Morgunblaðið - 08.11.1952, Qupperneq 9

Laugardagur 8. nóv. 1&52
MORCUNBLAÐIÐ
ssnesi [if
istar m)9
Dana
veikastar
Stjómin visar Moskva-mótmælum virðufega á hm
Kaupmannahöfn í október 1952.
ORBSENDING SOVÉTSTJÓRNARINNAR
EINS OG Ííumiugt er sendi Sovétstjórnin dönsku ríkissíjórnlnni
1. október harðorð mótinaelí vegna þess að Danir cru að athuga
möguleikana fyrir því, aff fliiglið úr Atlantshafshernum verði starf-
sett í Danmörku á friðártímuni.
Segir Sovétstjórnin. m., a., að þarna sé um ógnun að rseða við
Sovétríkin og önnur Eysírasa iísiön ct. 29. október svaraði danska
stjórnin mótmælaorðsenðingunni rússnesku. Kraft, utanríkisráð-
herra, tilkynnti Ríkisþingimj; svarið í Iok ræðu sinnar, þegar haun
39. okt. hóf þingumrseður um utanríkismálin.
\ARNARBANDALAGH) ♦
Danska stjórnin segir i svarínu
til Rússlands, að Atlaafshafs-
bandalagið sé eingöngu, vamar-
bandalag. Ráðstafanír, sem. gerð-
ar séu samkvæmt Atiantshafs-
sáttmálanum, geti því ekki skoð-
ast sem ógnun við Sovétríkín eða
við önnur ríki. Öll lýðræðisblöð
í Danmörku hafi einróma \'ísað
mótmælum Rússa á bug. Danska
stjórnin hafi almenniiigsálitið
með sér i þessu máli.
f svari Dana er ennfremur sagt,
að Danir óski góðrar sambúðar
við Sovétríkin. Almennmgur í
Danmörku vilji vernda friðinn.
Ríkisstjórnin danska mun aidrei
leyfa, að danskt landsvæði verði
notað til að hefja árás, hvorki
á móti Sovétríkjunum né öðrum
ríkjurh.
Sænska stórblaðið „Dagens Ny-
heter“ skrifar um svar Dana, að
þeir hafi góða samvizku, þegar
um afstöðu þeirra til Russa sé að
ræða. Þeir hafi svarað rússnesku
mótmælunum á virðulegan'. hátt.
Dönsku blöðin em líka öll, að
kommúnistablaðinu undanteknu,
ánæð með svarið.
leppríkjum. Rússar hafa fjölda
hernaðarbækistöðva meo
skömmu millibili alla Ieið frá
Lenlngrad vestur að Lúbeek og
eru að skapa sér risavaxnar hern
aðarbækistöðvar á Rúgen, en það
HEDTOFT:
ÓHÆFILEG AFSKH’TASEMI
Hedtoft sagði í þingraeðu, þeg-
ar þingið rædði utanríkssmálin,
að rússnesku mótmælin. séu ó-
hæfileg afskipti af dönsknm inn-
anríkismálum. Danir ákveði
Sjálfir, hvort Atlantshafrf iíí fái
aðseíur í landinu og hvernig
vörnum landsins yfirleitt verði
fyrir komið. Og Danír taki ein-
göngu tillit til þess, hvasð sé landi
þeirra hentugast.
Hedtoft sagði cnnirenuí, að
mótmæli Rússa gefí bendingu
um þao, hve hættulega Danir
hefðu verið staddir, ef þeír hefðu
staðið einangraðir og varnar-
lausii,'.
HJÁLP í TÆKA TID
Allir í Danmörku — eínnig
andstæðingar Atlantsbafsbands»-
lagsins, þó að komnaúnistum
undanteknum — viðuikenna, að
'engin árásaráform felast í At-
lantshafsbandalaginu. Það er ein-
göngu gert til varnar. Ðanir óska'
einskis heitara en sð geta li.fað
í friði við allar þjóðir. En þeir
-leggja mikla áherzlu á, að þeír
íái hjálp, ef á þá verðí ráðizt,
og að hjáípin komi ekki of seint.
Þetta er ekki hvað sízt skiljan-
legt, þegar á það er lítíð. að ör-
skammt er frá f 1 ugbækktö5vum
Rússa i Norður-Þýzkalandi til
Danmerkur. Þess vegna er eðli-
legt, að Danir tali nú unJ, hvort
ekki væri heppilegast, að At-
lantshafsfluglið fái aðsetur i
Danmörku á friðartímum eíns og
í mörgum öðrum AtTantshafs-
löndum.
