Morgunblaðið - 26.08.1952, Blaðsíða 8

I
UORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 26. ágúst 1952
Útg.: H.f: Árvakur, Réykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
tuglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstraeti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, lnnanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Lokun hafnarinnar
LÖGREGLUSTJÓRI hefur fyrir
skömmu gert það að tillögu sinni
til bæjaryfirvaldanna að gatna-
svæðinu umhverfis höfnina verði
lokað að næturlagi. Tilgangurinn
með þeirri ráðstöfun er sá, að
koma í veg fyrir stöðugt ráp um
borð í innlend og erlend skip,
sem liggja í höfnínni. En í kjöl-
far þess hefur ævinlega siglt
drykkjuskapur og margvísleg ó-
reiða. Þá hafa og iðulega orðið
slys af þessu hafnarrápi. Drukkið
fólk hefur fallið í sjóinn og
drukknað án þess að nokkrum
vrörnum yrði við komið. Alkunn-
ugt er einnig að lauslætiskven-
fólk hefur sótt ákaflega að höfn-
inni og um borð í skipin, sem
liggja þar. Hafa oft risið mikil
og erfið vandamál vegna þess.
í erlendum hafnarborgum þyk-
ir það sjálfsagt og eðlilegt að
loka höfnum að meira eða minna
leyti fyrir umferð almennra
borgara að næturlagi. Ástæður
þess er hinar sömu og lögreglu-
stjórinn í Reykjavík telur fyrir
hliðstæðum ráðstöfunum hér.
. Aðalatriði málsins er, að al-
menrúngur á ekkert erindi að
höfninni eða úí í skip að næt-
urlagi. í skiparápi lauslætis-
kvenna felst þar að auki stór-
hætta, ekki aðeins fyrir þær
sjálfar heldur fyrir heilbrigði
annars fólks, sem þær um-
gangast. Það verður að hafa
vit fvrir þeim tiltölulega fáu
vandræða manneskjum, sem
sífellt sækja í soll og ólifnað
um borð í erlendum skipum.
Auðveldasta leiðin til þess að
koma í veg fyrir ráp þeirra
er beinlípis lokur hafnarinnar
efíir ákveðinn tíma á kvölöin.
Búast má við að einhver kostn-
aður yrði af þeirri ráðstöfun. En
hanh yrði áreiðanlega ekki svo
mikill, að hann ekki borgaði sig.
Þess vegna er fráleitt að láta
kcstnaðprhlið þessa máls hræða
sig, frá skynsamlegum aðgerðum.
í sambandi við lokun hafnar-
innar og aukna viðleitni til þess
að koma í veg fyrir lausiæti og
spillingu ber einnig að drepa á
nauðsyn eftirlits með ferðum
íslenzkra kvenna til Keflavíkur-
flugvallar og samskiptum þeirra
við hið erlenda varnarlið. Því fer
víðsfjarri að æskilegt sé að fjöldi
íslenzkra kvenna sæki stöðvar
varnarliðsins heim eða blandi
geði við það á öðrum stöðum í
landinu. Enda þótt eðlilegt sé, að
ungir menn, fjarri ættlandi sínu,
fjölskyldum og vinum, leiti fé-
lagsskapar við konur í því landi,
sem þeir dvelja, er slíkur félags-
skapur þó síður en svo æskilegur,
ekki sízt þegar annars vegar er
örfámenn smáþjóð.
Þetta gera bæði íslenzk
stjómvöld og yfirmenn hins
erlenda varnarliðs hér á landi
sér áreiðanlega ljóst. Þess
vegna verður að halda uppi j
eftirliti, bæði við stöðvar j
varnarliðsins og utan þeirra,
sem hafi svipaðan tilgang og
ráðgerð lokun Reykjavíkur-
hafnar.
Hér er í raun og veru ekki um
neitt nýtt vandamál að ræða. Oll
lönd, sem erlent eða jafnvel inn-
lent herlið gistir, hafa staðið
andspæíiis því og orðið að gera
ráðstafanir til þess að leysa það,
koma í veg fyrir að sársauki og
vandræði sigldu í kjölfar of ná-
inna samskipta þess og borgar-
aiina.
Mcginhluti hinnar íslenzku
þióðar veit að koma erlends
vamarliðs hingað til lands var
óhjákvæmileg vegna öryggis
hennar og sjálfstæðis. En það
breytir ekki þeirri staðreynd,
að ríka nauðsyn ber til var-
fæmi í umgengni þess og
hinnar fámennu þjóðar, sem
það dvelur hjá.
