta þurfi
að laga. En hvernig hefði ver-
ið umhorfs í dag, ef síldveiði-
flotinn hefði borið á land sæmi-
iegan afla undanfarin ár og með
því aukið útflutningsverðmæti
landsmanna um, segjum 100
miljónir króna á ári svo ekki
sje ofmikið sagt.
Við höfum mist af 500 mil-
jónum á fimm árum, vegna afla-
brests á síld. — Það munar
um minna. Það nemur álíka
upphæð og erlendu innstæð-
urnar í stríðslokin.
Skyldi ekki vera farið að
saxast á innstæðurnar til lífs-
J A Yí
viðurværis þjóðarinnar, ef ekk-
ert hefði verið aðhafst, til þess
að auka framleiðslugetu henn-
ar?
Síldin á eftir að koma. Kann
ske fyrir Norðurlandi 1 sumar.
Kannske hjer í Faxaflóanum,
þegar kemur fram á haustið. —
Það eru hyggindi sem koma í
hag fyrr eða síðar að vera við
því búinn að hagnýta sjer þann
feng.
Þeir, sem gleðjast
Verði fullkominn aflábrestur
á síldveiðunum í sumar, er það
að sjálfsögðu vatn á myllu
kommúr.ista og bandamanna
þeirra. Vegna þess hve starfs-
grundvöllur atvinuveganna er á
margan hátt óheilbrigður, og
kommúnistum hefur tekist að
kippa fótum undan heilbrigð-
um rekstri hjer, hefur þurft,
sem kunnugt er, að grípa til
margskonar hafta og ski'if-
finsku, sem torveldar atvinnu-
lífið og gerir athafnamönnum
margskonar óhagræði og leið-
indi.
Verði enn stórfelt tap í síld-
arútgerð í sumar geta komm-
únistar , og aðrir skemmda-
verkamenn í þjóðfjelaginu von-
ast eftir því, að enn um sinn
verði erfitt að afnema hin óvin
sælu höft á viðskiftum, og fram
leiðslu. En reynsla er fyrir því,
að mönnum hættir til að blanda
saman vandræðum og óhagræði
sem sprettur af aflabrest og ó-
vinsælum stjórnaraðgerðum, —
Svo útkoman verði sú, að óhag-
ræði af aflabrest verði talið
stjórnarvöldunum að kenna.
Vinir vandræða og erfiðleika,
komúnistar og bandamenn
þeirra, telja, að , aktíur“ þeirra
hækki í verði, við hvert afla-
lsysisár sem bætist við hin
fyrri. Þjóðhollusta þeirra kem-
ur þar greinilega fram í dags-
ljósið.
Framsókn bærir á
sjer
Eins og kunnugt er, hefur
Framsóknarflokkurinn við og
við, allt frá því þingi var slit-
ið í vor, ymprað á því, að hann
myndi heimta kosningar á næst
unni og nýtt þing komi sam-
an, til að leysa dýrtíðarmál-
in. Fyrst áttu þær að vera á
slættinum, að undangengnu
sumarþingi. Síðan um göngur,
Og nú, eftir að haustannirnar
eru afstaðnar að mestu.
Hermann Jónasson hefur, allt
frá því núverandi stjórn tók
við völdum, talið, að hún væri
þá og þegar á förum. En hann
hefur ekki beinlínis stefnt að
hraðkosningum. Fyrri en hyllti
undir aflabrestinn.
Hermann Jónasson er orðinn
alveg einstætt fyrirbrigði í
stjórnmálum vestrænna þjóða.
Hann ætlar sjer sem sje að leika
lýðræðissinna og taka samhliða
upp samstarf við kommúnista,
verða verkfæri í höndum
þeirra. Rjett eins og ekkert hafi
gerst og ekkert breyst í við-
skiftum kommúnista við lýð-
ræðisþjóðirnar, eftir að styrj-
öldinni lauk og yfirstjórn kom-
múnista hóf hið vopnlausa svo
nefnda „kalda stríð“ gegn hin-
um vestrænu þjóðum og öllum
K U R B
almennum mannrjettindum
þeirra.
Takist honum í eitt sinn að
vinna þorra manna innan Fram-
sóknarflokksins til fyigis við
ofbeldið, þá hefur ekki aðeins
Hermann Jónasson drukkið
sinn pólitíska bikar til botns,
heldur fer flokkur hans,
,,bændaflokkur“ í stjeli ofbeld-
isins, beina leið, í heilu líki,
niður fýrir svarta bakkann. —
Mistakist hin pólitíska aflraun
í fyrstu lotu, þá stenst flokkur
hans áfallið af fíflsku hans. En
Hermanni Jónassjmi skýtur
ekki upp að nýju í íslenskum
stjórnmálum.
Á að lána
flokkinn?
