Morgunblaðið - 17.10.1950, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. okt. 1950
MORGUTSBLAÐIÐ
5
Amerísk háskólabókasöfn til fyrirmyndar
„JEG hafði mikla ánægju og
gagn af förinni til Bandaríkj-
anna og jeg býst við, að þau á-
áhrif sem við Pálmi Hannesson
rektor Menntaskólans urðum
fyrir í þessari ferð okkar verði
til þess, að við setjum hærri
kröfur við stofnanir okkar
hvor fyrir sig.“ Á þessa leið
fórust dr. Alexander Jóhan-
nessyni rektor Háskóla íslands
orð er hann sagði blaðamönn-
um frá Ameríkuferðinni, en
það var í hádegisverði sem dr.
dr. Olson menningarmálafull-,
trúi Sendisveitar Bandaríkj-
anna bauð til í gær í tilefni af
heimkomu rektoranna. Pálmi
Hannesson rektor mætti ekki í
boðinu sökum þess, að hann
veiktist skyndilega af botn-
langabólgu um helgina og hefir
verið gerður á honum upo-
skurður.
kynntust fjölda
SKÓLUM
Pálmi fór vestur í byrjun
ágústmánaðar, en hann var
fulltrúi ríkisstjórnarinnar við
hátíðahöldin að Gimli, sem
haldin voru í tilefni af 75 ára
afmæli Islendingabyggðar í
Kanada. Dr. Alexander fór
vestur 24. ágúst og hittust þeir
Pálmi 1. september í Washing
ton. Þaðan fóru þeir til Phila-
delphia og skoðuðu háskólann
þar og margar aðrar stofnanir.
hittu þeir m. a. Otto Springer
prófessor, sem hjer var í fyrra
og Uppvall prófessor, sem l:om
til íslands fyrir 20 árum. Þarna
skoðuðu þeir College skóla'nn
„Ursinus“, en college-skólar
svara til tveggja efstu bekkja
í menntaskóla og fyrstu tveggja
áranna í háskóla hjá okkur.
í Philadelphia skoðaði Alex
ander m. a. ríkisfangelsi, þar
sem voru um 1900 fangar. -—
Þótti honum sú stofnun öll til
fyrirmyndar, hvað hreinlæti,
aðbúnað fanganna og fyrir-
komulag allt snerti. Hlýddu
hann þar messu og skoðaði
bókasafn fangelsisins. Af fanga
hópnum höfðu 4 eða fimm ver
íð dæmdir til dauða og 15—20
í ævilangt falgelsi fyrir. afbrot.
Skammt frá Philadelphia
foyr Samuel du Pont, hinn
mikli iðjuhöldur sem nú er átt
ræður. Er hann talinn vera
einn auðugasti maður í Amer-
íku. Sagði Alexander frá heim
'SÓkn hjá honum á rausnarlegu
heimili hans, gróðurhúsunum
við bústaðinn og útileikhúsi,
er tekur 2000 manns í sæti. —
Sagði hann að skrautgarðarnir
hefðu rpinnt sig á Verseilles-
garðana og hefði hann haft orð
á því við du Pont, en hann svar
aði því til, að hjá sjer væri allt
í smærri stíl, en þar.
STÆRSTA JSLENSKA
BÓKASAFNIÐ í AMERÍKU
Þeir Pálmi rektor og Alex-
ander skildu í íþöku. — Fór
Pálmi vestur á Kyrrahafs-
strönd, en Alexander í heim-
sókn til ýmsra háskólaborga.
Fyrst dvaldi hann nokkra daga
í íþöku, þar sem Cornell bóka-
safnið mikla er. Þar hitti hann
dr. Stefán Einarsson í Balti-
more, sem vinnur að samningu
foókmenntasögu sinnar á surnr-
in í Iþöku. Þar var og dr. Hall-
dór Hermannsson, sem er að
skrifa sögu íslands á ensku. —
Oefur American Scandinavian
Foundation út bæði þessi rit.
Iþaka er og eftirmaður Hall-
dórs við íslenska bókasafnið,
sem Fiske stofnaði, Kristján
Karlsson, ungur maður.
í íslcnska bókasafninu eru um
25000 binda og er safnið það
Háskótakennsia við þarfir almennings
Frásögn háskólarsktors, dr.
Alexanders Jóhannessonar.
stærsta af íslenskum bókum,
sem til er í Ameríku. En Alex
ander segir, að safninu sje illa
fyrir komið í kjallara. Sagðist
bókasafnið í Cornell áður en
langt um liður.
