Morgunblaðið - 09.10.1949, Blaðsíða 5

{Sunnudagur 9. október 1949
MORGVlSBLAtlÐ
S
unnlaugur Tryggvi
ónsson bóksali
'Mokkur minningarorð
VINUR MINN Gunnlaugur
Tryggvi Jónsson bóksali, var
jarðsunginn á Akureyri í gær.
Hann andaðist að heimili sínu
á Akureyri kvöldi dags þ. 1.
október. Hann varð 61 árs að
aldri, fæddur á Akureyri 18.
jan. 1888. Hann ól þar aldur'
sinn mestan hluta æfinnar. —
Nema hvað hann var vestur í
Kanada í 13 ár, frá 1908—21,
mest í Winnipeg á slóðum ís-
íendmga.
k
Fyrir nokkrum vikum síðan
kom hann hingað suður, til að
Seita sjer lækninga. Kendi hann
einkennilegs krankleika, gat
ekki gengið upp stiga, ekki lyft
íótunum, en var fullfær til
gagns á jafnsljettu. Síðustu
vikuna, sem hann lifði. ágerð-
ist máttleysi hans, en þó örast
síðasta daginn.
Kom þá í ljós, að hann hafði
mænusjúkdóm, lömun, sem
fyrst lýsti sjer í því, að hann
gat ekki lyft fótum. Færðist
lömUmn upp eftir líkamanum.
Og þégar hún kom í öndunar-
færin, kafnaði hann.
Nokkrum klukkutímum áður
en hann andaðist, ráðgerði
hann ferðalag, til að leita sjer
lækninga, af hinum ókennilega
sjúkdómi, sem brátt varð hans
bani. Þannig endaði ævi þessa
fjölgáíaða og vinsæla manns.
Jeg kyntist Gunnlaugi
Tryggva fyrsta veturinn sem
jeg var óreglulegur nemandi í
Akureyrarskóla 1904—05. Þá
var hann verslunarmaður við
eina af hinum dönsku verslun-
um á Akureyri. Glaðsinna ung-
lingur, og hvers manns hug-
Ijúfi. Því veittu fáir eftirtekt
þá, að bak við glens hans og
gaman var alvarleg hugsun og
athyglisgáfa, meiri en meðal
flestra fjelaga hans.
Tvítugur fór hann vestur um
haf. Ástæðan hygg jeg, að hafi
verið sú, að honum hafi furídist
hann ekki fá verkefni við sitt
hæfi heima, á Akureyri. Vestra
fór hann beint í blaðamennsku,
fyrir Islendinga í Winnipeg. —
Var meðritstjóri og aðalrit-
stjóri Heimskringlu.
Á stríðsárunum fyrri þótti
’pað ekki hlýða, að skjóta sjer
undan herþjónustu vestra, þeg-
ar menn hefðu aldur til þess. í
herþjóónustunni lenti hann m.
a. í brjefaskoðun, sagði síðan í
gamni og alvöru. að eftir lestur
allra þeirra ástarbrjefa, sem
inann hefði neyðst til að glugga
S, hefði hann heitið því, að forð-
ast slíkar sendingar sjálfur.
Þegar Gunnlaugur Tryggvi
Tkom heim nokkru eftir styrj-
cddina, og hafði fengið nóg af
útivistinni, settist hann að á
Alcureyri. Svo samgróinn var
ínann staðnum. að þar naut hann
:sín best. Á uppvaxtarárum
’nans, var bærinn ekki fjölmenn
ari en það, að hann átti alla
foæjarbúa að kunningjum sín-
um.
Árið 1923 tók hann að sjer rit
stjórn og umsjá „íslendings“. —
’Rækti hann það starf með hinni
mestu nákvæmni og samvisku-
semi. Meðfæddir blaðamensku-
liæfileikar hans nutu sín þar
ekki sem skyidi.
Gunnlaugur Tryggvi var
maður framúrskarandi friðsam
ur að eðlisfari. Það var hon-
um lítt að skapi, að deila á
menn, nema þeir gæfu beint til-
efni til þess. Vildi helst lifa í
sátt og samlyndi við samtið
sína.
