Morgunblaðið - 03.01.1953, Síða 2

Morgunblaðið - 03.01.1953, Síða 2
í MORGUflB L A Ð 1 fS Laugardagur 3. janúar 1953 3 roHSETA m i. -JAN Forsetl ísiands, hr. Ásgeir Ás- f geirsson, flutti eftirfarandi á- 1 varp frá Bessastöðum á nýárs- dag: Góðir íslendingar. íiG ÞAKKA yður gamla árið, traust" og vináttu, allar kveðjur "Og, góðar óskir. Þær eru mér fyrirbænír í nýbyrjuðu starfi. Ég óska yður einnig glcðilegs nýárs, þjóðinni árs, fritíar og «öryggis, einstaklingunum góðrar efkomu og vaxandi trúar a iífið og framtíðina. tví verður ekki neiiao, að það leeþnir stundum nokkurs kviða og. geigs í mönnum gagnvart írr tó3ari árum lie mtíðinni, og þó einkum nú á að loknum tveim mstyrjöldum. Trúin og vonm lia^a beðið hnekki, sem vér þurf- xinn að yfirvinna, ef kostur er. X>ab verður ekki umfíúið, að tjtfktandi trú og' sortnandi lífs- œfepðun hafi ískyggiieg áhrif á -alft þjóðlífið, skapið verður stirð- ar i og ailar deilur og atök ertið- ■ari viðfangs. Víðtæk vinnustöðv- xix, sem ,fór vaxandi ,með hverj- Tir í degi, sló fyrir skemmstu <sk agga sínum fram á Jólin og 3Sf; ' árið. Orsakirnar verða að ilfsögðu ekki raktar til neins oi istaks manns, fiokks eða stétt- «r’ en þegar í slíkan eindaga er ixfmið, þá reynir á skilning og vélvild alls almennings og for- ■ustumanna. Engin siík deila er ólevsanleg, nema þá sjaldan að *tfefnt er að borgarastyrjöld, en ð hefur aldrei hent með vorri Jjj óð. Ég minnist vart meiri feg- jr, ;dags í verkfallslok, en að þessu mi. Allir eru sammála um h< ppilega lausn, eftir því sem sm ílum var komíð. Aukin kaup- g;. ta, innan þeirra takmarka, sem ír imieiðslumagn og útflutnings- V®rð leyfa, styður ekki aðeins lajunafólk heldur og framleið- oldur sem selja afurðir sínar idnanlands. Hún er nýr mark- «ður. Þeir eiga allir þjóðarþökk, hér stóðu að málum. Vér lifiíum síðan notið gieðilegrar 'ná- dípar við einmuna veðurbhðu. !En er þá ástæða til þess dvín- andi trúartrausts og vaxandi •ílfúðar, sem oft ríkir með vorri íámennu þjóð. Ekki virðist oss J)ið, mörgum hverjum, sem mun Tihr giöggt hina síðustu halfu "öid. Vér höfúm yfir fieiru að gleðjast en hryggjast, og ef leið- Aógar nitjándu aldarinnar maettu xísa úr gröfum sínum, hygg ég, •afi þeir myndu gleðjast yfir irangrmum af sinu brauiryðj- •endastarfi og áframhaldi niðj- aiina. J Það er rúmlega ein öld síðan Alþingi var endurreist og ein iírftmtíu ár síðan "kom út kon- téigsböðskapur um sérstakan ráð- tíerra, sem tali og riti íslenzka "tUpgu, og sérstakt stjórnarráð xneð aösetur í Reykjavik. Það er vjarla von, að hinir yngri menn .geri sér ljósa þá gífurlegu breyt- ing, sem orðin er. Það voru bjart- «ýnir menn á framtíð þjóðarinn- .ar, sem tóku við boðskap kon- ungs. — en höfum vér ástæðu -til að vera ygldir og trúarJitlir, sem njótum nú ails árangurs Tbanar löngu og farsæiu sjalf- etæðiábaráttu? Hin stjórnarfars- lega og efnahagslega sjálfstæöis- T>a*átta héldust í hendur, enda var kúgun ísienzku þjóðarinnar lengst af fólgin í arðráni. Áro- inum af starfi þjóðarinnar varð «kki bjargað, nema með sjálf- stjórn á öllum sviðum, og sjálí-< atjprninni vavð ekki komið á nema með miklu framtaki í öll- *um greinum atvinnulífsins. Lang- nr þroskaferill var undirbúning- ■ur-lýðveldisins, sem stofnað var Á löglegum tíma eftir samningi við vora gömlu sambandsþjóð. 