Morgunblaðið - 07.11.1951, Blaðsíða 6

MORCTJHnLAfílÐ
Miðvikudagur 7. nóv. 195

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Augtýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 76 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Norskii' siMvoaðiimozin SwöföMmðiz
aðla sinn í
Mikið gæfuspor
UM það er oft rætt að við ís-
lendingar sjeum deilugjarnir
menn og okkur skorti þann
stjórnmálaþroska, sem lýðræðis-
þjóðfjelag verði að byggjast á.
Verður því engan veginn neitað
að stundum brestur okkur gæfu
til þess að greina kjarnann frá
hisminu og vinna saman að lausn
þýðingarmikilla mála. — Þess
vegna hendir það, að persónuleg-
ar deilur og væringar móta um
of svip íslenskrar þjóðmálabar-
áttu og gefa þröngsýni og klíku-
skap byr undir báða vængi.
í raun og veru er þetta ekki
óeðlilegt enda þótt það sje ekki
æskilegt. Við eigum að vísu elsta
þjóðfjelag veraldar. En þingræði
okkar og lýðræði er engu að síð-
ur ungt. Við byggjum þar að
auki örfámennt land, þar sem
allir þekkja alla.
Af þessu leiðir að þjóðmála-
baráttan mótast um of af ná-
víginu og ýmissa barnasjúkdóma
verður vart í lýðræðisháttum
okkar.
Fram hjá þeirri staðreynd
verður þó ekki gengið að í hin-
um þýðingarmestu málum hefur
þessi þjóð borið gæfu til þess að
standa saman. Á það ekki hvað
síst við urti frelsismál hennar.
Um stofnun lýðveldis á íslandi
skipaði öll þjóðin sjer í eina
fylkingu. í baráttunni fyrir þeim
mikilsverða áfanga komu allir
íslendingar samtímis að mark-
inu.
Síðan lýðveldi var stofnað
á íslandi hafa margvíslegar
breytingar orðið í alþjóðamál-
um. Cíanríkis- og öryggismál
þjóðanna hafa stöðugt orðið
þýðingarmeiri og snarari þátt-
ur í öllu lífi þeirra og starfi.
Lýðræðisflokkana hjer á landi
hefur greint á um menn og
málefri. Engu að síður hefur
samvinna þeirra og samstarf
um þessi mál orðið nánari með
hverju árinu, sem leið. Er nú
svo komið að um utanríkis-
stefnuna ríkir fullkomin ein-
ing milli þeirra þriggja stjórn
málaflokka, sem byggja starf
sitt og stefnu á trúnaði við
hugsjón lýðræðisins. — Sjálf-
stæðisflokkurinn, Alþýðu-
flokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn hafa þannig orðið
sameinaðir um þessi mál án
tillits til þess, hverjir þeirra
hafa farið með stjórn í land-
inu.
Þetta er mikið gæfuspor og
spáir góðu um vaxandi þjóð-
málaþroska íslendinga.
Á landsfundi Sjálfstæðisflokks
ins var með samhljóða atkvæð-
um samþykkt yfirlýsing, þar sem
lýst var yfir eindregnum stuðn-
ingi og trausti Sjálfstæðismanna
á núverandi utanríkisráðherra,
Bjarna Benediktssyni, og þeirri
stefnu, sem hann hefur markað
í utanríkismálum Islendinga. Fer
vel á samþykkt slíkrar yfirlýs-
ingar. Enginn maður hefur ver-
ið svívirtur oftar og meira af
fimmtu herdeild kommúnista
hjer á landi en einmitt Bjarni
Benediktsson. Það er órækasta
sönnun þess þjóðholla starfs, sem
hann hefur unnið.
Engum er heldur gert rangt
til þó sá sannleikur sje sagður
að núverandi utanríkisráðherra
hafi átt drýgstan þátt í að laða
öll lýðræðissinnuð öfl í landinu
til samstarfs um þessi örlaga-
ríku mál. Barátta hans fyfir því
samstarfi og sá árangur, sem hún
þegar hefur borið mun bera
ávöxt um langan aldur. Hún hef-
ur átt ríkan þátt í að treysta
sjálfstæði og öryggi þessarar
þjóðar, afla henni góðvildar og
álits meðal frjálsra þjóða. Hún
hefur ennfremur stuðlað að
auknum menningarbrag og þjóð-
málaþroska í meðferð mikilvæg-
ustu hagsmunamála landsmanna.
Yfir þessu er vissulega ástæða
til að gleðjast.
Við íslendingar þurfum að
halda áfram að sigrast á barna
sjúkdómum lýðræðis okkar.
