Morgunblaðið - 22.12.1951, Blaðsíða 9

j Laugardagur 22. des. 1951.
MORGVNBLAÐIÐ

Þjáningar manna voru faldar sjálfsagðar
FYRIR ókunnuga getur Saga
Sovét-Rússlands því aðeins haft
þriðju vídd raunveruleikans, að
baksviðið hverfi aldrei né gleym-
ist. En á baksviðinu er hálf-
soltinn, tötrum klæddur, hrjáður
og fyrirlitinn múgur, sem sviptur
hefur verið einfaldasta frelsi í
stjórnmálum og fjjármálum.
Það leið varla sá dagur, að
ekki kæmu til mín verkamenn
eða konur þeirra og segðu mér
frá fátækt sinni eða veikindum.
Ég gerði allt, sem ég gat, til að
b'æta úr þessu, en það var hörmu
lega lítið, sem ég gat áorkað.
Stundum tókst mér að brjótast
í gegnum skriffinnskuna og út-
vega verkamanni, sem hafði
brýna þörf fyrir það, skó eða
vinnuföt. Við og við tókst mér
að koma hreyfingu á starfsmenn
sjúkrahússins, þegar barnslíf var
í hættu. En meinin voru of mörg
og ristu of djúpt til þess, að fyrir-
höfn nokkurra viðkvæmra em-
bættismanna gseti dregið úr
þeim, hvað þá bætt þau. Þegar
ég hugsa aftur í tímann, finnst
mér það verst af öllu, að þján-
ingar manna voru taldar sjálf-
sagðar. Menn álitu þær eðlilegar
og óhjákvæmilegar, eins og for-
ina og kuldann í úralska lofts-
laginu.
Þrátt fyrir opinberar ráðstaf-
anir til að binda verkamennina
við starf sitt, skiptu menn ákaf-
lega oft um störf. Úr verksmiðju
minni hurfu mánaðarlega tvö til
þrú hundruð verkamenn af hér
um bil seytján hundruð verka-
mönnum, sem störfuðu við hana.
Auðsætt er, hver áhrif þetta hef
ur á áframhald og afköst við
framleiðsluna.
NAUÐUNG EINA
RÁÐSTJÓRNARLYFI3Í
Aðeins verulegar kjarabætur
hefðu getað leyst þetta vandamál.
Verkamaður, sem tók saman fá-
tæklegar eignir sínar og hélt af
stað til að afla sér atvinnu ann-
ars staðar, gerði þetta í hreinni
örvæntingu. Ef til vill hafði hann
frétt að hann gæti annars stað-
ar fengið hærra kaup, stærri
fata- og matarskammt eða hrein-
legra húsnæði. En nýju húsbænd
Urnir gáfu orsökunum engan
gaum, en létu afleíðingarnar sig
meiru skipta. Áróðurstæki stjórn
arinnar helltu háðsyrðum yfir
höfuð þeirra borgara, sem sótt-
ust eftir betri lífskjörum. Þeir
voru kallaðir letingjar, flótta-
menn frá vígstöðvum vinnunn
ar, staðfestulausir ræflar. Og
stjórnin fyrirskipaði stærri
skammt af því eina ráðstjórnar
lyfi, sem notað var gegn öllum
þjóðfélagslegum sjúkdómum,
sem sé nauðung.
Læknislyfið kom í formi nýrr-
ar „vinnubókar“ handa öllum
verkamönnum. Þó að vinnúbæk-
urnar ættu formlega ekki að
gilda fyrr en frá 15. janúar 1939
var farið að úthluta þeim mörg-
um vikum áður. í blöðunum var
jþessu fyrirkomulagi fagnað sem
sönnun fyrir ,vexti og viðgangi
verkamannastéttarinnar og holí-
ustu hennar gagnvart sxnu sósíal
istiska föðurlandi". Þó að stjórn-
málanefndin ætti upptökin að
jþessu fyrirkomulagi og því væri
xieitt inn á almenning, sem sýni-
lega skoðaði það sem r.ýjan lás
fyrir fangelsið, sem hann lifði í,
var þetta fyrirkomulag skýrt sem
vopn verkamannanna í barátt-
unni gegn þeim „slæpingjum,
sem voru dragbítur á framleiðsl
unni.“
ENN HERT Á EFTIRLFriNU
Vinnubókin var fyrir verka-
mennina það sama og flokks-
fcókin fyrir kommúnistana. Verka
maðurinn gat nú ekki lengur far
iið úr vinnu sinni án skriflegs
leyfis, sem ritað var í bókina.
