Morgunblaðið - 28.10.1949, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. okt. 1949.
MORGUNTiLAÐlÐ
7
Friðrik Einarsson Sæknir:
f T Æf ■j® w**& “jf tp
BYGGIIMG

AÐiíALL-
9. OKTÓBER þ. á. skrifaði jeg
grein um heilbrigðismál hjer í
blaðið. Var þar bent á, að vegna
skorts á spítalarúmum væri
lífshættulegt að veikjast hjer íi
Reykjavík, jafnvel af sjúk.ióm-
um, sem að jafnaði eru ekki
taldir sjerstaklega hættulegir,
ef gert er ráð fyrir, að sjúkl-
ingarnir komist í tæka tíð í
sjúkrahús.
Fjölda margir hafa þakkað
fyrir þessa grein. Margir lækn-
ar hafa hringt til mín út af
henni. Hefir þá komið í ljós,
að ástandið er jafnvel ennþá
verra, en jeg hafði haldið, og
áreiðanlega miklu hættulegra,
en almenningur hefir hugmyncl
um.
í nefndri blaðagrein var heil-
brigðisstjórninni álasað fyrir
margra ára dugleysi og áhuga-
leysi um spítalakost lands-
manna, einkum Reykvíkinga.
fyrir þröngsýni og músarholu-
sjónarmið um fyrirkomulag fæð
ingadeildarinnar nýju, og fyrir
að hafa ekki hrint í fram-
kvæmd byggingu Hjúkrunar-
kvennaskóla íslands, ásamt með
íbúðarbyggingu fyrir hjúkrun-
arnema og hjúkrunarkonur við
Landsspítalann. Það má vissu-
lega segja, að bættur aðbúnað-
ur þessa skóla mundi hafa í för
með sjer fjölgun hjúkrunar-
kvennastjettarinnar, en það er
eitt af aðalskilyrðum fyrir auk-
inni heilsuvernd og aukinni
spítalastarfsemi í landinu.
Það þarf ekki að vera af
hlífð við mig, að Vilmundur
Jónsson hefir ekki svarað. —
Þvert á móti er jeg einn af
þeim mörgu, sem hlakka til að
fá vitneskju um þá baráttu,
sem hann hefir háð, um þá erf-
iðleika, sem hann hefir átt við
að etja (og ef til vill sigrast
á). og um þær fyrirætlanir og
framkvæmdir, sem hann kann
að hafa á prjónunum. Og hafi
landlæknir sýnt meiri dugnað,
framsýni og áhuga, en jeg hefi
haldið, þá skal jeg ekki taka
nærri mjer að viðurkenna, ef
mjer hefir skjátlast. Það ei
mannlegt.
En almenningur verður að fá
að fylgjast vel með því, sem
gerist í spítalamálunum á næst-
unni. Þau eru í meiri niðurlæg-
ingu hjá okkur, en nokkurri ann
ari þjóð, sem við menningu vill
kenna sig. Það hafa verið
haldnir margir portfundir í
Reykjavík um mál, sem ekki
voru nauðsynlegri eða meira að
kallandi.
En fyrir því er jeg að berj-
ast fyrir þessum málum, að jeg
vil ekki vinna að Iækningum
hjer, nema starfsskilyrði verði
bætt, og jeg vil ekki ljúga þv:
að sjúklingi eða aðstandendum
hans, að hann geti alveg eins
verið í heimahúsum, ef jeg álít
að hann eigi að vera á spítala.
Sjúkrahúsþörf
Reykjavíkur.
í brjefi, sem Læknafjelag
Reykjavíkur ritaði Alþingi um
áramótin 1945—-46 í sambandi
við lög þau um almannatrygg-
ingar, sem þá lágu fyrir Al-
þingi, stakk Læknafjelagið m
ANDI NAIIÐSYNJAMAL
a. upp á, að ,,í Reykjavík verði!
hið allra fjusta aukið við eigi
færri en 150 almennum sjúkra-J
rúmum, auk sjúkrahúsdeildar i
fyrir slys, útlima-kírúrgíu og
útvortis berklaveiki“.