Sá sigur, sem við höfum unn-
ið á sjálfum okkur með ná-
inni samvinnu allra lýðræð-
isflokkanna um utanríkis- og
öryggismál gefur miklar von-
ir um víðtækari samvinnu
þeirra, þroskavænlegri þjóð-
málabaráttu og heiðarlegri
vopnaburð í umræðum um
opinber mál, en við höfum átt
að venjast til þessa.
Sósíalismínn
á undanhaldi
HINN 25. októbers.l.gekk breska
þjóðin til kosninga. Baráttan
stóð milli tveggja höfuðandstæð-
inga: Jafnaðarmanna undir for-
ystu Clement Attlee og íhalds-
manna undir forystu hins aldna
stjórnmálaskörungs, Winstons
IChurchills.
Úrslitin urðu eins og kunnugt
er þau að flokkur hins síðar-
nefnda bar sigur úr býtum, að
vísu nauman en nægilega mik-
inn til þess að geta myndað sæmi
lega trausta ríkisstjórn í landínu.
) Sósíalisminn er á undanhaldi í
heiminum. Um það getur engum
blandast hugur. Innan breska
samveldisins höfðu Ástralía og
Nýja Sjáland áður velt sósíal-
demokrötum frá völdum. í Kan-
ada og Suður-Afríku fara and-
stæðingar sósíalismans með völd.
í Frakklandi, Belgíu. Hollandi,
Vestur-Þýskalandi, Ítalíu og
Danmörku sömuleíðis. Má nú
segja að aðeins í Svíþjóð og Nor-
egi hafi jafnaðarmenn stjórnar-
forystu. Sænskir jafnaðarmenn
, hafa þó nýlega talið nauðsynlegt
að mynda samsteypustjórn með
einurn hægri flokkanna í landinu.
ÁstæSa þessa undanhalds
jafnaðarinanna er vafalaust sú
að þjóðirnar hafa tekið stefnu
einkaframtaks fram yfir ríkis-
ofríki og haftastefnu sósíal-
ismans. Ber þó engan veginn að
sniðganga þá staðreynd að í
mörguin löndum hafa jafnað-
armannastjórnir unnið mikil-
vægt umbótastarf. En þær
hafa lagt of mikla áherslu á-
framkvæmd rykfaliinna fræði-
kenninga sósíalismans. Þess
vegna hafa þjóðirnar svipt þá
völdum.
í sambandi við úrslit bresku
kosninganna er sjerstök ástæða
til þess að minnast þess að með
Clement Attlee hverfur mikil-
hæfur og ágætur stjórnmálamað-
ur frá stjórnveli Stóra-Bretlands.
Á snið við þá staðreynd verður
heldur ekki gengið að stefna hans
á rík ítök í hugum breskra kjós-
enda þar sem flokkur hans fjekk
fleiri atkvæði en flokkur Churc-
hills.
En jafnaðarmenn eru samt í
minnihluta í Bretlandi þegar at-
kvæði Frjálslynda flokksins eru
talin með. Kommúnistar hafa
hinsvegar verið þurrkaðir þar
gjörsamlega út.
HINIR norsku fiskifræðingar, .sem
unnið hafa að rannsóknum á síldar-
göngunum á s.l. sumri, hafa nú
skýrt norskum blöðum frá árangr-
inum af rannsóknum þeirra og
ýmsum ólyktunuin, sem af þeim
verða dregúar.
Finn Dcvold
Fyrir nokkru hjelt Finn Devold
fyrirlestur í Bergen um sildarrann-
Isóknir Norðmanna í hafinu milli
’Noregs og Islands. Hann hefur á
jundanföraum árum verið einn hinn
mikilvirkasti fiskifræðingur vð rann-
sóknir þessa máis.
I Hann skýrði m.a. frá því hvenær
Norðmenn fóru fyrst að hugleiða
nauðsynina á því, að rannsaka göng-
ur síldarinnar í hafinu, er varð til
þess að norski vísindamaðurinn Jo-
han Hjort sigldi skipi sínu á haf út
til þessara rannsókna árið 1900. —
Rannsóknir hans báru fyrst í stað
I ekki þann árangur, sem menn væntu
sjer.
t
LeiS síldarinnar til íslands
j Devold skýrði frá því, að norskir
síldveiðimenn hefðu fyrir all löngu
síðan orðið þess varir að framan af
sumri væri sild í nánd við Færeyj-
ar. Árið 1949 veittu norsk útgerðar-
fjelög 50 þús. kr. norskar til síldar-
. rannsókn.a í þeim tilgangi að fiski-
fræðingarnir kæmust að raun um
hvernig síldin hagaði göngum sin-
um yfir sumarið.
Upp úr því fengust sönnur á að
sildin sem er við Færeyjar framan
af sumri er á leið til Islands.
