Morgunblaðið - 03.10.1952, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 3. okt. 1952
s íltg.: H.f. Arvakur, Reykjavn.
Framkv.sti.: Sigfús Jónsson
Rltstióri: Valtýr Stefánsson (ábyigOarm.)
Lesbók: Arni Óla, sími 304&
uiglýsingar: Axni Garðar Kristinason.
Ritstjórn, augiýsingar og afgreiðsl#
Austurstræti 8. — Sími 1600
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði. tananutnda
t lausasölu 1 krónu eintakift
m
Tiilöpr í tveimur nau5syn|smá!um
RÍKISSTJÓRNIN hefir nú m. a.
lagt fram á Alþingi frumvörp,
sem miða að lausn tveggja þýð-
ingarmikilla mála, er snerta hag
og aðstöðu mikiis fjölda manna
í iandinu. Ræðir hér um frum-
varp um láritökuheimild fyrir
allt að 16 millj. kr., sem síðan skal
endurlána lánadeild smáíbúða
• með sömu kjörum og það er tek-
ið Ennfremur frumvarp til laga
um heimild til þess að taka að
láni 22 millj. kr. og endurlána það
fé stofnlánadeild landbúnaðarins.
Eins og kunnugt er, hefir rik-
isstjórnin haft forystu um, að
rýmkað yrði leyfi til bygginga,
þannig að þeir, sem eiga í hús-
næðiserfiðleikum gætu ráðizt í
byggingu íbúða af hóflegri
stærð. Fyrir forgöngu Sjálf-
stæðismanna ráðstafaði síðasta A1
þinsi einnig 4 millj. kr. af
greiðsluafgangi ársins 1951 til
þess að styðja þá einstaklinga,
sem í slíkar byggingarfram-
kvæmdir réðust. Var stofnuð sér-
stök lánadeild smáíbúða, er fyrr-
greindar 4 millj. kr. runnu til.
Geysileg eftirspurn varð eft-
ir lánum úr þessari nýju lána-
deild. Er það alkunna, að
þær hrukku örskammt til þess
að fullnægja lánaþörfinni. —
Hins vegar hefir mikill fjöldi
manna ráðizt í byggingarfram
kvæmdir í þeirri vnn, að á-
framhald yrði á þessum lán-
veitingum.
I greinargerð er fylgir frum-
varpi ríkisstjórnarinnar er m. a.
þannig komizt að orðu
„Augljóst er, að valda myndi
stórfelldum vandræðum •'f rkki
væ*'i hægt að halda áfram lán-
veitingum út á annan Veðrétt í
s’íkum íbúðum. Telur ríkisstjórn
in því höfuðnauðsvn að lánveit-
irgar þessar þurfi ekki að falJa
niður eins og nú standa sakir.
Ríkisstiórnin fh'tur því þetta
frumvarp um heimild tíl þess að
taka a* láni l'j millj. kr. o.g endur
lána fé til þessarar byggingar-
starfsemi.
Um horfur á því, að útvesa
sukt lán, er ekki hægt að segja
með neinni vissu nú. Þegar þetta
frumvarp er lagt fram og mun
verða athugað nánar um þá hbð
má’sins meðan frumvarnið er íil
meðferðar á AJþingi. K'rnni svo
að fnra, að ge-a þvrfti s^rstakar
ráðstafanir, til bess að ’ánsfé fá-
ist í þessu skyni og setia þyrfti í
R'v ákvæðí e’- stuðksð gæxu að
því, mu-> ríkisstiórnin flvtja til-
lösu á síðara stígi málsir.s i þá
átt“.
Um það þarf ekki að fara í
neinar grafgötnr, ?ð þessn
frnmvarpi ríkisstjómarinnar
mun verða almennt fagnað.
Hinn mikli fjöldi einstaklinga,
sem varið hefir og mun verja
frístundum sínum við bvgg-
ingu eigin íbiíða, skanar hióð-
félaginu mikil ný verðmæti.
Þessir einstaklingar eism
skilning og stnðning ríkisvalds
ins. Starf þeirra beinist ekki
aðeins að hví að koma sér sjálf
. um upp góðu húsnæði, heldur
eggja þeir einnig fram drjúg-
an skerf til lausnar því þjóðfé-
laysvandamáli, sem húsnæðis-
erfiðleikarnir eru víðs vegar
nm land.
