Morgunblaðið - 10.11.1951, Side 7

Laugardagur 10. nóv. 1951.
MORGUN BLAÐIÐ
7 1
Ma þarS 20® miffj. manna
ýnismiiin á aS sigra Evrópu
ÁIH rilhöfundarins Arnulfs Överland
Kaupmannahöfn, í nóv. 1951.
ARNULF ÖVERLAND, hinn víð-
kunni norski rithöfundur, er ný-
kominn í fyrirlestrarferð til
Danmerkur. Ætlar hann að tala
í ellefu dönskum bæjum, alstað-
ar um sama efni. Fyrirlesturinn
heitir: „Leiðin, sem við völdum".
Fjallar hann um At'antshafssátt-
málann, stríðshættuna og friðar-
möguleikana. Fjelag, sem vinnur
að því að fræða fólk um Atlants-
hafsbandalagið og lýðræðið, hef-
ir gengist fyrir þessari fyrirlestr-
arferð í samvinnu við ýms æsku-
Jýðsfjelög.
Blaðamenn í Höfn áttu tal af
Overiand, þegar hann kom til
bæjarins.
HERNAÐARLEG SAMVINNA
ÓIIJ 5ÍVÆMILEG NAI ÐSYN
Þar bar m. a. þetta á góma:
— Hvað segir þjer um ástand-
ið í heiminum?
— Pólitísk og hernaðarleg sam-
vinna á milli hinna frjálsu þ.ióða
er óhjákvæmileg' rauðsyn. Þjóð-
ír, sem stefna að því að auka
landsvæði siít, reyna altaf að
ir~ o
Ba.
Överland, rithöfundur.
vekja sundrung meðal andstæð-
ínganna og leggja nágrannaþjóð-
irnar undir sig eina og eina í
einu. *
Svona fór Hitler að, og sama
gerir Stalin. Það er aðeins um
eina vörn að ræða, nefnilega sam-
heldni á milli hinna vestrænu
þjóða. Það er því áríðandi, að
nauðsyn samheldninnar verði
þeim ljós áður en það verður of
seint.
SKIL EKKI UNDÉN
Það voru beisk vonbrigði, að
ekki tókst að skapa norræna
samvinnu í landvarnarmálunum.
Því miður er oft svo ástatt, að
fólk byggir athafnir sínar aðeins
á eigin reynslu. Svíar aðhyllast
stöðugt hiutleysisstefnuna blátt
áfram vegna þess að þeir voru
hlutiausir í báðum heimsstyrjöld-
unum. Þeir hafa aldrei reynt —
eins og Norðmenn og Danir —
hvað hernám er. Svíar vilja ekki
skilja það.
En hugsum okkur nú, að Sví-
um takist líka að vernda hlut-
leysi sitt í næstu heimsstyrjöld,
að Rússar vinni sigur og geri
Noreg, Danmörku, Holland,
Belgíu, Þýskaland, Frakkland og
Bretland og ef til vill ennþá
fleiri lönd að sovjetlýðveldum.
Hve lengi gætu Svíar þá vernd-
að sjálfstæði sitt og frelsi? Mjer
er alveg óskiljanlegt, hvernig
Ósten Undén, utanríkisráðherra
Svía, hefir getað komist hjá því
að leggja þessa spurningu fyrir
sig'.
Ef Svíþjóð væri í Atlantshafs-
bandalaginu, þá væru austur-
landamæri Noregs tryggð. Og þá
gætum við hugsað um að verja
suðurlandamæri okkar, en þau
liggja i Suður-Jótlandi. Þar
þyrftum við að hafa nokkrar
herdeildir. Leiðin til Noregs
iiggur um Danmörku og Sví-
þjóð.
ENGINN LÝÐRÆÐISFLOKKUR
ANDVÍGUR A-SÁTTMÁLAN-
UM
— Eru Norðmenn sammála
um Atlantshafssáttmálann?
