Morgunblaðið - 22.12.1951, Blaðsíða 11

[ Laugardagur 22. etes. 1951.
MORGUNBLAÐIÐ
Krisfmann Guðrmmdsson skrifar um
BÓKMENNTIR
ni
icn Bjðrnsson skrifar um:
BOKMENNTIR
VICTORIA BENEDIKTS-
j SON OG GEORG BRAND-
j ES — Eftir Fredrik Böök.
“• Sveinn Ásgeirsson þýddi.
Bókaútgáfan Dagnr.
ÞAÐ ER fremur sjaldgæft að
norðurlandabækur birtist á ís-
lenzku þegar árið eftir að þær
koma út á frummálinu. En
það hefur nú skeð með útgáfu
bókarinnar: Victoria Benedikts-
son og Georg Brandes. Hún
kom út á sænsku 1950 og er nú
jólabók hér á Fróni 1951. Senni-
lega mun fæsta gruna hvílíkt
snilldar- og merkisrit er hér ó
ferð. Það lýsir eigi aðeins ásta-
kynnum tveggja stórmerkra og
víðfrægra persóna, heldur eru
dagbækur frú Benediktsson, er
rittð byggist á, hvorki meira né
minna en bókmenntir á heims-
mælikvarða.
Þess skal getið, að þegar bók-
in kom út í Svíþjóð, hlaut hún
þá dóma, að um óvenjulegt og
stórbrotið listaverk væri að
ræða. — Frú Victoría var, ásamt
Strindberg, talin fremst meðal
rithöfunda hins sænska „natural-
isma“. En þó er það fyrst með
dagbókum þeim sem birtast í
þessu riti, sem hún sannar, svo
ckki mun um deilt, hvílíkum af-
burða gáfum hún hafi verið
gædd. Hún bjó einnig yfir miklu
ástríðumagni, þótt uppeldi og
skapgerð virðist hafa valdið því,
að þær urðu innibyrgðar henni
til skaða og hamingjutjóns.
Dagbækur þessar lýsa kynnum
hennar við hinn mikla danska
gagnrýnanda, Georg Brandes.
Frúin var liðlega hálffertug er
þau hittust í fyrsta sinn. Þá
gekk hún við hækjur, sökum
beinhimnubólgu, er hún hafði
hlotið eftir meiðsli í hné. En
andlegir kraftar hennar uxu, með
an á hinum langvinnu veikindum
stóð og með óbugandi viljakrafti
tókst henni að ná líkamlegri
heilsu á ný. En þótt hún gengi
eigi heil til skógar, er þau hitt-
ust, hreif hún þó Georg Brandes,
sem var mjög eftirsóttur af kon-
um, þótt hann væri hvorki fríð-
ur né mannborlegur. Kynni
þeirra urðu smám saman mjög
náin og örlagarík. Dagbækurnar
sína, að Victoría berst fyrir lífi
sínu, bæði sem kona og sem rit-
höfundur, en Brandes lítur fyrst
og fremst á konuna í henni. Rit-
höfundinum virðist hann ekki
hafa gert sér neitt far um að
kynnast, og má það furðu gegna.
Lýsingin á baráttu þessari er á-
takanleg og stórkostleg, en lif-
andi og sálfræðilega svo merki-
leg, að hún getur engan lesanda
látið ósnortinn. Maður minnist
bæði Dostojevskis og Sigrid
Undsets, — hinnar ástríðufullu
sannleiksleitar þeirra. — Lesand-
inn kynnist nakinni konusál, sem
elskar og þráir af óstýrilátum til-
finningahita, en er haldin margs-
konar hömlum, sem meina henni
að njóta lífsins að fullu. En þó
er það að sjálfsögðu hennar
innsta þrá. í Dagbókinni leita
tilfinningar hennar útrásar. Hún
segir: „Þessi blöð mín eru ekk-
ert annað en uppbót á því, að
ég á enga manneskju til að elska
og tala við.“ Hún harmar hlut-
skifti konunnar: „Ég harma það
að vera kona. Kona getur aldrei
orðið frábær listamaður. Það er
sagt svo, það er víst þannig líka.
