Morgunblaðið - 23.05.1954, Blaðsíða 7

Sunnudagur 23. maí 1954
MORGVNBL AÐIÐ
7
Hiatthías Johannessen, stud. mag.

„Hospital fyrir karriersjúklinga“
— eða dómur vanþakklætisins
BREF þetta er skriíað á móti
árásargrein Einars Braga Sig-
urðssonar, sem birtist í síðasta
hefti af blaði hans „Birtingur"
undir nafninu: Hospítal fyrir
karríersjúklinga“. Ritstjórinn
treysti sér ekki til að birta bréfið
í næsta hefti „Birtings“, kvað
hann ftllsettan.
□ ★ □
Herra ritstjóri „Birtings“.
Þau eru súr, sagði refurinn.
Hann hefði þó eins vel getað sagt:
Hospítal- fyrir karríersjúklinga.
— En þér hafið tekið af honum
ómakið, og skulum við láta það
gott heita.
Mér hefir skilizt, að þér séuð
einn þeirra ungu manna á okkar
kalda landi sem brennheitan
áhuga hafa á listmálum. Skal það
sízt lastað. Þeir virðast ekki vera
ofmargir. — En mér er spurn:
Alítið þér nauðsynlegt að níða
niður heila stétt manna (ég læt
árás yðar á háskólastúdenta al-
mennt og arkitekta liggja milli
hluta), — hvorki meira né minna
en alla íslenzkufræðinga landsins
og íslenzkunema við Háskóla ís-
lands til þess að leggja íslenzkum
listmálum lið? — Þér afsakið
spurninguna, en gáfuð þó sjálfur
tilefni til þess í síðasta blaði yðar,
að henni yrði varpað fram.
Þér eruð þó ekki einn um hit-
unina. Aðrir hafa gert atlögur að
íslenzkudeildinni á undan yður
og eytt púðri sínu á hina „and-
lega dánu menn“ sem þér nefnið
svo: Kjerúlf og feðgarnir frá
Hofteigi hafa verið í fylkingar-
brjósti, en að baki þeim hafa
staðið nokkrir sjálfumglaðir æs-
ingagemsar sem ætíð hafa verið
reiðubúnir að ráðast á „norrænu-
deildina“ og aðstandendur henn-
ar af offorsi og ósanngirni. Og nú
hafig þér, ritstjóri góður, skipað
yður í fylkingu með þessum
mönnum. Hlutur yðar er þó ekki
eins góður og virðist í fljótu
bragði, því að þér hafið aðeins
apað eftir gömlum sálufélögum,
kyrjað gamlan söng. En braut-
ryðjandi eruð þér ekki í þessum
efnum!
Annars virðist það orðið ærið
rannsóknarefni út af fyrir sig,
eins og einn ágsetur norrænufræð
ingur mundi ef til vill hafa kom-
izt að orði, að taka til athugunar,
af hvaða hvötum árásir sumra
manna á íslenzkudeildina eru
runnar, hvers vegna þeir telja
það heilaga skyldu sina — já,
jafnvel sína einu hugsjón í líf-
inu — að gelta að þessum „stokk-
freðnu líkum“ — sem þér nefnið
svo — íslenzkufræðingunum.
□ ★ □
AF greinarkorni yðar um „nor-
rænudeildina“ má helzt skilja, að
hún eigi að vera nokkurs konar
skáldasmiðja, þar sem ungir
menn séu settir á steðja, ef svo
mætti segja, þeir hamraðir til
eins og smíðisgripir — og sjá:
Hvert skáldið er „framleitt“ á
fætur öðru. Eða eftir reglunni:
— Bara hringja, svo kepiur það.
En er þetta allt svona auðvelt?