3Það ættu því öll skilyrði að vera íyrir vinsamlegum samskiptuin milli þjóðanna í framtíðinni, ónda virðist mér allt stefna í þá itt eftir því sem ég þekki til. “Vér minnumst nú þessa dagana Ivínnar siöustu drottningar yfir ÍSTándi, Alexandrínu, sem var .yitur kona, góð móðir og ástúð- leg í umgengni við þegna sina. Hún og Kristján konungur áttu hér á landi mörg spor og marga vini, og enga óvildarmenn. Drott - inn blessi minningu hennar, og þeirra beggja. Það er þó mála sannast, sem sagt hefur verið, að sjálfstæðis- baráttunni sé aldrei lokið. Hún heldur áfram eins og sjáif lífs- baráttan. í því sambandi má minna á þá baráttu, sem vár nú stöndum í fyrir stærri land- helgi. Vér byggjum eyland og hyggjum ekki á landvinninga. En landgrunnið helgast af landinu sjálfu. Aðrar þjóðir eiga námur, skóga og akra, en vér þurfur.i að flytja allan slíkan afrakstur inn til að lifa mannsæmandi lífi og verðum að greiða innflutrring- inn að mestu með sjávarafurðum. Vér eigum því allt undir því að fiskstofninn varðveitist og mikið undir því, að landróðrar hinna smærri báta og skipa leggist ekki niður. Til þess er nærtækt dæmi. Það tók ekki mörg ár kringum aldamótin fyrir erlenda togara að útrýma að kalla útgerð hinna opnu skipa hér við innan verð- an Faxaflóann, og valda fátækt þar sem áður var velmegun, og fólksflutningum í stórum stíl. , En nú hefur hættan á öreyð- ing færst utar vegna aukins skipafjölda og stórtækra veiði- | véla. Vér íslendinga'r eigum sjálfir hin fullkomnustu skip og ieggjum á þau sömu kvöð og út- ! lendingana. Frá íslenzkum tog- | araeigendum hafa engin mót- mæli borizt og er það virðingar- vert og viðurkenning á nauðsyn alþjóðar. Útlendingar sitja viö sama borð og vér sjálfir, og ég trúi því ekki fyrr en vér tökum á þvi, að ekki náist friðsamleg viðurkenning á rétti vorum, því hér er við þjóð að eiga, sem jafn- an hefur reynzt góður nágranni. I í þessu efni standa íslendingar saman sem einn maður og munu ( halda á máli sínu með festu og drengskap. Það er skylt að játa eins og ég hefi gert, að stækkun landhelginnar er afleiðing af þörf þjóðarinnar og innlendrar ’. útgerðar. En erlend stórútgerð nýtur í íramtíðinni árangursins 'af friðuninni á sama hátt og hin íslenzka. Viðgangur útgerðarinr,- ar hér á landi hefur verið mik- , ill og haft vaxandi þýðingu fyrir þjóðarbúskapinn. Um það leyti sem togveiðar spilltu grunnmið- um kom fyrsta bátavélin til Is- lands; það var tveggja hestafia vél, sem kom til ísafjarðar og j ,,gekk báturinn eins og honum j værí roið af sex mónnum”. Vélin var það sem bjargaði, þegar : lengra þurfti að sækja. Nú eru skuturnar íyrir löngu úr sögunni, I en tilsvarandi vélbátafloti hef- ur tífaidast á tæpum fimmtíu , árum. Um viðgang togarafiotans er öllum kunnugt, þvi hann er aliur nýr og frá þessari öld. Áþekk framför hefir orðið í íslenzkum