Hann gat ekki fengið aðra vinnu,
inema í bókina væri ritað vott-
<orð, sem gaf honum leyfi til að
fara úr fyrri vinnustað. Auk þess
var færð inn í bókina nákvæm
skrá yfir þær ámmningar og refs
íngar, sem verkamaðurinn kunni
að hafa hlotið fyrir að hafa kóm-
ið of seint til vinnu, orðið eitt-
Verkamenn gátu engrar miskunnar
vænzt hjá sovétstjórninni
Kaíii úr békinni „Ég kaus frelsið"
í eitt ár eða lengur fyrir ekki
meiri sakir. En þar skjátlaðist
okkur hrapalega. Auk þeirra við-
Þegar búið var að binda verka , Yarna’, ,sem beint. voru teknar
Á efri myndinni sést Victor Kravsjenko í hinum frægu réttarhöld-
um í París, er hann stefndi kommúnistablaði þar fyrir níðskrif.
Vann hann málið, sem kunnugt er. Á neðri myndinni sjást blaða-
menn og ljósmyndarar þyrpast að Kravsjenlto.
við
framleiðsluna og háfði verið bekkjarbróðir minn
hvað ;
aðrar syndir.. Verkamaðurinn
var með öðrum orðum neyddur
til að dragast með þungann af
allri fortíð sinni með sér hvert
sem hann fór. Hann átti ekki leng
ur neina von um að geta byrjað
nýtt líf í annarri borð eða iðn-
grein.
Ég átti tal við tugi karla og
kvenna í Novo-Trubni verksmiðj
unni um það leyti, sem vinnubæk
urnar voru afhentar. Undantekn
ingarlaust var þeim meinilla við
þær. Jafnvel hinn einfaldasti
verkamaður áleit þetta uppátæki
bragð af hálfu stjórnarinnar.
Jafnvel þeir, sem ætluðu sér ekki
að skipta um vinnustað, álitu sig
veidda í gildru.
„Hver hættir að vinna í verk-
smiðju, ef lífskjörin þar eru nokk
urn veginn viðunnandi?“ sögðu
þeir við mig. „Hvaða munur er
nú orðinn á okkur og mönnun-
um í fangabúðunum hérna í um-
hverfinu?"
URÐU EINNIG AÐ KYSSA Á
SVIPUNA
En eins og títt var í Ráðstjórnar
rikjunum voru fórnardýrin
neydd til að vei'ta þessum nýju
hlekkjum viðtöku, ekki aðeins af
„fúsum vilja“, heldur „með
hrifningu". Það var ekki nóg, að
þau kenndu á svipunni, heldur
áttu þau líka að kyssa á svipu-
ólina og hróoa húrra. Starfs- | búa hina nauðsynlegu vakningu,
menn verkalýðsfélaganna hófu og auðvitað var endurskoðunin
„menntabaráttu“ til þess að alls staðar í því fólgin að krefj-
kenna mönnum, hve fagur þessi ast meiri vinnuafkasta. Verka-
nýji „agi“ væri. Þeir boðuðu til | mennirnir í. hinum ýmsu verk-
fjöldafunda, þar sem útvaldir smiðjudeildum hjá okkur sam-
flokksmenn meðal verkamanna þyktu enn einu sinni á opinber-
héldu lofræður um hina nýju um fundum ályktanir, þar sem
blessun og hljómmiklar ályktan þeir juku kröfurnar til vinnu-
ir, sem fyrirfram höfðu verið afkasta sinna af „fúsum og
samdar af borgaranefndunum eft frjálsum vilja“, en það var raun-
ir fyrirskipunum frá Moskvu, verulega samn og að lnékkn laun
eomhvVl/tar , Amn Kliníii f cír, TXtri^íir, i PArwmirtílclr lvctn
x verkfræðingaskólanum. Við
kvöldborðið, þegar við vorum
orðnir einir í íbúð minni, fórum
við að ræða um vinnubækurn-
ar. Vinur minn, sem hafði komið
í margar verksmiðjur, var dap-
ur í huga. Hin almenna beiskja
meðal verkamannanna hafði haft
áhrif á hann.
„Já, ég held þrumandi ræður
um þetta nýja sovétafrek", end-
varpaði hann, „en, Vitja, ég segi
ekki það, sem mér býr í brjósti.
Fyrst komu skírteini handa
flokksmönnunum og nú þessar
gulu bækur handa verkamönn-
unum!“
Það vill svo skrýtilega til, að
ég heyrði þessa sömu setningu
úr annarri átt. Einn af aðstoðar-
mönnum mínum kom inn í skrif-
stofu mína einhverra erinda.
„Jæja, Victor Andrejevitch“,
sagði hann og gretti sig. „Þér
petið óskað mér til hamingju.
Ég hef fengið gula bók eins og
vændiskona...“
HANDAUPPRÉTTINGAR
OG LÓFAKLAPP
Þegar stjórnin hafði tryggt sér,
að öreigarnir gætu ekki hlaupizt
á brott, tók hún annað skref í
áttina til „sósíalismans“. Hún gaf
fyrirskipun um að endurskoða
vinnureglurnar um land allt.