HITLERSSÖNGURINN. NTÉI
Rússar segja að visu í orðsend-
icigu sinnl, að enginn ógni Dön-
um. Dönsk blöð segjast Iiafa
heyrt þetía áðor. Saœa sagði
Hitler skörnmu áður ea S»jóð-
verjar hertóku Danmörkw- Blöð-
in. benöa á ástandið víð' Eysíra-
sait. Ríkin sunnan víð Eystrasait
hafa verið gerð sð rússneskum
Ole Björn Kraft.
an er hægt að fljúga á fáeinum
mínútum til Danmerkur.
VILJA DROTTNA YFIR
EYSTRASALTI
Kraft, utanríkisráðherra, minnt
ist á ástandið í Eystrasalti í ræðu
sinni í Ríkisþinginu 30. október.
Hann sagði m. a.:
Með vaxandi áhyggjum höfuír
við séð, hvernig Sovétríkin reyns
að gera Eystrasalt að lokuðu
hafi, þar sem Rússar drottna
Rússar hafa jafnve! skotið niður
tvær óvopitaðar sænskar flug-
vélar, sem voru Iargt uían rúss-
neskrar landhelgi. Og Rússar
haía einhliða ákveðið, að lan.d-
helgi meðfram ströndum land-
anna sunnan og austan við Eystra
salt sé 12 sjómílur, þótt hún öld-
um saman haí'i verið 4. Með
þessu hafa þeir m. a. skaðað
fiskiveiðar Dana og Svia stór-
kostlega.
12 MÍLNA LANDHELGIN
Við viðurkennum að vísu, að
ekki eru settar ákveðnar alþjóða-
reglur um víðáttu landhelginnar
og að hvert ríki getur innar
vissra takmarka sjálft ákveðið
víðáttu hennar. En við getum
ekki viðurkennt, að eins gífur-
leg útvíkkun landhelginnar og
þarna er um að ræða sé lögleg.
Við höfum því farið þess á leit
við Sovétstjórnina, að málið
verði lagt fyrir Haag-dóminn, en
hún hefur neitað að fallast á
þessa tillögu.
Okkur er það vitanlega von-
brigði, að Sovétstjórnin, sem
styður ,,friðar“-áróður kommún-
ista, skuli neita að leggja þetta
mál fyrir alþjóðadóm. Ber þetta
ekki vott um, að Sovétstjórnin
sé sannfærð um, að aðgerðir
hennar séu. í samræmi við al-
þjóðarétt.
SAMHJÁLP KOMMÚNISTA
FRAMVEGIS
Kraít sagði seinna í' ræðu
sinni:
Sumir hafa skilið ýms ummæli
á kommúnistaþinginu í Moskvu
þannig, að Sovétstjórnin muni
framvegis verða samvinnufúsari
en áður. En við getum ekki lát-
ið okkur nægja orðin tóm. Við
verðum að dæma samvinnuvilj-
ann eftir verkunum.
Rússar reyna áíram a5 út-
breiða stefr.u kommúnista í öðr-
| um löndum. Og Stalin hefir sagt,
að rússneski kommúnistaflokk-
urinn eigi að hjálpa kommún-
istaflokkunum í öðrum löndum,
sérstaklega i þeim löndum, þar
sera konunúmstum hefir ekki
tekizt að komast til vaida.
í ’nöfuðborgum vestrænna
landa búast stjórnmálamenn við,
að kalda stríðið muni harðna.
KOMMÚNISTAR RÓA
l'NIHP
I Kraft minntist líka á sambúð
Bandaríkjamanna og EvTÓpu-
þjóða og sagði m. a.:
Það er sums staðar í Evrópu
orðin tízka að gagnrýna fram-
komu Bandaríkjamanna. Komm-
únistar ýta undir þessar að-
finnslur. Sagt hefir verið, að
Bandaríkin reyni að drottna yfir
Evrópuþjóðum. En þeir sem hafa
tekið þátt í. ráðstefnum Atlants-
hafsbandalagsins geta borið vitni
um, að . Bandaríkjamenn reyna
ekki að segja Evrópuþjóðum fyr-
ir verkum.
Við eigum Bandaríkjunum
geysi mikið að þakka. Hugsum
okkur hvernig við værum statíd-
ir, ef Bandaríkin slitu allri sam-
vinnu við frjálsu þjóðirnar í Ev-
'ópu. En stunöum er skortur á
;agnkvæmum skilningi milli
Lmeríkumanna og Evrópuþjóða.
Bandaríkjaménii ættu að vera
skilningsbetri en þeir stundum
eru, þegar um viðskiptamálin er
að ræðá. Og Evrópumenn ættu
að gera sér far um, að bera ekki
fram ósanngjarnar aðfinnslur í
garð Bandaríkjamanna.