Hlutatryggingar-
■ r%»r*
sjoour
ÞAÐ er fyllilega eftir öðru lán-
leysi Alþýðuflokksins að hann
lætur nú blað sitt taka að fjand-
skapast við þá ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar að gera útgerðinni
mögulegt að greiða sildarsjó-
mönnum kauptryggingu þeirra.
Telur AB-blaðið það .varhuga-
vert bjargráð að verja hlutatrygg
ingarsjóði í þessu skyni og ræðst
á núverandi ríkisstjórn fyrir að
hafa vanrækt að afla sjóðnum
tekna.
I í þessu sambandi ber þess
fyrst að minnast að sjómenn og
útgerðarmenn hafa aldrei orðið
varir mikils áhuga hjá Alþýðu-
flokknum fyrir eflingu hluta-
tryggingasjóðs. Þegar Sigurður
Kristjánsson flutti fyrst frum-
varp um stofnun slíks sjóðs fékk
það litlar undirtektir hjá Alþýðu-
flokksmönnum. í heilan áratug
barðíst hann og fleiri þingmenn
Sjálfstæðisflokksins fyrir stofnun
hlutatryggingarsjóðs, eT skyldi
gegna því hlutverki að jafna og
bæta aflahluti sjómanna og út-
vegsmanna og draga þannig úr
hinum illu afleiðingum aflaleysis-
ára.
AB-blaðið kemst þannig að
erði í forystugrein sinni s. 1.
sunnudag:
„Peningarnir til að bjarga síld-
arútveginum nú eru þannig tekn-
ir af þeim hluta bátaútvegsins,
sem síst má við því að missa
aðstoð fiskideildarinnar".
Hverskonar þvættingur ’ er
þetta? Síldveiðideildin hefur feng
ið fé að láni hjá hinni almennu
deild hlutatryggingarsjóðs. —
Þetta lán er tryggt með ríkis-
ábyrgð. Engum hefur komið ann-
að til hugar en að löggjafinn
tryggði endurgreiðslu þess. Þess
vegna hefur ríkið ábyrgst þessa
bráðabirgðalántöku, sem óhjá-
kvæmileg var til þess að síldar-
sjómenn fengju kauptryggingu
sína greidda þegar að vertíð lok-
inni, en þyrftu ekki að bíða henn-
ar í marga mánuði eða misseri.
En í þessu sambandi mætti
e. t. v. spyrja AB-blaðið, hvaða
tillögur það hefur að gera um
öflun fjár í hlutatryggingasjóð?
Vill það láta afla þess með álagn-
ingu nýrra tolla?
Atvinnumálaráðherra og
ríkisstjórnin í heild hafa í
þessu máli haft fyllilega eðli-
legan hátt á. Handbært fé
hlutatryggingarsjóðs hefur
verið notað til þess að firra
vandræðum. Það fé mun verða
endurgreitt og sjóðurinn mun
ekki þurfa að vanrækja nein
af verkefnum sínum vegna
þessarar ráðstöfunar. AB-
menn hafa því eins og oft áð-
ur vaðið j villu og svima í
hinni neikvæðu afstöðu sinni
til hverskonar ráðstafana ríkis
stjórnarinnar til stuðnings at-
vinnulífi þjóðarinnar.
Jarðaður ó 388
Iriíirmsaga í dýpsta Sralli heims
FJARLÆGT óp, sem varla
heyrðist upp á yfirborð jarð-
ar, stálvír, sem brast skyndi-
lega og mannslíkami, er hent-
ist til jarðar með veikum dyn
— þetta allt olli því, að draum
ur próf. Max Cosyns um nýj-
ar vísindauppgötvanir varð að
engu í einu vetfangi.
Einn af • leiðangursmönnum
hans niður í dýpsta helli jarðar-
innar, Pierre-Saint-Martin, beið
þar bana fyrir nokkru, er hann
var á uppleið og vír, sem hann
var festur í, brast. Maður þessi
heitir Loubens og var alvanur að
fást við rannsóknir í dýpstu hell-
um Frakklands.
DÝPSTI KELLIR HEIMS
Hellir sá, sem hér um ræðir,
er, eins og að framan er sagt, á-
litinn vera dýpsti hellir í heimi.
