Morgunblaðið - 09.10.1949, Blaðsíða 9

Sunnudagur 9. október 1949
MORGVISBL :4ÐIB
V
REYKJAVÍKURBRJEF
Lau§ard§pr
= B7 oífóber
Sumarið • við þau innkaup, á síðustu ár- Hér í flóanum og á næstu slóð
FRÁ Búnaðarfjelagi íslands um. Síldarmjölið sem til fjellst um, eru síldartorfurnar að jafn-
hefir blaðið fengið yfirlit yfir á vertíðinni í sumar, mun hafa aði svo þjettár, að hægt er að
heyskap bænda á þessu sumri, crðið 7—8 þús. tonn. Var ákveð verða þeirra var með bergmáls-
þar sem segir á þessa leið: ið að selja það ekki úr landi, dýptarmæli. Þegar torfurnar
Þar sem best lætur, varð svo það er fyrir hendi til eru fundnar neðansjávar, þurfa
heyskapur í meðallagi, svo sem skepnufóðurs. að vera veiðarfæri við hendina,
1 ýmsum sveitum á Norður- Giska má á, að heyfengurinn, er geta sókt síldina í það dýpi
landi, einkum í innsveitum sem fengist hefir í sumar, nemi þar sem hún heldur sig. Kemur
vestan Þingeyjarsýslu. Á Aust eitt'hvað um það bil 110—120 þá til greina danska varpan,
urlandi varð heyskapurinn rýr- miljónum fóðurgininga. En það sem tveir bátar draga, og tekin
ari. Á Norður- og Austurlandi kjarnfóður sem nú er fyrir \ar í notkun i fyrra og reynd-
rættist þó betur úr heyskan, en ht-ndi, síldarmjöl og erlenda ist vel á síldarslóðum nálægt
á horfðist um skeið því þar var fóðrið, sem tryggð eru innflutn- Danmörku. Hún hefir reynst of
ágæt heyskapartíð síðustu vik- ingsleyfi fyrir, nemi um það óstyrk hjer úr venjulegu efni.
ur af slætti. bil 10% að fóðurgildi á móts Þegar hún kemur í síld hjer,
Á Vestfjörðum, sem víðar um við heyfóðrið. rifnar hún, af því í hana hefir
sveitir, varð spretta óvenjulega Sunnanlands er fje talið vera komið of mikill þungi. Nú verð-
ör eftir að tíð batnaði í vor, með rýrara mó.i til frálags í ur reynd hjer varpa af sömu
og heyskapartíð góð framan af haust. En í þeim hjcruðum, þar gerð, en úr haldbetra efni. Og
slætti, en lakari er fram á sum- sem Það er hest, cr talið að eins varpa af annari gerð, sem
arið kom, og eins á Suðurlandi.«Það muni vera í meðallagi. , er aðeins fyriri einn bát og því
Þar varð þetta afleitt óþurka- ,
Síldin
sumar, og spiltust hey mjög,
einkum í lágsveitum, þar sem SÍLDARVERTÍÐIN norðlenska
votlendi er.
Heyfengurinn eftir sumarið
mun vera misjafn, sumstaðar
mjög rýr bæði að vöxtum og
gæðum. En þar sem aðstaða
bænda, bæði með vjelakost og
votheysverkun er góð, hefir út-
teygðist fram á haustið, að
þessu sinni, lengur en búist var
við, þar eð nokkur skip af hin-
um mikla fjölda sem þátt lóku
í veiðunum í sumar, hjeldu á-
fram óvenjulega lengi og fengu
talsverða veiði. En þessi við-
rjettan kjöl, frelsi til að bjarga
sjer. Hún er orðin langþreytt
á stjórnarsamsteypum, og vill
hreinar línur í stjórnmálunum.
Hún veit, að þær fær hún, með
• því að fylkja sjer um þann
flokk, sem einn hefur mögu-
! leika til þess, að fá hreinan
meirihluta á þingi, þ.e, Sjálf-
stæðisflokkinn.
koman orðið sæmileg, þrátt fyr , . ... , , .
, ,, ^ auki jok ekki miluð heildar-
ir oþurkana. Þegar heyskauar- ,, , , , .
° . aflann vegna þess hversu skip-
tiðm er ems erfið og hún var ■
, b m voru fa.
sunnanlands í sumar, hafa T, . .
