Morgunblaðið - 27.10.1951, Page 6

MORGVTS BLAÐIÐ
r c
Laugardagur 27. okt. 195Í.
Kriskðnn Gafandsson skrifar um
BÓKMENNTIR
Mikil
næði
eftirspurn eftir jarð
í byggðahverfum
SVÖRX VERÐA SÓL-
SIiIN — Eítir Guðmund
Frímann. — Akureyri.
LJÓÐABÓK ÞESSI er fögur að
líta og skreytt teikningum eftir
höf. sjáifan. Er þetta fjórða
kvæðasafn hans. Komu „Nátt-
6Ólir“ fyrst, síðan „Úlfablóð'1, þá
„Störin syngur“ og nú „Svört
yerða sóiskin." —
Bókin hefst á góðu kvæði, er
Iiefnist: „Haust við Blöndu“, og
fæ jeg ekki betur sjeð en að það
sje besta ljóð sem Frímann hef-
ur gert. Því miður minnir það
öálítið á hið meistaralega kvæði
tTómasar: „Fljótið helga“, — en
Stenst þar, að öðru leiti, engan
samanburð. — Vel er þó af stað
farið:
„Ef leynislóð úr fjarlægð finn
á fund þin, stör í mýri.
Hvort blundar ekki bragur þinn
í b’.óði mínu enn?
Þau heilla ennþá huga minn
þín hljóðu æfintýri,
er dyngir mjöll
á draumafjöll
Og dimma tekur senn.“
Fallegt, en ekki laust við hálf-
volæðislegan tepruskap, sem fer
jjlla aldurflokki skáldsins!
„Ó, syngdu stör!
Mín flóttaför
er fyrir löngu hafin.“
Haustleg, veikgerð lýrik, falleg
ar pastelmj'ndir af deyjandi
sumri og hallandi æfi, listræn
fágun máls og hendinga, — er
styrkur bókarinnar. Og stundum
nær skáld tærri fegurð:
„Jeg heyri kjörrin kveðast á
af kappi í heiðarásnum
við felulæki, er læðast hjá
tim laundyr allt í kring.
Ó, heiðavindur, villtu strá
á veg minn haustsins djásnum?
Lát kliða dátt
úr hverri átt
þín kvæði, söngvalyng!“
í þessu erindi hefur skáldskap
Fi'ímanns borið hæst. Það minn-
ir á Hölderlín. — En galli er
það á allmörgum ljóðanna, að
þau eru of löng, lítið efni teygt
svo að lesandinn geispar. Og
bölsýni höf. er einnig helsti leiði-
gjarnt. Manni verður á að tauta
fyrir munni sjer: Hvaða skrambi
er maðurinn mæddur; hann sjer
ekkert í svæsarostinum nema
götin!
„Frá sjáifum þjer á flóttans heiði
há
þú hvarfst — en ekkert þín að
lokum beið“.
: Fui'ða var! — Þetta er eymd-
arvæl, og vantar þó í það alla
tragík, — lesandann grunar að
það sje uppgerð og skáldinu líði
í rauninni ágætiega, — hafi allt-
af liðið alltof vel! Það er ekki
Svona bragð að sönnum harmi,
hann barkar betur, lasm! Þetta
er raunarolla manns, sem enn
hefur ekki sjeð syrta verulega í
álinn. —
Sönn er aftur á móti angur-
Værð skáldsins yfir sumrinu
sem haliar og lífinu sem líður.
Það ber mikið á vetrarkvíða og
hausthrolli, og höf. túlkar þetta
hvorttveggja með ágætum:
„Ó, sjáðu hvernig eyðingarundr-
ín miklu gérast,
hve allar gjafir sumarsins hverfa
viönámslaust,
gr kveðjuorð og torrek milli
bergmálsfjalla berast,
sem boða nótt og haust.“
Gott er kvæðið: „Vísa um gleð-
5na, vorið og þig“, — enda þörf
á hressingu eftir allar harmtöl-
Urnar! Og viti menn: Skáldið
á í fórum sínum fleira sem bend-
ir til að haust og dauði sjeu ekki
hans aðaláhugamál. Það er ó-
svikið vor í kvæðinu „Sunnan-
átt":
„Að vitum mínum berðu bjarka-
remmu,
blóðbergsþef og lyngsins angan-
föng.
