Morgunblaðið - 23.09.1953, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 23. sept. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
11
Um afiífun dýra og ntaðferð þeirra
Frá Dýraverndunarfélagi Islands
DÝRAVERNDUNARFÉLAG ÍS-
LANDS hefur beðið Mbl. að
birta eftirfarandi ágrip af ís-
lcnzkum lögum og reglum um
meðferð dýra. Á undan Jjví fer
stutt ávarp frá stjórn félagsins:
AVARP
Hér á landi, eins og hjá öðrum
siðuðum þjóðum, hafa lög verið
Sett og reglur verið gefnar til að
tryggja góða og mannúðlega með
ferð á dýrum. Sumpart miðast
þessi löggjöf fyrst og fremst við
hagsmuni þeirra, sem eiga dýrin
Og lifa af afurðunum, sem þau
láta í té. Er slíkum hagsmunum
yanalega því betur borgið sem
betur er með dýrin farið. Á hinn
bóginn er löggjöfin til orðin af
mannúðarástæðum, beinlínis
vegna dýranna sjálfra, eða með
;öðrum orðum þeim til verndar.
Hvort heldur sem er stuðlar lög-
gjöfin að betri meðferð á dýrum
en vera mundi án hennar.
Lög og reglur um meðferð
öýra, sem gilda hér á landi, eru
hvergi til prentuð í heild. Hefur
því stjórn Dýraverndunarfélags
íslands talið rétt að láta sér-
prenta ágrip af íslenzkum lög-
lim og reglum um meðferð dýra.
REGLUR
Samkvæmt lögum nr. 31 frá 19.
júní 1922, um breyting á lögum
iim dýraverndun, 3. nóv. 1915,
eru settar eftirfarandi reglur um
aflífun húsdýra, slátrun búpen-
ings, aftöku alifugla og um fugla
yeiðar, svo og um meðferð á
sauðfé og stórgripum að ýmsu
íeyti.
Þá er sauðfé, geitfé og stór-
gripum er slátrað, skal þess gætt,
að ein skepnan horfi eigi á slátr-
un annarar, og að þær skepnur,
sem til slátrunar eru leiddar, sjái
ekki þær, sem slátrað hefir verið.
Enga skepnu má deyða með
hálsskurði, mænustungu né
hjartatungu, hvorki til heimilis-
nota né í sláturhúsum.
Stórgripi skal deyða með skot-
vopni, svo og hunda og ketti, en
sauðfé og geitfé með skoti, eða
rota með helgrímu, eða öðru því-
líku áhaldi.
Alifugla skal hálshöggva með
beittri öxi, eða þar til gerðri vél.
Eigi mega aðrir deyða en full-
tíða menn og áreiðanlegir, er
jkunna að fara með þau áhöld,
sem nefnd eru í 2 gr.
Þegar lundar eru teknir í hol-
Um, eða urðum, eða kofur, er
bannað að brúka járnstingi eða
járnkróka. Allir netjafuglar
skulu deyddir þegar í stað og svo
fljótt og kvalalaust sera verða
má.
Þar sem fugl er veiddur með
bandingjum á fleka, skal þess
vandlega gætt, að flekarnir liggi
fyrir öruggum grunnfærum, syo
að þá geti ekki slitið upp. Við
þessa veiði skal gæta mannúðar.
Þá er skepnur eru fluttar til
slátrunar, skal það gert með
fullri nærgætni, svo að þeim líði
svo vel sem unnt er. Hross skulu
járnuð, er þau fara úr heima-
högum til útflutnings, ef um
nokkra vegalengd er að ræða, en
ójárnuð á skipsfjöl. Ef sauðkind-
ur, geitur, kálfar eða aðrar skepn
ur eru fluttar á vögnum eða bát-
um, skal hafa eitthvað slétt og
mjúkt fyrir þær til að liggja á,
og binda skal fætur vægilega
með mjúkum böndum, ef binda
þarf.
Þegar lömb eru flutt í bílum,
skal skipta farrrýimnu í stíur
með hæfilega sterkum milligerð-
um. Hver stía má ckki vera
stærri en svo, áð hún taki fimm
lömb að haustlagi, og skal gólfið
þakið torfi.
