Morgunblaðið - 28.10.1949, Blaðsíða 2

2
MORGUISBLAÐIÐ
Föstudagur 28. okt. 1949.
INrbergur 09 Kiljan annað-
hvorl „f!6n eia lygalaupar"
Kunnur gagnrýnandi skrtfar um bók-
meniasögu Slefáns Einarssonar prói.
Kunnur kanadiskur bókmenntafræðingur og tungumálasjer-
íræðlrigur, Watson Kirckconnel, sem .hefur góða þekkingu ;
í. Ienskum bókmenntum og hefur skrifað vísindarit um íslensk:
tungu, skrifar gagnrýni á bók Stefáns Einarssonar prófessors
Baltimore, „History of Icelandic prose writers, 1800—-1940“
rem gefin er út á vegum Cornell University Press í Ithaca.
Pjetur J. Jónsson,
verkamaður

ýveir megingallar
Grein Kirkconnels er birt í meðan þeir stóðu við í Rúss
,,Lögbergi“ þann 6. október. landi, hjcldu þcir Laxness op
Hann hælir bók Stefáns'í mörg ! (Þorbergur) Þórðarson áfrarr
úm atriðum og segir að slíkrar jað gera í bólið sitt með fölsun
bókar hafi verið þörf á ensku, , um um hið drjúgt um frjálsar;
én tvo megingalla telur gagn- hagsælla og mannúðlegri menn
Líklegl al áf!a ísl. sfúdentar
fái sfyrki fil náms í ámeríku
Góðyr árangur í sfarfi ísi.-ameríska fjelagsins
ISLENSK-AMERÍSKA fjelagið hefur tilkynnt, að það taki á
þessu hausti við umsóknum um námsstyrki í bandarískum skól->
um fyrir skólaárið 1950—51. Styrkir þessir eru veittir af ýms«
um aðilum, og hefur „International Institute of Education“ milli-
göngu um veitingu þeirra til stúdenta í ýmsum löndum. Hjer é;
landi hefur Íslensk-ameríska fjelagið tekið við umsóknum og
unnið úr þeim, áður en þær eru sendar vestur um haf. Eru nú
begar sex stúdentar við nám vestan hafs með styrkjum, sem
bessir aðilar veittu í ár, en í haust býst fjelagið við að sendaí
vestur 19 umsóknir, og má gera ráð fyrir, að 8 styrkir verð.!
>/eittir þeim umsækjendum, sem líklegastir þykja
rýnandinn á bókinni. Annar er
5á, að talsvert margar málvill-
ur sjeu í henni og ritvillur í
enskunni. Telur gagnrýnandi
upp nokkrar þær helstu. en
iiin gallann telur hann hlut-
drasgni Stefáns er hann ritar
um nokkra íslenska nútímahöf
úntía. Segir Kirckconnel orð-
rjstt:
Alvarlegri missmíðin
„Alvarlegri, eftilvill, er sú
skynvilla, sem gengur út
frá þvi, að allir byltingamenn,
h'vort sem er bókmenntalega
tíða stjórnmálalega, sjeu snill-
iugar, en allir íhaldssamir
menn sjeu ámælisverðir. Þessi
tUutdrægni er óverjandi í með
fíið hans á kommúnistunum
Gunnari Benediktssyni —
„enn hinna einlægustu
ingu heimalands síns, íslands.
borið saman við þrælaveldi
Stalins. og (Stefán) Einarssoh
prófessor gengur í lið með
þeim með því að vonast til „að
þcir tímar komi að Laxness
geti lýst hinu fullkomna
kommúnistiska þjóðskipulagi á
íslandi“. Að flokka slíka menn
sem „raunsæismenn“ er kór-
villa.
„Þeir eru annaðhvort roman
tísk vinstri-flón, eða lygalaup-
ar, leppar erlendrar einræðis-
stefnu“.
