Morgunblaðið - 22.12.1951, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ
* B
Laugardagur 22. des. 1951.
Útg.: H.f. Áxvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Steíánsson (ábyrgflarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Ámi Garflar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiflsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánufli, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakifl. 1 króna mefl Lesbók.
1
SKÝRSLA verðgæzlustjóra, sem
var afhent blöðunum s.l. þriðju-
dag, gefur ótvírætt til kynna, að
viðskiftalífið færist sífellt í eðli-
legra horf. Vöruframboðið hefur
aukist frá mánuði til mánaðar og
sá glundroði í verðlagi, sem gætti
| fyrst í stað eftir að losað var um
(höftin, eftir margra ára hömlur,
er að verulegu leyti horfinn. —
• Álagning hefur farið stórlega
lækkandi, ef miðað er við skýrslu
verðgæzlustjóra, sem birt var í
september. Allt bendir því til, að
með vaixandi jöfnuði milli vöru-
framboðs og eftirspurnar sé vöru-
UNDIRALDAN í öllu mannlegu jafnaðarsinnuð þjóð. Við þolum v«;ðlagið innanlands að komast í
starfi er viðleitni einstakling- ekki sára örbirgð og bágindi við iegTa orf Þ*r mis ® ur
anna til þess að skapa sér og hlið auðs og allsnægta. Löggjöf fð hverfa- sem &erðu vart Vlð «*
sínum sem bezta aðstöðu í lífs- okkar ber því glöggt vitni. En 1 fyrstu_meðan vorur voru flutt-
baráttunni, sem mest afkomu- | mikill meirihluti landsmanna ,ar lnn a toman markað.
öryggi og bezt lífskjör. Þessi við- gerir sér það ljóst, að möguleik-| Viðskiftamálaráðherra gerði á
leitni einstaklinganna er frum- arnir til auðjöfnunar byggjast mjög Ijósan hátt, grein fyrir aðal-
Skilyrði þess að þjóðfélag þeirra fyrst og fremst á því, að eitthvað atriðunum í hinni nýju skýrslu
geti staðið á traustum grundvelli, sé til þess að jafna. Þjóðfélagið verðgæzlustjóra í útvarpsumræð-
og sinnt þeim hlutverkum, sem er þess ekki megnugt að halda' unum á dögunum, en ræðan var
hagsmunir heildarinnar krefjast. 1 uppi fullkominni trygginga- og birt í Morgunblaðinu s.l. sunnu-
Það er ekki hægt að byggja upp félagsmálalöggjöf, nema efnahags dag og má í þessu efni vísa til
sterkt, fullkomið og réttlátt þjóð-Jstarfsemi þorra borgara þess hennar.
félag í því landi, sem fyrst og standi sæmilega traustum fótum. J Eins og raunar var við að búast
Jiin nýja skýrsla verðgæzlusfjérans
Afígjafi en ekki dragbítur
fremst er byggt framtakslitlum
og dáðlausum einstaklingum. —
Þjóðfélagið er ekkert annað en
nokkurs konar samnefnari ein-
staklinga sinna.
Ekkert er þess vegna mikilvæg
ara en að hver einstakur borgari
finni hvöt hjá sér til þess að
leggja sig fram, til þess að byggja
upp eigin hag. Á því veltur styrk
leiki heildarinnar.
Þetta hlýtur íslenzku þjóðinni
að vera ljóst öðrum þjóðum frem
ur. Hún hefur mestan hluta ævi
sinnar verið efnalega snauð,
bæði sem heild og einstaklingar.
Ófrelsi og erlent arðrán merg-
saug einstaklinga hennar og lam-
aði heildartilfinningu þjóðarinn-
ar. En þegar vonir vakna um
stjórnfrelsi glæðist framtak ein-
staklinganna og fólkið í hinum
strjálu byggðum þessa stóra og
lítt numda lands fer að finna til
máttar síns.