Eigi má brúka hross, sem eru
hölt, meidd, eða á annan hátt
böguð, eða svo mögur, að þau
hafa eigi fullan þrótt. Umhyggju
og gott atlæti skal sýna öllum
hrossum í brúkun.
Eigi má brúka vagnhross í
stöðugri vinnu og dag eftir dag
lengur en 10 stundir í sólarhring.
Þau hross, sem eru brúkuð
venjulegan vinnutíma alla virka
daga vikunnar, má alls ekki
brúka á helgidögum.
Eigi má leggja á hross þyngri
byrðar, né láta þau draga þyngra
hlass en svo, að kröftum þeirra
sé eigi ofboðið. Reiðhrossum skal
og sýna vægð og nærgætni í allri
brúkun.
Eigi má slá hross með járn-
keyrum eða öðru slíku, og aldrei
má slá þau í höfuð eða fætur, né
undir nára, og ekki hnýta skepn-
um í tagl þeirra. Skýla skal
þeim brúkunarhrossum með
ábreiðu, sem þurfa að standa úti
í kulda og úrkomu.
Brot gegn reglum þessum
varða sektun frá 10 til 1000 kr.
Mál, er rísa út af brotum gegn
lögum þessum, skal fara með
sem opinber lögreglumál.
Með reglum þessum eru úr
gildi feldar reglur frá 17. nóv.
1916, um slátrun búpenings á al-
mennum slátrunarstöðum og um
meðferð á fé og hrossum að
ýmsu leyti.
Þegar sérstaklega stendur á,
veitir ráðuneytið, ef því þykir
ástæða til, með ráði dýraiæknis
undanþágu frá ákvæðum 5. gr.,
um að hross skuli vera ójárnuð
í skipi.
Reglur þessar öðlast þegar
gildi, þó skal heimilt, að deyða
sauðfé til heimilsnota þetta haust
á annan hátt en reglurnar fyrir-
skipa, þar sem eigi hefir unnizt
tími til útvegunar á nauðsynlí^-
um áhöldum.
Þetta birtist til eftirbreytni
öllum þeim, er hlut eiga að máli.
Það, sem prentað er með feitu
letri, eru viðaukar frá 1924, sem
felldir eru hér inn í reglurnar nr.
63 frá 1923.
Allir sannir dýravinir vinna að
bættri meðferð dýra.
Dúkur og garn Rekald nesjamennskunnar
. ..........i...... ...... .. •......
- Kvennasföa
Framh. af bls. 7.
íslenzkum heimilum, ríkum sem
fátækum og ótaldar munu þær
þúsundir Islendinga, sem þau
hafa bjargað frá dapurlegum
hungurdauða, þegar fátækt og
harðæri dundi yfir. Grösin voru
aldrei talin nein dónafæða og það
eru þau ekki heldur í dag. Holl-
1 ari og betri mat eigum við ekki
kost á.
FRA ÆSKUDOGUNUM
Þetta segir frú Jórunn og
margt fleira sagði hún mér frá
sínum ungu dögum norður í
Skagafirði, frá hákarlaveiðum og
I útræði föður síns sem nú er 98
ára og við góða heiisu og svo frá
I öllum gleðskapnum hjá unga
I fólkinu. Þau voru 10 systkini
I hennar, öll mjög söngelsk, spil-
| uðu á fiðlu, langspil og har-
* moniku. Unga fólkið af nágranna
! bæjunum sótti þau heim — og
stofan sem 15 pör gátu dansað í
dunaði af dansi og fjöri að af-
I loknum vinnudegi. Þar var og
' fluttur ýmis konar fróðleikur og
lærðar dýrt kveðnar vísur. En
það er nú önnur saga.
| Frú Jórunn gaf mér að lokum
1 nokkrar grasauppskriftir, sem
birtar eru á öðrum stað á kvenna-
síðunni. — Við þökkum henni
fyrir.
sib.