„Spaðadrolimngin
í Hafnarfaíé
KVIKMYNDAHUSGESTIR,
sem fylgjast með kvikmynda-
manna“, sem „með sinni marx- gerð, urðu harla glaðir er þeir
iítisku skýringu á sögunni“ er frjettu, að enskt kvikmynda-
,.,besta sögugagnið um hugmynd fjelag hefði ráðist í að láta
if á íslandi“ Þorbergur Þórð-, gera kvikmynd eftir „Spaða-
arson sem hefur „sterka sið-: drottningu“ Alxeanders Pusj-
ferðiskennd11 og „þjónar sann- kin. Einnig fylgdi það frjett-
íeikanum af hugprýði“. Hann í inni, að fjelagið, hið gamla,
er maður, „sem leitar eingöngu ! góðkunna fjelag. Pathé, hefði
nakins sannleikans“; og Hall-
clór Kiljan Laxnes, „reiðubú-
aan að ráðast á virki fáviskunn
ar, hjátrúarinnar og gallanna
f najjni heilbrigðrar skynsemi
og menningar“.
Það .sem þeir gátu lesið
í Moskva-blöðunum
„Herra (Stefán) Einarsson'
getur Jþess, að Laxness hafi
ferðast til Rússlands veturinn
1932—33 og (Þorbergur) Þórð
a .son sumarið 1934. Þeir gátu
lesið í dagblöðunum í Moskva
frá þeim tíma, að jafnvel smá-
þ.iófnaður var dauðasök (Iz-
v:*stia, 8. ágúst 1932), að verk-
smiðjuforstjórar höfðu vald til
a'o minnka, eða taka alveg af
matarskammt verkamanna (Iz
vestia. 5. des. 1932), að Andrey
Vishinsky, opinberi ákærand-
inn, hældi sjer af því opinber-
lega, að hann hefði 700,000
GPU lögreglumenn í fjórða
hluta eins hjeraðs í einu Sovjet
lýðveldi (Izvestia, 3. ágúst
^933), að -fjölskyldur þegna,
ítem flýðu land væru sendar til
Siberíu í frá fimm upp í tíu ár
(Izvestia. 9. júní 1934), og að
Iþgreglunni væri fengið vald
til þess að senda hvaða þegn,
,,í:m var í fangavinnubúðir í
imm ár án rjettarhalds
’nvtía, 11. júlí 1934).
Þrátt fyrir slíkt Icstrarefni á
lagt meira fje og íburð í þessa
kvikmynd en nokkra aðra.
Nú er kvikmyndin komin og
er þessa dagana sýnd í Hafnar
bíó við feikimikla aðsókn, eins
og við mátti búast. Kvikmynda
húsgestir hafa ekki orðið fyrir
vonbrigðum með þessa kvik-
myndagerð, því hún hefur tek-
ist ágætlega. Og vel hefur val
leikara tekist í aðalhlutverkin,
þar sem Edith Ewens leikur
eitt aðalhlutverkið. Er þetta í
fyrsta sinni, sem hún leikur í
kvikmynd, en hún er kunn leik
sviðsleikkona í Englandi-
Hafnarbíó hefur ráðist í að
lá’ta þýða og gefa út þessa
smásögu Pusjkins, og er feng-
ur að því, bæði fyrir þá, sem
myndina sjá og hina, sem ekki
komast til þess.
Aðeins leiðfogarnir
eru komntúnislar
LONDON, 27. okt. — Opinber-
lega hefur verið skýrt frá því,
að hætt verði að líta á ofbeldis-
mennina á Malakkaskaga sem
kommúnista. í tilkynningum um
þetta segir, að leiðtogar þeirra
sjeu að vísu kommúnistar, en
hinir óbreyttu liðsmenn ofbeld-
isflokkanna geti ekki talist hafa
neinar sjerstakar stjórnmála-
skoðanir. — Reutcr.