— Til eru þeir í Noregi, sem
aðhyllast ennþá hlutleysisstefn-
una. Þeir eru þó færri en í Dan-
mörku, þótt þar sje yfirgnæfandi
meirihluti fylgjandi Atlantshafs-
sáttmálanum. Enginn lýðræðis-
flokkur í Noregi hefir hlutleysið
á stefnuskrá sinni. Einstaka jafn-
aðarmenn og vinstrimenn eru
fylgjandi þessari stcfnu. En
hiutleysið hefir annars aðallega
fyigi meðal listamanna og
kvenna, sem sitja „friðarráðstefn
ur.“
HVAÐ LIGGUR Á BAK VIÐ
FRIÐARUMLEITUNINA?
— Haldið þjer, að þátttaka
Tyrklands í Atlantshafsbanda-
laginu muni auka möguleika At-
lantshafsþjóðanna til varna?
— Á því er enginn efi. Tyrkir
hafa mikinn og vel æfðan her.
Þá vantar þó vopn, en geta nú
vafalaust fengið þau frá Banda-
ríkjunum. En hinn óskiljanlegi
vanmáttur Frakka er mjer á-
hyggjuefni.
— Hvað segið þjer um það
sem nú er að gerast í Kóreu og
Þýskalandi?
— Við vitum ekki hvað ligg-
ur bak við friðarumleitanirnar í
Kóreu og nýju tilraunirnar til að
sameina Þýskaland. Menn gætu
hugsað sjer, að Rússar eigi við
svo mikla örðugleika að stríða í
leppríkjunum, að þeir vilji losna
við Austur-Þýskaland. En þetta
væri of gott til þess að geta ver-
ið rjett.
ÞAÐ ER UNDIR STALIN
KOMIÐ
— Haldið þjer að hægt sje að
afstýra nýrri heimsstyrjoicn
— Við verðum að vona það.
En við vitum ekki, hvað morg-
undagurinn ber í skauti sinu.
Gætið að því, að aðeins einræð-
isherrarnir geta stoínað til styrj-
aida. Ófriður milli Norðurlanda,
á milli Bretlands og Frakklands
og á milli Vestur-Evrópu og
Bandaríkjanna er óhugsanlegur,
vegna þess að þarna er um lýð-
ræðisríki að ræða. Þeim er
stjórnað í samræmi við vilja
almennings, og almenningur viil
; ekki stríð.
1 Það er undir Stalin komið,
hvort komist verður hjá stríði.
Verið er að undirbúa nýja styrj-
öid. Við vitum ekki, hvort hún
skellur á í náinni framtíð. Eng-
inn veit það nema Stalin.
— En er líklegt, að Stalin vilji
stríð?
LANDAMÆRI ASÍU
FÆRÐUST VESTAR
— Ekki nema hann sje viss um
sigur Rússa, og haldi, aS hann
geti ekki náð takmarki sínu —
þ. e. a. s. geti útbreitt kommún-
isma«n um alla Evrópu — án
ófriðar. Ef til vill er það ekki
gerlegt nema með því móti að
ilytja 200 miljónir Evrópubúa til
Síberíu eða lifláta þá. En hvoru-
tveggja er vandkvæðum bur.d-
ið'. —
Við losnuðum við skrílstjórn
nasista. En um leið færðust landa
rnæri Asíu vestur á bóginn. Við
megum ekki loka augunum fyrir
hinni miklu hættu, sem Vestur-
Evrópu og öilum frjálsum þjóð-
Framb. á bls. 12.
Hættan eykst stöðugt. — Egypískir ráðamenn hvctja til áframhalds hins „heilaga striðs“ og Bretar
senda hverja flugvjelina af annari þjettskipaða hermönnum, austur þangað. Myndin sýnir vi&búnað
Breta í Ismailia, en þar hel'ur þegar komið til aivariegra árekstra.