Vestur-íslendingar hafa safn
að 150.000 dollurum til kenn-
hann hafa haft orð á þessu viðj arastólsins, en þar af gaf Ás-
yfirbókavörð Cornell-safnsins! mundur Jóhannsson þriðjung .... ,
og hefði hann sagt sjer að í fjárins sem kunnugt er. — Við sjer fjölda háskóla viðsvegar i
menntunar á ýmsum sviðum,
sem Evrópuháskólar láta ekki
kenna.' Stundum virðist sem
minni kröfur sjeu gerðar til
stúdenta við embættispróf, en
, í Evrópuskólum en ekki er það
i þó í öllum námsgreinum. Alex
' ander fjekk með heimsókn
i sinni til hirma mörgu háskóla
| í Ameríku tækifæri til sáman-
; burðar, því hann hefir kynnt
ráði væri að byggja hús fyrir
bókasafnið og myndi hann þá
sjá svo um ,að íslenska safnið
fengi betri aðbúnað. íþaka er
fallegur bær og þar var gott að
koma, sagði dr. Alexander.
Manitobaháskóla starfa nokkr- Evróipu
I flestum, eða öllum fylki-
ir íslendingar að kennslu. —
Skúli Johnson í grísku, dr.
Anderson og dr. Thorláksson
læknir, en hann stjórnar einnig
fyrirmyndar lækningastöð, —
Winnipeg Clinic.
FYRIRLESTUR í
HARVARDHÁSKÓLA
Frá Kanada fór dr. Alexand
er til New York og þar lágu
fyrir honum boð Um að flytja
fyrirlestur við Harvard há-
STOINUN KENNARASTOLS
í ÍSLENSKU VIÐ MANI-
TÓBA HÁSKLA TRYGGÐ
Frá íþöku fór háskólarektor
til Chicago og kynnti sjer
Chicago-háskóla og North
Western háskólann ,sem er skóla. Fór hann þangað 8. okt.
skaramt fyfir utan borgina. En 0g flutti fyrirlestur um upp-
þaðan til Madison í Wisconsin! runa tungumála daginn eftir.
og Minneapolis. Allsstaðar var j Um sama leyti v»c Pálmi Han-
háskólarektor tekið hið besta nesson einnig í Harvard, þar
sem hann sýndi Heklukvik-
mynd fyrir jarðfræðinfea og
náttúrufræðinga. Mun Pálmi
hafa sýnt Heklukvikmynd sína
víðar. meðal annars í borgum
á,. Ky r r ahaf sstr öndinni.
Víða þar sem háskólarektor
kom i ameríska háskóla, hitti
hann, eða heyrði um háskóla-
kennara af íslenskum ættum.
Ólafur Pjetursson er kennari
við landbúnaðarháskólann í
Iþaka, Benedikt Einarsson er
kennari í grísku við Chicag»-
háskóla móðir hans var sænsk
og faðir hans íslendingur. Jó-
hann Hannesson er kennari við
Californíuháskóla og þannig
mætti lengi telja, því alls munu
16 íslendingar, eða menn af ís-
lenskum ættum stunda háskóla
kennslu við ameríska háskóla.
og kynntist hann bæði skólun-
um og kennurum þeirra og
stjórnendum. Ekki tókst hon-
um þó að ná tali af Eisenhower
hershöfðingja, rektor Colum-
bia-háskólans í New York, því
að hann var ekki staddur í borg
inni er Alexander var þar. —
Sögðu háskólakennarar honum,
að sumir þeirra hefðu aldrei
talað við Eisenhower yfir-
rektor. Enda v.æri ,st,aða h.ans,
við skólann frekar skrautfjöð-
ur, en beint starf.
í Minneapolis hitti háskóla-
rektor Gunnar B. Björnsson og
fjölskyldu hans alla og hitti
þar raunar fleiri íslendinga. Þá
fór hann til Grand Forks í
Norður Dakota, en frá heim-
sókn hans þangað hefir nýlega
verið skýrt ýtarlega í grein
eftir dr. Richard Beck, hjer í
blaðinu. Þá heimsótti Alexand-
er íslendingabyggðirnar í
Mountain og Garðar, skoðaði
legstein K.N. og síðasta dvalar
stað Stephans G. Stephansson-
ar. Hjelt síðan með sr. Agli
Fáfnis til Winnipeg. — Fyrir-
lestur flutti Alexander í Betel,
íslenska elliheimilinu að
Gimli og bað gamla fólkið
hann að bera öllum íslending-
um kveðjur sínar. Við Mani-
toba-háskóla í Winnipeg flutti
Alexander fyrirlestur um upp
runa tungumála og ræðu í
kirkju Fyrsta lútherska safn-
aðarins í Winnipeg fyrir fullu
húsi. Þar hitti hann líka fjölda
Vestur-íslendinga, ræðismann
íslands Grettir Jóhannsson, þá
bræður Árna og Gretti Eggerts
son, Ásmund Jóhannsson sem
nú er farinn að heilsu og sem
bað fyrir kveðjur heim. Lindal
dómara og síra Valdimar Ey-
lands ásamt mörgum öðrum.