Devold segir að á vesturgöngu
sinni hliðraði sildin sjer hjá að fara i
kalda sjóinn, sem flytst með pól-
straumnum suður í haf fyrir austan
ísland.
Flýr lilýjan sjó er hún sveltir
Kemur það heim, eftir frá-
, sögn hans við kenningu rússneska
fiskifræðingsins Glebow, er færði
rök að því árið 1938 að sildin hagi
| göngum sinum eftir því, hveraig
hitastigið er í sjónum. Styðst hann
■ við rannsóknir á síld í hafinu fyrir
utan Murmansk strönd.
I Hafði hann komist að raun um, að
þegar hitastigið hækkar þar i sjón-
um flýr sildin inn i firðina í kald-
ara vatn þa.r.
| Kenning hans er í aðalatriðum
þessi: Á sumrin er sildin að fita sig,
I tekur til sin mikla átu og kann best
jvið sig í sem hlýjustum sjó, þar sem
i efnaskipti verða örari. En þegar
hún hættir að vera í átunni er best
fyrir hana að vera i sem köldustum
sjó, þar sem efnaskiptin eru hæg-
ari, svo hún haldi sumarholdunum,
sem lengst.
Antabus falíð nauð-
synlegt lyf
í DÖNSKUM blöðum segir frá
því, að á stórstúkuþingi NIOGT,
sem nýlega var haldið í Odense
á Fjóni, hafi verið skýrt frá því,
að með hinni nýju skipun um
læknislyf þar í landi sje nú gert
ráð fyrir því að ofdrykkjumenn
geti fengið hjálp til þess að losa
sig úr viðjum áfengisnautnarinn-
ar.
í hinni nýju lyfjaskrá er „Anta
bus“ sett ,á bekk með lífsnauð-
synlegum meðulum, en það þýð-
ir sama sem að sjúkrasamlögin
verða framvegis að greiða %
af andvirði þess, en sjúklingar
aðeins 14. Með þessu hefir „Anta-
bus“ fengið verðskuldaða viður-
kenningu, er byggist á reynslu
þeirri, er Danir þafa fengið af
því að lækna drykkjusjúklinga,
en jafnframt er sjúklingunum
gert hægra um vik að léitá Sjer
lækningar, þar sem sjúkrasam-
lögin greiða mestan hluta lyfja-
kostnaðarins. Drykkj usjúklingar
eru venjulega mjög illa setíir
fjárhagslega, en nú verður auð-
veldara fyrir þá en áður að
rjetta við.
snmor fiyz ir
istgear frá Sars
Eftir því sem Finn Devold
segir norskum blcoum
Finn Devold.
Á grundvelli þcssara rnnnsókna
gátu norsku fiskifræðingarnar t.d. í
fyrravetur fundið, að síldin hjelt sig
um 100 sjómílur út frá ströndinni á
Mæri, svo þeir gátu með vissu
reiknað út hvenær hún kænii upp
að Landinu.
Leiðbeiningar G.O. Sars í sumar
Devold hefur sagt hlaðamönnum
í Qsló frá því í aðalatriðum hvernig
skípshöfnin á rannsóknarskipinu
norska, G.O. Sars, leiðbeindi norsk-
unr sndveiðimönnum er voru hjer
við land í sumar.
'Skipið kom til Seyðisfjarðar 8.
ágúst. Þá höfðu norsku sildveiðiskip-
in fengið þetta 100—200 tunnur á
skip. Alls höfðu þau meðferðis til
síldveiða hjer við land 200 þús. tunn
ur. Svo langt var þá líðið á síldar-
vertiðina, að margir síldveiðimenn
'hugsuðu sjer, eða voru komnir á
fremsta hlunn með, að snúa aftur
til Noregs með sama og enga veiði.
Liiðheiningar frá G.O. Sars-
skipshöfninrii urðu til þess, að norski
sildveiðiflotnn kom heim með sæmi-
lcga góða vciði, eða alls 150 þús.
tunnur. Segir Devold, að helming af
þesum afla hafi hinir norsku sild-
veiðimenn beinlinis fengið fyrir leið
beiningar frá G.O. Sars, um það
hvar síldin hjeldi sig. ,
Væntanlcg samvinna
næsla snmar
Ennfremur hefur hann skýrt blöð-
um frá því, hvernig eigi að hafa
samvinnu fiskifræðinga á næsta
sumri, til þess að enn fáist meiri
vitneskja um göngur síldarinnar í
hafinu.