Ó, kveddu vorsins vatnsdælinga-
stemmu,
og verði drápan eilíflöng.
Af heiðum leystu martröð hvttra
mjalla,
lát mikil vötn í drottins nafni
falla
til sævar fram með söng!“
Frímann er skáld, — en þegar
jeg lít nú yfir fyrstu bók hans:
„Náttsólir", þá finnst mjer að
enn sje hann alls ekki búinn að
efna það, sem þar er lofað. Vera
má að ýmsar aðstæður lífs hans
hafi varnað honum þess? Og vera
má að hann hafi ekki fært skáld-
gyðjunni þær fórnir, sem einar
duga til að ná hylli hennar í
fullri alvöru? — Hún er afbrýð-
issöm gyðja og einkum er henni
lítið gefið um, að tekið sje fram
hjá henni með fastlaunaðri borg-
aralegri stöðu og átta vinnu-
stundum dag hvern. Þó kemur
fyrir að hún setur sigurkrans á
höfuð svo ótrúrra vina, ef þeir
helga henni allt sem afgangs verð
ur — og hjartablóð sitt að
auki!
Eitt er víst: Hún lítur engu
síður hírt til þeirra, sem fárnir
eru að reskjast. Og haustið er
hreint ekki lakasti tíminn til að
yrkja. Það útheimtir aðeins karl-
mannlegri tök á viðfangsefnun-
um en vorið! — Það er von mín
að þetta verði Frímanni ljóst
innan tíðar, — og að hann kveði
betur en nokkru sinni fyrr, þeg-
ar líður að veturnóttum!
„MEÐ HLJÓÐSTAF"
Eítir Jón úr Vör.
Reykjavík.
Jón úr Vör hefur valið úr
tveimur fyrstu ljóðakverum sín-
um og bætt við nýjum kvæðum
að helmingi, í þessa bók. Hún
er því allstór, — og vel frá henni
gengið.
Hjer er ekki á ferðinni. neitt-
stórskáld; en laglega gáfu hefur
Jón og verður oft talsvert úr
litlu. Hann kann þá erfiðu list,
að þjappa efninu saman, vera
stuttorður — og stundum gagn-
orður. í versum hans er enginn
mælgi og lopinn hvergi teygður
um of. — Eftir því sem ráða má
af þessari bók, er hann í fram-
íör, hvað snertir starfsleikni og
efnismeðferð. En honum virðist
ekki liggja mikið á hjarta, —
minnist reyndar eitthvað á atóm-
bombur, og eftir því sem jeg
kemst næst, mun hann vera mót-
fallinn styrjöldum. — Bestur er
hann í látlausum versum um
einfalda hluti. Þegar hann ætl-
ar að skrifa áróður, er líkt og
hann hafi fimm þumlfingur á
hverri hendi. Eða hvað er að
segja um svona skáldskap:
„Mig varðar ei neitt að vestan.
— Hvað villt þú oss Ameríka?
— Og flestir Bretarnir farnir.
— Hvort fara ekki hinir líka?“
En rjett skal vera rjett. Jón
úr Vör hefur orkt eitt lítið kvæði,
sem er meðal bestu áróðursljóða,
‘er jeg hef lesið, — og það er
besta kvæðið hans, — heitir
„Rukkaravísur“:
„Borgin, hún hlær af glaumi, alls
kyns glysi,
gráta þó hennar börn af svengd
og kulda.
— Drukknar mitt Ijóð í dagsins
ysi og þysi,
dyra jeg kveð og rukka þá, sem
skulda.
Borgin, hún hlær, ^þó geisi
grimmir kuldar,
geta má enginn hennar dýpstu
sorga.