iandbúnaði á sama tíma. Moldin er frjósöm, grasið ; hvanngrænt og safamikið og töðyfallið fjórfallt. Matjurta- garðar hafa stækkað að sama skapi, gróðLyhús er nýr aivinnu- rekstur og sandgræðsla, korn- rækt og trjárækt rekin með nýj- um áhuga og bjartsýni. Þjóðvegir og aðrir akfærir bílvegir éru all- ir nýir og hafa gerbreytt bú- skapar- og lifanaðarháttum fólks ins. Steinsteypt bæjarhús og úti- hús eru öll frá þessari öld, og geta ungir sem gamlir borið þar saman gamla og nýja tímann því enn standa eftir nokkrir gamlir bæir. Nú er byggt til frambúðai og eru afköstin ótrúleg á skömm- um tíma og vantar þó mikið á að fullnægt sé aðkallandi þörf. Iðnaðurinn er nýr í þeirri mvnd, sem hann nú er rekinn, siídarverksmiðjur, hraðfrystihús, ullarverksmiðjur, mjólkurbú og allur hinn mikli verksmiðjuiðn- aður, sem byggir á innfluttum hráefnum — og veitir mikla atvinnu og nauðsynlega fyrir þjóðarbúið, þeim sem flutzt hafa í þéttbýlið. Iðnaður er hinn nýj- asti vottur um hið mikla fram- tak og vaxandi þekking og tækrú þjóðarinnar. | Það er hollt að horfa yfir far- inn veg og sækja þangað kraft | og kjarlc til áfrarnhaldanai starfa. Þessari miklu þróun hcfur það fylgt að fólk flytur úr svcitum og bæir og kauptún vaxa stór- lega. Vér getum víst öll verið sammála um, að þjóðfélagið á ekki með sínurn ráðstöfunum að ýta undir þann fóiksstraum, heldur draga úr með óbeinum ráðstöfunum, sem við verður komið. En þá hefur þetta verið straumur tímans vegna atvinnu- greiningar, margs konar nýrrar þjónustu svo sem við alinnlenda vcrzlun og sívaxandi siglingar landsmanna, sem hvor tveggja eru burðarásar sjálfstæðs at- vinnulífs. Framleiðsla landbún- aðarafurða hefur og aukizt á hvert dr.gsverk og þéttbýlið skapað nýjan markað fyrir af- urðir bænda. ! Hitt er svo áhyggjuefni, hvaða áhrif þessi fólksflutningur hefur á framtíð íslenzkrar menningar. í ungum og stækkandi bæjum lifir menningin ekki á gömlum merg. Þar er hætta á ferðum, ef ekkert er að gert — bæði í vax- andi bæjum og á fámennum sveitaheimilum. Flestum mun verða á að renna hugar.um til skólanna. Nú eru i öllu landinu um 330 skólar og þá sækja um 25.000 nemendur árlega. Skólarn- ix hafa í þessu efni vandasamt iverkefni og mikla ábyrgð. Það sem þeir geta áorkað um að móta skapgerð nemenda er mest um vert. Þeir þurfa að veltja skiln- ing á íslenzku máli, áhuga á sögu og bólcmenntum og yndi af íslenzkri náttúru. íslenzk tunga ’ er hrcin og svo tær, að það sér í botn, — ég á við, að uppruninn, !spekin og fcgurðin ]ýsi í gegn- ; um orðin þegar vel er að gáð. .Við brjóst náttúrunnar hafa börn og unglingar hlotið bezt juppeldi. Landið má cnn heita ' opir.n leikvöllur, og aldrei hafa !fleiri íslendingar víðar ferðast en nú á bílaöldinni.. Bókmennta- áhuginn verður ekki vakinn með þvingun, heldur mcð því að skýra, laða og kveikja áhuga. Þá væri íslenzku þjóðinni hætt, ef sögurnar og kvæðin lifðu ekti lengur á vörum fólksir.s, ! Vér íslendingar gerum nú kröfu um endurheimt hinna fornu handrita, og erum svo öruggir um málstaðinn, að vér scfnum nu fé til bokhiöðu til að