•— Nei. Að vísu skal ég játa, að
skáldasmiðja sé bókmenntalegra
orð en hraðfrystistöð. En kjarni
málsins er bara sá, að íslenzku-
deildin er hvorugt. Hún er ein-
faldlega kennslustofnun í islenzk
um fræðum — og þá ekki síður
vísindastofnun. Hvorki meira né
minna. Meinlokan í yðar grein
er einmitt sú, að yður sést yfir
þessi höfuðatriði málsins. Verk-
svið íslenzkudeildarinnar er fyrst
og fremst fólgið í þvi að búa unga
menn undir mikilvæg kennslu-
störf í íslenzku við helztu skóla
landsins og gera þá hæfa til að
Rggja stund á vísindaiðkanir í
grein sinni. Þér virðizt líta hvort-
tveggia hornauga, kennslustarfið
og vísindamennskuna, og skal ég
ekki um það fást. Eg tel þó hvort-
tveggja mjög mikilvægt íslenzkri
menningu, — mikilvægara en
störf sumra þeirra manna, sem
meira fer fyrir í þjóðfélaginu en
þessum litlu, lotnu körlum, sem
allir eru á kafi í kennslu, eins og
þér komizt að orði með ritstjóra-
legu stærilæti.
□ ★ □
ÞER segið, að „norrænudeildin"
geri menn sálarkalda og sljógv-
eyga, — hún sé ekki til annars
fallin en drepa skáldneistann í
ungum, efnilegum mönnum.
Þessu mótmæli ég harðiega, —
eða hvernig má það vera, að það
skaði unga menn að teyga af
lindum íslenzkrar menningar, ís-
lenzkra bókmennta, sögu og
tungu? — Slíku er ekki til að
dreifa. Þvert á móti. íslenzku-
deildin er eins og lind sem ung-
um mönnum er hollt að sitja við
og teyga af. Sú menntun sem
þangað er hægt að sækja er að
mínu viti ómetanleg ungum
mönnum, þótt vitanlega sé hægt
að setja út á einstök fyrirkomu-
lagsatriði á kennslu. Hún gerir þá
hæfari til að meta fortíðina i
réttu Ijósi og skilja samtíðina
með heilbrigðum samanburði, —
hæfa til að greina kjarna inn-
lendrar og erlendrar menningar
frá hisminu:
Las ég þar kvæði með kenningum
römmum og fornum,
kerlögur Bölverks var reiddur í
sterklegum hornum,
ginnandi kynngi í goðjaðars veig-
inni dökkri,
galdur og kveðandi djúpt inni í
heiðninnar rökkri.
Las ég þar sálma og löfsöngva
þjóðar í nauðum,
lífsvonin eina var samtvúnnuð
krossinum rauðum,
yfirtak langt bak við ömurleik
hungurs og sorgar
ómuöu sætlega strengleikar him-
neskrar borgar . .“
segir Jón Helgason. Hann hefir
einmitt yfirlit yfir þá menningu
sem túlkuð er af hinum hæfustu
mönnum í íslenzkudeildinni — og
hann veit sjálfur, að ekki sízt
vegna þess getur hann ort annað
eins kvæði og í Árnasafni:
Stundum var líkast sem brim-
gnýr er þaut mér í blóði,
bergmál af horfinna kynslóða
sögum og ljóði,
hróðugur kvað ég þá stef mín í
stuðlanna skorðum,
stofninn er gamall þótt laufið sé
annað en forðutn.
Þannig er það einmitt: í íslenzku
deildinni mætast straumar hins
gamla og nýja, fortíðar og sam-
tíðar, ekki ósvipað og á Þingvelli
við Öxará, aðeins með nokkuð
öðrum hætti:
Minningar liðinna alda eru
ekki lengur dauðir stafir á gam-
alli bók, rústin er ekki lengur
sokkin grjóthrúga. Búðirnar
standa um allt þingið eins og
forðum, milli þeirra ganga menn
og konur, hið iðandi líf alþingis
er risið upp, og allt er kynlegt
að sjá og reyna. Hér eru rótslitnir
bændur, flúnir frá öðru landi,
hér eru vikingar, sem ekkert föð-
urland áttu nema sjóinn, hirtu
ekki um neitt nema frægð og af-
rek og ævintýri, — segir einn af
kennurum í íslenzkum fræðum
við Háaltólann, Einar Ól. Sveins-
son, í bók sinni: Á Njálsbúð.