' i! obi'UDAGlNN 21. okt. s.l.
ljest í Landspítalanum, eftir
langa og þunga legu, Pjetur
Jakob Jónsson, verkamaður,
Ásveg 10, Kleppsholti. Pjetur
var fæddur að Fljótstungu í
Hvítársíðu 9. ágúst árið 1884,
og var því rúmlega 65 ára, er
hann ljest. Hann var sonur
hinna merku og ágætu hjóna,
Jóns Pálssonar og Guðrúnar
! Pjetursdóttur frá Ánanaustum
'í Reykjavík. Þau hjón Guðrún
og Jón eignuðust 6 börn, sem
öll komust til fullorðinára, en
nú er aðeins eitt þeirra á lífi,
Bergþór bóndi í Fljótstungu. —
Pjetur ólst upp í foreldrahúsum
í glöðum hópi systkina sinna og
byrjaði snemma að vinna eins
og þá var venja.
Frá barnæsku var hugur hans
allur bundinn við sveitavinnu
og sveitalíf og ekkert fannst
honum eftirsóknarverðara, en
að gerast bóndi, þegar aldur
og kringumstæður leyfðu. Árið
1914 kvæntist hann eftirlifandi
konu sinni, Halldóru Jónsdótt-
ur, frá Hvammi í Hvítársíðu,
mestu ágætis konu. Hún er
bróðurdóttir Jóhanns Eyjólfs-
sonar frá Sveinatungu. Hall-
dóra og Pjetur eignuðust aðeins
1 barn, son, Gunnlaug, skrif-
stofumann, hjer í bæ. — Auk
þess ólu þau upp bróðurdóttur
Halldóru, Láru Þórðarfdóttur,
sem er gift Tyrfingi Þórarins-
syni húsasmíðameistara. I mörg
ár biuggu þau hjón á nokkrum
jörðum í uppsveitum Borgar-
fjarðar, en fluttust til Reykja-
víkur árið 1930 og hafa átt hjer
heimili síðan. Pjetur Jónsson
var mesti vinnu- og dugnaðar-
maður að hverju sem hann
gekk og meðan hann átti heima
í sveitinni var hann annálaður
ferðagarpur. Pjetur var dreng-
ur góður í þess orðs bestu merk
ingu. Hann var ör í lund, við-
kvæmur og mátti ekkert aumt
sjá, án þess að reyna að bæta
úr því. — Þótt Halldór og Pjet-
ur ættu yfirleitt lítið af þessa
heims auði, var heimili þeirra
sönn fyrirmynd um hlýju og
látlausan innileik. — Það er
lærdómsríkt og athyglisvert, að
á þeim tímum sem flest verald-
argæði eru metin í krónum,
skui þó finnast heimili. þar sem
eining og gleði ríkir hvern dag,
þótt hin jarðnesku verðmæti
væru oft af skornum skamti. —
Það var ánægjulegt að koma á
heimili þeirra hióna og sjá bar
hina miklu einingu, er ríkti á
milli hjónanna og barnanna
beirra. Það sannaði okkur, er
til bektum, að andans hlýja og
heimilis eining er öllu gulli
betri.
Við fráfall Pjeturs er þung-
ur harmur kve^inn að konu
Frh. á bls. 8
Unnið úr umsóknum 4
Styrkir þeir, sem nú er ósk-
að umsókna um, eru fyrir skóla
árið 1950—51 og munu því þeir
jnámsmenn, sem fá þá, væntan
j lega fara vestur næsta haust.
Nefnd, sem íslensk-ameríska
fjelagið hefur skipað. vinnur
úr þeim umsóknum, sem hjer
; berast, en síðan mun Inter-
national Institute of Education
og American Scandinavian
Foundation útvega styrkina
I vestra.