vera við búnir að taka við hinum ! dýru dómum. Hér stöndum vér ' enn sem einn maður. Handritin ’eru í Danmörku vegna þess sam- bands, sem var með þjóðunum, og þegar því sambandi er siitið 'sýnir það skilning og bróðurhug að afher.da þann mcnningararf, sem íslendingum er dýrmætan en öllum öðrura þjóðum. Ég jræddi einu sinni við gamlan vin um þann mikla menningararf, sem hinar Norðurlandaþjóðirnar eiga umíram okkur í kirkjum, höilum og rnargs konar dýrgrip- um. Hann hugsaði sig um og sagði: „Vildir þú skipta á því og íslendingascguRiun?“ Ég . ]ét huggast, og fagna nú þcirri stund, þcgar hin fornu handrit verða flutt heim. Krafan um handritin er jafn- framt áminning til vor sjálfra uin að varðveita í hjörtum vorum sögu vora, bókmenntir og tungu. Það er hin sívaxandi uppspretta íslenzks þjóðernis, sem hefur gert oss frjálsa. í því liggur einingin, að vér erum af einu þjóðerni, sem er skýrt afmarkað, eins og eyjan, sem vér byggjum. Það ber svip af hinum hreina kynstofni, óslitinni sögu frá upp- hafi íslandsbyggðar, samfelld- um bókmenntum, sem hafa bor- izt frá kynslóð til kynslóðar og hinni svipmiklu litskrúðugu náttúru landsinSj sem er ýmist rr.ild eða hörð. Orlög þjóðarinr,- ar eru örlög vor, hvers og eins. Vér höfum lifað á uppgangstím- um, og ber að þakka það með því að líta með einurð fram í tímann í trú á göfuga framtíð í góðu landi. Ungt lýðveldi hef- ur ekki ellimörk. Vér erum í einum bát, ekki farþegar, heldur skráðir á skip- ið sem áhöfn með fullri ábyrgð, skyldum og réttindum, og ber að taka því, sem að höndum ber með hugrekki sjómannsins. Lífið er samstarf mannsins og æðri máttarvalda. Hin „meingjarna þrætugyðja“ fer ekki með stjórn- ina, heldur þau máttarvöld, sem búa í oss sjálfum, örlögum þjóðar innar og í alvaldsgeymi, og sem flesta órar fyrir á örlagastundum lífsins, og margir veigra sér þó við að kalla ákveðnu* nafni — nema þegar við hefjum þjóðsöng- inn og áköllum Guð vors lands, ó. lands vors guð. — Góðir íslendingar, ég ávarpa yður héðan frá Bessastöðum. Vonandi hefur það nafn nú betri hljóm en fyrr á öidum. Hér hefur eins og víðar fátt varðveitzt, sem minnir á fortíðina nema hús- ið sjálft, en það er byggt fyrir aíbeina fyrsta íslendingsins sem hlaut amtmannstign, Magnúsar Gíslasonar. Hann bjó fyrstur í þessu húsi og að frátöldum fá- einLim árum hafa íslenzkir menxi búið hér og starfað. En Grímur i Thomsen var hinn fyrsti íslenzki jeigandi jarðai'innar eftir Snorra íSturluson. Samur er hann Keilir I og söm er hún Esja og var á dög- jum Snorra, víðsýni mikið og i náttúrufegurð. Hér er ilmur úr jörðu og af þýðingum Svein- , bjarnar Egilssonar og kvæðum ' Gríms. Úti sé ég ljós á gröf hins I f vrsta forseta íslands, Sveins Björnssonar, sem á sinn þátt í að helga þennan stað. Hér er nú þjóðarheimili með sérstökum hætti og hefur okkur hjónunum verið falin forstaða þess um skeið. Við lítum nú með við- kvæmum Luga og þó vonglöð fram til hins nýja árs, og flytj- um öllum heimilum og fjölskyld- um landsins hjartanlegar nýjárs- óskir. Drottinn blessi fósturjörðina og haldi sinni verndarhendi