Gunnlaugur var eindreginn
í stjórnmálaskoðunum og fylgdi
fast fram frjálsu íramtaki og
persónulegu frelsi í landinu. —
Honum var það hugleiknara,
að reka blaðamensku sem
frjetta- og fræðslustarf, heldur
en standa í deilum, sem oft
vill verða aðalatriði í stjórn
blaða, sem hafa takmarkað
rúm.
★
Árið 1936 stofnaði hann bóka
verslun á Akureyri, sem hann
átti og rak til dauðadags. í
grein, sem Sigurður Guðmunds
son skólameistari skrifaði .um
Gunnlaug Tryggva hjer í blað-
ið, lýsir hann því, hvernig
Gunnlaugur undi hag sínum
sem bóksali hvernig hann varð
hjálparhella fátækra nemenda
Mentaskólans. og hve ljúft hon
um var að geta rjett ungu náms
fólki hjálparhönd.
En í ræktarsemi hans til skól
ans kom það fram, á skemti-
legan hátt hversu mikils hon-
um þótti um vert að hann ung-
ur naut fræðslu við þenna
skóla, sem að vísu var þá ekki
nema gagnfræðaskóli. Sem
ungur nemandi þessa skóla,
lærði hann að meta gildi menta,
og komst þar að því, hvers virði
mentun varð honum og mann-
gildi hans.
★
Jeg gerði mjer vonir um, að
Gunnl. Tryggvi myndi geta
orðið allra manna elstur, og
gæti átt góða elli í sínu kæra
umhverfi á Akureyri. Hann
hefði, betur en flestir aðrir. get
að orðið tengiliður milli liðna
tímans og hins nýja, því svo
vel þekkti hann Akureyri og
það sem þar gerðist, um og upp
úr aldamótunum, þegar höfuð-
staður Norðurlands virtist vera
frjórri akur merkra nýjunga í
Íþjóðlífinu en Reykjavík.
J Sem sjálfstæður atvinnurek-
andi og velmegandi, hefði hann
junað sjer vel, og getað átt eft-
ir að verða mörgum nýgræðingi
já menntabrautinni að liði, vin-
margur og elskulegur eins og
jhann var alla tíð.
! Hann kunni líka svq vel við
■ sig innan um bækur. Sem fá-
tækur verslunarmaður tók hann
að safna dýrmætum bókum, og
gerðist vinur þeirra, á -þann
hátt, sem þeir einir geta orð-
ið, er unna vísindum og fögr-
um listum, og sækja auðlegð í
sígildar bókmenntir,
Ungur Akureyrarstúdent
sagði, er hann heyrði lát Gunn-
laugs Tryggva: — Úr því nann
er farinn, þá verður ekkert gam
an að koma til Akureyrar.
Á svipaðan hátt munu marg
’ir af kunningjum hans og vin-
!urr k , gsa sem ætíð höfðu á-
■n- af að sjá hann og hitta.
En þyngstur verður söknuður
!aldraðrar móður hans, sem
hefir mist ástúðlegan, um-
hyggjusaman son sinn. V. St.
Framsóknarmenn viljo hneppa
Reykvíkinga í sömu einokunar
böndin og sveitamenn
ÞAÐ ER stefnuskráratriði Fram
sóknarmanna nr. 1 að gera
skömmtunarseðlana að gjaldeyr
isleyfum. Mcð því að koma á
slíku fyririkomulagi er ætlun-
in að hneppa verslunina í
sömu viðjarnar og Framsóknar-
menn eru búríir að reyra við-
skiptin í út um landið, þar sem
þeir hafa yfirráðin og hafa náð
einokunaraðstöðu.
Með því að drepa það sem
eftir er af frjálsum verslunar-
háttum og viðhalda haftafarg-
aninu, skömmtunarseðlunum og
öllu því, sem þar með fylgir,
ætla Framsóknarmenn að ná
því kúgunartaki á Reykjavík,
sem þeir hingað til aldrei hafa
getað náð.
Ef það verslunarkerfi, sem
Framsóknarmenn vilja lögleiða,
er athugað, sjest hvernig þeir
hugsa sjer að nota skömmtun-
arseðlana, hvernig kerfi þeirra
mundi verða í framkvæmdinni
hjer í Reykjavík og víðar.
Neytandinn ofurséldur.