Öll saga íslenzkrar endur-
reisnar er talandi tákn um
mátt einstaklingsframtaksins.
Það hefur lyft Grettistökum
á örfáum áratugum. Það hef-
ur gert landið betra og byggi-
Það er þess vegna stað- hafa andstæðingar frjálsrar verzl
reynd, sem ekki verður hrak- unar og fylgismenn landsverzl-
in, að til þess að geta skapað unar og hverskonar hafta og ó-
réttlátt þjóðfélag, sem faert sé frelsis reynt að gera sér pólitísk-
um að tryggja borgurum sín-1 an mat úr þeim glundroða, sem
um öryggi, er ekkert nauð- var { fyrstu á verðlaginu og reyna
synlegra en að einstaklings- j þag enn> þótt verðlagið hafi
framtakið njóti sín og per- breytzt til eðlilegra horfs. Er í
sónulegir hæfileikar sem þessu sambandi einkum reynt að
flestra manna. j gera verzlunina með bátagjald-
A þessum skilningi verðum eyrisvörur tortryggilega, enda er
við að byggja. Reynsla þess- nú svo komið, að lítið eða ekkert
arar þjóðar hefur sanna.5 að aróðursefni er að finna í tölum
hann er réttur. Ef við viljum um álagningu á aðrar vörur, svo
halda áfram að endurbæta hið gem matvörur og aðrar algeng-
íslenzka þjóðfélag, og þar er ar notavörur. Gylfi Þ. Gíslason
fjölmargra umbóta þörf, þá leyfði gér til dæmig j útvarpsum-
megum viðekkigleymaþessu.iræðunum) að gleppa gllum kostn.
Framtak emstakhngsins er aðarliðum úr heildarvöruverðinu,
aflgjafi þjóðfélagsins, en ekki
dragbítur þess.
Jélakaupfíðm
en miða álagninguna eingöngu við
verð vörunnar kominnar til lands-
ins. Má nærri geta, að álagningin
kemur almenningi einkennilega
fyrir sjónir, þegar mjög stórum
hluta af raunverulegu verði vör-
unnar er sleppt og álagningin
ÞAÐ, sem að þessu sinni hefur
sett svip sinn á jólakauptíðina,
er ákveðin viðleitni fólksins til,miðuð við alt og lága tölu. Gylfi
þess að kynna sér þær vörur, sem ' Þa&ðl vandlega yfir því, þegar
á boðstólum eru og verðlag jhann taIaði um bátagjaldeyrisvör-
þeirra. Þrátt fyrir minni fjárráð j urnar, hve álagningin á þær er yf
. almennings en undanfarin ár ber . lr^eltt hófleg. Má í því sambandi
íegra. Það hefur jafnað lifs- j þó öllum upplýsingum saman um benda á að meðal heildsöluálagning
kjörin og skapað þróttmikið það að mjög mikið kafi verið ja ný.ia og þurrkaða ávexti, sem
verzlað. Á það ekki hvað sízt við skýrslan um bátagjaldeyrisvör-
um kaup á vefnaðarvörum ogjumar náði til, nam aðeins 13,6%,
hverskonar nauðsynjum til. heildsöluálagning á vefnaðarvör-
við þau skilyrði, sem verðlags-
ákvæðin gömlu gerðu ráð fyrir.
Sést hversu fráleitt það er, að
sí og æ skuli miðað við ákvæði
um álagningu, sem voru í engu
samræmi við þær aðstæður, sem
nú eru og heimila t. d. ekki að
leggja á allt að 'A af verði þýð-
ingarmikilla vörutegunda.
1 stuttu máli má segja, að sá
pólitíski áróður, sem nú er hafður
uppi út af hinni nýju skýrslu
verðgæzlustjóarans byggist á
tvennu. Annars vegar samánburði
við verðlagsákvæði, sem voru úr-
elt og ekki unnt að halda nema
með verulegri hækkun og hins
vegar á misnotkun talna og hug-
taka eins og kemur fram í ræðu
Gylfa Þ. Gíslasonar og gréinum
sumra blaðanna. Þannig lagaður
áróður getur ef til vill borið nokk-
urn ávöxt í bili, eh hlýtur fyrr
eða síðar að koma þeim í koll, sem
svo óvöndum meðölum beita.