Það er mi tryggt að íslensk-
ur kennarastól! verður stofnað
ur við Manitobaháskóla og að
ísíenskur maðnr verður ráðinn
á næstu mánuðum til að kenna
íslensk fræði við háskólann.
Mun sá maður einnig fá-það
hlutverk að halda námskeið í
íslensku, bókmcnntum, tungu
og sögu, sem aðallega vcrða
ætluð mönnum af íslenskum
ættum. Hann á einnig að sjá
um íslenska bókasafnið í Mani
tobaháskóla, sem er hið besta í
alla staði með um 20.000 bindi.
Gáeti það með ræktarsemi og
um Bandaríkjanna munu vera
ríkisháskólar, en auk þess eru
margir háskólanna einkafyrir-
tæki, sem hafa auðgast mjög á
gjöfum. Harvard-háskóli er
t. d. einkafyrirtæki. Þegar
ákveðið var í fyrravetur að
stofna fullkomna viðskifta-
deild við háskólann,- þurfti að
safna til hennar 20 milljónum
dollara. Á þremur mánuðum
eða frá 1. apríl til 1. júlí komu
inn í gjöfum 12 milljónir doll-
arar.
ERFITT FYRIR ÍSLENDINGA
AÐ STUNDA HÁSKÓLANÁM
VESTRA
En kenlsugjöld eru há við
ameríska háskóla, 500—300
dollarar á ári. Það veldur því,
ásamt dýrum ferðum, að nærri
er ógjörningur fyrir íslend-
inga að stunda háskólanám
vestra. Lætur nærri að þa<5
kosti um 40.000 krónur
enda stúdent vestur til náms.
Þó eru enn nokkrir íslenskir
stúdentar við nám í Ameríku.
Háskólarektor taldi nauðsyn
legt, að einhver ráð verði fun rl
inn til að gera íslenskum stúd-
entum kleift að stunda nám
vestra. American Scandinavian
Foundation hefir árlega veitt
5—6 íslenskum stúdenturn
námsstyrki, en meira þyrfti til,
ef vel væri.
Að lokum ljet háskélarektor
í ljós ánægju sína yfir þessu 7
vikna ferðalagi til Bandaríkj-
anna, sem hann fór í boðl
amerísku ríkisstjórnarinnar.
Rómaði háskólarektor mót-
tökur allar og sagðist hafa not-
ið ágætrar fyrigreiðslu ræðis-
manna Islands, þeirra Árna
Helgasonar í Chicago, Valdi-
mars Björnssonar í Minneapol-
is, dr. Richard Beck í Grancl
Forks og Grettis L. Jóhanns-
sonar í Winnipeg.
í. G.
Einkennilegt „verslunarfólk'
góðri umhyg
keppt víð
BOKASOFNIN TIL FYRIR-
MYNDAR í AMERÍSKUM
HÁSKÓLUM
Háskólarektor sagði að það,
sem hafi hrifið sig einna mest
við háskólana amerísku, væri
bókasöfn þeirra. Við flesta
þeirra væri kennd forn-ís
lenska, en íslensku-deildirnar í
bókasöfnunum væru yfirleitt
heldur ljelegar og skorti margt
bóka. Ráðlagði rektor nokkr-
um háskólabókavörðum að
skrifa hingað til að fá lista yf-
ir þa?r bækur, sem þá vanhag
aði einna mest um í söfn sín.
Flestir háskólanna í Ameríku
eiga góð bókasöfn. í bókasafni
Harvard-háskóla eru t.d. um
5 milljónir bóka og er það tal-
ið eitt stærsta háskólabókasafn
heimsins, aðrir háskólar eiga
bókasöfn með 1—2 milljónum
eintaka.
Annað sem er sjerkennilegt
við ameríska háskóla, er hinn
mikli nemendafjöldi, allt frá
15000 upp í 30 þúsund stúd-
entar. Stærstur er Californíu-
háskóli með um 30.000 nemend
ur, Minnesotaliáskóli með um
25 þúsund stúdenta og sá þriðji
Columbia í New York með á-
líka marga nemendur. Amer-
ísku háskólarnir eru um margt
ólíkir háskólum í Evrópu. —
Bandaríkjamenn leggja mikla
áherslu á ýmsar námsgreinar,
sem ekki þekkjast við háskóla
í Evrópu, t. d. hússtjórnarfræði,
listgreinar margskonar. — Há-
skólarnir í Ameríku reyna að
fullnægja þörfum fólksins til
ÞJÓÐVILJINN í gær, reynir
ennþá að verja gjörðir flokks-
bróðurs síns, kommúnistans
Ingibergs Jónssonar formanns
verslunarmannafjelags Vest-
mannaeyinga, er þann 18. sept.