Mismunandi styrkir
! Styrkirnir, sem veittir verða,
eru all mismunandi. Sumir eru
skólagjöld og uppihald, aðrir
aðeiifs skólagjölld. Þurfa því
umsækjendur að geta sjeð fvrir
þeim kostnaði við námið, sem
styrkirnir ekki ná til. Tekið
verður við umsóknum frá gift-
um mönnum, en þeir munu því
aðeins fá styrki, að þeir fari
ekki með konur sínar með sjer,
nema þeir geti sjeð þeim far-
borða sjálfir.
19 umsóknir sendar
Íslensk-ameríska fjelagið
mun í haust senda 19 umsókn-
ir vestur, 9 þeirra sjerstaklega
fyrir framhaldsnám. Þeir, sem
sækja um framhaldsstyrkina
þurfa að hafa lokið fyrri hluta
háskólanáms eða hafa sambæri
legan undirbúning. — Flestir
styrkirnir, sem ekki eru til
framhaldsnáms, eru í skólum,
sem leggja aðaláherslu á fag-
urfræðileg efni, en veita ekk’
tækninám.
Skilyrði fyrir umsóknum
Allir umsækjendur verða afi
vera íslenskir borgarar, viö
góða heilsu, með óflekkaði
mannorð. Þeir þurfa að getei
talað, skrifað og lesið enskoi
sæmilega. Þeir námsmenn, seira
hafa áhuga á styrkjum þess-
um, þurfa að leggja fram um-
sóknir sínar þegar í stað, og á
að senda þær til Upplýsinga-
skrifstofu háskólans. Umsókn-
areyðublöð fást á skrifstofunni,
sem er opin á mámudögum„
miðvikudögum og föstudögum
kl. 11—12, en á þriðjudögum
og fimmtudögum kl. 1-—2. •—»
Allar umsóknir verða að vera
komnar fyrir 10. nóvember.
(Frjettatilkynning frá
Íslensk-ameríska fjelaginu)*
Álta fopnaðir
fangar flýja
WILMINGTON, 27. okt. — Atta
vopnaðir fangar flýðu í dag út
fangelsi í New Castle, Banda-
ríkjunum. Fangarnir höfðu kom
ist yfir vopn sín í vopnabúri
fangelsisins, en leiðtogi þeirra
er 18 ára piltur, sem dærndur
var á sínum tíma í æfilangi
fangelsi.
Skotið var á þá úr vjelbyss^
um, en þeim tókst að komasi
undan með því að nota einn
fangavarðanna fyrir skjöld.
HREINSUN í N0RSKA
K0MMAFL0KKNI
„Titoismi" og gagnrýni á sjéli Sovjelríkin
Einkaskeyti til Morgunblaðsins frá Reuter„
OSLO, 27. október. — Kommúnistar í Noregi ljóstruðu sjálfiu
upp um það í morgun, að mikil hreinsun er nú hafin í flokk .
þeirra, og nær hún meðal annars til manna, sem þar til í dag
höfðu verið taldir með valdamestu mönnum flokksdeildarinnar.
Er enginn vafi á því, að hreinsunin er hafin samkvæmt fyrir->
skipunum frá Rússum, en til hennar er auðvitað efnt vegna
þeirrar háðulegu útreiðar, sem kommúnistar fengu í þing-<
kosningunum í Noregi.
Aðalritarinn í útlegð.
í tilkynningunni í morgun
var skýrt frá því, að fyrverandi
aðalritari norska kommúnista-
flokksins hefði verið rekinn úr
flokknum. Þá hefur æðsti mað-
ur áróðursskrifstofu hans einnig
verið rekinn, sem og einn af
ritstjórunum.
í tilkynningunni segir, ao
menn þessir, sem og ýmsir aðr->
ir, sem reknír hafa verið, haf2
haft „titoistiskar“ tilhneiging-
af< Það sje þeim að kenna,
hvernig farið hafi í kosningun-
um. Og svo hafi þeir jafnve'C
gengið svo langt að gagnrýnr
friðarstefnu Sovjetríkjanna!!