Leikfangahapp-
drælti NFLI að Ijúka
í DAG er síðasta tækifærið til
að kaupa miða í leikfangahapp-
drætti Heilsuhælissjóðs NLFÍ,
því að sölu miða lýkur kl. 12 í
kvöld.
Vinningarnir verða afhentir á
morgun, sunnudag, kl. 1—7 e.h.
og á aðfangadag, ki. 10—12 f. h.
í Austurstræti 6.
þjóðfélag, sem er þess megn
ugt að hlaupa undir bagga
með þeim borgurum sínum,
sem orðið hafa fyrir skakka-
föllum eða af einhverjum
ástæðum eru hjálparþurfi.
Barátta íslenzku þjóðarinn-
ar frá sárri fátækt til bjarg-
álna felur þannig í sér dýpstu
rökin fyrir nauðsyn þess að
framtak einstaklingsins sé
ekki heft um of.
Það er þess vegna stórfelld
blekking, þegar því er haldið
fram, að einstaklingsframtakið
þessum vörum hafi komið tölu-
vert of seint.
í bókabúðum hefur einnig ver-
ið mjög mikil verzlun og mikil' staðreyndum.
nciiii, cuj ciiiciaiiiiiigsiiaiiiicmiii. sala a innlendum bokum.
sé í rau'n og veru hættulegt heild-1 Þessar upplýsingar eru allar ' SAMANBURÐUR VIÐ
inni og jafnvel nokkurs konar byggðar á upplýsingum, sem ÚRELT ÁKVÆÐI
óvinur þjóðfélagsins. — Engin
kenning er hinu íslenzka þjóð-
félagi jafn hættuleg og einmitt
Það, sem áróðursmenn, eins og
Gylfi Þ. Gíslason og aðrir slíkir
nota sér mjög í umræðunum um
verðlagið, er samanburðurinn við
gömlu verðlagsákvæðin. Þessi sam
anburður er að þvi leyti villandi,
að gömlu ákvæðin um álagningu
voru orðin svo úrelt og fjarri öll-
blaðið hefur fengið -hjá sérverzl-
unum og samtökum þeirra. Telja
kaupsýslumenn sérstaklega áber-
þessi. Meðal þessarar fámennu ' andi, hve almenningur sé ánægð-
þjóðar byggist allt á því að ein- j ur með að eiga þess nú kost að
staklingar hennar leggi sig fram,'geta fengið flestar nauðsynjar
hafi trú á framtíðinni og finni sínar keyptar og hafa möguleika
að þeir hafi svigrúm til þess að til þess að velja og hafna í inn-
byggja upp hag sinn og njóta kaupum sínum. , *
afkasta sinna. Það sætir sannarlega engri nm veruleika, að engum kom til
Þetta á ekkert skylt við arð- furðu þótt íslendingar fagni f’lugar> ^au staðið óbreytt.