Síðustu fregnir, sem berast
hje'r um bæinn, um brask Her-
manns Jónassonar í kosninga-
undirbúningi hans, eru þær, að
honum hafi dottið í hug að
selja flokk sinn hjer í Reykja-
vík á leigu. Hafa hjer engan
í kjöri fyrir Framsókn, en fyr-
irskipa flokksmönnum þeim,
sem hjer eiga kosningarrjett, að
þeir kjósi væntanlegan fram-
bjóðanda ,.Þjóðvarnarliðsins“,
eða ,,hinna fínu“. Ekki er fregn
þessi staðfest. En kosningaund-
irbúningur Tímamanna er kom
inn á fullt skrið, að því er blað
þeirra hermir. Hefir að því
verið vikið hjer áður, hvernig
,,programmið“ er í dýrtíðarmál
unum, ekM annað en sýndar-
mál og felumyndir, mál. sem
Alþingi fekkst ekki til að ræða,
vegna þess hversu ómerkileg
þau eru, eins og skömmtunar-
seðla firraú, sem aðalfundur S.
í. S. vildi ekki líta við-
En eitt í þeim málefnaflokki,
sem Framsókn hyggst a5 veifa
undir kosningar, vekur eftir-
tekt. Að þar er mikið talað um
húsaleigumál og ráðstafanir til
þess, að fólki verði sem greið-
ast að setjast að við sjávarsíð-
una. Eftir því að dæma býst
Framsókn fastlega við að fólks
straumurinn úr sveitunum haldi
áfram. Það verði í öllu falli
ekki Framsókn, sem kippir því
öfugstreymi í lag. Enda fyrir
því þrjátíu ára reynsla, að í
því efni er flokkur sá fullkom-
lega vanmegnugur.
Má að vissu leyti telja fram-
för^ að Framsókn skuli með
sjerstakri umhyggju sinni fyr-
ir húsnæðismálum, húsaleigu og
öðru, vera farin að viðurkenna
að „bændapólitík“ hennar hef
ir snúist frá ræktunar- og fram
fararmálum sveitanna, í það,
að útvega bændum og búalýð
sem greiðastan aðgang að
verustöðum á mölinni.
Enn ríkir kyrð
í djúpum dal
Sama kyrðin og lognið er
yfir kommúnistum þessa lands,
eins og verið hefir undanfarn-
ar vikur. Þeir flokksmann-
anna, sem hafa brugðið sjer
austur fyrir Járntjald, hafa
fengið að sjá og heyra hvað
þar gerist og hvernig þar er
umhorfs, hafa komið hljóðir og
þögulir heim, og varist allra
frjetta.
Samt hefir það frjettst með
sannindum, að yfirstjórn flokks
R JEF
ins hafi síður en svo kippt af
íslensku deildinni hendinni. —
Því fullvíst er, að Moskva-
stjórnin hefir einmitt á þessu
sumri ákveðið, að flokksdeildir
hennar á Norðurlöndum eigi
að mynda sameiginlega undir-
deild i Kominform.
Þó um þetta sje ritað í heims
blöðum, að norrænir kommún-
istar hafi hlotið þessa upphefð,
að verða sjerstök kominform-
deild, hefir Þjóðviljinn ekki
minst á þetta einu orði. Ekkert
er um það vitað með vissu,
hvaða íslendingar sjeu útnefnd
ir, eða valdir. til þess að vera
trúnaðarmenn flokksbrots síns
í hinni norrænu Kominform-
stjórn. Hvort það er Brvnjólf-
ur Bjarnason sjálfur, eða Ein-
ar, eða t. d. bókmenntafræð-
inguiinn Kristinn Andrjesson,
maðurinn, sem rússneski sendi
herrann sagði um árið, að
væri sá íslendingur, sem
Moskvastjórnin gæti treyst
best allra íslenskra manna.
Aldrei hafa kommúnistar
látið neitt uppi um það, hvaða
fulltrúar hafa farið hjeðan á
fundi þá, sem haldnir hafa ver-
ið, t. d. til þess að undirbúa
stofnun hinnar norrænu Kom-
inform-deildar. Alt á þetta að
vera með hinni fylstu leynd.
Eins og Einar Olgeirsson ætlaði
ekki að láta það vitnast, að
hann hefði farið til Prag, og
•setið þar flokksfund með „höf-
uðpaurnum Gottwald. Að það
hefði verið þar, sem hann misti
málið.
Hið eina sem vitnast hefir
um þátttöku islenskra manna
í Kominform-fundum er, að
hinn ungi skógræktarnemi Sig-
urður Blöndal sat á undirbún-
ingsfundi með Hertu Kusinen,
hinni finsku í Oslo í fyrravor.
Hið rússneska
þrælahald
Annars hafa hinir íslensku
kommúnistaforingjar oft tekið
til máls, og tekið upp í sig, út
af minna tilefni en þegar
frjettist um að skjallegar sann
anir væru fram komnar fyrir
því, að sovjetstjórnin hefði í
lögum sínum sjerstakan bálk
um þrælahald, er væri hið
stófeldasta, sem mannkynssagan
getur um.