Á þennan hátt er það einmitt
sem gumul menning fær nýtt líf,
fléttast saman við nútið og fram-
tíð, svo að úr verð.ur ein órofa
heild. — Og svo viljið þér halda
því fram upp í opið geðið á and-
lega heilbrigðum mönnum, að
náin kynni af þessu öllu, nokk-
urra ára dvöl í íslenzkudeildinni,
drepi neistann í efnilegum mönn-
um, standi þroska þeirra fyrir
þrifum, geri þá að „stokkfreðn-
um likum“.
□ ★ □
YÐUR er einkum í mun að troða
upp á blásaklausan almúgann
þeirri fáráðlegu kenningu yðar,
að aðstandendur „norrænudeild-
arinnar“ séu andlausir og litlir
karlar sem ekkert hafi mótað ís-
lenzkt menningarlíf, hafi varla
rænu á að hlúa að lífgróðri ís-
lenzkrar framtíðar, bókmenntun-
um, — enda hafi þeir lengst af
haft nóg með að baslast við að
komast lífs af úr deildinni. En
þarna komið þér einmitt upp um
yður. JGírein yðar er ekki rituð
af sannfæringarkrafti. Hún er æs-
ingagrein. Ef svo er ekki, hafið
þér lítið sem ekkert fylgzt með ís
lenzkum bókmenntum, því að
sannleikurinn er sá, eins og þér
vel vitið — eða ættuð a. m. k.
að vita sem ritstjóri tímarits með
„karríer“-merkinu „rit um bók-
menntir og listir“ —, að við ís-
lenzkudeildina starfa og hafa
ætíð starfað færustu bókmennta-
fræðingar, sem við höfum átt völ
á — og þaðan hafa komið margir
af beztu bókmenntafræðingum
þjóðarinnar. Auðvelt væri að
telja upp nöfn þessara manna og
einstök verk þeirra sem mörg
hver eru brautryðjenda- og und-
irstöðuverk bókmenntafræðinnar
hérlendis, eins og t. d. nú síðast
rit Steingríms J. Þorsteinssonar
um Einar Benediktsson. En þjóð-
in þekkir nöfn þessara manna og
verk þeirra nógu vel til þess, að
óþarft er að telja þau upp hér. —
Hins vegar skal ég játa, að þessi
nöfn eru ekki ýkjamörg. Ástæð-
urnar eru þær, að íslenzkudeildin
hefir ætíð verið fámenn og að-
eins hluti þeirra sem úr henni
hafa brautskráðst, hefur lagt sér-
staka stund á bókmer.ntir; sumir
hafa snúið sér að sögu, aðrir að
málfræði.
□ ★ □
Mín hugsjón er blind
og brjálað mitt hjarta . . .
segir í atómrímunni í síðasta hefti
blaðs yðar. Þér verðið að afsaka,
en mér þótti þessi orð falla ágæt-
lega í kramið, — eða hvernig er
sálarlífi þess manns farið sem
lætur sig ekki muna um að skrifa
níð um heilar starfsstéttir
manna? Og það í „riti um bók-
menntir og listir“.,— Ég fyrirgef
yður þó fúslega frumhlaup yðar,
því að greinin er einmitt afsprengi
síns tíma, þess rotna ástands sem
nú ríkir í listmálum þessarar
litlu þjóðar. Aldrei verða ménn
eins óvægnir i dómum né persónu
lega rótarlegir, — sjaldan tröll-
riður einsýnið og móðursýkin
sálarlifi manna hér á landi eins
og þegar menningar- eða listmál
eru á dagskrá. Þá er eins og „sá
gamli“ sjálfur taki við stjórninní,
— menn efu dregnir í dilka eins
og rollur. Og mælikvarðinn? Jú,
listastefna og stjórnmálaskoðún.
Að sumra áliti hlýtur ágætt
kvæði að vera sérlega vont, ein-
ungis vegna þess að það er rímað
—- eða þá vegna þess að það er
ekki rímað, allt eftir þvi, hvern
verið er að dæma og hverjir dóm-
ararnir eru. Sama er uppi á ten-
ingnum í myndlistinni — og víð-
ar, ef að er gáð: Lfstin er látin
víkja sessi fyrir rótleysi persónu-
haturs og smáborgaraháttar, um-
burðarlyndið fyrir einsýrúnni.