Hverjum er færð sú feikna eymd
til skuldar?
Fer ekki að koma stundin til að
borga?“
Framh. á bls. 12
TÍÐINDAMAÐUR Morgunblaðs-
ins ræddi í gærdag við Pálma
Einarsson, landnámsstjóra, og
spurði hann m.a. frjetta af fram-
kvæmdum á liðnu sumri við hin
ýmsu byggðahverfi, sem nú eru
að rísa upp víðsvegar um landið.
MIÐAR VEL ÁFRAM
— Hvernig hefur ræktunin
gengið í byggðahverfunum í sum
ar?
— I sumar hefur verið unnið
að undirbúningi lands í öllum
byggðahverfunum, sem nú eru
orðin 7 að tölu. Verkinu hefur
miðað vel áfram enda höfum við
haft til umráða stórvirkar jarð-
vinnsluvjear. A vegum nýbýla-
stjórnarinnar var í sumar unnið
með 5 skurðgröfum, 6 beltisdrátt-
arvjelum og nokkrum öðrum
smærri vjelum á öllum lands-
svæðunum, og er nú svo komið
að byggingarframkvæmdir eru
þegar hafnar í þrem hverfum,
sem skiptist þannig, að byrjað
er að reisa 3 býli í byggðahverf-
inu í Ölfusi, 1 á Þinganesi í Horna
firði og 2 á Hvolsvelli, en þar er
þegar eitt býli fullbyggt.
Síðastliðið vor var gengið frá
fullnaðarræktun á 60 hekturum
lands í Ölfusi og sáð var í ca.
20 hektara í forræktun af græn-
fóðri. Afraksturinn af því hafa
svo þeir landnemar hirt, sem
þegar eru þar á veg komnir með
byggingarframkvæmdir.
LÖND AFHENT
Á NÆSTA ÁRI
— Hvar er undirbúningur
lengst á veg kominn?
— Framkvæmdir hófust fyrst í
Ölfusinu, enda er nú lengst á veg
komið þar og á Þinganesi í Horna
firði. Þá miðar verkinu og mjög
vel áfram á Hvolsvelli, þannig að
gera má ráð fyrir, að löndin,
verði afhent öll á næsta ári á
þessum þrem stöðum og nokkur
hluti býlanna í Lýtingsstaða-
hreppi í Skagafirði.
Þegar er búið að afhenda 3
býli, en byggingarframkvæmdir
eru þó aðeins hafnar á 7 þeirra
eins og áður greinir.
Alls er búist við, að í þeim 7
byggðahverfum, sem unnið hef-
ur verið að, verði i framtíðinni
50 býli. #
1600 IÍEKTARAR GIRTIR
— En hvað er að segja um
vegagerð og girðingar?
— Unnið hefur verið að vega-
gerð á Hvolsvelli og þar iagður
vegur að hverfinu. Verður hann
um 2 km á lengd. Því verki er þó
ekki að fullu lokið ennþá.
Þá hafa verið undirbyggðir!
vegir á ræktunarsvæði byggða-
hverfisins að Reykhólum i Reyk-
hólasveit.
Girt hafa verið byggðahverfis-
stæði á Hvolsvelli, í Ölfusi,
Skinnastöðum í Húnavatnssýslu
og Lýtingsstaðahreppi í Skaga-
firði. Landssvæði það, sem girt
'hefur verið, er um 1600 hektarar
og er girðingalengd á öllum
svæðunum rúmir 30 kílómetrar.
— Hversu stórt svæði hafið þið
til umráða á hverjum stað?
— Svæðin eru næsta misstór,
en segja má að rýmst muni verða
um okkur í Ölfusinu, þar sem við
höfum þegar til umráða 500 hekt
ara lands, úr Hvamms- og Hvols-
löndum, en þar er kostur aukins
jarðnæðis, sökum þess, að nokkr-
ar aðliggjandi jarðir þar, eru í
eigu ríkisins.
