Morgunblaðið - 30.07.1953, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 30. júlí 1953
MORGVNBLÁÐIÐ
5
inpeldur Einarsdótfir frá Kaldárhcfti ■

Efri myndín sýnir norsku sjóliðana í Lækjargötu á leið suður í
kirkjugarð. Neðri myndin er tekin, þegar sendiherrann, Andersen-
Rysst, flutti raeðu sína. — Ljósm. Hbl.: Ól. K. M.
IMorski fundus'spillirinci
„Mas'vik44 hér í heimsókn
í FYRRADAG kom norski tund- þjóðfélag vort á grundvelli kiist-
urspillirinn „Narvik" hingað til inna hugsjóna.
Reykjavíkur og mun halda! Ólafsmessan er elzti þjóðhátíð-
heimleiðis héðan á morgun. ' ardagur Norðmanna. Þó hátíða-
Kom tundurspillir þessi mikið hald hans gleymdist myndi Ólafs
við sögu í síðustu styrjöld, varð messan lifa í hjörtum þjóðarinn-
fyrir skemmdum, þegar Banda- ar- _
menn gerðu árás sína í Frakk- j Haraldur hárfagri sameinaði
land, en hlaut viðgerð að fullu. H0reg landfræðilega séð. Ólaf-
KALDÁRHOLT er ekki í al- ]
faraleið. Það stendur á eystri
bakka Þjórsár, langan veg fyrir I
ofan þjóðbrautina. Áin er þar
með allt öðrum svip og miklu
fegurri en þeim, sem vegfarend-
ur þekkja við brúna. Við Kaldár-
holt er straumur árinnar mjúkur
og hávaðalaus, en hann er sterk-
ur og stöðugur og fagur í sínu
látleysi Þannig var líka skapgerð
húsfreyjunnar í Kaldórholti. —
Stilling og skapfesta voru þær
dyggðir, sem einkenndu Ingveldi
Einarsdóttur, einna mest. Hún
var þó ekki þung í skapi. Þvert
á móti. Hún var frjáls í fram-
komu og oft gamansöm í orðum,
sem þó aldrei særðu neinn. En
það mátti alltaf skynja alvöruna
bak við þetta létta fas, þar var
fyrir einbeittur vilji, vilji til.
DáEiari^isiBxaiTifS'
Skipið hefur verið á löngu
ur Haraldsson helgi sameinaði
ferðalagi að undanförnu og er þjóðina ; þjóðlega heild og féll
Reykjavik siðasti viðkomustað-
urinn áður en það kemur í
heimahöfn. Er skipið eins konar
skólaskip fyrir nemendur í sjó-
herskóla Noregs.
Skipherra er þar C. O. Herlof-
suður í Fossvogskirkjugarð. Sól
skein í heiði og var veður hið
bezta, er hinir -norsku sjóliðar
komu í garðinn. Voru þar nokkr-
ir menn fyrir til þess að vera
viðstaddir hátiðlega athöfn, er
þar skyldi fara fram, m. a.
Anderssen-Rysst sendiherra og
Brynjólfur Jóhannesson, en hann
var sem kunnugt er, formaður
þeirrar nefndar er gekkst fyrir
því að minnisvarðinn yrði reist-
ur í grafreit Norðmannanna, er
þar voru jarðsettir á styrjaldar-
árunum.
Norsku sjóliðarnir stóðu heið-
ursvörð við minnisvarðann, er
Herlofson skipherra lagði blóm-
sveig að minnisvarðanum, og
porski sendiherrann talaði þar
ur gleymir frásögninni um Þor-
móð Kolbrúnarskáld þar.
Shinwell vill draga
úr útgjöldum
til landvarna
LUNDÚNUM, 29. júlí. — Emanu-
el Shinwell, fyrrum landvarna-
ráðherra, sagði í þingi í dag, að
þessa berzka rikisstjórnií yrði ræki-
nokkur orð og mæltist á ^ _
jiega að endurskoða stefnu sína í
Við mætust hér á sjálfri Ólafs * ef.friðarhorfur
messu og minnumst orða biskups
ins í Niðarósi, Wiihelms Wex-
elsen, er hann sagði á dánar-
dægri sínu:
ÓLAFSMESSA
skánuðu í heiminum.