í GÆR kom í bókabúðir ný bók
eftir Efsu E. Guðjónsson, heimilis
hagfræðing. Nefnir hún bókina
„Dúkur og garn“ og fjallar efni
hennar um eðli og gerð vefjar-
efna. |
Höfundur bókarinnar er gagn-
menntuð kona, sem hefur lokið
B A prófi í heimilishagfræði 1
Bandaríkjunum. '
Þetta er fyrsta bókin, sem út
kemur á íslenzkri tungu um þetta
efni, og má ætla að mikil þörf
sé fyrir hana. Bókin er ekki stór
og því ekki hægt að ætlast til að
jafn yfirgripsmiklu efni séu gerð
ýtarleg skil. Reynt hefur verið að
leggja áherzlu á megin atriðin.
Vöruþekking er sú fræðigrein,
sem erfitt er að vera %n nú á
tímum. Það er af sem áður var,
þegar aðeins örfáar tegundir
vefnaðarvöru voru á boðstólum.
Fjölbreytni vefnaðarvöru er orð-
in svo mikil, að þörfin fyrir leið-
beiningar er mjög knýjandi. Það
er ekki svo lítið hagfræðilegt
atriði fyrir fólk, að það þekki
vöruna, sem það kaupir og kunni
skil á því hverskonar meðferð
hún þolir. En það er ekki aðeins
neytandinn, sem getur haft gagn
af þessari bók. Hún er engu ó-
nauðsynlegri handbók fyrir verzl
unarfólk, sem því miður oft virð-
ist Jiarla lítið vita um eðli og gerð
vörunnar, sem það verzlar með.
Ætlunin er: að nemendur hús-
mæðraskólanna noti bókina við
nám sitt í vefjarefnafræði, því
hverri húsmóður er nauðsynlegt
að vera glöggur vöruþekkjari,
þar se mhún annast, að mestu,
öll innkaup fyrir heimilin.
Sömuleiðis finnst mér bókin
vera tilvalin handbók í verk-
námskólum, verzlunarskólum o.
fl. skólum.
Efni bókarinnar skiptist í
nokkra megin kafla, svo sem
spuna- og garnvefnað og vefnað-
argerðir, vélprjón og prjóna-
efni, litun, ull, baðmull, hör og
silki. Allskonar gerfiefni, eins og
rayon, kassinefni, nylon, glerefni,
orlon o. fl.
Aftast í bókinni er skrá yfir
mörg algeng ullar- og bómullar-
efni, og er þar í fáum dráttum
lýst útliti þeirra og til hvers
hentugast er að nota þau.
í eftirmála bókarinnar eru
talin upp 33 heimildarrit, má af
því ráða hve fjölþætt efni bókar-
innar er. Þar er mikinn fróðleik
að finna um gerð hinna ýmsu
tegunda vefnaðarvöru, um eigin-
Jpika hennar og hvaða meðferð
hún þolar án þess að skemmast.
Bókin er vel skrifuð, efni henn
ar er flokkað í aðalkafla og und-
irkafla og hana prýðir fjöldi á-
gætra mynda. Bókin er því mjög
aðgengileg til lestrar.
Vegna greinargóðs efnisyfirlits
og orðálista yfir helztu erlendu
orðin, sem oftast sjást á vöru-
merkjum er bókin mjög auðveld
í notkun sem handbók.
Ef konur vilja t.d. vita hvað
orðin „dinier" og „gange“ þýða,
þá geta þær flett upp á því í
bókinni, og langi karla til að vita
hvað meint er með orðunum
„sanforized" og „tubinzed“, sem
nú er stundum minnzt á í sam-
bandi við karlmannaskyrtur, þá
geta þeir einnig flett upp á því
í bókinni. Með öðrum orðum, þar
er eitthvað fyrir alla.
ísafoldarprentsmiðja gefur bók
ina út. Vinna og frágangur er
allur hinn vandaðasti.
Reykjavík, 22. september 1953.
Ilalldóra Eggertsdóttir.
HITT heitir nesjamennska,
þegar upp gýs óp og emjan
landshornanna á milli, ef ein-
hverjum dettur í'hug að segja
eitthvað, sem ekki hefir áður
verið margtuggið á hverjum
herkerlingarfundi eða staðið í
sveitablaði norður í Þingeyj-
arsýslu.
(Sr. Sigurður Einarsson: Líð-
andi stund).