Norðmenn, Danir og Islendingar
taka þátt í þessari væntanlegu sam-
vinnu, er byrjar 20. maí. Þá fara
skip frá öllum þjóðunum til að rann-
saka skilyrðin í hafinu og þá eink-
um hitastigið, seltu hafsins og afla
sjer yfirlits um það, á öllu svæðim*
frá Noregi til Islands, og allt norður
á 73. breiddargráðu.
Að þessum rannsóknum loknum
mæta þeir allir á fundi, er haldinn
verður hjer á landi, til að bera sam-
an ráð sin.
Vænta fiskifræðingar sjer mikils
af samvinnu þessari. Enda væri það
óskandi, ekki síst fyrir okkur Islend-
inga, að hún kæmi að tilætluðum
notum.
Velvakandi skrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Ii
Annar gleiður,
hinn fúll.
EILL og sæll, elsku vinur“,
sagði kunningi minn, og sló
kumpánlega á öxlina á mjer, þar
sem jeg rakst á hann á götunni.
„Sæll“, sagði jeg. Kunninginn
Ijek á alls oddi og blaðraði um
alla heima og geima. Jeg aftur
á móti gaut til hans hornauga
og var fúll. Hann hafði sýnilega
gleymt því, að seinast þegar hann
kom heim til mín, hafði hann
burt með sjer dýrmætustu bók-
ina mína. Það er nú orðið langt
síðan.
Hann gekk á átíinni.
ÞEGAR jeg varð úrkula vonar
um, að hann nefndi bókina
á nafn, þá rjett ýjaði jeg í það,
hvort hann gæti nú ekki farið
að skila henni, Hann varð hvumsa
við og það slumaði í honum, en
hann var þó fljótur að átta sig
og sagðist þá hafa lánað hana
manni, sem jeg þekkti varla af
afspurn, hvort hann hefði ekki
skilað mjer henni. Jeg hjelt nú
ekki. Þegar hjer var komið hafði
jeg veður af, að kunninginn ætti
erindi við einhvern einhvers
staðar, og fyrr en varði var hann
horfinn út í buskann.
A
Eigandann tekur þó sárt
til bóka sinna.
F því að þetta er besti strák-
ur, þá hálfvegis furða jeg
|inig á, að hann skyldi ekki skila
bókinni, þegar hann hafði lesið
;har.a. Nú hefi jeg gengið úr
skugga um, að bókin mín er glöt-
!uð fyrir fullt og allt.
) En svona er það, skilvísustu
. mei in og grandvörustu virðast
jeklcert sjá athugavert við það,
þó> að þeir skili ekki bók, sem
þeii fá að láni. Þetta er lenzka.
jMt'gir mundu heldur svelta, en
ski i ekki brennivínsflösku, sem
be • fá lánaða. en að skila aftur
bó nei, fjandinn hafi það!
Sáttanefndin fyrr og nú.
ÐUR fyrr þótti það mikil.
virðingarstaða að vera í sátta
nefnd, og enn er það vegsemd
með áhangandi vanda. Vegur
sáttamanna er þó hvergi nærri
sá, sem hann áður var. í sveit-
inni þykir hlýða að presturinn
eigi sæti í sáttanefnd, og hefur
það tíðkast um langan aldur. En
smám saman hefur ljómi starfans
fölnað, og þeim málum fækkað,
sem undir sáttamenn skulu koma.
Ikke Jurister eller
andre Skurker.
IBÓKINNI Að ævilokum, segir
Árni Þórarinsson: „Málaflutn-
ingsmönnum í Reykjavík var illa
við, að prestar væru hafðir í
sáttanefnd. Þeir kæmu á sættum
í hverri deilu og málaflutnings-
mennirnir misstu við það at-
vinnu. Þess vegna reyndu þeir
að koma í veg fyrir það bak við
tjöldin, að prestar ættu sæti x
sáttanefndum. Ákvæði Kristjáns
konungs fimmta um skipun
manna í sáttanefnd, var því ekki
alveg að ófyrirsynju: „I
Komiteen skal være Præster og
ærlige Bönder, men ikke Jurister
eller andre Skurker“.“
Beðið með eftir-
væntingu.
ÞAÐ er jeg viss um, að margir
hlakka til að sjá nýja leik-
ritið eftir Davíð Stefánsson, sem
Þjóðleikhúsið hefir keypt sýn-
ingarrjettinn á. Allt er á huldu
um nafn leiksins, en þetta kvað
vera stórbrotið skáldverk, þar
sem ævi Hans Egedes, er uppi-
staðan.
Ekkert núlifandi leikritaskáld
íslenskt hefur hlotið eins mik-
inn frama og Davíð frá Fagra-
skógi, með því að Gullna hliðið
hefir vakið mikla athygli, þar
sem það hefir verið sýnt erlendis,
en óþarft er að fjölyrða um vin-
sseldir þess hjer heima.