s. 1. hjelt fund þar sem kjósa
átti fulltrúa til Alþýðusam-
bandsþings, en eins og lesend-
ur Morgunblaðsins rauna, þá
var þess getið á sínum tíma,
að 33 mönnum hafi verið neit-
að um inngöngu í fjelagið fyrr
en í fundarlok. Aðalgremja
Þjóðviljans í gær, er út af því,
að Alþýðusambandsstjórn hafi
á fundi 25. sept. samþykkt að
fyrirskipa Verslunarmannafje-
lagi Vestmannaeyinga að kjósa
að nýju, vegna þessa ofbeldis,
er formaður þess beitti á fund-
inum.
Þjóðviljinn birtir nöfn þeirra
er skrifuðu undir kæruna fyrir
hönd hinna 33 er inntökubeiðn
ar óskuðu. Til þess að sýna
ranghermi Þjóðviljans um
þetta fólk, skal það tekið fram
að í lögum fjelagsins er sagt
að fjelagið skuli vera fyrir allt
verslunar- og skrifstofufólk.
Þjóðviljinn segir að Jóhann
Friðriksson hafi verið í Sjó-
mannafjelaginu Jötni er hann
undirritar kæruna, sje þar ó-
löglegur vegna skulda og vinni
ekki verslunarstörf. Hið sanna
er að Jóhann Friðriksson fór í
nokkura mánuði á togara, og
greiddi þá gjald til Sjómanna-
fjelagsins, er hann taldi vera
vinnurjettagjald, hann hefir
aldrei undirritað lög fjelags-
ins, og þessvegna aldrei" talið
sig vera fullgildan fjelagsmann
þar, enda hefir hann útskrifast
úr Verslunarskólanum, og hef
ir um skeið unnið á skrifstofu
Flugfjelags íslands og vinnur
nú á skrifstofu bæjarfógetans í
Vestmannaeyjum. Um Ásu
Helgadóttur og Svövu Alex-
andersdóttur er það að segja,
að þær vinna í skrifstofu Hrað
frystihúss Vestmannaeyinga, en
gátu ekki mætt á þennan fund,
sem þær lögðu fram inntöku-
beiðnir sínar á, en munu skrifa
undir ]ög fjelagsins, þegar
Ingibergi og hans nótum þófcn
ast að kalla saman fund í fje-
laginu.
Um þá Jón Scheving, Finn-
boga Friðriksson (ekki Finn-
bogason), Sigfús Johnsen og
Tryggva Gunriarsson er það a!3
segja að þessir menn eru út-
skrifaðir úr Verslunarskólan-
um, og vinna ýms verslunar- og
skrifstofustörf.
Það væri ekki úr vegi að at-
huga nokkuð suma þeirra níu
manna er kusu Ingiberg Jcns-
son á Alþýðusambandsþing sem
fulltrúa verslunarmanna I
Vestmannaeyjum. Ber þar
fyrst að líta á forstjóra bifreiða
stöðvar í Eyjum ásamt dóítur
hans sem aldrei hefir unnifj
verslunarstörf, rithöfundur
einn sem aldrei hefir unnið i
verslun eða skrifstofu, og svo
að lokum einn maður er til
skamms tíma hefir unnið við
verslun, en var þann dag er
fundurinn var haldinn, hættur
vegna þess að fyrir dyrum itöcJ
rekstur eiginn vers]unar, er
innan skamms verður opnuð.
Er hjer nefnd tæp 50% þeirra
er kusu Ingiberg.
Nei, það er tilgangslaust fyr
ir Þjóðviljann að vera að
verja gjörðir Ingibergs Jóns-
sonar. Hinir 33 eru menn sem
samkvæmt lögum fjelagsina
eiga rjett til að gerast meðHm-
ir, en ekki í það minnsta 3 af
þeim er kusu hann sem full-
tnia..
í fyrradag var Kaupfjelagi
verkamanna lokað, og er al-
mennt talið að um lokun jafn
vel fyrir fullt og allt sje a<J .
ræða, og Ing;ibergur og íjöl-
skylda hans hætti verslunar-
störfum, sje svo, hættir hann
þá að vera í Verslunarmar.na-
fjelaginu?
LAKE SUCCESS — Margir líta
svo á hjá S. Þ.. að atburðirnir
í Kóreu sjeu órækast vitni unn
þá þörf,^ sem sje að S. Þ. hafi
tiltekt öryggislið til að berja nið-
ur árás, hvar og hve nær, sem
hún er gerð.