’ . Kennmgm um það, að sildar-
roargir bændur ekki enn nægi- ... , - ,
, 6 samgongur eigi sjer stað a milli
lega goða aðstoðu til votheys- iðanna hjer
við land og við
Ve7, linar j T' Noreg, hefir styrkst á bessu
Guðmundur Jonsson skola- sumri Heyrst hefir> að • is_
stjon a Hvanneyn segir lýfir, lenskri verksmiðju hafi fundist
að hann hafi votheysgeymslur merki úr síld> gem merkt yar
fyrir þrjá fjórðu af heyfengn-
um þar, og fóðrast vel búpen-
ingurinn, þó svo mikið af hey-
fengnum fari í vothey.
Annað mál er það, að hann
telur hagkvæmast að þurka hey
íð þegar góð verkun býðst á
því, og lætur hann þá mikið af
við Noreg. En áður höfðu fund
ist merki í Noregi úr síld, sem
hafði verið merkt hjer við land.
Þessi uppgötvun gerir að sjálf
sögðu það að verkum, að fiski-
fræðingar Norðmanna, er
stunda síldarrannsóknir, víkka
, , , rannsóknavæði sitt hingað til
votheysgeymslunum vera tómt, !< , „ „ . , , , ,
. ’ I lands, og samvmna helst a milli
þau sumrin, þegar vel gegnir
með heyþurkinn.
Kalið nyrðra
I ÞINGEYJARSÝSLUM og í út-
íslenskra fiskfræðinga og
norskra. við þessar mjög um-
fangsmiklu og þýðingarmiklu
rannsóknir.
Hætt er við að mörg vanda-
sveitum í vestursýslunum norð ( mál þurfi að leysa áður en fengn
anlands urðu meiri kalskaðar | ar eru staðgóðar bendingar um
á túnum í vor en komið hafa það, hvernig stendur á því,
síðan kalsumarið mikla 1918. hversu síldveiðin við Norður-
Þar voru stórar skákir í tún- | iand er háskalega stopul. Nú
um jafnvel meginhluti sumra eru komin 5 aflaleysisár i röð
þeirra, ekki ljáberandi í sum- á Norðurlandsveiðum, og bágt
ar. Urðu margir bændur að að hugsa til þess, að áfram verði
sækja hey í fjarlægar sveitir, haldið að gera út um 200 skip
vegna þess hve slægnajörð í þessháttar aflaleysi.
þeirra var illa farin af kali. j Sumir útgerðarmenn halda
Sumstaðar er talið, að túnin, því fram, eins og kunnugt er,
einkum nýrkætarskákir, hafi að síldin muni vera^á miðunum
dauðkalið svo, að ekki sje ann- en það sje ófullkomnum eða ó-
að fyrir hendi, en plægja þær hentugum verðarfærum eða að-
upp að nýju og sá í þær öðru ferðum að kenna, að ekki næst
sinni. En reynslan mun hafa til hennar. En aðrir hafa daufa
orðið sú, eftir sumarið 1918, að trú á að þannig liggi í málinu.
gömul tún komu til strax á
r.æsta sumri, þó lítt greru þau
sjálft kalsumarið.
Faxasíldin
HVAÐ sem norðlensku síldinni
líður, þá er það eitt víst, að
Heyásetningur í Faxaflóa verða nú gerðar til-
FORRÁÐAMENN Búnaðarfje- raunir, sem geta breytt mjög
lags íslands leggja áherslu á, viðhorfum til síldveiðanna hjer.
að ásetningur verði varlegur á Fiskifræðingar, alt frá Bjarna
þessu hausti. Nú er óvíða um Sæmundssyni, og þeir sem síð-
nokkrar fyrningar ræða, að tal- ar hafa komið, hafa verið sam-
ist geti. Og talið óvíst, hvernig mála aflamönnuni um það, að eklii gert sjer
takast muni að fá kjarnfóður- hjer í Faxáflóa sje síld, og það hvernig afstaða
meðfærilegri.
Til er nú áhald, sem hægt
er að setja í samband við hvaða
vörpu sem er, o| gefur til kynna
hversu mikið átak þarf til þess
að draga vörpuna. Með því er
hægt að sjá, hvort nokkuð kem-
ur í vörpuna og fylgjast með
því hvernig afli eykst eftir því
hve lengi hún er dregin.