Shinwell sagði, að Bretland
greiddi nú árlega 1,6 milljarða
sterlingspunda til landvarna.
Þessi gífurlegu gjöld hafa óheppi
leg áhrif á efnahagslíf landsins,
sagði Shinwell, og draga úr
lolsomleg ismissœli
sssn íslenzkt tónskáld
ÞESSI grein birtist í sænska : „Þetta heíti inniheldur að
blaðinu Göteborgs Posten 3. tveim þriðju hlutum, það sem
júní s.l. Knut Báck skrifar kalla mætti „hinn upprunalega
hana, þekktur píanólekiari og söng íslenzku þjóðarinnar" —
tónskáld og aðaltónlistardóm- lög, sem skapazt hafa meðal ís-
ari við Göteborgs Posten. — lenzkrar alþyðu bæði iyrr og síð
Hann er fæddur 18ö8, nem- ar í nánum tengslum við lund-
erni hennar og hfnaðarháttu. Um
adar aldir hafa öll þessi lög varð
veitt eitt sameiginlegt skyldleika
einkenni: hið einfaida og fasta
forrn, hvort sem þau eru sungin
af gömium bónda vestur á fjörð-
um eða unglingspilti fyrir aust-
er síðasta alþýðusönglaga- 1 an. Hin görnlu þjóölög eru arfur
hefti Hallgríms — „Farsælda fortíðarinnar til vor. Hin nýju;
andi Emils Sjögren í Stokk-
hólmi og Max Bruch í Berlín.
Ýmis verk fyrir kór og hljóm-
sveit hefur hann samið. Knut
Báck er félagi í sænsku aka-
demíunni frá árinu 1912.
Hefti það, sem hér um ræðir,
Frón“.
UNDIRRITUÐUM hefur borizt
sönglagahefti frá útgáfufyrirtæk
inu Gígjunni, Reykjavík. — Ber
það heitið „íslenzk lög“, og hefur
að geyma 45 þjóðlög. Það er eitt-
« 1 _ 1
í baráttunni fyrir þessa hugsjón
sína. En merkið stóð. Noregur
á að vera frjáls og okkar.
Síðan hafa margir Norðmenn
fallið í baráttunni fyrir þeirri
sen. Hefur hann verið'sæmdur h^sfn og.niargir létu lífið í
stríðskrossinum með tveim siðustu styrjold.^ M. a. þeir sem
sverðum og St. Ólafsorðunni með lórðin geymir hér.
eikarlaufi fyrir afrek sín í styrj-l Orðin um Þórð Folason, sem
öldinni. Einnig hefur hann verið standa á minnisvarðanum eiga
sæmdur stríðsheiðursmerkinu a® vera okkur hvöt, að merkið
með stjörnu. stendur þótt maðurinn falli.
Síðan beindi sendiherrann orð-
um til Brynjólfs Jóhannessonar,
í FOSSVOGI formanns minnisvarðanefndar-
Klukkan rúmlega þrjú í gær innar er var þar viðstaddur.
gekk áhöfn skipsins fylktu liði j íslendingar voru líka með á
með norska fánanrv í fararbroddi Stiklastöðum. Enginn Norðmað-
gjöf vorra tíma til framtíðarinn-
ar: fyrirheit um alþýðulist, sem
stendur í blóma og getur í fram-
tíðinni orðið menningarform,
sem ber ríkan ávöxt", — —
Lokasetningin er sem heitstreng-
ing: „Islenzk sönglist mun sanna
skyldleika sinn við málið og bók-
menntirnar og verða sameigin-
egur menningarauður allrar
þjóðarinnar!“ Hversu sterk er
ekki slíh játning til hl’jómlistar-
mnar — eins og guðlegur inn-
olástur — hjá sjálfsánægju hljóm
ástarsértrúarílokka nútíraans!
starfa og vilji til þess að rækja
skyldurnar við guð og menn.
Ingveldur var af góðu bergi
brotin. Nánustu ættmenn hennar
byggðu í uppsveitum Árnessýslu.