Því hefi ég minnzt á þetfta hér,
að það er að verða plága í ís-
lenzku þjóðlífi og veglegt hlnt-
Verttur selunum við Grænland út-
rýmt eins 09 hvökmum forðtim?
ASÍNUM tíma var hérumbil búið að gjöreyða hvalastofnunv
Norður-íshafsins. — Nú er verið á góðri leið með að útrýma.
selunum þar.
í mörg hundruð ár hefur verið herjað á hvali og seli við norð-
urheimskautið, en aldrei eins mikið og nú á seinni árum. Árang -
urinn hefur orðið betri og betri með hverju ári, þar sem veiði-
tæknin hefur aukizt. Selirnir hafa verið veiddir, ekki aðeins «
þúsundatali, heldur í milljónatali. En hinn góði veiðiútbúnaðuc
og mikla veiði hefur leitt það af sér, að margir selastofnar erit
alveg að hverfa úr sögunni á þessum slóðum og öðrum er mikth
hætta búin, ef ekkert verður að gert.
10. ÞÚS. SELIR Á HVERT SKIP^
Á hverju ári taka um það bil
300 skip þátt í selaveiðunum á
þessum slóðum. Þetta eru flest
vel útbúnir selfangarar með ný-
tízku veiðitæki. Mestur hluti
veiðinnar er ungselir, sem eiga að
halda stofninum við Samkvæmt
skýrslum sem Norðmenn hafa
gert yfir veiði norskra skipa, má
reikna með 10 þús. seli á hvert
skip og jafnvel meira Á þennan
hátt mundu 300 skip útrýma 3
milljónum sela á hverju ári, og
er með því höggvið mikið skarð
í selastofninn.
ÍSBIRNIRNIR MISSA AÐAL
FÆÐU SÍNA
Hve selunum fjölgar ört, er
erfitt að segja um, svo full ástæða
virðist til þess að fara varlega í
selaveiðina. Þær tölur sem áður
hafa verið nefndar, leiða óhjá-
kvæmilega til útrýmingar sel-
anna, og sérstaklega vegna þess
hve mikið er veitt af ungum sel-
um. Einu sinni var því sem næst
búið að útrýma öllum hvölum við
strendur Grænlands, svo að við-
burður þótti að sjá einn og einn
hval á sveimi. Sama sagan virðist
vera að endurtaka sig með sel-
ina. Ef svo illa tekst til að sel-
irnir á þessum slóðum verði strá-
drepnir, má einnig búast við að
ísbirnirnir horfalli, þar sem sel-
irnir eru aðal lífsviðurværi
þeirra. Þeir mundu einnig geta
valdið miklum óskunda, með því
að ganga á land.banhungraðir til
þess að leita sér að fæðu, og slíkt
vilja allir sem til þeirra þekkja,
vera lausir við. •
MIKIL HÆTTA Á FERÐUM
Fyrir skemmstuj fóru selfang-
ararnir vig Vestur-ísinn að hafa
þyrilflugur sér til aðstoðar til
þess að leita selina uppi og vísa
skipunum leið þangað sem þeir
eru. Þetta flýtir mikið fyrir skip-
unum og margfaldar veiðina, þej*
ar þau geta farið beint í selgtorf-
urnar og þurfa ekki að eyða tímæ
í að leita þá uppi. En einmitlt
þetta þýðir tortímingu fyrir sela-
stofninn. Á árunum 1898—1902t
var aragrúi sela, hvala, moskus-
dýra, héra og hreindýra bæði á.
Grænlandi og á Vestur-ísnum.
Þessum dýrum var útrýmt svc»
gjörsamlega flestum, að til dæro-
is þurfti að flytja hreindýr frá.
Noregi til Grænlands, vegna þess
að þeim hafði verið útrýmt þar.
ER ÖLL VEIÐIN NÝTT?