Löf eðn ilp|éiire|ki feilii ekki
iftai af Miilinieditrúiminiiiim
Eftir JÖRGEN HALCK
ÞAÐ ER október, en hjer í Kairó
er þó mjög heitt. Pálmarnir eru
þaktir ryki og ílugurnar ágengn-
ari en nokkru sinni fyrr. Og
á hinum þröngu og dimmu göt-
um verður á vegi manns ólýsan-
leg fátækt og örbyrgð, — svo
mikil að jafxivel sólin neitar að
skína þar.
í fljótu bragði virðist hin
egj'ptska götumynd ekki hafa
Lreytst síðan jeg var hjer síð-
est fyrir nokkrum árum. Og þó
— það er aðeins á yfirborðinu,
sem lífið þar er eins og áður.
Beinum athygli okkar að Egypt-
unum á götukaffihúsunum, þeir
sem einu sinni voru svo glaðir
og kátir. Nú leikur enginn þeirra
teningaspil. Þeir eru alvarlegir
á svip. Samræðurnar fara fram
i hálfum hljóðum. Hjer heyrist
engin hlátur. Það er óxóleiki í
loftinu, — óróleiki, sem maðui'
ekki kemst hjá að verða var
við.
Hvar eru allir bersku hermenn
irnir, sem áður settu svip sinn á
bæjarlífið? Maður sjer ekki einn
einasta þeirra. Þeir halda sig í
herbúðum sínum við Súez, Isma-
lia og Kassassine. Já, maður
finnur breytinguna. Hvar sem
rnaður fer finr.ur maður hinn
eldlega ákafa Egyptanna, sem
hvað eftir annað heíur broust
út í óeirðum og árásum á and-
múhamedska útlendinga.
Afleiðing hinnar ofstækisfullu
þjóðernisöldu, sem á undanförn-
um árum hefur risið í Egypta-
landi, er sú, að mikill hluti ioú-|
anna lita á Evrópumenn — ekkií
aðeins Englendinga — sem full-
trúa „heimsveldisstefnu og yfir-1
|gangs“. Og nú vilja íhúarnir
! leggja allt í sölurnar til að kom-
ast undan aga slíkrar heimsveld-
isstefnu. Fordæmið í Persíu gaf
þeim oldmóðinn og undansláttur
Bretá bæði hjer og í öðrum lönd-
um hefur sannfært Egypta uín
að „tími frelsunarinnar" er upp
runnin.
| Þeim, sem fylgst hafa mi ð
stjórnmálaþráuninni í Mið-
Austurlöndum, kemur ekki á ó-
vart sú ákvörðun Egypta um að
segja upp samningum við Breta.
I Þessi ákvörðun hefur valdið
hrifningaröldu meðal fólksins,
j som af völdum stórfelldra ó-
| spekta gegn Bretum í Kairó og
I víðar lætur sjer til hugar koma
að þvj sje stjórnað og innblásinn
andi frá hærri stöðum.
„AÐRIR VIÐSKIPTAVINIR
ERU TIL“
Stuttu áður en hin öilagaríka
a
hafa eyðu í vamarlinu sinni og
Brefar verða áfram við Suez
samningsuppsögn var gerð heyr-
in kunn, skiifaði ritsíjóri A1
Mussawar (málgagn stjórnarinn-
ar), leiðandi grein í blað sitt,
sem ef til vill varpar skýrara
Ijósi yfir tilfinningar Egypta en
flestar hinna hálf-opinberu
frjettaklausur. Þar hvatti rit-
stjórinn m. a. til þess að „Egypta
land leitaði hjálpar og vinskap-
ar Sovjetríkjanna og kæmi Bret-
um úr landinu.“ En ritstjórinn
gerði hjer þó ekki annað en að
taka dýpra í árinni heldur en
utanríkisráðherrann Salah el
din hefði gert nokkru áður er
hann lýsti því yfir, að „Egypta-
land mundi ganga í bandalag við
Satan sjálfan, ef nauðsyn krefði '.