í febrúar 1946 skipaði bæjar-
stjórnin nefnd til þess að gera
tillögur um sjúkrahúsþörfina i
Reykjavík. í nefndina voru skip
uð Sigurður Sigurðsson, berkla
yfirlæknir, Katrín Thoroddsen,
læknir, Jóhann Sæmundsson
tryggingayfirlæknir (nú pró-
fessor), Sigríður Eiríksdóttir,
hjúkrunarkona og Jóhann Haf-
stein, bæjarfulltrúi. Nefndin
skilaði áliti í maí s. á. Gerði
hún ítarlegar tillögur um aukn
ingu sjúkrarúma í höfuðstaðn-
um, nýjar sjúkrahúsdeildir.
byggingu hjúkrunarhælis, eða
vinnuhælis fyrir sjúklinga i aft-
urbata eða með langvarandi
sjúkdóma, byggingu farsóttar-
húss, fjölgun sjúkrarúma fyrir
geðveika og byggingu fávita-
hælis.
Nefndin gerði ekki tillögu um
sjerstakan bæjarspítala, en
gerði ráð fyrir, að ríki og bæj-5
arfjelag leystu þessi mál öll í
sameiningu. Jeg hika ekki við
að segja, að það er þess vegna,
sem ekkert hefir orðið úr fram
kvæmdum hingað til. Slíkt sam
starf hefir ekki gefjst vel hjer
(sbr. byggingu fæöingadeild-
arinnar), og á Norðurlöndum
hafa menn fyrir löngu gefist.
upp við slíkt samstarf ríkis og
bæja um spítalabyggingar.
Árið 1934 bættust 75 ný
sjúkrarúm við í Reykjavík.
með því að það ár tók til starfa
viðbótarbygging við Landa-
kotsspítala, sjúkrahús Hvíta-
bandsins og húð- og kynsjúk-
dómadeild Landsspítalans. Síð-
an hefir ekki verið bætt við
sjúkrarúm í bænum, þangað til
um síðustu áramót, að nýja fæð
ingadeildin tók til' starfa, en
við það fjölgaði sjúkrarúmum
um 9.
1934 voru íbúar bæjarins um
33 þúsund, en nú um 56 þús.,
Jaukning um 23 þsúund. Til
jhægðarauka fyrir almenning
skal þess getið, að hjer mun
|talið hæfilegt að hafa 8 almenn,
.sjúkrarúm fyrir hverja 1000
meir yfir á það opinbera: ríkil sjúkrahúsvandræði höfuðstað-
og bæjarfjelög, enda verða
spítalarnir þá um leið betri og
íullkomnari. Á Norðurlöndum
er það a. m. k. þannig, að hin-
ir opinberu spítalar bera mjög
af hinum fáu einkaspítölum,
sem ennþá eru starfræktir þar.
í Danmörku erú margir bæj-
arspítalar betur búnir og full-
komnari en hinir tveir ríkis-
spítalar, enda margir þeirra í
nýrri og betri húsakynnum. I
því landi eru lög, sem skylda
bæja- og sveitafjelög til að
starfrækja ákveðna tölu sjúkrá
rúma, miðað við íbúatölu.
Reykjavíkurbær hefir hing-
að til lagt mjög lítið af mörkum
til spítalareksturs.
Hins vegar hefir bæjarsjóður
haft í mörg horn að líta. Hjer
hafa á seinni árum orðið meiri
og stórfelldari framfarir, en
dæmi munu til annars staðar.
En nú er röðin sannarlega kom
in að spítalamálunum, sem bæi
inn hefir vanrækt miklu meira
en unandi er við, og má nu
alls ekki lengur svo búið
standa.
arins. Var hún síðan samþykkí
í Læknafjelagi Reykjavíkur og
send borgarstjóra. Var þar lagt
til, að bæjarspítali yrði byggð-
ur sem allra »fyrst, en lagt á
móti samkrulli ríkis og bæjar
um spítalarekstur. Var það álit
læknaf jelaganna, að bygging
bæjarsjúkrahúss væri svo að-
kalandi nauðsynjamál, að allar
aðrar þarfir bæjarbúa ættu að
víkja fyrir því.
Skriður kemst á málið.
Svo er að sjá, sem bæjar-
stjórn Reykjavíkur hafi tekið
tillögu þessari fegins hendi,
enda hefði hún mátt vera kom-
in löngu fyr, og gjarna frá
hinni háu heilbrigðisstjórn.
Á fundi 7. október 1-948 álykt
aði bæjarstjórn, að þegar skyldi
hafinn undirbúningur að bygg-
ingu fullkomins bæjarsjúkra-
húss í Reykjavík. Skyldi öll-
um undirbúningi „hraðað svo
sem föng eru á, svo bygging
geti hafist hið allra fyrsta“.