I Reyndir og gætnir veiðimenn
j eru á því máli, að með þeim
| veiðarfærum, sem ættu nú að
| vera fáanleg við síldveiðar, sje
þess ekki langt að bíðá, að síld-
veiðar hjer sunnanlands ættu að
geta orðið eins árvissar og þorsk
veiðarnar, og hjer skapist mik-
il viðbót v:ð íslenska útgerðar-
möguleika, ef unnið er að þess-
ari nýbreytni með elju og fyr-
irhyggju.
Eitt er víst, að síld sú, sem
hjer veiðist, er ..heima-alin"
stofn, klekst út hjer nálægt, og
elur hjer aldur sinn, en fleng-
ist ekki um víð höf, eins og
norðlenska síldin. Ætti því að
vera hægari heimatökin, að
handsama þenna feng, en síld-
ina, sem kemur með höppum og
glöppum upp að Norðurlandi.
Kosningarnar
NÚ ER hálfur mánuður til kosn
inganna, þeirra kosninga, sem
Framsóknarflokkurinn efndi til,
vegna þess að hann fjekk ekki
samstarfsmenn sína í ríkisstjórn
til að fallast á, að skipuleggja
fyrir sig svarta markaðinn og
annað svindl i sambandi við
mnflutninginn, með því að gera
skömmtunarseðlana að inn-
flutningsleyfum.
Allir, sem eru nokkurnveg-
inn heilbrigt hugsandi í land-
inu, vilja fyrir hvern mun, að
þjóðin losni við alt skömmtun-
arfargan. En Framsókn vill fast
binda það, skipuleggja það, í
þeirri von, að skömmtunin og
hötfin geti orðið Framsókn til
framdráttar, eins og annað ó-
frelsi í viðskiftum. Kommúnist-
ar eru vitanlega á sama máli.
Því alt sem er til ófarnaðar í
þjóðfjelaginu, og vekur óá-
nægju, er vatn á þeirra myllu.
þeir skuli stefna markvist að
því, að atvinnuvegir lands-
manna beri sig ekki, svo greiða
þurfi stórfeldar útflutningsupp
bætur. En uppbæturnar fást
ekki nema sífellt sje fcætt ofan
á skattaálögur á almenning.
Við það vex svo dýrtíðin, og
afkoma almennings versnar.
Menn eru að finna að því við
kommúnista, að þeir sjeu með
allskonar móti, að vinna að1 Meðan engin reynsla var af
auknum vand.ræðum og erfið- kommúnismanum, og hægt var
leikum í landinu. En slíkar að- að mála framtíðarlönd hans i
finnslur eru á misskilningi rósrauðu ljósi draumsjóna og
byggðar. Það er hlutverk hinna ^ fyrirheita, gat komið til mála,
íslensku kommúnista, eins og að menn aðhylltust kenningar
annara flokksbræðar þeirra að hans, og áliti að hann með tíð
auka á erfiðleikana í þjóðfje- [ og tíma gæti læknað hinar og
lögum sínum. Til þess eru þeir . þessar misfellur.
gerðir út af örkinni af hús-1 En nú þarf ekki að styðjast
bændum þeirra. Ur því að þeir ! yið neinar getsakir> eða kenn.
eru í „fimmtu herdeildinni“ á :
annað borð, þá vinna þeir
markvist að þessu starfi sínu.
Aðferðirnar eru ósköp svipaðar
í< öllum vestrænum löndum. Að
sprengja upp kostnaðinn, svo
framleiðslan verði sem torselj-
anlegust. Og af því skapist
greiðsluvandræði, minnkandi
kaupmáttur gjaldeyrisins, o-s.
frv.
Það er jafn tilgangslaust, að
skamma kommúnista fyrir, að
þeir geri þjóðfjelagi sínu
erfiðleika, og bölvun, eins og
að skamma óbreytta hermenn
fyrir, að þeir gangi með byssu.
Þeir eru einu sinni í hernaði.
Og þ.ví fylgir, að þeir sjeu
vopnum búnir. Og þeir noti
þau vopn, þegar þeim er það
fyrirskipað.
En það er hægt ,og það með
rjettu, að finna að því við
hvern kommúnista, sem er, að
hann skuli hafa látið fá sig til
þess, að hervæðast gegn þjóð
sinni og hagsmunum hennar,
eins og kommúnistar hafa gert
og gera. Enda verða þeir áhrifa
lausir i þjóðmálabaráttunni,
jafnskjótt og allur almenning-
ur hefur gert sjer grein fyrir
þeim „leynivopnum", sem
kommúnistum eru fengin í
hendur, og sem þeir nota gegn
þjóð sinni.