Foreldrar Ingveldar voru þau
Einar Gestsson, bóndi á Hæli í
Gnúpverjahreppi og kona han^
Steinunn Vigfúsdóttir sýslu-
manns Thorarensen. Bræðttr
hennar voru þeir Gestur á Hæli,
alkunnur gáfumaður, og Eiríkur,
lögfræðingur, þingmaður Árnes-
sýslu um langt árabil. Systpr
hennar voru þær Ragnhildur,
gift Páli Lýðssyni í Hlíð og Sijg-
ríður gift Sturla Jónssyni íFljóttv-
hólum, og lifa þær báðar mema
sína.
Ingveldur var fædd 4. desembéjr
1874. Ólst hún upp hjá foreldrum
sínum á Hæli og dvaldi þar til
ársins 1902, að hún giftist Ingi-
mundi Benediktssyni, en hann
hafði þá fyrir nokkru byrjað bú-
skap í Vestri-Garðsauka í Hvol-
hreppi. Bjuggu þau hjónin þar í
tvö ár, en fluttu þá að Kaldár-
holti. Ráku þau þar stórt og
myndarlegt bú, fram til ársins
1930, að þau fluttust til Reykja-
víkur.
Börn eignuðust þau Ingimund-
ur og Ingveldur átta, og eru sex
þeirra á lífi. Steinunn, gjaldkéri
hjá Ölgerðinni, Kristín, hár-
greiðslukona, ógiftar, Jórunn, gift
Dagbjarti Lýðssyni, kpm., Ragn-
heiður, gift Hjálmari Blöndal,
skrifstofustj., Helga, gift Sveini
Benediktssyni, forstjóra, og Einar
bæjarfógeti og nýkjörinn þingt
maður Siglfirðinga, giftur Erlu
Axelsdóttur. Son sinn, Benedikt
misstu þau hjón árið 1926, sér-
staklega efnilegan námsmarirt,
þá í Menntaskólanum. Guðrúriu
dóttur sína misstu þau uppkomná
árið 1935. Mann sinn missti sVÖ
Ingveldur 5. febrúar 1949, en sjálf
andaðist hún á heimili þeirra
Steinunnar og Kristínar, dætra
sinna, 24. júlí s.l.
Ég, sem þessar línur rita, átti
því láni að fagna að vera heinrú
ilsmaður í Kaldárholti, um nær
tveggja ára skeið, og kynnast
fjölskyldunni þar og heimilis-
háttum. Má með sanni segja, að
þar rikti andi friðarins, bæði
meðal húsbænda, barna og hjúa.
Sem sagt, frá íaglegu sjónar-
miði flytur þessi íslenzka send- Á þessu heimili fór saman vin-
ing engar nýjar fréttir, Það var samleg sambúð, vinnusemi, reglu
heldur ekki ætlunin. Miðalda- semi i hvívetna og virðing fyrir
orðið „Organum" á kápunni sýn- I guðsorði og góðum siðum. Þarna
ir á táknrænan hátt tengslin við var ein af þessum traustu undt
— Ólafsmessa — norskdómur framleiðslugetu til friðsamlegra
■— kristindómur. Mcð norskdómi þaria.
átti hann við, að allir skulum við Þá sagði hann, að áður en ár
vera Norðmenn og Noregur er liði, mundi stjórnin neyðast til
vort land. E'n er hann nefndi að stytta herþjónustutímann
kristindóm í sömu andránni áttilvégna öánægjú fólksinsi ’
hann við, að við eigum að byggja I Reuter-NTB
Hallgrímur Helgason
hvað sérstætt við þessa sendingu,
þótt hún sé mjög Iátlaus. Hún
kemur eins og kveðja frá eyju
sagna og skáldskapar, sem ber
þess vott, að þar sé tónmenning-
in einnig í heiðri höfð. Frá fag-
legu sjónarmiði flytur þessi út-
gáfa okkur ekkert nýtt. En hinn
ósvikni einfaldleiki hennar
eggjar bæði hugsun og hug-
myndaflug. Lögin eru ýmist forn
eða nýsköpuð, en öll sprottin frá
íslenzkum sönghjörtum. Og sá
lifandi áhugi, sem dylst bak við
þinn alvöruþrungna svip, ber
sannarlega vitni mikilli víðsýni.