Hann fannst fyrir þremur árum
í Pyreneafjöllum, skammt frá
landamærum Frakklands og
Spánar og er í 1660 metra hæð.
Hann er um 400 hietra djúpur og
neðst í honum er nokkurs konar
FRANKMG
rouióuu
'N
Norðan við spönsku landamærin
er hellismunni Pierre-St. Martin-
hellísins.
hinir allir á eftir, og náðu þeir
allir hellisbotninum. Þar höfðust
þeir við og gerðu ýmsar athug-
anir, tóku myndir o. s. frv. —
Fundu þeir þar örsmáar, hvítar
og blindar bjöllur, sem álitið er,
að séu ein elzta dýrategund jarð-
i arinnar. Þegar revnt var cð :"ara
með nokkrar bjöllur upp ó vfir-
borðið, kom það í ljós, að þær
þoldu ekki hitann og hið burra
, loft, því að niðri í Elizabeth-Cast-
aret er rakastigið 95 og um allan
hellinn strevmír vatn svllu af
* syllu, en það er aðeins um fjög-
úrra stiga heitt.
VAR Á IÆIÍ) UPP
Er Loubens lét lífið, var hann
á leið upp úr hellinum eftir langa
og erfiða dvöl á botni hans. Fékk
hún svo mjög á hann, að hann
var illilega haldinn nokkurskon- ;
ar inm'lokunarskelkun og átti ,
myrkrið, rakinn og einveran'
ekki minnstan þátt í því. Ætlaði
hann að taka sér nokkra hvíld,
áður en hann héldi starfi sínu
áfram. — Vírinn bíast, er Lou-
þens hafði verið hífður um 20
i metra. Lenti hann á syllum og
limlestist mjög í fallinu. Voru þá
strax gerðar ráðstafanir til þess
að ná í lækni, og var hann send-
ur niður með nauðsynlegustu
( sjúkraáhöld. Komst hann um sið-
ir til þess staðar; þar sem Lou-
bens lá, og hafði hann komízt í
I mikla lífshættu, vegna þess að
neðanjarðarfljótið tók skyndilega
að vaxa. Er hann kom niður, gaf
hann hinum limlesta manni blóð,
og var síðan haldið af stað upp.
Ferðin gekk mjög erfiðlega, og
á meðan á henni stóð, lézt Lou-
bens. En þar sem þeir komu ekki
börunum, sem líkið lá á, í gegn
um þrengsli, sem eru í hellinum,
jörðuðn þeir það í 388 metra
dýpi. — Þar með var þessum
harmleik í dýpsta heilli heimsins
lokið.
ER TILBÚIN AÐ IIÆTTA LÍFl
SÍNTJ FYRIR VÍSINDIN
En hvað var svo erindi þeirra
félaga niður í hin myrku djúp
jarðarinnar? Var það aðeins af
ævintýraþrá, sem þeir fóru þessa
glæfraför eða var tilgangurinn
vísindalegs efnis? — Max Cosyns
heldur því fram, að nauðsynlegt
sé, að rannsaka þessa hella, vegna
þess að liklegt sé, að þeir geti
gefið okkur nokkrar upplýsingar
um myndun fjallanna og berg-
laganna, en það sé mjög mikils-
vert rannsóknarefni vegna námu-
graftar og olíuvinnslu. í þessu
skyni — og auðvitað einnig af
ævintýraþrá — er hann tilbúinn
til að hætta lífi sínu, — og f jölda-
margir eru fúsir til að fyigja
honum.
Velvakandi skrifai:
ÚB DAGLEGA LÍFINU
Max Cosyns.
salur, er léjðangursmenn nefndu
Elizabeth-Castaret, og einnig er
þar stórt neðanjarðarfljót, sem
virtist ætla að reynast leiðangurs
mönnum allskeinuhætt.
HEFUR FARIÐ ÝMSAR
GLÆFRAFERÐIR
Max Cosyns hefur fengizt við
ýmiss konar vísindarannsóknir á
undanförnum árum. M.a fór
hann í loftbelg upp i 16 ktn hæð
árið 1934 ásamt aðstoðarmanni
sínum og stukku þeir út í fall-
hlíf, áður en þeir komu til jarðar
í Júgóslavíu, og stuttu fyrir síð-
asta stríð fórust þrír félagar hans,
er þeir fóru með honum upp í
háloftin og loftbelgur þeirra
sprakk. Má því með sanni segja,
að Cosyns sé einn þeirra manna,
sem komizt hafa lengst upp í há-
loftin og einnig dýpst í iður jarð-
ar.