Um hítt frumvarpið er það að
segja, að ríkisstjórnin hefir unn-
ið að því undanfarin ár, að efla
lánastofnanir landbúnaðarins. Á
það er bent í greinargerð með
þessu frumvarpi, að Búnaðar-
bankanum voru lánaðar af gengis
hagnaði bankanna árið 1950 rúm-
lega 13,7 millj. kr., og árið 1951
15 millj. kr. af gr-eiðsluafgangi
ríkissjóðs það ár. Á þessu ári er
tekið lán í Alþjóðabankanum,
sem einnig gengur til Búnaðar-
banlians og nemur um 16 millj.
kr.
| Það er vitað, að brýna nauðsyn
ber til þess að halda áfram fram-
i kvæmdum til uppbyggingar í
j sveitum landsins. Á það bæði við
um ræktun og byggingar yfir
menn og skepnur. Rikisstjórnin
_ hefir fullan skilning á þessari
nauðsyn, og mun gera það, sem
í hennar valdi stendur til þess að
tryggja fjármagn í þessu skyni.
Um þessi tvö frumvörp má
annars segja það, að þau sýna
greinilega, að núverandi ríkis-
stjórrs hefir mikinn áhuga á
framgangi umbcíamála, sem
til heilla horfa fyrir alme/.n-
ing til sjávar og sveita. Áfram
haldandi lánveitingar til smá-
íbúðabvgginga stuðla að um-
bótum í húsnæðismálum sjáv-
arsíðunnar. Aukið lánsfé til
ræktunar og byggingafram-
kvæmda í sveitum landsins
skapa bændum bætta aðstöðu
ot gera landbúnaðinn að trygg
ari atvinnugrein.
í FORSAL Thomvaldsefissafnsins
hefir nýlega verið komið fyrir
tveimur nýjum verkum eftir hinn
dansk-íslenzka meistara.
EINA EINTAKIÐ
Annað þessara verka er hin
fræga höggmynd Thorvaldser.s,
Þokkagyðjurnar þrjár, er hann
hjó sjálfur í marmara ásamt
vinnumönnum sínum skömmu
eftir 1810. Er þetta eina eintakið,
sem til er í heiminum af þessari
fögru styttu Thorvaldsens.
Hin styttan, sem einnig er
, hoggin í marmara, hefur verið
j nefnd Hjarðsveinn, og var hún
! gerð á vinnustofu Thorvaldsens í
Róm 1825. Fleiri eintök eru þó
til af þessari styttu. — Báðar þéss
ar styttur hafa nýlega verið send
ar á safnið írá Þýzkalandi.
FUULKOMNARI TÚLKIJN
j Frummyndina af Þokkagyðjun
um og Amor gerði Thorvaldsen á
árunum 1817—’19. ítalinn Canova
notaði þetta efni líka, og enginn
vafi leikur á því, að Thorvaldsen
I vildi sýna samtíðinni með þessari
I mynd sinni :"ullkomnari iúlkun
þessa viðfangsefnis en Canova
hafði tekizt. En eftir að hann var
kominn til Kaupmannahafnar og
seztur þar að breytti hann gyps-
myndinni nokkuð og þar standa
gyðjurnar m. a. nær hvor annarri.
I Marmarinn, sem Þokkagyðjurn
ar og Amor eru hogginn í, er frá
Carrara, en Hjarðdrengurinn or
hogginn í marmara frá Seravezza.
í
ímssenssam
.ÞokkagySjurnar þrjár' og .Hjarðsvcinn'
, i
Hér sjást stytturnar tvær, sem Thorvaldsenssafn hefur nýlega
fengið ÞOKKAGYBJURNAR ÞRJÁR og HJARBSVEJMN.
upphafið að hinni fögru mynd um forn-klassiskra erfðavenja og
Hjarðsveinninn, en hún sýnir sækir yrkisefnin beint iil náttúr-
einkar vel, hvernig meistarinn unnar sjálfrar og raunveruleik-
kastar af sér að vissu marki fjötr- ans..
Velvakandi skriíar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
NÝR TÍMI — NÝ TÚLKUN
Mathias Thiele segir í revisögu
sinni um Thorvaldsen, að meist-
arinn hafi einu sinni kallað á
drenginn, sem sat venjulega fyr-
ir hjá honum og sagt: „Sittu kyrr.