Verkamannafélögunum var aft-
ur falið það hlutverk, að undir-
voru samþykktar í einu hljóði. !' sín. Blöðin í Pervourálsk iýstu
Rar.nsóknarnefnd var send til á lióðrænan ftútt hinni miklu•.
verksmiðju okkár til: þess að hrifningú verkarhanná Við þetta
tryggja það, aðt úthlutUn hinna! tækifæri, þótt étígihn vlðstadd-ii
nýju stalinsku sv.innubóka færi ur héfði orðið vár við annað en
fram á réttan hátt. Það kom 1 venjulega handauppréttingu og
Ijós, að einn nefndarmannanna lófaklapp.
mennina við vélar sínar og knýja
meiri vinnuafköst út úr þeim fyr-
ir sama kaup, vorum við tilbúnir
til að leggja fram næstu og smán
arlegustu sönnunina fyrir virðu
leik vinnunnar undir alræðis-
stjórn öreiganna. Hún byrjaði
með háværum og fjörugum
áróðri um efnið: slæpin^gsháttur
og óstundvísi við vinnu. I ýmsum
bæjum voru haldnar „sýningar-
yfirheyrslur“ yfir slæpingjunum.
Ef Marzbúi hefði komið til jarð-
arinnar á þeim slóðum og um
það leyti, sem yfirheyrslurnar
fóru fram, hefði hann sannfærzt
um, að rússneska þjóðin væri sam
safn slæpingja, sem móktu í
mjúkum rekkjum sínum þar til
sól væri hátt á lofti á daginn, og
í leti okkar hefði hann fundið
eðlilega skýringu á hinni lélegu
framleiðslu.
HERT Á HTNUM „SÓSÍALISKA
VERK AM ANN A AG A“
Svo kom hin harðneskjulega
tilskipun um „að herða á hinum
sósialistiska verkamannaaga". Ég
vildi óska, að þeir saklausu út-
lendingar, sem halda því fram, að
í Rússlandi sé „efnahagslegt lýð-
ræði“ og „verkamannaþjóðfélag",
vildu lesa þessa tilskipun vand-
lega. Ég vildi óska, að þeir vildu
rannsaka, hvort hinir kúguðu
verkamenn í hinum andlega
myrkvuðu löndum þeirra myndu
sætta sig við slíka meðferð.
Þessi nýju lög skipuðu svo fyrir,
að hvern þann, sem kæmi meira
en tuttugu mínútum of seint til
vinnu, skyldi þegar í stað kæra
fyrir hinum opinbera ákærð-
anda þar á staðnum. Því næst
átti að yfirheyra hann, og ef
hann reyndist sannur að sök,
skyldi hann dæmdur til fangels-
isvistar eða hegningarvihnu. Af
ótta við, að „veikgeðja“ embætt-
ismenn eða „spiiltir frjálslyndir
burgeisar" í dómstólunum á
staðnum myndu vera of vægir,
kröfðust lögin að þeir fram-
kvæmdastjórar og aðrir, sem
létu hjá líða að kæra eða á
annan hátt vernduðu þá, sem
höfðu „gert sig brotlega" um að
koma of seint til vinnu, skyldu
verða handteknir og þeim refsað!
Aðeins alvarlegur sjúkdómur,
sem vottaður var af læknum
verksmiðjunnar-, eða andlát ein-
hvers heimilismanns var afsök-
un, sem tekin skyldi til greina.
Það var ekki tekið gilt sem af-
sökun, þótt menn svæfu yfir sig
eða almenningsfarartæki seink-
aði.
Á meðan ég var iðnaðarleið-
togi hafði ég séð mörg reiðarslög
dynja yfir höfði hinna ólánssömu
verkamanna. En ekkert af þeim
var jafnóskiljanlegt, jafnlam-
andi og þetta. I upphafi álitu
flestir, að lögin væru allt of
ströng til þess að hægt væri að
framkvæma þau. En okkur skild-
ist brátt, að Staiin var alvara.
Tuttugu mínútur var þag milli-
bil, sem skildi takmarkaðan þræl
dóm hins „frjálsa" verkamanns
frá algjörum þrældómi nauðung-
arverkamannsins.
ENGA MISKUNN
VAR AÐ FINNA
Á hverjum morgni var lögð
skrá á skrifborð mitt með nöfn-
um þeirra, sem höfðu komið of
seint, og var þar nákvæmlega
tiltekið, hve mörgum mínútum
hver maður hafði komið of seint.