rán og drottnan yfirstétta. Það ( bættu ástandi í verzlunarmálun- | hað var um tvennt að velja. Ann-
er hlutverk þjóðféíagsins að ( um. Enda þótt nokkuð hafi rofað .að hvort aóhækka hcimilaöíi álagn
tryggja það, að hinir veikari ein-j til í þeim málum á stríðsárunum, I mKu að miklum mun eða hætta
staklingar þess troðist ekki und- | má þó segja að hér hafi verið jVlð að nota ákvæðin. Síðari kost-
ir. Þess vegna hlýtur það að óslitið haftaskipulag s.l. tæp 20. urinn var valinn og er -vitaskuld
leggja kapp á að skapa öllum j ár. Afleiðing þess er hins vegar | alveg út í hött að miða við ákvæði,
borgurum sínum sem jafnasta að fjöldi fólks hefur nærri þvi(sem allir voru sammála um, að
aðstöðu til þess að njóta krafta gleymt, hvað frjáls verzlun í engri átt næðu. Voru jafnt
sinna og hæfileika. En það má raun og veru þýðir. | viðskiftamálaráðuneytið og Fjár
ekki þrengja athafnafrelsi þeirra,
sem færir eru og fleygir, þannig
áð þeir geti ekki notið hæfileika
sínna. Með því er engum gert
gagn, enginn jöfnuður skapaður,
liema miklu síður sé. Méð því er
þvert á xttóti höíggvið á snarasta
þáttinn í taug framþróunar og
umbóta.
, Við íslendingar erum mjög
Velvakandi skrifar:
ÉB DAGLEGA LÍFINU
Fjósameistari
— flórgoði.
VEGNA ummæla í þættinum
„Úr daglega lífinu“ h. 13. des.
um „flórgoða" og „fjósameistara“
vil ég gera eftirfarandi athuga-
semd:
Fjósverk eru hin vandasömustu
verk, og í stórum fjósum þarf að
beita verulegri verkaskiptingu,
sem einnig krefst öruggrar verk-
stjórnar, en hún þarf að styðjast
við mikla verklega og bóklega
kunnáttu. „Fjósameistarin“, „flór
goðinn" eða „yfirfjósamaðurinn”
þarf að hafa mikla þekkingu í fóð
urfræði, búfjárfræði, dýralækn-
ingafræði og hreinlæti, ef mjólk-
in, þessi veigamesta fæða þjóðar-
innar, á að verða góð og heilsu-
samleg.
klæðnaðar. I matvöruverzlunum ur 14,4% og á rafmagnstæki til
hefur verzlunin í jólamánuðin-! heimila 13,4%. Þessar og aðrar
um verið heldur daufari. Geysi- tölur um heildsöluálagningu á báta
leg eftirspurn hefur þó verið þar gjaldeyrisvörurnar voru Gylfa til-
eftir ávöxtum. tækar, þegar hann flutti útvarps-
Kvarta matvörukaupmenn und (ræðu sína, en hann notaði þær
an því að jólasendingarnar af ekki vegna þess að erindi hans í
útvarpið var fyrst og fremst að
ófrxgja innflytjendur í pólitískum
tilgangi, en ekki að skýra rétt frá
Það er mjög ánægjulegt að, hagsráð, kaupmenn og kaupfélög
samkvæmt síðustu skýrslu(a einu máli um að þessi gömlu
viðskiptamálaráðuneytisins og | álagningajráhyæði væri ekki unnt
verðgæzlustjóra hefur álagn- .að viðhafa til frambúðar. Má í því
ingin farið lækkandi undan- j sambandi minna á opinber um-
farið og að misnotkun verð- mæli forstjóra Kron í Reykjavík,
lagsfrelsisins er nú að hverfa.log KEA á Akureyri um það, hve
Er því óhætt að fullyrða að, álagningarákvæðin væru fráleit
þróunin í verzlunarmálunum en báðir töldu, að ekki væri leng-
stefni í rétta átt, .ur fært .að annast vörudreifingu
Bændur ekki
upphafsmenn orðsins
NÚ er það siður, að þar sem
verkaskipting hefur myndazt í
ýmsum framleiðslugreinum hér á
landi, hafa starfsmennirnir auð-
kennt sig með ýmsum sérheitum,
sem gefa til kynna, hver staða
þeirra sé og hverju hlutverki þeir
gegni í framleiðslunni eða starfs-
greininni.
Vegna ummæla í Daglega lífinu
13. des. og eldri ummæla Helga
Hjörvars um „fjósameistarana"
vil ég leyfa mér að benda á, að
orðið „meistari“ er ekki innleitt í
málið af íslenzkum f jósamönnum
eða bændum.