RAKASTIGIÐ MJÖG HÁTT
OG VATNIÐ AÐEINS
4 STIGA HEITT
í byrjun ágúst Iögðu þeir fé-
lagar af stað að hellismunnanum
og komust þangað hinn 4. ágúst.
Hófu þeir starf sitt með því að
koma fyrir rafmagnsspili, sem
átti að geta flutt mann niður í
500 metra dýpi á 15 mín., en áður
hafði það tekið fullan klukku-
tíma. Sex menn áttu að fara nið-
ur í hellinn og voru þeir útbúnir
sérstaklega í því skyni. Sá, sem
fór fyrstur niður, var Loubens,
sem hafði til að bera einna mesta
þjálfun í slikum ferðum. Komst
hann vandræðalaust niður á 378
metra dýpi og þar tjaldaði hann
um nóttina. Næsta dag komu svo
Dýr spölur.
FARÞEGI, sem nckkrum sinn-
um hefir skroppið upp á
Akranes í sumar, lætur illa yfir
fleyinu, sem flutningana annast
og saknar sáran Laxfoss og harm-
ar afdrif hans.
„Hvernig stendur annars á því,
að fargjaldið skuli vera 30 krón-
| ur fyrir þennan spotta, sem varla
er nema snertiróður? Það er litlu
dýrara að ferðast með áætlunar-
bílum, þó að landleiðin sé að
minnsta kosti fimm sinnum
lengri. Veit ég vel, að fargjaldið
var þetta hátt á dögum Laxfoss,
en mér er spurn: Er þetta sann-
gjarnt gjald?
Ekkert skjól. ,
AÐBÚNAÐURINN og þægindin
á Laxfossi voru líka í ágætu
samræmi við kröfur tímans, en
það er miklu meira en sagt verð-
ur um aðbúnaðinn á Faxaborg-
inni.
Farþegarnir geta hvergi komizt1
inn, í mesta lagi leitað skjóls úti
á þilfarinu. Mér lízt ekkert á að
ferðast með bátnum þeim arna í
vetrarsveljandanum, ef ekki verð
ur reynt að koma upp einhverju
skýli fyrir farþegana um borð.
Fötunum hætta búin.
ÞÁ vil ég víkja að því, sem auð- j
veldast hefði verið að kippa í.
lag, jafnvel þótt báturinn sé ekki
notaður til mannflutninga nema
rétt til bráðabirgða eða sú hafi að
minnsta kosti verið ætlunin í
upphafi.
Óvíða er þorandi að tylla sér
eða halla sér upp að þili eða brík,
ef menn vilja ekki eiga á hættu
að fá ryð eða annan óþverra í föt-
in sín. Það hefði ekki verið van-
þ€rf á að þrífa skipið betur og
jafnvel mála það áður en það var
tekið til mannflutninganna.
Farþegi.“
Nýtt farþegaskip.
AÐ er satt hjá „farþeganum",
að Faxaborgin er alls ófull-
nægjandi til mannflutniijga á
J kranesleiðinni. Er nú svo komið,
að viðkomandi aðilar hafa snúið
sér til Eimskipafélagsins og beðið
það að annast Akranesferðirnar,
annað hvort kaupa skip eða láta
smíða nýtt. Eimskipafélagið kvað
ekki ehn hafa svarað af eða á, en
vonandi verður svarið jákvætt.
Með því ætti að fást fullkominn
skipakostur milli Akraness og
Reykjavíkur í framtíðinni.
Unglömb á borðum.
VATNIÐ streymir fram í munn-
inn á sælkerunum, því að sum
arslátrun dilkanna hefst á morg-
un. — Það er fastur þáttur ís-
landssögunnar, að lambakjötið
þrýtur upp úr sumarmálunum og
jafnsnemma verður það, að hóp-
ur manna, allt af sami hópurinn
vel að merkja, rekur upp rama-
kvein, svo að undir tekur. •—
Aldrei erum við þó svo illa
stödd, að landið verði kjötlaust,
og lax og silungur skartar í hverj-
um glugga, svo að það væri satt
að segja öfugmæli að segja, að
við þyrftum að fa'Sta. Fremur er
dilkakjötsleysið til að skerpa
næmi bragðlaukanna fyrir næstu
sláturtíð. Og héðan í frá verður
það aftur á borðum til næsta
vors.