_■ Ef við konur erum vel gefn-
ar, þá erum við aðeins leikföng
mikilla manna. Og þangað ná
þær okkar, sem mest skara fram
úr.“ — Hverjum dettur ekki í
hug Strindberg, t. d. „Inferno",
er hann les suma kafla þessara
dagbóka? — „Kona án ástar, —
listamaður án listsköpunar!"
skrifar hún á einum stað, —
spaklega mæit! —
Frásögn Victoríu Benediktsson
©r berorð og hlífðarlaus, en
hvergi gróf. Hún er jafn misk-
unnarlaus í krufningu á sjálfri
gér sem elskhuga sínum. Dag-
bókin er djúptækur vitnisburður
um þjáningu og þrá mannlegrar
sálar og sýnir ljóslega hversu
ástin fær í senn upphafið og nið-
uriægt jafnvel hina stærstu per-
sónuleika. Útkoma þessarar
bókar er fágætur bókmenntavið-
burður og ég fagna því, að hún
skuli hafa birst svo skjótt og vel
í íslenzku.
Þýðing Sveins Ásgeirssonar er
á lipru og lifandi máli, og —
að undanteknum nokkrum prent-
villum — prýðilega af hendi
leyst. Mætti hann færa oss fleiri
slíkar perlur úr bókmenntum
frændþjóðanna!___________
Hvað viliu mér?
SVO heitir bók, er Hugrún hefir
ritað. í bók þessari, sem er prent-
uð á Akureyri og gefin út af
Norðra, eru 18 smásögur fyrir
börn og unglinga.
Hugrún er svo mörgum kunn
fyrir bækur'sínar, sem hún hefir
ritað á liðnum árum. Oil ritstörf
hennar stjórnast af þeim ásetn-
ingi, að það, sem hún færir í let-
ur, verði til eflingar því, sem
göfugt er, satt og rétt. Þess vegna
á hún nt#ga þakkláta lesendur,
sem bæta þessari bók við aðrar
bækur Hugrúnar. Á lipru og
léttu máli ber hún svo margt
fram úr góðum sjóði, að þeir sem
lesa, kinka kolli og kannast við
sínar eigin bernskuminningar.
Allar lýsa sögurnar í bók þess-
ari því, að gott er að vera barn
heima í sveitinni. Þau börn, sem
aldrei dvelja í sveit fara mikils á
mis. Það styður að góðum þroska
að venjast heibrigðu sveitalífi.
Við lestur bókarinnar verður eðli
legt að hafa yfir orðin: „Ógn er
gott að vera barn, vinur vors og
blóma“.
Hér talar sú kona, sem man
eftir hátíðinni í sveitinni, fegurð-
inni er miðsvetrarsólinni er heils
að, hræðslunni, er úlfgrá þokan
læðist yfir dalinn, og gleðinni, er
sóin sigrar. Sagt er frá hinu marg
breytilega lífi í veröld barnanna,
sem eru að starfi úti og inni frá
morgni til kvölds, er svefninn
loks ber þau inn á sólskinslönd.
Vel er lýst hugmyndaflugi barn-
anna, lundarfari þeirra, vináttu,
deilum, gleði og hryggð.
Lesið bók þessa, sem byrjar á
hinu fagra ævintýri um glerbrot-
ið undir garðinum. Þegar búið
er að lesa þá sögu, verður lestr-
inum haldið áfram unz bókin end
ar á b!s. 105, og að lestrinum lokn
um höfundinum enn á ný þakk-
að fyrir góða bók. Bj. J.