Það væri fróðlegt að vita, hvorL
kjötið og spikið af selunum e»
hirt og hvernig selfangararnir-
fara með það, eða hvort það e*
aðeins skinnið af þeim sem þei»
eru að sækjast eftir og hirða. Eft-
ir því sem selfangarar segja sjálf-
ir frá er kjötið og spikið af sel-
unum mjög ljúffeng fæða, svo aíí
það væri skaði og skömm a«S
fleygja því í sjóinn, í staðinn fyris-
að flytja það til lands, þar sena»
hundruð manna gætu gert sér
mat úr því.
verk ritstjóra bókmenntarits að
berjast gegn henni. En í stað þess
að uppræta aríann, sáið þér til
hans, í stað þess að meta merm
sanngirnislega eftir hæfileikum
og störfum, ráðizt þér af sjálf-
birgingshætti og offorsi á heilar
stéttir manna sem af einhverjum
ástæðum fara í taugarnar á yður,
e. t. v. fyrir þá sök eina að helga
íslenzkum menningarmálum líf
sitt allt og vinna menningu þjóð-
arinnar ómetanlegt gagn, hávaða-
og æsingalaust.
En laun heimsins eru vanþakk-
læti. Um það ber grein yðar um
„hospítal fyrir karriersjúklinga“
órækt vitni. Hún hefði heldur
ótt að heita: Ðómur vanþakklæt-
isins — eða éitthvað því um líkt.
❖ <• ý
Að lokum þetta: — Þér vitið
aðeins deili á einum ungum
„norrænumanni“, sem áhuga hef-
ir á bókmenntum. Einn „norrænu
maður" sem er ekki „stokkfreðið
lík“! — Skárra en ekkert. En ef
þér vilduð kynnast öðrum, væri
ég fús til að setjast hjá yður „á
grasbala eða gangstéttina í sól-
skininu“ og rabba við yður um
„heillandi töfraheima erlendra
skóldverka“, innlendra líka, já
um allt — nema atómrímuna i
Isíðasta blaði yðar!
Með virðingu og vinsemd,
M.
90 börn frá Slykkis-
hólmi í heimsókn
á Akureyri
STYKKISHOr-MI, 16. maí: —
Barnastúkan Björk nr. 94 fór sJ.
laugardag í heimsókn á Akranes.
til barnastúkunnar Stjörnunnar
nr. 103 þar. Voru 90 félagar stúk-
unnar, sem tóku þátt í ferðalag-
inu og var farið í þrem lang-
ferðabifreiðum, tveim frá Bii-
reiðastöð Stykkishólms og einni
frá Helga Péturssyni i Gröf >
Miklaholtshreppi, sem nú íás
vígsluferðina á nýrri bifreið, sem.
byggt hefir verið yfir á Akra-
nesi í vetur. En sú bifreið e*
mjög traust, vel yfirbyggð og hin.
vandaðasta í alla staði.
Farið var frá Stykkishólmi k).
8 að morgni, komið við í Borgar-
nesi, en komið á Akranes um kl
1 e. h. Komu gæzlumenn barna-
stúkunnar á Akranesi á móti
ferðafólkinu upp að vegamótun*
fyrir ofan Akranes. í boði þeirra
voru skoðaðir ýmsir staðir á Akra
nesi, en að því loknu var hald-
inn sameiginlegur fundur stúkn-
anna. Var sá fundur hinn ánægjæ
legasti í alla staði og báðum stúk-
unum til sóma. Á eftir fundi va*
öllum Stykkishólmsbörnunurrk
boðin mjólk og ágætis veitingar.
Gæzlumenn stúkunnar á Akra-
nesi, þeir Jón Sigmundsson og
Óðinn Geirdal, fylgdu svo barna-
stúkufélögum úr hlaði. Var ferðf
þessi hin ánægjulegasta og mun
stuðla að aukinni kynningu og
vináttu milli stúknanna. Biðja
ferðahóparnir úr Stykkishólm*
Mbl. að bera Akurnesingum kær-
ar kveðjur og þakkir fyrir ágæt-
ar móttökur. — Á. H
KAUPMANNAMOFN — Þegar
nýr undirborgarstjóri tók við
embætti í Kaupmannahöfn á
dögunum, kom i ljós, að hanm
gegndi hvorki meira né minna
en 36 embættum eða minni hátt-
ar störfum. Varð hann að láta
af ýmsum þeirra. ,