Markmiðið
MARKMIÐ kommúnista er að
Aðstaðan til komma
MARGIR landsmanna hafa
grein fyrir,
kommúnist-
ingar út í loftið um það, hvert
stefnir, þar sem lagt er inn á
brautir kommúnismans. Þó
valdhafar Rússlands hafi vendi
lega reynt að loka hinu víð-
lenda ríki sínu, til þess að sem
minnst spyrðist um hvernig
kommúnisminn reyndist í fram
kvæmd, þá hefur ekki tekist
að loka þar inni þá reynslu,
sem fengin er af þeim hörm-
ungum, sem kommúnisminn
leiðir yfir þjóðirnar. Heimur-
inn veit t.d. að fjárhagur Sov-
jet ríkjanna er reistur á vinnu-
afköstum ánauðugra manna,
þrælahaldi.
Allt breytist
STAÐREYNDIRum þessi efni
hafa t.d. birst í riti, sem gefið
hefur verið út í Sviss, og þýtt
er í Lesbók Morguríblaðsins.
Þar er lýst , sæluríki“ verka-
lýðsins fyrir austan Járntjald.
Þar tala staðreyndirnar sínu
máli- Þar geta menn ffengið
smjerþefinn af því hvernig fer
fyrir þjóðum, sem verða
kommúnismanum að bráð.
Það er ekki nema eðlilegt og
sjálfsagt, að menn vilji ýmsar
breytingar í mannfjelaginu. Til
þess hafa menn frelsi til að
hugsa og reyna, það sem þá
lystir, svo þeir verði ríkari af
reynslu, og geti þannig þokast
úr stað, „annað hvort aftur á
bak, ellegar nokkuð á leið“.
öld-
sjálfsögðu, að komast hjer í þá j Fyrir frjálsa og frjálst hugs-
aðstöðu, að þeir getr haft bein
áhrif á stjórn landsins. Og þeir
fái íslensku þjóðina, til þess að
snúa baki við hinum vestrænu
heimi. Að hier skapist ástand,
líkt og hjá Gottwald í Tjekkó-
slóvakíu. Að það verði hin aust
ræna ,,herraþjóð“ kommúniSt-
anna, sem öllu fái að ráða hjer
á landi.
En þó Islendingar hafi lengi
verið einangraðir, „langt frá
öðrum þjóðum“, þá erum við
ekki svo langt á eftir nágranna
þjóðum okkar, að menntun og
pólitískum þroska, að við veit-
um þeim flokki aukin völd, og
áhrif, sem er undir stjórn
manna er hyggja á heimsein-
veldi. og hafa á síðustu árúm
mist helming og meira af fylgi
sínu í nágrannalöndunum.
andi menn, er kyrrstaða
ungis óhugsanleg.
Menn vita nauðalítið eða
sama og ekkert um framtíðina.
Nema það eitt: Að mannfólkið,
stendur ekki í stað. Allt breyt-
ist, þó aldrei sje vitað með vissu
hvort breytingarnar verða til
góðs eða ills.
En það er einmitt kyrstaðan,
sem kommúnistarnlir reyna
að koma á, afturhaldið,
kúgunin, sem hlýtur að
koma þeim í koll. Það er bæði
í fólska og heimska að ætla sjer,
að reira og rígbindá skoðanir
manna, drepa og pína alla
frjálsa hugsun, leggja dauðans
hönd á allt framtak manna, og
svínbeygja alt mannlegt eðli,
til frjálsræðis, niður í andlegan,
aflvana 'skepnuskáp.
Það eru þessi ódæmi komm-
únismans. sem hljóta að vekia
birgðix til landsins, til viðbótar rnikil síldarganga fnarga mán-! anna er til þjóðfjelagsins. —-
hinu innlenda fóðri. Trygð eru Uði ár hvert. Af hénni faést Menn eru að' skamma jiéssa Ullíbsetur
3—4 þús. tonn af erlendum sjaldan slík uppgripaveiði, og „fimmtu herdeildar“-menn fyr ÞJCÐIN er'orðin leið á höftum hrylling allra sæmilega siðaðra
kjarnfóðurefnum. En það er fyrir Norðurlandi, þegar hægt ir þau óþarfaverk og skemmd- og hömlum. Hún vill frelsi til og vitiborinna íslendinga.
ekki nema lítill hluti á móts er að veiða hana þar í herpinót. arverk, sem þeir vinna. Að að koma atvirmuvegunum á Frh. á bls. 12