Morgunblaðið - 13.09.1949, Blaðsíða 14

:i4
MORGUNBlAfil
Ð
Þriðjudagur 13. sept. 1949
ira Arqunovo
Eftir Ayn Rand
„Heyrðu, gamli vinur“, sagði
Timoshenko, „áttu nokkuð að
drekka?“
,,Nei“, sagði Andrei. ,,Og
þú drekkur alt of mikið, Step-
han“.
„Jæja, geri jeg það?“
Timoshenko hló og skugginn
af höfði hans dinglaði eins og
pendúll fram og aftur á veggn-
um.
„Jæja, drekk jeg of mikið?
Og ég hefi víst enga ástæðu
til að drekka? Nú skal jeg segja
þjer nokkuð“. Hann stóð á fæt
ur. Hann var óstöðugur á fót-
unum, en hann var hár og þrek
vaxinn og skugginn hans náði
alveg upp í dúfurnar undir loft
mu. „Nú skal jeg segja þjer
hversvegna jeg drekk, og þeg-
ar jeg er búinn að því, þá
hugsa jeg, að þjer finnist jeg
als ekki drekka nóg, hvolpur-
inn þinn. Við skulum sjá, hvað
þú segir“.
Hann togaði peysuna, sem
var altof lítil á honum, betur
niður og klóraði sjer á bakinu
og byrjaði síðan að tala þrum-
andi raustu:
„Það var einu sinni í fyrnd-
inni að við hófum byltingu. Við
sögðum, að við værum orðnir
þreyttir á að vera lúsugir og
soltnir og vinna erfiðisvinnu.
Og þess vegna skárum við
menn á háls og útheltum blóði
. .. .okkar eigin blóði og hinna,
.... og með blóðsúthellingun-
um við að ryðja veginn til frels
is. Og líttu nú í kringum þig.
Líttu í kringum þig. Þú hefir
vex-ið í flokknum síðan 1915. —
Rjerðu við hvað fólk á að búa.
— fólkið, — bræður okkar?
Hefirðu nokkurtímann sjeð
konu kasta upp blóði á götunni
og deyja úr súlti? Það hefi jeg.
Hefirðu sjeð luksus-bifreiðarn-
ar aka af stað á kvöldin? Hef-
irðu sjeð, hverjir sitja í þeim?
Jeg man eftir einum, einstak-
lega huggulegum náunga í
flokknum. Þú þekkir hann
kannske. Hann heitir Pavel
Syerov. Sniðugur ungur ná-
ungi. Framtíðin blasir við hon-
um, blómum stráð. Hefurðu
nokkurntímann sjeð hann taka
upp peningaveski sitt og borga
kampavínsflösku? Hefur þjer
nokkurn tímann dottið í hug,
hvaðan hann fær alla þessa1
peninga? Hefurðu nokkurntím|
ann komið í veitingasalinn á
þakinu á Hótel Evrópu? — Jeg
þori að veðja, að^það er þá ekki
oft. En ef þú hefðir komið þang
að, þá hefðir þú getað sjeð borg
ara Morosov háma í sig kaviar.
Og hver er hann? Bara venju-
legur eftirlitsmaður í matvæla-
sölu ríkisins .. . .í hinni rauðu
matvælasölu hins sósíalistiska
lýðræðis. Við erum forystu-
raenn öreigaríkisins, sem á að
breiða sig út yfir allan heim-
inn og við eigum að færa hinu
þjáða mannkyni frelsi. En líttu
í eigin barm. Littu á flokkinn
okkar. Líttu á hina trúlyndu
flokksmeðlimi. Blekið er varla
orðið þurt ennþá á flokksskír-
teinunum þeirra. Sjáðu, hvern-
ig þeir skera upp af þeirri jörð,
sem eitt sinn var ötuð blóði .