Þú mátt alls ekki hreyfa big.“
Þetta var árið 1817. — Var það
32. skélaár Kvöld-
Garðyrkjusýnlngin
GARÐYRKJUSÝNINGIN, sem
opnuð var hinn 26. september s.l.
hefur vakið mikla athygli. Hún
hefur sýnt þeim, sem hana hafa
sótt, hvað hægt er að rækta í ís-
lenzkri mold, hverju þekking og
vinnusemi fær áorkað við rækt-
unarstörf.
ísler.dinga hefur oft skort trú
á að hægt væri að rækta einstak-
ar nytjajurtir og ávexti í landi
sínu. Það er tiltölulega skammt
síðan að fóJk í sumum héruðum
Jandsins taldi kartöflurækt ó-
kleifa í byggðarlögum sínum.
Þessi vantrú á ræktunarmögu-
leikana hefur verið erfiður drag-
bítur, sem tafið hefur eðlilega
þróun og stundum sett kyrrstöðu-
brag á búskapinn. En Bekkingin
á eðli gróðurmoldarinnar og barf
ir hennar hefir glætt áhugann
fyrir aukinni fjölbreyttni í ræktun
inni. ísJenzkir ræktunarmenn og
garðyrkjufrömuðir hafa unnið
mikið og gott f-æðs ustarf, sem
skapað hefur þjóðinni i heild vax
andi trú á gæði lands síns" og
framtiðarmöguleika þess. Garð-
yrkjusýningin er merkur og gagn
legur skóli í þessum efnum. Þeir,
sem bangað koma fara þaðan rík
ari af trú á íslenzka mold og rækt
’■ starf.
Þessvegna er æskilegt að sem
allra fJest fólk sjái þessa sýn-
ingu. Það er í sannleika gleði-
legur ávöxtur af starfi þessarar
þjóðar að þær tvær sýningar, j
sem nú standa yfir, Garðyrkju-
sýningin og Iðnsýningin, skuli
vera eins glæsilegar og fjölbreytt
ar og raun ber vitni. Báðar bera
þaer vott vaxandi verkmenningu
og starfhæfni landsmanna.
KVÖLDSKÓLI K. F. U. M. var
settur 1. þ.m. að viðstöddu fjöl-
menni, þar á meðal stofnanda
hans, séra Friðriki Friðrikssyni.
Skólastjóri, Sigurður Skúlason
magister, rakti í stórum dráttum
sögu skólans um 31 árs skeið.
Sagði hann, að þangað hefðu sótt
nemendur úr ölJum byggðarlög-
um landsins, svo að búsundum
skipti. Hefðu allmargir ekki not-
ið annarrar skólamenntunar en
þeirrar, sem Kvöldskólinn hefði
veitt þeim og ltomizt þó í fremstu
röð athafnalífsins í landinu. Hins
vegar hefðu og fjölmargir nem-
endur leitað sér frekari skóla-
fræðslu utan lands o.g innan og
margir skarað fram úr á því sviði.
Vinsældum befði skólinn alla tíð
hvarvetna átt að fagna meðal
nemenda og aðstandenda þeirra.
Hefði hann og jafnan reynt að
rækja það hlutverk sitt að vera
skóli þess vinnandi fólks, er kos-
ið hefði að stunda nám samhJiða
atvinnu sinni. Nú og iafnan áður
væri þannig ástatt fyrir allmörg-
um unglingum, að heimili þeirra
mættu alls ekki við því að taka
þá úr vel launaðri atvinnu á
haustin til þess að sækja dag-
skólp H°fðu margir nemendur
komizt hjá atvinnumissi og þar
af leiðandi miklu fiárhaestjóni,
með því að sækja Kvöldskólann,
en bar er eingöngu kennt að
kvöldlagi.
Skó’inn er að kalla fullskipað-
ur að því marki, sem húsrúm levf
ir. Vegna óviðráðanlegra forfalla
nokkurra nemenda, er þó enn
hægt að bæta þar örfáum við.
Geta þeir pantað skólavist í síma
2526. Kennsla hefst mánud. 6.
þ. m.
107 ár
ALÞINGI er nú komið saman
til reglulegs fundar. Síðan
það var endurreist eru nú liðin
107 ár. Hið endurreista Alþingi
kom í fyrsta skipti saman í
Reykjavík hinn 1. júlí árið 1845.
En síðast var það háð á Þing-
völlum árið Í798. Sátu það þá að-
eins 8 émbættismenn og 4 lög-
réttumenn.
KAÍRÓ — Stevenson sendiherra
Breta í Kaíró gekk í dag á fund
Nagúibs og ræddi við hann drykk
langa stund um Súdanmálið.