S.l. sunnudag sá ég í fágætu
blaði, — Alþýðublaðið heitir það,
— grein eftir Ágúst H. Pétursson,
þar sem rætt er um skólamál, og
er tilefnið viðtal mitt í Mbl. á s.l.
vori. Ef einhver skyldi hafa lesið
þessa grein í Alþýðubiaðinu, þá
þykir mér rétt að birta þessar
athugasemdir:
Fyrst er frá því að skýra, að
grein Á. H. P. er reist á röngum
forsendum, þar sem hann vill
sjálfur ekki trúa öðru en orð
mín hljóti að vera reist á starfi
mínu vestra. Sjálfur tilfærir Á.
H. P. orð eftir mér, sem greina
annað, en hann vill endilega, að
orð mín eigi við Patreksfjörð, —
annars yrði tilefni greinar hans
lítilfjörlegt, — og þá hef ég skil-
ið manninn.
Það má kalla þröngsýni í meira
lagi, sem fram kemur hjá Á. H.
P., þegar hann ætlar mér að hafa
enga skoðun á neinu nema því,
sem ég hefi reynt sjálfur Held-
ur Á. H. P. raunverulega, að ég
hafi ekki átt tal við kennara víða
af landinu? Ég hefi mælt við
margan, sem á barn í skóla, og
ég hefi rætt við nemendur viðs
vegar af landinu, — og á þessu
hefi ég reist skoðun mína. En það
er Á. H. P. sem endilega vill
heimfæra orð mín upp á Patreks-
fjörð til þess að sverta staðinn,
því að þá hefir hann náð tilgangi
sínum.
Skv. röksemdaleiðslu Á. H. P.
ætti hver maður einungis að trúa
því, sem hann hefir sjálfur reynt,
— neita öllu, er hann heyrir eða
les, — og getur hver séð, hve
fráleit þessi speki er.
Þá er annað atriði, sem Á. H.
P. er hrifinn af — uppeldismála-
þing á sl. vori vítti þessi skrif
mín, — og þá vitum við, að þar
er ekki réttu máli hailað! Slíkar
ályktanir iæt ég sem vind um
eyru þjóta. — Ég hélt, að flestir
væru farnir að kynnast sumum
fundasamþykktum„ — ekki sízt
ef stéttaþing eiga í hlut. Og vill
ekki Á. H. P. afla sér fræðslu um
það, hversu margir menn hafa
verið lýstir ósannindamenn á
þingum fyrir það, að bera brigð-
ur á heilagleik stéttar sinnar?
Það hefur mörgum orðið um
megn að þola sjálfsgagnrýni, og
það þarf ekki mikla menn til að
bera fram tillögu á fundi og lýsa
þar yfir ágæti sínu og stéttar
sinnar. í kennslubók í heimspeki-
deild Háskólans er tekið dæmi,
til að sýna, hve fundarsamþykkt-
ir eru stundum fáránlegar, og
tek ég þetta dæmi hér, — og
mun það í fullu gildi enn —, svo
að Á. H. P. getur valið sér verð-
ugt baráttuefni: „Sú venja hefir
farið mjög í vöxt, að karlar og
konur taki upp sambúð og eigi
börn án þess að giftast. Með því
að þetta er ekki einasta andstætt
kristnum sið, heldur og til þess
fallið að leiða ófarnað yfir ein-
staklinga þá, sem eiga hér hiut
að máli, og auka lausung í þjóð-
lífinu, vill aðalfundur Presta-
félags Au’sturlands beina ein
' dreginni áskorun til löggjafar-
valdsins um, að það setji hið bráð
j asta lög, sem feli í sér viðurlög
, við -slíku framferði“. — Þetta er
fundarsamþykkt frá því í sept.
11944 — og ekki um neina stéttar-
hagsmuni að ræða.
| Sá maður, sem hefir áður-
' greind tvö atriði að leiðarljósi
í skrifum sínum og ég hefi hér
hrakið, er ekki viðræðuhæfur um
meginatriði málsins. — E. t. v.
gefst mér tækifæri síðar að ræða
þau. Ef einhverjir hafa haldið,
að nesjamennskan væri úr sög-
unni á íslandi, þá héfir þeim
skjátlazt, og því til sönnunar er
þessi grein Á. H. P.
