Morgunblaðið - 12.02.1952, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 12. febrúar 1952
MORGVNBLAÐIÐ
9
Hið beina tjón sem gin- og klaufö-T°saradeilan:
veikin hefur vuldið í Danmörku Dm hvað er deilt?
er talið nemu 60 milljónum krónu
í GÆRMORGUN gafst blaða-
jnönnum taekifæri til að rabba
við Sverre Patursson, dýralækni,
og Sigurð Hlíðar, yfirdýralækni,
um gin- og klaufaveikina, er
herjað hefur bústofn danskra
bænda frá því í september á síð-
astliðnu hausti. — Hefur veikin
valdið hinu danska þjóðarbúi
sliku stórtjóni, að það verður
tæplega í tölum talið. — En hið
beina verðmæti bústofns og af-
urða, sem farið hefur forgörð-
um að meira eða minna leyti,
er talið munu nema um 60 mill-
jónum danskra króna.
Sverre Patursson, dýralæknir,
er sonur hins mikla sjálfstæðis-
■ manns Færeyinga, Jóhannesar
kóngsbónda í Kirkjubæ og konu
hans Guðnýjar Eiríksdóttur frá
: Karlsskála í Reyðarfirði. Kona
læknisins er Anna dóttir Sveins
Björnssonar forseta. —- Árdegis
í dag fer Sverre með Gullfaxa
til Kaupmannahafnar. Hann varð
dýralæknir árið 1934 og settist
íið í Tönner á Sjálandi.
ÞEGAR VEIKIN GAUS UPP
Gin- og klaufaveikin gaus upp
í Danmörku í september. Dönum
var fyllilega Ijóst hvað í húfi
Var og höfðu fyrir löngu gert
allar hugsanlegar varúðarráð- j
stafanir. Þeir höfðu m. a. sent'
varnarlyf til N-Þýzkalands til
þess að sprauta í stórgripi þar
cg skapa nokkurs konar varnar-
línu. En veikin gaus upp í Jót-
landi sjálfu. Var enn reynt að
stempia stigu við henní, með því
að taka 2 km. breitt varnarbelti
þvert yfir Jótland. Hverju ein-
asta jórturdýri á þessu svæði var
gefið inn varnarmeðal. Var unn-
ið nótt og dag unz þessu var
lokið. — En þessar ráðstafanir
reyndust gagnslausar. Því nú
skaut veikinni upp víða um
landið. Allir dýralæknar lands-
ins voru kvaddir til starfa, en
þeir eru um 1350, auk hundruð
manrtá þeim til aðstoðar. — Á
hvern bæ, sem veikin kom upp
á, voru dýralæknar sendir. Þeir
sprautuðu varnarlyfi í hvert ein-
asta jórturdýr á bænum, og
nokkur hundruð metra út frá
hinum sýkta bæ, og á öðrum
býluiil er voru á því svæði.
Á MÓTI NIÐURSKURÐI —
300 NÚ 25
Við ýmsa byrjunarörðugleika
var eðlilega að etja, en þeir voru
yfirstígnir smátt og smátt. Dönsk
yfirvöld vildu ekki láta skera
niður bústofn þeirra býla er veik-
in kom kupp á. Það gera bæði
Bretar, Bandaríkjamenn og
Norðmenn, er gin- og klaufa-
veiki verður vart.
Segja má að veikin hafi tekið^
bústofn bænda um land allt með
leifturhraða. Náði veikin há-
marki um jólin. — Þá voru dag-
lega tilkynnt um 300 býli, sem
veikin hafði komið upp á. Voru
þau einangruð eftir beztu getu.
Þungum fésektum beitt, ef út af
var brugðið. Einu sinni var mað-
trr nokkur sektaður um 1000 kr.
fyrir að heimsækja kærustu sína,
«r heima átti á bæ, sem veikin
hafði koniið upp á.
Það er nú svo komið, sagði
Sverre Patursson, að í lok jan-
úar, munu ný tilfelli hafa verið
25 á dag. Er það vafalaust að
þakka varnarlyfsinngjöfinni,
hversu mikið hefur áunnizt.
Þegar mest var að starfa við
þetta, kom það fyrir á stórum
húgörðum, að Sverre gæfi 100
kúm sprautu á svo sem 20 mín-
útum. Hver sprauta, sem gerir
skepnuna ónæma í 8 mánuði,:
Jcostar kr. 3,78, en ekki kemur
lyfið að haldi fyrr en 14 daga
eftir að því var sprautað í skepn-
nna. Að þeim tíma liðnum er
hún ónæm í átta mánuði, svo
sem fyrr segir.