Alþingishúsið
Embættismannanefnd, sem þá
var skipuð til þess að gera tillög-
ur um skóla og dómsmál á ís-
landi varð sammála um að „þessi
samkoma (þ.e. Alþingi) hefði
\ ætíð verið gagnslaus“, og þing-
staðurinn við Öxárá „einn hinn
allra ljótasti“.
| _ Á þessum árum var dimmt yfir
ísJandi.
| Á Alþingi árið 1845 áttu sæti
25 þingmenn. Voru 6 þeirra kon-
ungkjörnir, þ.e. skipaðir þing-
menn af konungi. Fyrir Vest-
mannaeyjar var enginn fulltrúi
á þessu þingi af þeirri einföldu
ástæðu að enginn maður þar fuil-
nægði því skilyrði kosningalaga
að eiga tiltekinn hundrðafjölda í
jörð. Konungur átti þá Vest-
mannaeyjar.
Trúað fyrir miklu
ÞEGAR þetta fyrsta þing kom
saman var engin íslenzk
ríkisstjórn til. Æðsti maðurinn,
sem, þar átti sæti var konungs-
fulltrúinn, stiptamtmaður Barð-
enfleth. Hann flutti hina eigin-
legu þingsetningarræðu. Komst
hann að orði á þessa leið í upp-
hafi ræðu sinnar:
„Næsta hátíðleg er þessi stund,
háttvirtu landsmenn, nú þegar að
því er komið, að vér skulum
sefja Alþing. Vart mun það orð
finnast, er hér á íslandi bæði
rifji upp fyrir mönnum svo marg
ar endurminningar fornaldarinn-
ar, og gJæði svo margar vonir
hins komandi tíma, sem þetta
eina orð: Alþing. . .“
Konungsfulltrúi rakti síðan
viðfangsefni þau, sem fyrir þing-
inu lægju og sagði síðan:
„Þannig er það starf eigi all-
lítið, sem konungurinn hefur trú-
að yður fyrir, heiðursverðu lands
menn, heldur er það miklu frem-
ur yfirgripsmikið og mikils um-
varðandi, sem getur borið hina
merkilegustu og blessunarríkustu
ávexti fyrir yðar elskuðu ::óstur-
jörð um hinar ókomnu aldir“.
íslendinga hefur greint á um.
margt þau 107 ár, sem síðan eru
Jiðin. En um það verður varla
deilt nú, að við „höfum gengið
til góðs, götuna fram eftir veg“.
Á Aiþingi og með þjóðinni hefur
baráttunni fyrir sjálfstæði lands-
ins og bættum lífskjörum fólks-
ins stöðugt miðað áfram.
Hefur setið 45 þing
ÞAÐ þing, sem nú er komið
saman er síðast^ þing yfir-
standandi kjörtímabils. Aldurs-
forseti þess er Jörundur Bryn-
jólfsson. Hann er nú rúmlega 68
ára gamall og hefur setið á 41
þingi, fyrst eitt kjörtímabil sem
þingmaður Reykvíkirga og síðan
sem þingmaður Árnesinga. En
sá þingmaður, sem lengst hefur
átt sæti á Alþingi af þeim, sem
nú eru þar er Pétur Ottesen,
þingmaður Borgfirðinga. Hann
hefur verið þingmaður fyrir
sama kjöröæmið, Borgarfjarðar-
sýslu, samflevtt síðan árið 1916
eða í 36 ár. Er það þing, sem nú
er að hefjast hið 46., sem hann
situr.
Sá íslendingur, sem lengst
hefur átt sæti á þingi, er Bene-
dikt Sveinsson, sf'slumaður. —
Hann var þinemaður í samfleýít
38 ár eða frá 1861 til 1898. En þar
sem þing var þá að jafnaði hald-
ið annað hvert ár sat hann að-
eins á 22 þingum.
Benedilct Sveinsson var fyrst
j konungkjörinn þingmaður en
síðan bingmaður Árnesinga,
Norð-Mýlinga, Evfirðinga og aS
lokum Norður-Þingeyinga.
Jón Sigurðsson, forseti, kcmur
næstur að á’-afjölda. Hann var
þingmaður ísfirðinga samfleytt
frá 1845—1879 er hann lézt eða í
35 ár.
Pétur Ottesen hefur því setið
fleiri þing en nokkur Islending-
ur fyrr eða síðar hefur gert.