Reykjavík, 21. sept. 1953
Gunnar Finnbogason.
árlegl ríkisframlag fi! kirkju-
byggingasjóðs verði 1 milfj.
Aðalfundur Dómklrkjusafnaðarins
Sjónvarp — kvikmyndir
NEW YORK — KvikmyndahOsin
eru nú í óða önn að vinna aftur
hefðarsess, sinn í New York, en
um sinn höfðu þau faríð halloka
fyrir sjónvarpinu. .Sú bandaríska
kvikmynd, sem nú nýtúr mestra
vinsælda vestra heitir „From
Here to Eternity".
AÐALFUNDUR dómkirkjusafn-
aðarins var haldinn í dómkirkj-
unni á sunnudaginn. Gjaldkeri
las upp reikninga safnaðarins,
sem sýndu allmikinn greiðslu-
halla. Dómprófastur benti á, að
núverandi tekjur safnaðanna í
Reykjavík nægðu yfirleitt alls
ekki fyrir útgjöldunum, en við
svo búið mætti ekki standa, enda
hefðu sóknargjöldin engan veg-
inn hækkað í réttu hlutfalli við
sílækkandi verðgildi krónunnar.
Eðlilegt væri að leitað yrð: þess,
að fá sóknargjöld hækkuð.
Séra Óskar J. Þorláksson spurð
ist fyrir um, hvað liði samþykkt-
um fyrri safnaðarfunda um að
rannsaka möguleikana á því að
taka kirkjuloftið til safnaðar-
starfsemi, einkum fyrir börn og
æskulýð. Ennfremur benti hann
á þann drátt, sem á því hefði
orðið að bærinn legði til lóð fyr-
ir annað þrestsetur í dómkirkju-
sókninni.
Dómprófastur talaði pm kirkju
byggingarmálin. Minnti hann á
þann drengilega stuðning, sem
bæjarstjórn Reykjavíkur hefði
lagt kirkjubyggingarmálum höf-
uðstaðarins með einnar milljón
króna framlagi á síðasta ári, sem
væntanlega mundi einnig fást á
næstu árum, uná þeirh máliim
yrði komið í sæmilegra horf í
borginni. — Þá minntist hann á
frumvarp það, sem lá fyrir síð-
asta Alþingi um framlag ríkisins
til kirkjubyggingarsjóðs fyrir allt
landið. Var einróma gerð þessi
samþykkt:
„Aðalsafnaðarfundur dóm-
kirkjusóknar, haldinn 20. sept.
1953, skorar á Alþingi að sam-
þykkja frumvarp það til iaga
um kirkjubyggingarsjóð, sem lagt
var fram á síðasta þingi, eða
annað frumvarp, er eigi gangi
skemmra um stuðning þess opin-
bera við söfnuði í kirkjubygg-
ingarmálum. — Vegna sívaxandi
byggingarþarfar og síaukins
byggingarkostnaðar verður þó að
teljast æskilegt og nauðsynlegt
að árlegt framlag ríkisins til
kirkjubygingarsjóðs verði eigi
lægra en 1 millj. kr.“
Þá var gengið til kosninga.
Minnzt var fyrrv. safnaðarfull-
trúa, Kn. Zimsens, sem iátizt
hafði á árinu. Einróma var kos-
inn í hans stað Gísli Sveinsson,
fyrrv. sendiherra.
Úr sóknarnefnd gengu: forseta-
frúin, Dóra Þórhailsdóttir, Þ. Sch.
i Thorsteinsson, lyfsali, og Ól.
Ólafsson, kristniboði. Voru ein-
róma kosin í þeirra stað: frú
Ólafía Einarsdóttir, Sólvallag. 25,
Sigurður Á: Björhsson frá Veðra-
móti og Guido Bernhöft, stórr-
kaupmaður. En fyrir eru í nefnd-
inni: próf. Matthías Þórðarson og
Gústaf Jónasson, skrifstofustjórí.
Vafamehn voru einróma end-
urkosnir: Sigurður Kristinsscn,
f. forstjóri, og Sveinn Sigurðsson,
ritstj.