Kerfi Framsóknarmanna ger
ir ráð fyrir að neytendur af-
hendi skömmtunarseðla sína
fyrirfram, enda yrði það óhjá-
kvæmileg afleiðing. Með því
móti yrði neytandinn bundinn
við eiría verslun. Við afhend-
ingu seðlanna fyrirfram til einn
ar verslunar er neytandinn of-
urseldur. Hann á þá allt undir
því hvernig til tekst um vöru-
kaup þeirrar verslunar, sem
seðlana fær.
Framáóknarmenn hafa gum-
að af því að seðlakerfi þeirra
mundi gera neytendurna
frjálsa. Þeir gætu þá „valið á
milli verslana“ eins og Tíminn
— blað frk. Rannveigar Þor-
steinsdóttur — orðar það. Hið
gagnstæða yrði reyndin. Neyt-
endurnir mundu tilneyddir að
afsala sjer því frjálsræði, sem
þeir hafa, og fá ekkert nema
óvissuna í staðinn.
Húsmóðir keinur í búð.
Það er reyndar ekki auðvelt
að gera sjer grein fyrir hvern-
■ ig seðlakerfi Framsóknar mundi
j verka í einstökum atriðum, því
, ruglingurinn, flækjurnar og vit
J leysan, sem það mundi hafa f
för með sjer er óútreiknanleg.
| Þó er hægt að gera sjer hug-
mynd um nokkra aðaldrætti.
Húsmóðirin mundi afhenda
þeim vefnaðarvöfukaupmanni,
( sem henni dytti helst í hug, alla
, vefnaðarvöruseðlana. Jafnframt
því yrði hún að afhenda pönt-
j ungrseðil, þar sem tiltekið væri
nákvæmlega hvað hún hugsaði
1 sjer að fá út á seðla sína á
skömmtunartímabilinu. Þar
með er húsmóðirin búin að
j binda sig fyrirfram um hvað
hún ætlar að kaupa, því þótt
’ eitthvað óvænt kynni að koma
fyrir, þannig að hún óskaði
að breyta til, fá til dæmis til-
búinn fatnað einhverju tagi
í stað efnir, í föt, nærfatnað í
stað sængurvers, eða annað
slíkt, þá er ekki hægt fjfrir hana
Frk. Rannveig og blaðið hennar.
að breyta til, því kaupmaðurinn
hefði þá gert pöntun sína og
gæti ekki síðar leyft húsmóð-
urinni að breyta pöntunarseðl-
ínum.
Húsmóðirin yrði að gæta þess
að hafa afrit af pöntunarseðl-
inum til hliðsjónar við síðari
viðskipti.
Kaupmaðurinn bókar og
pantar.
Kaupmaðurinn eða kaupfje-
lagið yrði nú að bóka pöntun
húsmóðurinnar, og þegar pant-
anir, sem einhverju nema,
væru komnar fram, býr versl- 1
unin til einn allsherjar pönt-
unarseðil handa þeirri heild-
verslun, sem skipt er við. Heild-
verslunin yrði að gera eina
mikla pöntunarskrá hjá sjer, en
ekki skal út í það farið hjer,
hvernig heildverslanir yrðu að
starfa eftir þessu kerfi. Það yrði i
saga fyrir sig.
Þegar vörur koma.
Þegar vörur kæmu til þéirr-
ar verslunar, sem húsmóðirin
afhenti seðla sína, getur far-
ið á ýmsan hátt um það hvern
ig viðskiptin tækjust. Verslun-
in yrði þá að bóka nákvæmlega
hjá sjer hvert smáræði, sem hún
ljeti húsmóðurina hafa og hús-
móðirin yrði líka að skrifa hjá
sjer allt, sem hún fengi mjög
nákvæmlega. í hvert skipti, sem
húsmóðirin kæmi í verslunina,
yrði sá, sém afgreiðir að yfir-
fara vandlega alla fyrri úttekt
húsmóðurinnar til þess að gá að
því, hvað hún hefði fengið, því
ekki mætti afhenda einum við-
skiptavin of mikið af takmörk-
uðum birgðum. Verslunin yrði
líka að gæta þess vandlega að
selja engum öðrum en þeim,
sem hafa afhent seðla fyrir-
íram, nema hún hafi fengið
meira af vörum en nægir til að
fullnægja pöntunarseðlunum,
sem ekki er líklegt að mundi
koma fyrir.