Líi og List
Jólabeftið komið úi
JÓLAHEFTI hins vinsæla tíma-
rits Lífs og listar, er nýkomið út
og er hið myndarlegasta eins og
vænta mátti. Á forsíðu er litmynd
að málverki Muggs Sjöundi dagur
í Paradís. Annað efni blaðsins er
m. a.: greinin Grahm Greene og
skáldverk hans, grein um Per
Lagerkvist, eftir Sigurð Þórarins-
son, grein um Ilannes Hafstein,
eftir Leif Haraidsson, myndlistar-
greinin Heimsókn til Chartres,
eftir Steingrím Sigurðsson, leik-
dómur um Hve gott og fagurt,
eftir Sv. B. Svona fór það, smá-
saga eftir Jökul Jakobsson, smá-
sagan Eilífðarblóm eftir Ásgeir
Ingvars. Loks eru nokkur kvæði
í ritinu eftir séra Sigurð Einars-
son í Holti og að venju er þar
að finna ritstjórarabbið Á kaffi-
húsinu.
Næst síðasta hefti Lifs og Listar
seldist upp á fáum dögum, en rit-
stjórinn hefur tjáð blaðinu, að
það hafi nú verið endurprentað og
verði til sölu, ásamt jólaheftinu,
í bókabúðum bæjarins.
Jólaheftið er hið læsilegasta og
frágangur allur er mjög til fyr-
irmyndar.
Ný unglingabók eflir
Baden-Powell
NÝLEGA hafa komið út á vegum
Setbergs í Reykjavík smásögur,
„Við varðeldinn", eftir Baden-
Powell. Smásögum þessum hefur
verið safnað saman í bók með
fyrrgreindu heiti, en sögurnar
sagði Baden-Powell við ýmis
tækifæri.
Svo sem kunnugt er, var B.-P.
stofnandi skátahreyfingarinnar í
heiminum. Hann hefur skrifað
margar ágætar bækur um skáta-
mál, sem hrifið hafa æskumenn
allra þjóða bæði fyrr og síðar og
hafa tvær þeirra áður verið ís-
lenzkaðar, þ. e. „Skátahreyfing-
in“ og „Ylfingabókin", tvö bindi.
Margar sögur í bók þessari,
„Við varðeldinn“, eru snjallar og
spennandi, og beztar finnst mér
sögurnar af ævintýrum Baden-
Powell’s sjálfs, en eins og kunn-
ugt er, var ævi hans röð af
skemmtilegum ævintýrum, stund
um hættulegum og spennandi.
Enginn hefur skilið unga fólkið
betur en Baden-Powell, og allt,
sem hann hefur skrifað fyrir það,
hefur verið gripið tveim höndum
og lesið með ánægju og aðdáun,
bæði af skátum og öðru ungu
fólki, og er ekki að ef a, að bókin
„Við varðeldinn‘“ verði kærkom-
in öllu ungu fólki í jólafríinu.
Tryggvi Kristjánsson.
Handbók húsmæðra
1 ÖLLU því bókaflóði, sem nú |
flæðir yfir landið, eru það ekki
ýkja margar bækur, sem einvörð-
ungu eru ætlaðar húsmæðrum.
Nýlega barst mér þó í hendur
ein slík bók „Handbók húsmæðra",
og finnst mér hún vel þess verð,
að konur láti ekki alvel hljótt um
hana. Bókin er bersýnilega tekin
saman af skilningi á þörfum hús-
mæðranna og skal útgefandi hafa
beztu þakkir fyrir. Auk þess er
hún snyrtileg og vönduð að öllum
frágangi með afar þægilegum upp
sláttarorði, þar sem hver hlutur
er á sínum stað og ráð við flestu.
Ungu mæðrunum vil ég þó sér-
staklega benda á læknisráðin við-
víkjandi hvítvoðungnum og dag-
legum óhöppum er oftast þurfa
ekki aðra úrlausn en rétt handtak
eða smá hjálp, er jafnt leiknir
og lærðir geta leyst, ef þekking
er fyrir hendi.