Ritaði borgarstjóri heilbrigðis-
^ stjórninni brjef, dagsett 11.
Það hefði verið æskilegt og okt. 1948, þar sem hann meðal
til sóma, ef bæjarstjórn hefði J annars bendir á, að tilgangs-
fundið upp hjá sjálfri sjer að^laust sje að auka sjúkrahúsa-
byggja bæjarspítala fyrir j kostinn öðru-vísi, en jafnframt
löngu. En svo er acj sjá, sem það sje sjeð fyrir aukningu hjúkr-
hafi hingað til verið almennt
álit meðal borgara og stjórnar-
valda, að ríkinu bæri að sjá
Reykvíkingum fyrir nægilegum
spítalakosti. Jeg get þó ekki
álasað bæjaryfirvöldunum fyr-
ir aðgerðarleysi í þessum mál-
um, án þess að minna á, að
það ætti að vera sjálfsögð
skylda heilbrigðisyfirvalda
landsins að benda á og vara
við, áður en skortur spítala-
rúma er orðinn svo mikill, að
unarstjettarinnar. Beindi borg-
arstjóri „þeim eindregnu til-
mælum til heilbrigðisstjórnar-
innar, að byggingu Hjúkrunar-
kvennaskólans verði hraðað
sem mest“, og spurðist fyrir
um, á hvern hátt bærinn gæti
stuðlað að því, að hann kæm-
ist upp sem fyrst.
ur veitt 2 milj. kr. á fjárhags-
ásetlun ársins 1949, og vonir
standa til, að hann muni veita
sömu fjárhæð á næstu árum að
cbreyttum bæjarstjórnarmeiri-
hluta og þar með áframhald-
andi góðri fjárhagsafkomu bæj- ■
arins.
Tryggingastofnun ríkisins
hefir lofað að lána 12 milj kr.,
því miður sameiginlega handa
ríki og bæ, með því að trygg-
ingaráð gerði ráð fyrir, að bær
og ríki byggðu í fjelagi. Flest-
um mun nú orðið ljóst, meðal
annars eftir byggingu fæðinga
deildarinnar, að slíkt ,,sam-
starf“ muni ekki vera heppi-
legt, heldur þvert á móti tefja
framkvæmdir. Sbr. einnig áð-
urnefnda grein Páls Sigurðs-
sonar, tryggingayfirlæknis. —
Vonandi getur Reykjavíkurbær
því fengið að láni þæ” 10 milj.
sem borgarstjóri fór fram á.
Ríkisframlag
til annara bygginga.
Á siðasta Alþingi bar Gunn-
ar Thoroddsen, borgarstjóri,
fram tillögu um 1 milj. króna
ríkisframlag í þessu skyni. Til-
lagan var kröftuglega studd aí:
velunnurum Reykvíkinga og
vinum sjúklinganna. Eysteinn
Jónsson, heilbrigðismálaráð-
herra, bar því miður ekki gæfu
til að geta fylgt þessu máli.
Hann greiddi atkvæði á móti
því ásamt öllum þingflokki
Framsóknar.
Nú er það ekki aðeins lífs-
nauðsyn fyrir Reykvíkinga, að
hjer sjeu til nægilega stór og
fullkomin sjúkrahús, heilsu-
verndarstöðvar o. s. frv. Það er
einnig nauðsynjamál mikils
þorra landsmanna. — Vegna
bættra samgangna og betri
Heilbrigðisstjórnin hefir ekki efnahags koma sjúklingar til
enn svarað þessu brjefi.
Reykjavíkur hvaðanæfa af
landinu. Það er því einnig fjand
skapur gagnvart fólkinu ,,í hin-
9. desember 1948 ritar borg-
arstjóri heilbrigðismálaráðu-
hann stofni öryggi bæjarbúa í neytinu brjef, þar sem hann Um dreifðu byggðum landsins'
voða. | telur nauðsynlegt, að reistar^g vinna gegn þessum má'um.
En það er nú öðru nær, en ’ verði á næstu árum þessar stofn 1 við vitum ósköp vel að ríkis-
íbúa. Með almennum sjúkra-
rúmum eru ekki talin rúm fyr-
ir berklaveika, geðveika, far-
sóttasjúklinga eða fæðandi
konur.