Afleiðingin mundi verða sú,
að öll afgreiðsla í búðum yrði
svo seinfær, að slíks hefðu eng-
in dæmi þekkst áður.
Húsmóðurinni mundi ekki
þýða að kvarta við verslunina
í sambandi við útlit vöru eða
gæði. Verslunin væri nú búin
að panta og það yrði ekki aft-
ur tekið. Húsmóðirin yrði að
taka við því, sem að henni væri
rjett án allrar möglunar.
Einokanirnar úti á landi.
Þetta er aðeins svipmynd af
því, sem gerast mundi í versl-
unum hjer í Reykjavík og vit-
anlega miklu víðar, ef verslun-
arkerfi Framsóknar yrði lög-
leitt. Þeim sem þetta lesa, mur
finnast þessi lý^ng fjarstæðu-
kennd og óraunveruleg á allan
hátt, en hún er það ekki, þv:
þetta fyrirkomulag viðgengst
víða á laiidinu, þar sem versl-
I unin er einokuð af kaupfjelög-
um. Þar verður fólkið að taka
því sem til er, kaupa það, sem
því er fengið eða fá ekkerí að
öðrum kosti.
Á síðari árum hafa margir
úr dreifbýlinu leitað til versl-
ana lengra burt til að losna úr
einokuninni heima fyrir. Þétta
er ein ástæðan fyrir því, 'nve
mikið er verslað í Rej'kjavík af
fólki víðsvegar um land, en
það er aftur ein ástæðan íyrir
því hve birgðir verslana í
Reykjavík endast illa. Fólk
víðvegar um land, sem ekki un-
ir verslunarháttum kaupfjslag-
anna, heima fyrir, þar sem ekk-
ert úrval er, lætur vini og kunn
ingja kaupa út á miða sína í
Reykjavík eða öðrum stærri
bæjum.
Til að breiða yfir það óíag
einokunarinnar, sem Framsókn
armenn hafa leitt yfir fólkið út
um land, til að styrkja versl-
tínaraðstöðu sína þar, reyna þeir
í Tímanum að telja fólki tm
um, að heildsalar í Reykjavfk
eigi sök á verslunarólaginu!
Frk. Rannveig og blaðið
hennar.
Blað frk. Rannveigar hefir
misseri eftir misseri hamrað á
því að gera skömmtunarseðlana
að gjaldeyrisleyfum, i^ð þeim
afleiðingum, sem það hlyti að
hafa. I þeim bæjum eða hjer-
öðum, þar sem kaupfjelög hafa
einokun, mundi ástandið lítið
versna, þótt þessi óskapnað-
ur yrði lögfestur, því verslun-
in er svo bágborin þar nú beg-
ar, að naumast gæti hún verri
orðið.
En á stöðum eins og Reykja-
vík, þar sem almenningur er
vanur að geta verslað þar sem
honum sýnist í mörgum versl-
unum, yrði kerfi Framsóknr.r-
manna til þess að leggja öll við-
skipti gersamlega í rúst.
Blað frk. Rannveigar skriíar
ekki að jafnaði fyrir Reykvík-
inga ncma þegar það mælir
með frambjóðanda sínum hjer
í bænum rjett fyrir kosningar.
Það er eins í þetta skipti og
alltaf áður, að Tíminn brosir
nú framan í Reykvíkinga rjett
fyrir kosningarnar. Fjórða
hvert ár er hlaupaár í póliíík
Framsókparmanna og hlaup-
ársdagurinn er kosningadsgi»r-
inn, þegar biðlað er til fylgls
Reykvíkinga. Alla hina dagana
er svo í Tímann skrifaður þrot
laus rógur um Reykjavík og
allt, sem hennar er.
Reykvískar húsmæður nturtu
svara Framsóknarmönnum fyr-
ir sig á kosríingadaginn. Þær
kæra sig ekki um að þeim flokíd
takist að leiða yfir þennaí* íj®
sama einokunarástandið cg þs ir
hafa leitt yfir bæi og byggSa -
lög víðsvegar úti á landi.
Húsmæðurnar hjer í Reykja-
vík þekkja frá fornu fari hvað
að þeim snýr þar sem Tíma-
Frh á bls '2