Ég vil því með þessum línum
benda húsmæðrum og húsfeðrum
á bók þessa til jólagjafa. Kaupið
Handbók húsmæðra, því ekki á
morgun, heldur strax í dag, því
mér segir svo hugur um, að upp-
lagið sé þegar orðið takmarkað af
þessari jólabók heimilanna.
Handbók húsmæðra inn á hvert
heimili.
Gömul húsmóðir.
TORGSALAN
Oðinstorgi
selur: Furugreinar, skreytt-
ar; jólatré. Fallegar blóma-
skálar. — Pantanir afgreidd-
ar á sunnudag. — SpariS
peningana og verzlið þar
sem ódýrast er.
Þórður Tómasson frá
Vallnatúni.
EYFELLSKAR SAGNIR
3. hefti.
Bókautgáfa Guðjóns Ó.
Guðjónssonar.
MEÐ þessu hefti hefur Þórður
Tómasson frá Vallnatúni lokið
safni sínu af Eyfellskum sögnum,
en gefur í skyn jafnframt, að
vænta megi fleira frá hans hendi
af innlendum fróðleik. Sagnasafn
þetta er fjölbreytt að efni og vel
frá gengið. Veigamesta ritgerðin
í þessu hefti er um Holtspresta.
— Hefur höf. dregið þar saman
margvíslegan fróðleik um Holts-
presta á síðari öldum. Heftinu
lýkur með ítarlegri nafnaskrá
yfir allt safnið.
Þorsteinn Jósepsson.
UM FARN'A STIGU.
Bókaútgáfa Fálma H.
Jónssonar.
HER hefur Þorsteinn Jósepsson
safnað i eina heild nokkrum
ferðaþáttum sínum. Hann hefur
víða farið og kann vel að segja
frá. Þættirnir eru hinir skemmti-
legustu. Bókin hefst á frásögn
frá baráttu við dyraverði á
Ólympíuleikunum í Berlín árið
1936, þar sem hann var einn af
boðsgestum þýzku stjórnarinnar.
Þáttur þessi er bráðskemmtileg-
ur, þó að leiðinlegur „opportun-
ismi“ skemmi hann á kafla. —,
Bókin endar á frásögn um flug-
ferð til ævintýralandsins Vene-
zuela með Geysi. •— Engum leið-
ist meðan hann les þessa bók.
Nordahl Grieg.
SKIPIÐ SIGLIR SINN
SJÓ.
Sjómannaútgáfan.
SKÁLDSAGA þessi er ein af
fyrstu bókum skáldsins. Hlaut
hún þegar góðar viðtökur í heima
landi höf., enda er hún í senn
skemmtileg og fræðandi um líf
1 siómanna á höfum úti. Þýðing
Ásgeirs Blöndals Magnússonar
virðist vera vel af hendi leyst.
Ragnar Þorsteinsson frá
Höfðabrekku.
VÍKINGABLÓÐ.
Isafoldarprentsmiðja.
ÞETTA er frumsmíð höfundar-
ins. Hann hefur verið sjómaður
og bókin fjallar um líf sjómanna
á stríðs- og friðartímum. Frá-
sögnin er spennandi og maður
kynnist vel sjómannalífinu. Lýs-
ingarnar eru víða lifandi, og er
ekki að efa, að hún mun hljóta
vinsældir, einkum hjá ungling-
um, sem dá hreysti og ævintýra-
legar frásagnir.
Sigurður Einarsson.
ÍSI ENZKIR BÆNDA-
HÖFÐINGAR, I.
Bókaútgáfa Pálma H.
Jónssonar.
ÞETTA er mikið rit, yfir 400 bls.