yfir landi og lýð á komandi ári. Sæmdir Fáika- A NYARSDAG sæmdi forseti ís- lands eftirtalda riddarakrossi hinnar íslenzku fálkaorðu: Ágíistu Thors, sendiherrafrú, Washington. Bjax;na Bjarnason, skólastjóra, Laugavatni. Gísla Helgason, bónda, Skógargerði. Jónas Guðmundsson, fyrrv. skrií stofustjóra, Reykjavík. Metusal- em Stefánsson, fyrr. búnaðar- málastjóra, Reykjavík. Ólaf H„ 1 Jónsson, framkvæmdastjóra, jReykjavík. Val Gíslason, leikara, [Reykjavík. (Frá orðuritara). Drengur brenniji á báðun féium " Á GAMLÁRSDAG brenndist fimm ára drengur svo að flvtja, varð hann í sjúkrahús, þar serra hann liggur nú. Hann var ásamt, fleiri drengjum að kveikja í köss um að húsabaki. Þetta gerðist á bak við Stjörnu bíó við Laugaveginn. — Bæði slökkvilið og lögregla voru kvödd á vettvang. Var eldurinn, sem var mjög magnaður, kæfður á svipstundu. Einn drengjanna, sem var við að kveikja bál þetta, Vilhjálmur Guðbjörnsson, Grettisgötu 34, brenndist á báðum fótum upp að 1 sitjanda. Benzíni hafði verið hellt I á bálið. Brunasárin urðu mest ! um öklana, þar sem um þriðja stigs sár var að ræða. Vilhjálmur litli, sem fluttur var í sjúkrahús, liggur þar enn, en líðan hans er dágóð. , ÚTHLUTUN skömmtunareðla fyrir fyrsta ársfjórðung fer fram í Góðtemplarahúsinu í dag og mánudag. f dag verður seðlun- um úthlutað til hádegis, en á mánudag til kl. 5 síðdegis. Seðlarnir eru sem fyrr aðeins afhentir gegn stofni síðasta skömmtunarseðils, greinilega á- rituðum nafni og heimilisíangi eiganda. SíSdegissýning á ÁKVEÐIÐ hefur nú verið að nokkrar síðdegissýningar fari fram á Skugga-Sveini í Þjóðleik- húsinu og verða þær-á sunnudög- um. Er þetta gert fyrir þá mörgu, sem ekki eiga heimangengt á kvöldin, eða eru þá aö starfi. Virðist þessi nýbreytni éiga miklum vinsældum að fagna, því að á fyrstu síðdegissýninguna, sem er á morgun, seldust allir miðar upp á tveimur klukku- stundum. lýja ártalið lugaöi í skál á Siglufirii á gamSárskviild SIGLUFIRÐI, 2. jan. — Einmuna veðurblíða hefur verið hér yfir þessar hátíðar, svo elztu menn muna vart annað eins. Á gamlársdag var hér logn og blíða. Á vegum skíðafélaganna á Siglufirði hafði verið komið fyrir fjölda blysa í Ilvanneyrarskál þannig að fremri brún skálarinnar var þakin blysum frá norðri til suðurs. Ura l kvöldið var svo kveikt á öllum blysunum samtímis. Laust fyrir miðnætti kom önn- ur ljósadýrð liflu sunnar í fjall- inu beint upp af bæ'num og eftir að þessi ljósadýrð hafði fengið fast form, kom út ártalið 1953. Vár þessu mjög smekklega fyr.'r komið. Öll þessi ljósadýrð logaði svo í næturkyrrðinni langt fram á nótfc. Samhliða þessu var skotið upp fj'öldá flugelda úf skálinni og bænum og myndaði þetta marg- litan ljósboga yfir bænum. Svo kyrrt var að kerti loguðu úti hvgr sem var í bænum. Fjöldi brenna var víðsvegar utan við kaupstaðinn og vöktu margar eftirtekt fyrir stærð sína og hve vel þær loguðu. Dansskemmtanir voru á þrem- ur stöðum og fór allt prýðilega fram og fólk skemmti sér frarn undir' morgirá. — Guðj'óri. ' ‘_j

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.