Spidsfindighed.
ÞAÐ er áratuga gamalt, sbr.
orðin: „múrarameistari“
,,málarameistari“, „skólameist-
ari“, „meistarafélag" og svo hið
almennu orðatiltæki „hann er
meistari í sinni grein“, og „þetta
er meistaralega sagt eða gert“.
Hafi menn fremur vilja til að
hæða sveitamenn en aðra lands-
menn fyrir, að þeir séu „of fínir
til að nota venjulega íslenzku“,
þá er hæpið að gera það á þessum
grundvelli. Hvers vegna þá ekki
að útfæra þessa „Spidsfindighed"
rækilegar og leggja tiJ, að í stað
orðsins skólameistari komi „skríl-
goði“ (sbr. „flórgoði"), múrara-
meistari komi „steypugoði", mál-
arameistari komi t.d. „klessu-
goði“, skrifstofustjóri útvarpsráðs
komi „útvarpsgoði" til þess að
aðgreina yfirmanninn frá hin-
um, sem taka við skipununum.
Skiptingin annars
staðar.
ANNIG mætti lengi telja. Ef
réttast þætti, að allir þeir,
sem hin margbreytilegu fjósverk
vinna, séu einu nafni kallaJir
„fjósamenn" þá er heldur engin
ástæða til að aðgreina blaða-
mannastéttina í ritstjóra, frétta-
menn, auglýsingastjóra, af-
greiðslumenn og svo frv., — eða
að aðgreina „útvarpsmennina" f
útvarpsstjóra, skrifstofustjóra út-
varpsráðs, fréttastjóra, frétta-
menn, hljómlistarstjóra og svo
frv.
Sálfræði
starfskiptingarinnar.
IFJÓSUNUM mætti vel komast
af með orðin: „yfirfjósamað-
ur“ og „undirfjósamenn“, en
hverjir vilja heita „undirmenn“.
Einnig mætti nota orðin „fjósa-
meistari", „fjósasveinn“ og
„lærlingar“.
Það hefur sýnt sig við þróun
verkaskiptingarinnar í nútíma-
þjóðfélögum, að verkaskiptingin
og starfsheitin hafa bæði verald-
legar og sálfræðilegar hliðar, og
ég vil biðja bæjarmenn að minn-
ast þess, að fjósamenn hafa sál,
tilfinningar og sams konar mann-
lega kosti og bresti og annað fólk.
Gunnar Bjarnason, Hvanneyri."
Eftirmáli.
ÞETTA þykir mér býsna snjallt
bréf hjá Gunnari Bjarnasyni,
samt dálítið skrýtið, að kennari
skuli vilja kenna skólamenn við
skríl.
í annan stað þykir mér vanta f
orðasafn hans, þar sem ekki er
þar minnzt á hrossgoða.
Skraf bréfritarans um mikla
þekkingu „f jósameistarans" f
dýralækningafræði o. s. frv., sem
hann skírskotar til, svo að ljós
verði þörfin á meistaratitlinum,
verður ekki tekin alvarlega. —■
„Fjósameistararnir“ munu hafa
venjulega búbræðimenntun, þeg-
ar bezt lætur, eins og fjöldi
bænda um allt land.
Mesta bókaþjóð heims.
BLAÐIÐ Evening Standard f
Lundúnum flytur þá fregn
fyrir skömmu eftir National
Geogaphic Society í Bandaríkj-
unum, að hvergi í víðri veröld
komi út eins mikið af nýjum bók-
um og á íslandi. Vitaskuld er
hafður þessi gullvægi fyrirvari —
miðað við fólksfjölda.
Þetta er raunar ekki annað en
við höfum héyrt oft áður af vör-
um okkar eigin fólks, Skemmti-
legast er þó, að þessar bækur eru
keyptar, annars væru menmrnir
ekki að gefa þær út, og þær eru
líka lesnar, Það vitum við öll. J