í stóru broti og þó aðeins fyrsta
bindi. Hér eru sagðar ævisögur
25 manna og kvenna í bænda-
stétt. Bókin hefst á sögu Yzta-
fellsfeðga og lýkur með ævisögu
Ögmundar Sigurðssonar, skóla-
stjóra. Hér er mikill fróðleikur
samankomin um öndvegismenn í
bænaastétt á fyrri hluta þessar-
ar aldar. Verður ritið um leið
saga framfara í lancfbúnaði á
þessum árum. Sjálfsagt munu
vera skiptar skoðanir um margt
í bókinni, en hér er feikna mikill
fróðleikur samankominn um
menningu og framfaraáhuga í
sveitum landsins eftir að þjóðin
fékk sjálfforræði. Eftir öllu að
dæma, verður þetta rit þýðingar-
mikið fyrir menningarsögu þjóð-
arinnar.
Affasiskln
fjóðabék eftir Rannveigu
Guðnadóffur
SÍÐASTLIÐIÐ sumar las ég Ijóða
bók sem mér fanst fyllilega þess
virði að vekja eftirtekt á bóka-
markaðinum, það var ljóðabók-
in Aftanskin, eftir írú Rannveigu
Guðnadóttur. Samt hef ég ekki
séð neitt um hana ritað í íslenzk
blöð, én dr. Richard Beck skrif-
aði um liana ritdóm í Heims-
kringlu. í ljóðabókinni Aftanskin
eru, í fám orðum sagt, vel orkt
kvæði. Hvort sem lesin eru tæki-
færis- eða átthagaljóð, eru þau
öll létt og óþvinguð. Ljóðabókin
er sannkölluð óskabarn skáldkon
unnar. Hún var gefin út á sextugs
afmæli hennar.
Frú Rannveig hefur haft öðru
að sinna, mestan hluta ævi sinnar
heldur en að leggja stund á hugð-
arefni sitt, skáldskapinn; þar sem
hún um þrjátíu ára skeið var við
bústörf norður í Húnavatnssýslu.
Rannveig er fædd og uppalin á
Vestfjörðum. Tryggð hennar á
bernskustöðvarnar sézt vel í
kvæðum' hennar um þær.
Vestfirðingur vil ég heita
víst því enginn kann að breyta.
þó ég lifi í þúsund ár.
Innst í hjartans æðaslögum
ómar hlýtt frá bernzkudögum
bæði gegn um bros og tár.
Lífsánægju ög bjartsýni má
jafnan finna í kvæðunum.
i
Stuttur starfs er dagur
stendur hreinn og fagur
heimur opinn móti mér. :
Þráir hug til þarfa
því svo margt að starfa
meðan endist ævin hér.
Víða bregður fyrir skýrum og
fallegum umhverfislýsingum.
Man ég Álftafjörðinn fríða ’
fjörðinn þennan djúpa, víða 1
fjöllin há þar halda vörð.
Skógarhlíðar, grænar grundir
glitrar áin bökkum undir
stiklar frjáls í straumi hörð.
„Aftanskin“ er til sölu hér í
bænum áskrifstofu Helgafells í
Garðastræti 17 og er verði bók-
arinnar mjög stillt í hóf. Slíkar
bækur sem þessi, eru mörgum
kærkomnar jólagjafir, sér stak-
lega þeim er yndi hafa af að
kynna sér fjölbreytni jóðargerð-
ar íslenzku kvennaskáldanna.
Á. J.
NÝLEGA er komin út smekkleg
barnabók, sem ber titilinn Barna-
bók Hlínar. Útgefandi hennar er
fröken Halldóra Bjarnadóttir.
í þessari litlu og fallegu barna-
bók eru smásögur og frásagnir,
sem áður hafa birzt í Hlín. Þar
eru einnig margar vísur eftir
Kristínu Sigfúsdóttur skáldkonu
og fjöldi mynda.
Frk. Halldóra Bjarnadóttir er
löngu landskunn kona fyrir sitt
merka og mikla starf í þágu ís-
lenzks heimilisiðnaðar og félags-
mála kvenna. Þessar barnasögur
úr Hlín, sem frk. Halldóra er rit-
stjóri að, eru fallegar og skemmtt
legar. _j