A Skinnastöðum í Húnavatns-
sýslu höfum við 700 hektara at-
hafnasvæði, 500 hektara á Þinga-
nesi, 400 hektara í Ljósavatns-
hreppi í Þingeyj arsýslu, 300
hektara á Hvolsvelli og svo
nokkru minna á hinum stöðun-
um.
STADARVAL
— Hver hafa verið aðalsjónar-
mið við staðarvalið?
— Það hefur að sjálfsögðu
verið nokkrum erfiðleikum bund
Unnið að ræktun
um vsðsvegar ur
Pálmi Einarsson
landnámsstjóri.
ð að finna byggðahverfunum
heppilega staði, sökum þess að
ekki þýðir að taka undir byggða-
hverfi nema stór landssvæði, en
þeirra er ekki alls staðar kostur,
þar sem heppilegir staðir eru fyr-
ir byggðahverfi vegna þess að
jarðirnar eru ekki ávallt falar.
Yfirleitt nægir ekki landrými
einnar jarðar.
Við staðsetningu byggðahverf-
anna hefur það verið stefna ný-
býlastjórnarinnar, að hafa til
umráða lönd, sem væru undir-
búin til' býlastofnunar og afhend-
ingar til þeirra aðila, sem ekki
hafa getað útvegað sjer sjálfir
jarðnæði í þeirri sveit eða sýslu,
sem um er að ræða.
Hefur verið reynt að velja
byggðahverfunum staði í aðal-
landbúnaðarhjeruðunum, með
tilliti til þess, að tryggð verði af-
koma slíkra býla, og jafnframt
leítast við að dreifa þeim nokkuð
milli hinna ýmsu landshluta.
STÆRRI BYGGÐAHVERFI
— Hvað munduð þjer telja
heppilegasta stærð slíkra byggða-
hverfa?
— Að ýmsu leyti væri heppi-
legast að hafa athafnasvæðin sem
víðáttumest, þannig að reisa
mætti 50—100 býli í sama byggða
hverfi, en til þess þyrfti allt að
því 4—5000 hektara lands, sem
endurskipuleggja mætti alger-
lega án tillits til landamerkja
þeirra býla, sem fyrir eru á því
landssvæði.
Með því mundi að sjálfsögðu
hagnýtast miklum mun betur
hinn stórvirki vjelakostur og
væntanlega mundi slíkt fyrir-
komulag draga til muna úr und-
irbúningskostna'ði vegna hag-
kvæmari framkvæmdaaöstöðu
heldur en næst þegar um stofn-
un færri býla er að ræoa.
Þó verðum við að hafa í huga,
að stærð byggðahveríanna hlýtur
að takmarkast af því, hverja
þætti landbúnaðar hagstæðast er
að leggja megináherslu á, á
hverjum stað og tíma. En að sjálf
sögðu er enn ekki fengi.i sú
reynsla af þessu fyrirkomulagi,
sem sýnt geti hvernig heppilegast
er að skipuleggja byggðahveifi
hjer á landi.
EFTIRSPURN
EFTIR JARÐNÆÐI
— Hefur eftirspurn verið mikil
eftir jarðnæði í byggðahverfun-
um?
— Já, mjer er mikil ánægja að
geta sagt, að eftirspurnin hefur
verið afar mikil og virðist fara
í vöxt. Einkum er það athyglis-
vert, að eftirspurn eftir jarð-
næði hefur verið áberandi mikil
frá fóíki í Reykjavík og' kaup-
stöðum og stærri kauptúnum úti
um land.
Virðist þetta bera vithi um
vaxandi áhuga kaupstaðafólks á
landbúnaðarstörfum, en margir
þeirra, sem leitað hafa eftir jarð-
næði hjá nýbýlastjórninni eru og
menn, sem tekist hefur að safna
3 7 byggðaSiverf-
n landið í sumar
sjer nokkru fje við sjávarsíðuna
og kjósa nú að verja því til bú-
skapaf í sveit af ótta við at-
vinnuástandið í bæjunum, sem
víða hefur brugðist á undanförn-
um árum sökum fiskleysis, eink-
um norðanlands.