Utanrikisráðherrann minntist
i að lokum á Norðurlandaráðið og
j sagðist vona. að einnig kæmu
fulltrúar frá íslandi á hinn fyrir-
, hugaða fund ráðsins í Kaup-
I mannahöín.
113 ATKVÆÐI GEGN 8
* *be r
æsRuiyösnei
• réita 1»
Hans Iledtoft.
ar fram þingsályktunartillögu,
þar sem sagt var, að það sé ekki
samrýmanlegt skilyrðunum fyr-
ir þátttöku Dana í Atlantshafs-
bandalaginu, að erlent fluglið fái
aðsetur í landinu á friðartím-
um,
Tillagan var fclld með 113
atkv. gegn 8. Baeði umræðurnar
og atkvæðagreiðsla báru votí ura,
að yfirgnæfandi meirihluti þings
ins síyður stefnu stjórnarinnar í
utanríkis- og landvarnarrnál-
uiiuni.
Skömmu áður en umrasðurnar
urn utanríkismálin fóru fram,
svaraði Kraft í þinginu fyrir-
Framhald á bls. 11
fj. kæmo
að vafasömum ntsluim
| Að loknum umræðunum um
utanríkismálin báru kommúnist-
NYLEGA fóru fram ræðuhöld og |
skoflu var stungið í jörðu, og I
hátíðlega tilkjmnt, að nú væri
hafin bygging hinnar langþráðu
æskulýðshallar.
Undanfarin ár hefur mikið
verið skrifað og skrafað um þessa '
væntanlegu höll, og sýnist sitt:
hverjum. Allir eru á einu máli
um það, að brýn nauðsyn beri til
að eitthvað það sé giört sem forða
mætti æskufólkinu frá. ,,sjoppu“-
setum og lausungalífi því, sem
óhugnanlega margt af því stund-
ar nú.
En æskulýðshöll, serai kostar
margar milljónir króna, á áreið-
anlega Iangt í land, og álít ég, aff |
hún sc ekki heppilegasta lausnin
á því, að keima unga fóíki að
eyða tómsíundum sinum á r.éttan
hátt.
Það, sem við þarfum að gera
fyrir unga fólkið, er að byggja
tómstimdaheiniili á víð og dreif
um bæinn, —lítíl hús í Jíkingu
við dagheimili þau, sem bærinn
hefur reist fyrir yngstu þjóð-
félagsþegnana. |
Hver bæjarhluti — Austufbær,
Vesturbær, Kleppshoií, o. s. frv.
— á að éiga sitt hús, — jafnvel
tvö — þar sem unglingamir geta
skotizt inn í tómstundum sínum,
hitt félaga sína þar, og tíundað
ýmislegt sér til gagn og garnans.
Þessi heimili eiga sð vera r.ota-
leg, snotur, hlýleg og hreinleg, —
án alls íburðar. A slíkum heim-
ilum nýtur einstaklingseðlíð dn
betur, meiri nröguleikar til kynn-
ingar og gagnkvæms skilnings, en
í hinum víðu og háu sölum hall-
anna, þar sem hundruð flykkjast
saman. En þessi hlindruð verða
að mörgum smá „klikum", og
hver ,,klíka“ heimur úí af fyrir
sig.
Ég býst við, að þar j’rði marg-
ur unglingurinn framandi gest-
ur. Að ,,fara í höllina-' þyrfti
undirbúning og ýmislegt „til-
stand“, og mjög langt þangað að
jækja fyrir marga. í tómstunda-
aeimili hverfisins væri hægt að
skjótast í klukkustundar frii, frá
lestri eða starfi,. dunda við ýmis-
konar föndur, taka þar i spil,
tefla o. fl. sér til gamans —
stúlkur gætu farið þangað með
handavinnuna sína.
Oft hef ég óskað þess, að í
hverfinu mínu væri eitthvert af-
drep fyrir unglinga. Að aflokn-
um lestri og námstíma dagsins
leitar hugurinn út, og þá venju-
legast að kvöldi dags. Ef gott er
veður, er gatan. látin nægja; á
henni er rápað fram og aftur,
eða staðið í hnapp upp við eitt-
hvert grindverkið, galgopazt og
spjallað um áhugamálin.
Oft er þetta milli tíu og tuttugu
drengja- og stúlknahópur. Auð-
vitað er nauðsynlegt fyrir unga
fólkið, sem situr inni allan dag-
inn, að fá hreint loft í lungun.