WeikSiA kom upp ú 300
býlum á dog — nú 25
Sverre Pafursson dýralæknir segir frá
Sverre Patursson dýralæknir og Sigurður Hlíðar yfirdýralæknir.
Myndin var tekin í gær á heimili Sigurðar Hlíðar, er þeir ræddu
við blaðamenn. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
C-AFBRIGBIÐ ER
ILLKYNJAÐRA
— Við höfðum hér átt við hið
sprauta allar kýr í Gullbringu og
Kjósarsýslu.
Sverre Patursson skýrði frá
svonefnda A-5 afbrigði gin- og því, að veikin leggðist mjög mis-
klaufaveikinnar, sagði Sverre.
Þá stakk sér niður mjög illkynj-
að og bráðdrepandi afbrigði veik-1
jafnlega þungt á skepnurnar. —
Sumar kýr yrðu t. d. alveg jafn-
góðar mjólkurkýr og áður. En
innar, sem nefnt er C-afbrigði. Á þær eru líka misjafnlega lengi
þeim býlum, sem þetta afbrigði að jafna sig, því fylgikvillar,
kemur upp, er vart annars að svo sem júgurbólga, legusár o. fl.
vænta, en að bústofninn muni j eru alltíðir. En ef vel gengur,
allur falla. — Þar sem veikin getur kýrin verið albata orðin á
hefur komið upp, hafa allar
skepnur á 2ja km. svæði, allt
umhverfis hið sýkta býli, verið
sprautaðar með varnarlyfi. Ef
mjólkurbú er innan þessa 2ja km
svæðis, þá er öllum kúm, er
mjólk kemur frá til vinnslu í
þessu búi, gefið varnarlyf.
3 MILLJÓNIR GRIPA —
HALDIÐ ÁFRAM
Síðan gin- og klaufaveikin kom
tveim mánuðum.
Er Sverre var um það spurður,
hvað hann myndi ráðleggja ísl.
yfirvöldum að gera, varðandi
gin- og klaufaveikishættuna,
sagði hann, að höfuðáherzlu bæri
að leggja á stranglega fram-
kvæmd þeirra varúðarráðstafana
er yfirdýralæknir hefur fyrir-
skipað. Benti Sverre á, að ef veik
in bærist hingað til lands, mætti
ganga út frá því sem vísu, að
upp í Danmörku, hafa danskir1 ve.ikin yrði her .mik,u alvarlegri.
dýralæknar gefið 3 milljónum
gripa varnarlyf gegn þessari ægi-
Hér hefur veikin aldrei herjað,
en var síðast í Danmörku fyrir 8
legu veiki. — Fyrir skemmstu árum. — Bústofninn hér er
var svo ákveðið í Danmörku, að
á hverju ári skuli öllum naut-
gripa- og svínastofni landsins raðstöfunum
gefið svonefnd Poly-Valet-varn-
miklu móttækilegri. — Þið megið
ekki slaka i neinu til á varúðar-
ykkar, að sinni,
sagði Sverre Patursson dýra-
arlyf. Með því gerum við okkur ,æknir a® *°kurn.
miklar vonir um að geta haldið' Sigurður Hlíðar dýralæknir
þessum skæðasta óvini landbún- saSði> að h®r á landi væru nú
aðarins niðri, sagði Sverre Pat- starfandi sex héraðsdýralæknar,
ursson. en auk Þeirra hann sjálfur og
páll Pá'sson á Keldum. —
HÉR ER LYF f 2000 KÝR
Sigurður Hliðar yfirdýralækn-
ir, skýrði svo frá, að strax á
siðastl. hausti, er veikin kom upp
í Danmörku og sýnt var, að okk-
ur stafaði mikil hætta af henni,
þá hafi hann pantað varnarlyf
frá Danmörku er nægja myndi
til þess að 2000 kýr væru spraut-
aðar. Danir gátu þá ekki afgreitt
þessa pöntun tafarlaust. Þeir
höfðu nóg á sinni könnu. En frá
Hollandi tókst að útvega lyfið, en
það er Poly-Valet. Það er nú
fyrir nokkru komið til landsins.
Það er talið einna áhrifamest
varnarlyf j anna.