okkar. En við erum ekki nógu
rauðir. Við erum ekki bylting-
arsinnaðir. Okkur er útskúfað ,
sem svikurum. Okkur er spark
að út og við kallaðir Trotzky-
istar. Okkur er sparkað út af
því að við glötuðum ekki sam-
' viskunni og hæfileikanum til
að sjá með rjettum augum, þeg
ar Czarinn glataði krúnunni,
— þeirri samvisku og því sjón
arafli, sem gerði það að verk
um að hann glataði henni. —
| Okkur er Tcastað út, af því að i
I við hrópuðum til þeirra, að þeir.
hefðu beðið ósigur, kæft bylt-j
j inguna og selt þjóðina fyrir
' völd. Þeir vilja ekki haía okk-!
ur. Hvorki þig nje mig. — Það
er enginn staður til á öllu jarð
' ríki fyrir menn eins og þig,!
Andrei. Jæja, þú getur ekki
skilið það. Það þykir mjer
gott. En jeg vona bara, að jeg
verði ekki viðstaddur þann
dag, sem það rennur upp fyrir
Þjer“. |
Andrei stóð þegjandi með
krosslagðar hendur. Timos-
I henko tók jakka sinn og fór í
hann.
„Hvert ætlarðu að fara?“
spurði Andrei.
„Hvert? Það er svo sem
I sama. Jeg vil ekki vera hjer
lengur“.
„Stephan, heldurðu að jeg
sjái þetta ekki lika? En það
þýðir ekki að væla og veina.
Og það þýðir heldur ekki að
drekka sig í hel. Það er vel
hægt að berjast ennþá“.
„Já, halt þú bara áfram. —
Mjer kemur það ekki við. Jeg
fer út og fæ mjer eitthvað að
drekka“.
Andrei virti hann fyrir sjer,
meðan hann hneppti að sjer
jakkanum og setti upp stjörnu-
lausu húfuna.
„Stephan, hvað ætlarðu að
gera?“
,.Núna?“
„Nei, næstu árin“.
„Næstu árin?“ Timoshenko
kastaði höfðinu aftur á bak og
skellihló. „Þetta var dálagleg
spurning.....Næstu árin. Ertu
nokkuð viss um að þau komi?“
Hann hallaði sjer að Andrei og
deplaði öðru auganu íbygginn
á svip: „Hefir þú nokkurntím-
ann hugsað út í það, fjelagi
Taganov, hvað undarlega marg
ir flokksbræður okkar deyja af
ofreynslu? Þú hlýtur að hafa
lesið það í blöðunum. — Enn á
ný er dýrðleg fórn fallin í bar-
áttunni fyrir hugsjónum bylt-
ingarinnar.....líf hefir slokn
að í þrotlausri baráttu...Þú
veist sjálfsagt hvernig hefir
farið fyrir þessum fjelögum,
sem hafa átt i þrotlausri bar-
áttu? Þeir hafa framið sjálfs-
morð. Það er nefnilega það. —
Bara framið sjálfsmorð. En það
er ekki hægt að vera að setja
það í blöðin. Það er hreint lýgi-
legt. hvað margir fremja sjálfs
morð upp á síðkastið. Mjer
þætti gaman að vita, hvernig
stendur á því“.
„Stephan“, sagði Andrei og
tók um stóra, þvala hönd hans.
„þú ert þó ekki að láta þjer
detta í hug......“
„Jeg læt mjer yfirleitt ekki
detta neitt í hug. Fjandakornið.
Það eina sem jeg hugsa um. er
að fá eitthvað að drekka. Og
ef jeg læt mjer detta það í hug
einhvern tímann seinna, þá
máttu treysta því að jeg komi
fyrst til þín og kvelji þig. Jeg
lofa því?“
Hann var kominn fram að
dyrunum þegar Andrei stöðv-
aði hann aftur.
„Stephan, viltu ekki búa
hjerna hjá mjer dálítinn tíma?“
Stephan Timoshenko sló út
hendinni með miklum virðu-
leika, hristi höfuðið og skjögr-
aði fram á stigapallinn. „Nei.
Ekki hjer. Jeg vil ekki sjá þig,
Andrei. Jeg vil ekki þurfa að
horfa á fordæmt andlit þitt.