Samkvæmt útreikningi Páls
læknis Sigurðssonar 1946, koma
180 almenn sjúkrarúm í hlut
Rej'kvíkinga, þegar frá eru
taldir utanbæjarsjúklingar,
sem jafnaðarlega liggja í spít-
ölum hjer. Það verða 3,2 rúm
fyrir hverja 1000 Reykvíkinga.
Bæjarspííali í Reykjavík.
Þróun spítalannála í hinum
ýmsu löndum hefir verið á þann
veg, að fyrstu spítalarnir eða
sjúkraskýlin voru byggð og
starfrækt af líknarfjelögum og
trúarbragðafjelögum. Seinna
færist rckstur spítala meir og
heilbrigðisyfirvöldin hafi gert
það.
Snemma á árinu 1946 ritaði
Páll læknir Sigurðsson grein
um sjúkrahúsmál Reykjavík-
ur í tímaritið „Heilbrigt líf“.
Færði hann þar fram gild rök Telur borgarstjóri, eftir laus-
fyrir brýnni þörf á auknurn legri ágiskun, að byggingar-
sjúkrahúsakosti. i kostnaður vei'ði naumast und-
1948 ritaði hann enn í sama'ú' 30 milj. króna. í lögum er
tímarit og nefndi greinina „Bæj gert ráð fyrir, að ríkissjóðui
anir í Reykjavík:
1. Bæjarspítali.
2. Farsótta- og sóttvarnahús.
3. Heilsuverndarstöð.
4. Hjúkrunarheimili.
5. Lækningastöð (poliklinik).
arspítali í Reykjavík“. Sýnir
hann þar fram á, að ástand-
ið í sjúkrahúsmálum höfuðstað
arins sje svipað og í Stock-
holm fyrir 100 árum.
í grein þessari leggur Páll
Sigurðsson til, að Reykjavíkur-
bær byggi eigið sjúkrahús. Mun
þetta vera í fyrsta sinn, sem
stungið er upp á því opinber-
lega. Fram til þess tima hefir
altaf vei’ið gert ráð fyrir, að
ríki og bæjarfjelag byggðu
sameiginlega eða stækkuðu
Landsspítalann í fjelagi. En
Páll læknir telur það hið mesta
óráð, og færir fram ýms rök
máli sínu til stuðnings.
greiði 40% af byggingarkostn-
aði slíkra stofnana. Kæmu þá 12
miljónir í hlut ríkisins, en 18
miljónir í hiut Reykjavíkur-
bæjar. Borgarstjóri lagði til, að
fjárins yrði aflað á 6 árum,
þannig að ríkissjóður legði ár-
lega fram IV3 miljón, samtals
8 miljónir, bæjarsjóður 2 mil-
jónir á ári, samtals 12 miljónir,
en Tryggingastofnun ríkisins
lánaði 10 miljónir. Fór borgar-
stjóri einkum fram á, að ráðu-
neytið beitti sjer fyrir því við
ríkisstjórn og Alþingi, að fall-
íst vei’ði á þessi fjárframlög
úr ríkissjóði.
Nú er liðið tæpt ár síðan
Sumarið 1948 var að: tilhlut-! borgarstjóri stakk upp á þess-
un læknafjelagsins ,,Eir“ sam- ari fjáröflunarleið handa bæj-
in ítarleg ' greinargerð um arspítalanum. Bæjarsjóður hef-
sjóður, sem hefir um 250 milj.
króna útgjaldaáætlun á ári,
getur mæta vel lagt fram lVx
milj. til jafn mikils nauðsynja-
máls. Mörgum okkar finnst það
siðferðileg skylda, ekki síst þeg-
ar spítalamálin hafa verið van-
rækt í svo mörg ár.
Í stjórnartíð þessa hæstvirta
ráðherra hafa verið byggðir
skólar gagnrýnislaust út um allt
land fyrir meira en 20 milj.
króna, og þykir sjálfsagt.
Auk þess hafa verið byggö
upp íbúðarhús og gripahús á
prestsetrum fyrir stórfje.
Þegar ríkið getur lagt fram
stórfje til þess m. a. að byggja
yfir kýr á prestsetrum, þá er
líka hægt að leggja fram 1V3
milj. króna á ári til þess að
byggja yfir fárveika sjúklinga
í Reykjavík.
Þrátt fyrir allt.
Eins og getið hefur verið hjer
að framan, er ekki nema rúmt
áa síðan sú hugmynd kom fram,
að bærinn byggði eigin spífala.
Bæjarstjórnin hefir á þessum
tíma unnið ötullega að málinu,
Framh. á bls. 8