IIVAÐ HÉR YRÐI GERT
Blaðamenn spurðu Sigurð
Hiíðar yfirdýralækni, hvað til
bragðs yrði tekið, ef veikin kæmi
upp hér í Reykjavík. Hann svar-
aði því til, að hann myndi tafar-
laust fyrirskipa niðurskurð á við-
komandi bæ. Auk þess grípa til
Öllum er kunnugt um hve að-
staðan frá náttúrunnar hendi er
erfiðari hér en i Danmörku. í
baráttunni gegn þessari veiki
myndi þess mjög gæta. Sagði
Hliðar yfirdýralæknir að lokum,
að ef gin- og klaufaveikin
myndi berast hingað, væri senni-
legt að það myndi verða rothögg
á ísl. landbúnað um ófyrirsjáan-
legan tíma. Ég mun því gera allt
sem í mínu valdi stendur til þess
að setlum varúðarreglum verði
framfylgt. Það veit enginn með
vissu með hverjum hætti sótt-
kveikjan berst og því ber að
hafa allan vara á að ekkert sé
flutt inn í landið, sem talið er að
hætta géti stafað af, sagði Sig-
urður Hliðar, yfirdýralæknir.
ALLIR ísl. togarar eru í félagi
isl. botnvörpuskipaeigenda (F. í.
B.) og annast það félag alla samn
inga um kaup og kjör þeirra er
á togurunum starfa. Kjör þessara
manna eru því hin sömu um land
allt og tekjur sjómannanna ein-
ungis mismunandi, vegna mis-
jafnra afkasta skipanna.
Á AÐ STOFNA TIL
ÓFRIÐAR OG
ATVINNULEYSIS?
Utgerðarstaðir togaranna eru
nú 12 talsins --- og verklýðs-
félögin iafnmörg, er annast hags
munamál sjómannanna. 8 þessara
félaga sögðu úpp samningum við
F.Í.B. frá 15. febr. n.k. og annast
nefnd skipuð umboðsmönnum frá
hverju þessara félaga samninga
fyrir þeirra hönd undir forystu
Alþýðusambandsins. Eins og
kunnust er leitaði nefnd þessi
nýverið heimildar sjómanna til
að lýsa yfir verkfalli, takist ekki
samningar. Þegar er vitað, að 4
félög samþykktu verkfallsheimild
ina, 1 félag (Vestm.) neitaði, en
ókunnugt er um úrslit í 3 félög-
um
Menn spyrja því: notar Alþýðu
sambandið sér svo veika heimild
jafnvel þótt það fái samþvkki 7
félaga, til að stofna til ófriðar og
aukins atvinnuleysis á bessum
erfiðu tímum? Þeirri spurningu
mun sennilega svarað einhvern
næstu daga.
VERKPÖLL ÁRLEGA
Almenningur undrast eðlilega,
nvernig á því geti staðið að verk-
föll eru nú orðin næstum árlegur
viðburður á hinum glæsta flota
nýsköpunartogara okkar. Er það
vegna óeðlilegrar kaupþvingunar
eða er um ómannúðlega vinnu-
þrælkun að ræða? Aðalkrafa
Alþýðusambandsins er um minni
vinnu (aukna hvíld) og virðist
mega af því draga þá ályktun að
i þar sé meginorsakar óánægjunn-
ar að leita.
Er því rétt að athuga lítillega
I hvernig ástand ríkir í þessum efn
um á ísl. togurunum og hvernig
þeir eru settir að þessu leyti sam-
anborið við erlenda stéttarbræður
IIVILDARTÍMINN
Samkvæmt ísl. lögum eiga ísl.
togarasjómenn kröfu til 8 stunda
hvíldar á sólarhring, hváða tog-
veiðar sem skipið stundar. Við
síðustu samninga varð samkomu-
lag um að ekki skyldi unnið
meir en 12 stundir í sólarhring á
öllum togv iðum, öðrum en ís-
fiski fyrir erlendan markað, en
þá skyldi urinið í samræmi við
gildandi lagaákvæði. — Var því
óspart haldið á lofti af samninga-
mönnum sjómanna að hin aukna
hvíld myndi skapa aukin afköst.
Að fenginni reynslu, telja skip-
stjórar togaraflotans að þær von-
ir hafi ekki ræzt — og hefir þetta
því einungis orðið til kostnaðar-
auka, vegna aukins mannafla á
skipunum. Nú krefjast sjómenn-
einnig 12 stunda vinnudags þegar
veitt er í ís fyrir erl. markað og
virðist sú krafa vera mesta áhuga
málið, enda hefir samninganefnd
sjómanna marg lýst yfir, að ekki
þýði að ræða samninga, að öðru
levti, fyrr en gengið sé að þessari
kröfu.