Hvað „stílinn" snertir, er hann
ávallt fleirraddaður, svo sem
erfðavenjan býður, en þó án
frekari fyrirmæla um flutning-
inn. Textinn er islenzkur. Sá sem
enga þekkingu hefur á málinu,
getur því enga grein gert sér fyr-
ir „tón- og texta“-atriðinu, svo
mikilvægt, sem það er. og list-
gagnrýni myndi því svífa í lausu
lofti — ef til vill himinhátt! —
ef forlagið hefði ekki verið svo
skynsamt að láta fylgja formála
á norsku, þar sem skýrt er frá
helztu grundvallaratriðunum.
Og bezt er að láta formálann tala
sjálfan:
irstöðum í þjóðfélagi okkar ís<-
lendinga. Þar var gott ungu fólki
að læra vinnubrögð og temja sér
ásíundun nytsamra hluta.
Búskapur þeirra hjónanna í
Kaldárholti stóð jafnan með
miklum blóma, enda voru þau
mjög samhent um stjórn allaj.
Hafði Ingveldur engu minní
áhuga á því, sem verið var a$
iornar eríðavenjur, ,sem sannast
jnn betur af notkun hinna frum-
jtæðu forma miðaldatónlistar —
jamhliða fimmunda og fleira.
Undir innsigli Bach-listarinnar
ar hið kirkjusönglega „Ó, Jesús
herra hár“ í lokakórnum. Innan
þessa uppbyggða ramma eru lag-
smíðar allt frá einföldum vísna-
lögum til laga, sem hafa verið
raddsett á listiænan hátt — og | gera utanhúss, en störfunum innj-
þar hefur sérstök alúð verið lögð | anbæjar. Enda átti líka Benedikjt
við hinn stranga sálmastíl. Andi tengdafaðir hennar að hafa látið
alvöru hvílir yfir þcssari útgáfu, þau orð falla, að „það býr engf
sem Hallgrímur Helgason, tón- I lnn einn, sem býr með hennl
skáld, hefur annazt. Sjálfstæði ' Ingveldi“. Var það og sannmælii
hennar er í góðu samræmi við því að Ingveldur hafði gott vit
stefnu formálans. | a búskap.
Svipuð einkenni koma fram íj Og nú eru þau bæði horfin
„íslenzkum dansi“, sem sami héðan Ingveldur og Ingimundur
höfundur hefur samið (íyrir 1 fra Kaldárholti. Og fóstran, hún
pianó). Lítið og listrænt lag. Tón j í>ura, sem tók svo mikinn og ó-j
rænar stafrósir yfrr gamalt ís- (metanlegan þátt í uppeldi barn-
ienzkt kvæði, sem fylgir i þýzkri anna_ hefur 111{a alveg nýlegá
þýðingu, hrífandi Jag vegna hinn kvatt þennan heim. Er sár harmj
ar sígildu og Ijósu byggingar, ur kveginn að þeim börnum að
sjá á bak öllum þessum nánusti^
ástvinum. En þau hafa líka hlot-f
ið stillinguna og skapfestuna í
vöggugjöf og taka með rósemí
því, sem að höndum ber. Fagraí
minningar um horfnu kynslcðiná
frá Kaldárholti, mun geymast hjá
yngri kynslóðinni og hjá ölluirt
þeim mörgu ættingjum og vinum,
sem kynntust bessu heimili. j
Sigurður Fétursson.
þrungið áhrifamiklum krafti. !
Hvað aðalatriðið, hin „45 ís-
lenzk þjóðlög“ snertir, vill grein-
arhöfundur sgrstaklega taka
fram, að kvörtun formálgns um
skort á tækni fær enpa stoð í
þeim. Þau bera undantckningar-
laust vott um þekkingu og leikni,
sem Hallgrímur Helgason. tón-
skáld, getur verjð stoltur af. Og
hér með er skorað á sænska kóra
að kynna sér þetta sönglagahefti
og taka til flútnirigs úr því Þar
eru viðfangsefni, feem gaman er Morgunblaðið
að leysa. i er stærsta og f jölbrcytmsi*
Knut Bick. 1 blaS landsins.