Því að, sjáðu til .... jeg er
eins og gamalt fúið og ryðgað
herskip, sem á hvort eð er að
fara að höggva upp. Þetta
snertir mig svo óendanlegá lít-
ið. Og jeg vildi geta gefið hvert
tangur og tetur, sem eftir er af
þessu gamla skipi, til þess að
hjálpa eina manninum, sem eft
ir er í heiminum .... og það
ert þú. En gallinn er bara sá,
að þó að jeg gæti tekið innvols-
ið úr. mjer og boðið þjer það ..
þá mundi það samt ekki frelsa
Þig“-
VII.
Kira var að horfa á hús, sem
verið var að byggja.
Rauða múrsteinsveggina bar
við gráan himininn. Það var
farið að halla degi. Á vegg-
brúninni voru verkamennirnir
önnum kafnir. Hamarshöggin
bergmáluðu yfir götuna. Það
hvein í vjelum og hvíta gufu
lagði upp einhversstaðar á milli
trjebjálkanna og vinnupall-
anna. Kira horfði stórum aug-
um upp eftir veggnum og bros
ljek um varir hennar. Ungur
maður, dökkur á hörund, með
pípu í öðru munnvikinu gekk
hröðum skrefum eftir mjóum
bitunum. Hreyfingar hans voru
eins snarar og ákveðnar og
hamarshöggin. Hún vissi ekki,
hvað hún hafði staðið þarna
lengi, og í meðvitund hennar
var þessi eina mynd ljóslifandi
eftir. En alt í einu fór hún að
skynja, hvað var að gerast í
kringum hana. Og á þessu
augnabliki fanst henni hún sjá
með nýjum augum í nýjan
heim, — sjá öðruvísi en hún
hafði tamið sjer síðustu árin.
Hún undraðist að þetta skyldi
ekki vera hún sjálf. sem gekk
þarna um uppi á vinnupöllun-
um og skipaði fyrir verkum,
en ekki þessi maður með píp-
una í munnvikinu. Og hún fór
að velta því fyrir sjer, hvað
það væri sem hafði hindrað
það. að hún gæti sökkt sjer nið
ur í vinnu sína, — lífsstarfið,
sem altaf hafði verið hennar
einasti draumur. En þetta stóð
aðeins stutt augnablik, svo að
hún varð þess ekki vör, fyrr en
augnablikið var liðið hjá. Hún
sá aftur heiminn, eins og hún
var orðin vön að sjá hann, og
mundi aldrei fá að stunda það
eina staif, sem hana nokkurn
tímann hafði langað til. Og hug
ur hennar varð gagntekinn
tómleika, sem hugsanirnar
höfðu skapað með orðunum: —
„Kannske .... einhverntímann
seinna .... í útlöndum".
Hönd var lögð á öxl henn-
ar. —
„Hvað ert þú að gera hjerna,
borgari?“
AI ítríttmW\4tö*ws
HALLI HEIMSKI
SAGA FRA KRÓATÍU
ÞAÐ VAR einu sinni kona sem átti son. Hann hjet Halli
og var kallaður heimski. Hún hafði aldrei annað en tár og
Ijón af honum, því að Halli var svo óttalegt flón, að hann
gerði allt þveröfugt við það sem hann átti að gera. Annars
var hann ósköp góðlyndur, strák greyið.
Einu sinni fór móðir hans í kirkju, en sagði við soninn áð-
ur en hún lagði af stað:
— Vertu nú heima, Halli minn og gættu að ef súpan fer
að sjóða upp úr.
Og Halli stóð við eldavjelina og horfðu stöðugt ofan í pott-
inn, og þegar súpan fór að sjóða upp úr pottinum, þá hljóp
hann allt hvað hann kunni beinustu leið til kirkjustaðarins,
opnaði kirkjudyrnar upp á gátt í miðri messu og hrópaði svo
hátt. að þakið ætlaði að rjúka af húsinu:
— Nú er súpan farin að sjóða upp úr, mamma.
Konan roðnaði af blygðun yfir því, hvernig drengurinn
hegðaði sjer í miðri ræðu prestsins. Og hún gekk út úr kirkj-
unni.