Hann bætti við að Egyptar gætu
fundið aðra viðskiptavini en
Bretland eða Satan og lauk máli
sinu með því að draga upp í
stórum dráttum nýja utanríkis-
stefnu, þar sem m. a. var kveðið
á um varnar- og vináttusamning
við Sovjetríkin, viðurkenning á
kínverska alþýðulýðveldinu, yfir-
lýsing um hlutleysi Egypta í
deilunni milli austurs og vest-
urs, auk þess sem í undirbúningi
eru viðtækir verslunarsamning-
ar við Sovjetríkin og löndin bak
járntjaldsins.
MÁLIN Á VOGARSKÁLINNI
í hinni ofsalegu baráttu blað-
| anna gcgn Bretum, sem náði há-
|marki rjett fyrir samningsupp-
sögnina, vitnuðu skriffinnar
Egyta alloft til „hinnar mikiu
jlijálpar, sem Egyptar veittu
iEandamönnum í heimsstyrjöld-
'ii.ni — án nokkurra launa.“ Hjer
má einnig rainnast á hvað Bret-
ar haía gert og ihugi maður mál-
in frá þehri hlið hafa Egytar
ekki ástæðu til annars en að vera
þakklótir, þvi landið komst hjá
hernámi óvinveittra ríkja ein-
ungis vegna setu Breta í land-
inu.
Það leikur þó varla vafi á að
gerðir Breta í olíustríðinu við
Persa hafa fiýtt fyrir ákvörðun
egjpsku stjó.rnarinnar. Ennfrem-
ur heíui' Moskva áreiðanlega
hvatt stjórnarvöld Egytalands til
að fara inn á þessa hættulegu
braut. en Moskvavaldið gerir nú
[mjög- tii Jþess að vingast við
Múhamedstrúarlönd í því skyní
að iá ráðið um gerðir þeirra.
RÚSSAR KAFA VEITT
OKKUR STUBNING
Er jeg ræddi við egyptskan:
embættismann og dró í efa laga-
legan rjett stjórnar hans til að
segja upp samningunum, hl<i
hann og sagði: „Er þetta þá ekki
einmitt hið rjetta augnablik til
að toga í skottið á breska ljón-
inu — núna, meðan þeir eru önn-
um kafnir í kosningabaráttunni?
Persarnir gerðu það með full-
komnurn árangri. Þeir ráku Bret-
ana frá Abadan — og burt sjefÞ
frá öllum lagalegum rjetti.“
ÞÁ ER LANBIÐ OKKAR EIGN
Jeg spurði egyptskan vin minn
(sem hlotið hefur ágæta mennt-
un í Englandi) hvort honum fynd
ist það ekki óviturlegt af eg-
yptsku stjórninni að hafna til-
boði Vesturveldanna um þátt-
töku í varnarbandalagi. Hannt
svaraði: „Nei, það var viturlega
gert. Það hefði aðeins þýtt að
hermenn Vesturveldanna undir
nafni Bandanianna hersætu land
okkar. Öllum er ljóst að Egypta-
land getur ckki eitt staðið á móti
hugsanlegri kommúnistiskri árás
í iViið-Austurlöndum og við get-
i;m ekki reiknað með stuðningi
hinna muhamedsku bræðraþjóða
vorra. Þau bera svo mikið van-
traust til gerða Vesturveldanna
að flest þeirra myndu verða hlut-
iaus ef til ófriðar kæmi millí
Austurs og Vesturs.“
Jeg spurði hann hvort hana.
væri blindur gagnvart þeirri óga
un, sem stafaði frá Rússum víð
málefni Mið-Austurlanda og þá
ekki síst í Egyptalandi. Svar hana-
v.ar skorinort: „Rú'ssar hafa alltaf
stutt frelsiskröfur okkar. Það
man þjóðin al!taf.“
Meðan hann talaði fór æpandi
skari unglinga fram um götuna.
Þeii' viH'u hlaðnir auglýsinga-
spjöldum, sem á var ritaður and-
beskur áróður.
Vinur minn hristi höfuðið. „Það
tr leitt, að það skuli gerast á
þennan hátt“, sagði hann, „ea
Þessir menn fara að. dæmi Persa.
Framh. á bls. 10