Starfsmenn flokksins og verka-
lýðsfélaganna í verksmiðjunni
fengu afrit af þessari skrá. Ég
átti ekki annars úrkosta en að
undirrita þessa skrá og senda
hana til aðalframkvæmdastjór-
ans, sem sendi hana áfram til
hins opihbera ákæranda. „Saka-
mennirnir“ voru því næst fljót-
lega kallaðir fyrir rétt og yfir-
heyrðior. Við áttum bágt með að
trúa þvíj að menn, sem höfðu
fyrir öðrum að sjá, myndu verða
rifnir burt frá fjölskyldum sín-
um og dæmdir í hegningarvinnu
fram í lögunum, höfðu dómstól-
arnir fengið ákveðnar fyrirskipan
ir um að sýna enga miskunn-
semi. Þeir gerðu skyldu sína, þó
að aðeins fáir af ákærendun-
um og 'dómendunum gætu leynt
blvgðun sir.ni.
Fyrstu þrjá mánuðina eftir gild
istöku þessarar tilskipunar voru
í öllu Rússlandi hér um bil millj.
verkamenn og aðrir starfsmenn
kærðir fynr slæpingshátt og fyr
ir að hafa komið of seint til
vinnu, og vöru flestir þeirra
sakfelldir! Feður og mæður voru
dregin burt frá heimilum sínum,
af því að þau höfðu „sofið yfir
sig“ eða vegna þess að þau höfðu
verið veik, en ekki nægilega mik-
ið veik að áliti opinberu lækn-
anna. Og börn þeirra urðu að
svelta til bana eða voru sett á
munaðarleysingjahæli. í verk-
smiðju minni voru tugir verka-
manna dæmdir á degi hverjum.
Það var grátur og gnístran
tanna í hinum svörtu brögg-
um, en harmakveinin voru
ekki nægilega hávær til þess að
ná eyrum stjórnmálanefndarinn
a.r Til þessa dags hafa heimsk-
ingjarnir, sem vilj leiða svona
„efnahagslegt lýðræði“ yfir aðr-
ar þjóðir og þjóðflokka, ekki
heyrt þau.
S
LAUN 40 ÁRA STRITS
Dag nokkurn kom gamall
rennismiður til mín. Ég vissi, að
hann var duglegur og iðinn verka
maður. Hann var grátandi. Áð-
ur en hann hafði skýrt mér frá
erindi sínu, var mér ljóst, af
hverju hann var að gráta. Ég
hafði nefnilega séð nafn hans á
hinni sorglegu skrá.
Ég kom þrjátíu mínútum oí
seint“ stundi hann upp. „En ég er
gamall maður. Ég hef unnið með
höndum mínum í 40 ára. Hvað
verður nú um konu mína og
börn? Bjargið mér, bjargið mér,
félagi framkvæmdastjóri!“
„Hvers vegna komuð þér of
sein_t?“
„Ég hafði slæman tannverk.
Ég var andvaka alla nóttina. Með
morgunsárinu sofnaði ég og vakn
aði ekki á réttum tima. Ég hljóp
hálfklæddur til verkstæðisins,
eins og fjandinn væri á hælun-
um á mér. En mér tókst ekki að
koma nógu snemma".
„Ég trúi yður, félagi. En ég ræð
engu í þessu máli. Ef ég strika
nafn yðar út af skránni, verð ég
settur í fangelsi. Ég get aðeins
skrifað lækninum og beðið hann
að hjálpa yður“.
Ég skrifaði lækninum, en hann
hafði sýnilega aðeins áhuga á að
bjarga sjálfum sér. Gamli mað-
urinn var leiddur fyrir rétt.
Dag nokkurn hratt verkakona
einkaritara mínum til hliðar og
kom þjótandi inn í skrifstofu
mína. Hún var hágrátandi, eins
og sveitafólki er títt.
„Setjizt niður, og verið róleg“,
sagði ég.
Það kom í ljós, að hún hafði
komið nærri því klukkustund of
seint og búið var að stefna henni
fyrir réttinn. Hún var ekkja og’
varð að annast tvö börn sín, dótt-
ur ellefu ára gamla og aðra
tveggja ára, auk vinnu sinnar í
verksmiðjunni. Hún sagði mér,
að eldri dóttir sín væri mjög
veik. Hún hefði sent eftir lækni,
en þegar hann kom og var að
rannsaka barnið, varð henni
ljóst, að hún myndi sjálf koma
of seint til vinnunnar.
Ég lofaði að tala við lækninn.
Því miður var litla stúlkan, að
áliti hans, ekki eins veik og móð-
irin hafði haldið. Hann kvaðst
ekki með góðri samvizku geta
gefið vottorð um, að sjúkleikinn
veitti móðurinn rétt til að koma
of seint. Hún var dæmd til að
vinna nauðungarvinnu í verk-
smiðjunni.
í annað sinn sagði verkamaður
einn, að hann ætti enga klukku
og væri vanur að fara á fætur
eftir sólarmerkjum. Óvenjuléga
. Framh. á bls. 12. ,