Útge-ðarmenn hafa algerlega
hafnað þessari kröfu og sýnt fram
á. að væri að henni gengið þvrfti
'að auka 6 mönnum við venjulega
skipshöfn, til að fá iafnmarga
menn til vinnu á þilfari. Þetta
vrði útgerðinní slíkur ba?gi, að
hún fengi ekki undir risið. eða
um 250—300 þús. krónur árlega
á skip.
inn fisk, Bretlandi. Bretar eru,
sem kunnugt er sú þjóðin er
1 stærsta togaraútgerð rekur. Fiska
þeirra togarar aðallega í ís og
selja fiskinn á brezkum markaði.
j Hafa togaraeigendur þar í landi
gert ýmis konar tilraunir til að
forðast yfirfyllingu af fiski á sölu
stöðunum, t. d. með því að tak-
marka aflamagn einstakra skipa
í veiðiferð og halda frá veiðum
vissum hluta flotans á hverjum
tíma. Eins og gefur að skilja eiga
Bretar fjölda togara af svipuðum
stærðum og nýsköpunartogarar
'okkar — og er venjuleg áhöfn
jþeirra 20 menn, en hjá okkur
130—31 eins og nú hagar samning-
um, en þyrfti að aukast um 6
menn, yrði gengið að hinum nýju
kröfum Alþýðusambandsins.
Hvernig stendur nú á því að Brét-
ar komast af með 20 manna áhöfn
á sams konar skipum og við þurf
um að hafa 30—31 og 6 í viðbót
ef 12 stunda vinnudagurinn yrði
sambykktur?
Ástæðan er einfaldlega sú, að í
Bretlandi eru engin vökulög, en
í samningum er sjómönnum
tryggð 4 stunda hvíld á sólarhring
og er það á valdi skipstjórans
hvenær sólarhringsins hann veit-
ir hvíldina og er henni þá auð-
vitað haeað eftir aðstæðum. —
Við ísl. útgerðarmenn erum ekki
endilega að halda því fram að 4
tíma hvíldin sé nægjanleg. —
En mikill er munurinn á 4 stund-
um, sem Bretum eru ætlaðar til
hvíldar eða 12, sem krafist er af
okkur.
LÆGSTU HÁSETALYUN
40—50 ÞÚSUND KRÓNUR
AUK FÆÐIS OG HLUNNINDA
Og svo að lokum þetta: Hvern-
ig halda menn að brezkir togara-
eigendur, sem sjálfir oru að
þrengja að sér til að forða verð-
hruni á fiskmarkaðnum, líti til
okkar skipa, begar þau koma þar
til hafnar með sem næst helmingi
stærri áhöfn, en þeir notast við
á sams konar skipum?
Um kaupkúgun er heldur ekki
að ræða, sem sézt á því að lægst
launuðu hásetar báru úr býtum
um 40—50 þúsund krónur á s.l.
ári, auk fæðis hlunninda og
var þó afkoma flestra togaranna
mjög léleg.
Útgerðarmaður.
Ketti bjarpð úr
símasfaur
Tckinn fastur
VlNARBORG — Rúdólf Margo-
líus, skrifstofustjóri tékkneska
viðskiptamálaráðuneytisins, hefir
verið tekinn fastur sakaður
Poly-Valet varnarlyfsins og látalandráð.
4 STUNDA IIVÍLD
Á BREZKUM TOGURUM
Svo er hin hlið málsins. Hvern-
is halda menn að keppinautar
okkar líti á slíkar ráðstafanir?
Nægir í því sambandi að benda á
hvernig þessu er háttað i aðal-.
markaðslandi okkar fyrir ísvar-
í GÆRKVÖLDI sendi slökkviliðið
stigabílinn stóra inn í Nökkva-
vog, til að bjarga ketti ofan úr
símastaur, en lögreglunni og
slökkviliði hafði borizt fjöldi
beiðna frá fólki þarna innfrá um
að koma kisu til hjálpar.
Símastaur þessi er á gatnamót-
um Nökkvavogs og Snekkjuvogs.
Er ekki vitað hvernig á þvi stóð
að kisa hljóp þarna upp, þó senni-
legt sé að hún hafi annað hvort
orðið hrædd við hund eða lent í
kattaslag. Kisu varð vart þarna
uppi í staurnum um nónbil í gær.
Brunaverðirnir sem fóru kett-
inum til hjálpar, settu stigann upp
við staurinn og fór einn þeirra
upp og sótti kisu. Læsti hún öllum
klóm í staurinn er brunavörður-
inn greip í hnakkadrampið á
henni. Ekki vitjaði eigandinn kisu,
en hún bar það með sér, að hafa
einhverntíma komið í bú húsmóð-
ur sinnar.
Sjóður Brunborgs
siyrkir siúdeni
ÚR Minningarsjóði stud. oecon.
Olavs Brunborgs verður í hausL
veittur styrkur, 2000 norskar
krónur, íslenzkum stúdent eða
kandidat til náms við háskólann
í Osló eða Björgvin. Umsóknir
skal senda Háskóla íslands fj'rir
marzlok.