Auk þeirra nýbýla, sem stofnað
er til í byggðahverfunum, hafa á
undanförnum 4 árum verið leyfð
um 200 önnur nýbýli, en af þeim
leyfði nýbýlastjórn 36 býli á
þessu ári, og eru framkvæmdir
hafnar á flestum þeirra.
FLÓTTINN STÖÐVAÐUR
Það er mikið gleðiefni að heyra
að öll líkindi sjeu nú til þess, að
hinn óheillavænlegi flótti úr
sveitunum sje nú st'öðvaður og
jafnvægi sje að færast á, milli
aðalatvinnuvega þjóðarinnar. —
Það virðist greinilegt af því sem
Pálmi Einarsson hefur upplýst
um hina miklu eftirspurn eftir
jarðnæði í byggðahverfunum, að
ein öflugasta leiðin til þess að
efla landbúnað á landi hjer, er
einmitt sú, sem nú hefur verið
upp tekin að leggja megináherslu
á nýfingu hins byggilegasta og
lífvænlegasta lands, sem kostur
er að fá í blómlegum landbún-
aðarsveitum, þar sem afkomu-
möguleikar eru tryggðir.
St. H.
Fjeísg í>!. rafvirkja
25 ára 4
Á ÞESSU ári eru liðin 25 ár frá
stofnun Fjelags íslenskra raf-
virkja, en fjelagið var stofnað 4.
júní 1926 og hjet þá Rafmagns-
virkjafjelag Reykjavíkur. Fje-
lagið nær r.ú yfir allt landið og
er meðlimatala þess nú nálægt
200. Fjelagið gerði fyrst samn-
inga um kaup og kjör meðlima
sinna árið 1927, og var tímakaup
rafvirkja þá kr. 1.70 pr. klst. og
vinnuvikan 60 stundir. Nú er
tímakaup rafvirkja kr. 16.23 pr.
klst. og vinnuvikan 43 st., en
greidáar 48 stundir á viku. Fje-
lagið hefur nú samninga við Fje-
lag löggiltra rafvirkjameistara,
Vinnuveitendasamband íslands,
Eimskipafjelag íslands og Raf-
magnsveitu Reykjavíkur.
Auk hinna almennu hagsmuna-
mála stjettarinnar hefur fjelagið
haft afskipti af rjettinda- og
fræðslumálum stjcttarinnar, beitt
sjer fyrir uáínskeioum og unnið
að því að bæta verklega og bók-
lega fræðslu nemenda. Fjelagið
gefur út Tírr.arit rafvirkja. Þá
hefur fjelagið annast innkaup og
sölu verkfæra til fjelagsmanna,
sem seld hafa verið á kostnaðar-
verði.
Fyrstu stjórn fielagsins skip-
uðu: Formaður: Hallgrímur Bach
mann, ritari Guðmundur Þor-
steinsson og gjaldkeri Ögmund-
ur Sigurðsson. Núverandi stjórn
fjelagsins skipa: Formaður Ósk-
ar Hallgrímsson, varaformaður
Ragnar Stefánsson, ritari Magnús
Kristjánsson, gjaldkeri Kristján
Sigurðsson cg aðstoðargjaldkeri
Guðmundur Jónsson.
í tilefni af aímæli fjelagsins
hefur verið gefið út sjerstakt
hefti af Tímaiiti rafvirkja og
birtast þar ýmsar greinar um
starf fjelagsins á liðnum aldar-
fjórðúngi.
í dag (laugardag) minnist fje-
lagið afmælisins með hófi í Sjálf-
stæðishúsinú.
(Fjfclag íslenskra rafvirkja).
Til Bandaríkjanna
HAAG. — í ráði er, að Júlíana,
Hollandsdrottning, og Bernhard,
maður hennar, fari í heimsókn
til Bandaríkjanna í apríl að ári.