Auðvitað ávítaði hún hann harðlega fyrir þetta en bætti
við:
Það var svo sem aldrei við öðru af þjer að búast, Halli
minn, því að þú ert svo skelfilega heimskur. En mundu nú
það sem jeg segi þjer: Ef svona lagað kemur fyrir í annað
sinn, þá áttu ekki að koma svona inn í kirkjuna með hróp-
um og köllum, heldur verðurðu að læðast inn í kirkjuna og
hvísla því að mjer.
Hún vissi nefnilega ekki, hvað yrðu.næstu skilaboðin, sem
Halli heimski ætlaði að segja henni. En mikið var þessi vesl-
ings kona óhamingjusöm.
Svo kom annar sunnudagur. Konan fór í kirkju og þegar
leið á messuna kom Halli og læddist hljóðlátlega inn. Hann
læddist alveg að móðir sinni og hvíslaði lágt að henni:
— Mamma, húsið okkar er að brenna.
Hann hafði misst neista niður í spónahrúgu, og þannig
hafði eldurinn komið upp.
Þegar konan heyrði þetta hrökk hún við og sagði fólki,
hvað væri að gerast. Allir stukku á fætur og frá messunni.

ASTILL
Y*r " r
I>að er með þessa nýju híla, að
}>eir eru eins í báða enda og því
veit maður ekki hvort voðinn vof-
ir yfir, eða er rjett um garð geng-
inn.
! *
Ekki lil í Paradis
| — Pabbi, hvað hjet tengdamamma
Adams?
| — Ekki neitt. Það var engin
tengdamamma til í Paradís.
! . *
Smáleikrit
| Hjónaband er leikrit i þremur
þáttum. 1 fyrsta þætti hlustar hún
á hann. 1 öðrum þætti hlustar hann
á hana og í þriðja þætti hlusta ná-
grannai-nir á þau bæði.
1 ★
Harmleikur
| Maðurinn skilur ekki konuna. Það
er harmleikur hans. Konan skilur
manninn, það er líka harmleikur
hans.
1 k
Misskipt gæðum
I Lítill drengur sem átti ennþá
minni tvíburabræður komst einu
sinni í heimspekilegar hugleiðingar
og sagði:
I — Hvernig stendur á þvi. að það
eru tvö stykki af þeím en ekki nema
eitt stykki af mjer?
Forfeður og bíleigendur
Forfeður vorir myndu ekki trúa
sínum eigin augum, ef þeir sæju
bílinn, sem hægt er að setja í gang
aðeins með þvi að ýta á einn takka.
O — Margir bileigendur myndu
heldur ekki trúa þvi.
★
Hetja dagsins
Viðskiptavinurinn: — Jeg þori.
ekki að láta rakaralærlinginn raka
mig.
Rakarinn: — Og svo ætlið þjer að
telja mjer trú um, að þjer hafið tek-
ið þátt í tveimur heimsstyrjöldum.
★
Nóg af ástæðum
Kennslukonan: Hvers vegna kem-
urðu með aðra skýringu núna Raggí
en áður. á þvi, að þú komst cf seint
í kennslustundina?
Raggi: Jú, þú vildir ekki trúa
fyrstu skýringunni.
★
Ráðlegging
Kennarinn hafði skilað stílunum.
leiðrjettum og fór að ræða nánar um
þá og skamxna nemendurna fyrir illa
gerða stila.
Allt í einu rjetti Albert hendina
upp.
-— Hvað er það, Albert, sagði kenn
arinn.
— Þjer hafið skrifað einhverja at-
hugasemd út á spássíuna og jeg get
ekki lesið hvað það er.
Kennarinn kom að borðinu og leit
í bókina.
— Jeg hef skrifað þar: Skrifaðu
greinilegar.
★
Flóð og fjara
Ósk mannkynsins um frið á striðs-
timum er í mannkynssögunni eins og
flóð og fjara.
★
Allt hægt
Maður getur það sem maður vill,
en iðni þarf til.