Það var, sem kunnugt er, for
maðurinn í bresku sendinefnd
inni í fjárhagsráði Sameinuðu
þjóðanna í Genf, sem kom fram
með ljósmyndir af lagafyrir-
mælum Moskvastjórnarinnar
um þrælahaldið. Lögin heita
„Lög um betrunarvinnu“ (!).
Hin svonefnda „betrunar-
vinna“ Sovjetríkjanna er þrenns
konar, samkværftt lögum þess-
um. Menn geta verið settir í
hana heima við, á vinnustað
sinum, fluttir í útlegð eða settir
í fanga eða þrælabúðir undir
umsjón herliðs.
Eftir að skjallegar sannanir
voru komnar fram um lögin
um þrælavinnuna hefir Moskva
útvarpið hamast gegn þessu.
Segir m. a. að hjer sje um að
ræða afskræmdan áróður, og
fölsun á vinnulöggjöf hinna
rússnesku byltingamanna. — í
orðskvaldri útvarpsins bólar þó
ekki á neinum rökum. Og al-
6. ágúsf
drei hefur verið með einu orði
gefið i skyn, að Moskvastjórn-
in muni bjóða nokkrum erlend-
um fulltrúum t. d. frá S. Þ til
þess að athuga hvernig hin
sjerkennilega ,,betrunarvinna“ er
í framkvæmd.
Moskvaútvarpið segir1 aðeins
að vinnulöggjöf Sovjetríkjanna
sje hin mannúðlegasta í heiroi!!!
Þá hafa menn heyrt það.
Mannúð
kommúnista
Samkvæmt skjallegum sön:n-
unum, er „mannúðin" austan
Járntjaldsins m. a. þessi:
Að hver sá verkamaður, sem,
kemur í eitt sinn 20 mínútura
of seint til vinnu sinnar, eða er
alls þrisvar of seinn í sama
mánuði, hann er settur í þving-
unarvinnu með fjórðung launa.
Þetta er mildasta form íyr'u
þrælkun.
Næsta gráða er „Silka“ Þ. e.
a. s. menn eru dæmdir til út-
legðar eða reknir i útlegð. til
svo fjarlægra' staða, að ilótti
þaðan er útilokaður. Þar eiga
tnenn annað hvort að dúsa u:ra
tiltekið langt árabil. ellega: ævi
langt.
Er þeta fvrirkomulag í rðal-
atriðum hið sama, og tíðkaðist á
keisaratímunum og illræml var
er menn voru reknir i útlegð
fyrir stjórnmálaskoðanir sínar.
En alt er þetta nú með meiri
harðýðgi en áður Var. Hægt er
að setja menn í útlegð án nokk-
urs undangengins dóms, eða án
þess svo mikið sem um form-
lega ákæru sje að ræða. Jafnvel
hægt að reka menn út í útlegð og
þrælkun, eftir að þeir hafa ve:r-
ið sýknaðir af ákærum, ef að-
eins grunur leikur á, að þeir
sjeu líklegir til að sýna sovjet-
stjórninni andúð.
Þriðja stig þrælkunarinnar er
verst, og þungbærast. Þar sera
menn eru látnir þræla í fanga-
búðum, undir eftirliti her-
manna. Hægt er, samkvæmt
lögunum, um „betrunarvinnu'*
að hneppa menn í þann þræl-
dóm, án nokkurs dóms eða
rjettarhalda, aðeins ef hin al-
valda leynilögregla sovjetstjórn
arinnar álítur, að viðkomandi
hafi tilhneigingu til að snúast
gegn harðstjórninni. — Slíkir
menn eru umsvifalaust látnir
hverfa á bak við gaddavirs-
girðingara þrælabúðanna.
Það er þegar margkunnugt
hvernig meðferð þeir fá, tera
lenda í þrælabúðum Sovjet-
ríkjanna. Hvernig menn eru
píndir til þrælkunar klæðlitlir,
hungraðir, uns þeir hníga M-rt
örmagna.
Að sjálfsögðu verður ekki ú
þessu stigi málsins vitað
vissu, hve margir eru nú i þræilt
un, eða þrælabúðum Sovjet-
ríkjánna. Því svo vandlega.er
þeim kvalastöðvum lokað. Eu
giskað er á, að alls sje rúss-
neskir ríkisþrælar ekki innan-
við 10 milljónir. Segir sú tala
í sjálfu sjer ekki mikið. Því
ekki er hægt að vita með vissu
hve menn halda þar líír af»
meðaltali lengi, eða öllu heldur
stuttan tíma. Menn hafa í minni
að í sovjetparadísinni er daúða-
refsing afnumin. Því með þræla
búðum er hún hreinasti c>þarfi.
Framh. á fcls. 9