En ef veður versnar, er ef til
vill skotist inn á ..biliíard'' eða
næstu „sjoppu". Þar hangir unga
fólkið i aðgerðarleysi fram á
höndur sér, í reykjarsvælu og
tekur þátt í gosdrykkjasumbli
„sjoppunnar". Heimsókn á slíka
staði, er oft byrjun á óreglu,
óreiðu og eyoslusemi.
Ég er viss um, að hlýleg og snot
ur tómstundaheimili myndu íorða
margri ungri stúlkunni og piltin-
um frá því að lenda á braut lasta
og lauslaetis.
Margt heíur breyzt hér í borg
síðan ég var ung. Þá voru það
heimilin, sem vorú samkornustað-
ir ceskunnar, að mestu leyti. Dans
leikur í samkomuhúsi Vár þá við-
burður, en ekki daglegt og hvers-
dagslegl fyrirbrigði, eins eg nú.
Undanfarin ár hafa ýmsar íram
kvæmdir átt sér stað, með þaíS
f jTÍr augum, að tæla æskuna frá
heimiliunum. Ungt fólk, jafnt frá
glæsilegum seni fátækum heim-
ilum, hefur leitað biu-t. Við aðal-
götur bæjarins hafa risið upp
„sjoppur" í tugatali, í skúmaskots
byggingum „billíard“-stofur.
Ofsafengnir víndansleikir —
sem þekktust ekki áður — eru
haldnir fyrir æskufólkið. Þeir,
sem sækja þá, og-.mest kaupa af
víninu, eru bezt séðir. Keyrzt
heíur, að þeir sem víninu hafna,
séu engir aufúsugestir á slíkunu
skemmtunum.
Ýmsir erfiðleikar steðja að hér
hjá okkur, og f járhagUT iandsins
kvað vera í mikilli óvissu. Því
þykir mér trúlegt, að bygging
æskulýðshallar verði ekki fram-
kvæmanleg næsta áratjginn.
Finnst mér því hyggilegast, ein,=s
og fjölda mörgum, sem ég hef
hej-rt minnast á þetta mál, aS
bærinn byggi lítil tómstunda-
heimili í ýmsum bæjarhluíum, or'
lofi æskunni að „ráða þar ríkj-
um“ sem mest.
Auðvitað eiga þessi heimili aS
vera undir eftirliti og i umsjá
skilningsgóðra og ráðdeildar-
samra manna og kvenna, sem
geta verið félagar og vinir ungí-
insanna, leiðbeint þeini og haft
góð áhrif á þá. En nauðsynlegt
er, að reyna að vekja ábyrgðar-
tilfínningu, útsjónarsemi og hag-
sýni hjá æskunni. Sýna Iienni
traust með því, að leggja i hennar
hendur aðlaðandi og hreínlegt
sameignarheimili, — heimili, senx
henni þykir vænt um, og sækir
endurnæringu í, frá þreyíandi
námsgreinum eða störfuxn í hópi
glaðra æskufélaga við græzku-
laust gaman, leiki og gagnlegt
íöndur.
Láta æskufólkið hugsa sem
mest um rekstur heimilisins, ba<í
á að koma með sínar tillögur og
hugkvæmni, sem taka á til greina.
Ég trúi ekki öðru, en aðhljmning
á sameiginlegu litlu tómstunda-
heimili, yrði hugljúft verkefni
ungurn stúlkum og piltum.
í hugum þeirra á að geymast
hlý endurminning um hverfis-
hfeimilið, sem flúið var í á hrím-
köldum vetrar- og haustkvöld-
um. Einnig endurminningar um
skemmtilegar heimsóknir á heim
ili hinna hverfanna, þar sem
kynni hófust við jafnöldrur og
jafnaldra og áhugamálin voru
rædd. Allt skoðað þar i krók og
k'ring, og, metnaðarmál hjá hverj-
um einum, að hans heimili yrði
fyrirmyndin í reglusemi og íögru
hátterni.
Bjarnveig Bjarnadóttir.
Gjöf i Krebba-

Ý M S IR eldri Reykvíkingar
munu enn minnast hjónanna
Bergþóru Einarsdóttur, og Jó-
hanns Péturs Ásmundssonr, sem
allan sinn búskap. bjuggu í hús-
inu nr. 13 við Smiðiustíg. Þau
voru bæði fædd árið 1852 og í
tilefni þessa aldarafmælis hafa
dætur þeirra og dótturdætur
þessara reykvísku sæmdarhjóna
fært Krabbameinsfél. Reykja-
víkur minningargjöf að, upphæ3
2000 krónur.
Gjöf þessi er í senn vottur
ræktarsemi við látna ástvini og
ríkra mannúðartiliiningar. —•
Færir Krabbameinsfélagið gef-
endunum kærar þakkir.