Morgunblaðið - 23.05.1954, Blaðsíða 9

Sunnudagur 23. maí 1954
MORGUNBLABIB
/rr>-
4 __
9

Reykfavíkurbréf: Laugardagur 22. maí!
Landbúnaðar- og sjóminjasafn — H „vHvv .b v. 1 -:i:v V ■ vernig Þjóðminjasafnið
verður fræðslustofnun fyrir almennint 3 — Mynclistin fái nýja
byggingu — Listin á að verða bezta 1 andkynningin — Islands
fréttir í Brussel — Islenzkar gærur frá Finnlandi — Land-
græðslusjóðurinn er nú 650,000
— Njósnamálin í
Þarf að eflast
Land og sjór
FYRIR hálfum mánuði voru opn-
aðar 5 deildir* í í>jóðminjasani-
jnu. Senn líður að því, að hin
nýju húsakynni, sem Þjóðminja-
gafninu eru ætluð fyrst um sinn,
séu öll komin í notkun. Enn er
eftir að taka til sýningar sæg
Jtnuna, sem Andrés J. Johnson í
'Ásbúð í Hafnarfirði hefur safn-
að og afhent safninu með sér-
Btökum samningi. Eru það bæði
gamlir munir og verðmætir og
jnikið af ýmiskonar hlutum frá
hýrri tímum, sem fáir hafa haft
hirðusemi til að varðveita, aðrir
en þessi mikli safnari.
En eftir því sem deildir safns-
ins verða fleiri, verður Þjóð-
minjasafnið sem heild eftirsókn-
arverðara fyrir almenning til að
skoða og virða fyrir sér. Tvær
hinna nýopnuðu deilda eru á
heðstu hæð hússins. í annarri
þeirra eru geymd m. a. margs-
konar gripir, sem tengdir eru
landbúnaðarvinnu, daglegum bu-
verkum o. fl., en hin er fynr
sjóminjasafn.
Ern menn kynna sér þessar
tvær deildir frá atvinnuvegun-
um til sjávar og sveita, rennur
það upp fyrir mönnum m. a.
hve mikill fjöldi er þar af tækj-
um og áhöldum, sem ekki eru
lengur í notkun í daglegu lífi
þjóðarinnar.
En í hvert sinn, sem einhver
hlutur af þessu tagi hverfur úr
daglegu lífi, fellur nafn hans í
gleymsku. Þegar hluturinn sjálf-
úf og nafn hans er horfið úr
niinni manna, er hætt við að
rríörg þeirra orða og heita er lif-
að hafa á tungu þjóðarinnar,
vérði miður skiljanleg fyrir hina
uþpvaxandi kynslóð í landinu.
Noregi
Verkefni fyrir
kennarana
í ÞESSUM stofum í Þjóðminja-
safninu, þar sem sýndir eru grip-
ir frá atvinnnulífi þjóðarinnar,
eru nú til sýnis hundruð áhalda
óg verkfæra, er almenningur hef-
ur á ’ undanförnum öidum dag-
lega haft handa á milli. Deildir
þessar í safninu verða því að
■og eiga að vera hin opna bók
unglinganna, leiðarvísir kennur-
um, er eiga að kynna nemend-
unum sýnigripi þessa.
Ég sé ekki betur en þarna
séu tilvalin stílsefni fyrir kenn-
arastéttina til að láta nemendur
sína læra heiti safnmuna þess-
arra, og gera á því lýsingar hvern
ig hvert áhald er eða var notað,
jafnt þau, sem koma landbúnaði
við og störfum heimilanna og
hin, sem komu að notum við sjó-
sókn. Með þessu móti gefst kenn-
urum landsins kostur á að færa
nemendur sína nær fortíð þjóð-
arinnar og leiða þá í réttan skiln-
íng á horfnum atvmnuskilyrðum
hér á landi.
Öll íslenzka þjóðin hlýtur að’
láta sér annt um að Þjóðminja-
safn vort verði lifandi skóli æsk-
Hinnar á komandi árum.
Til þess að svo geti orðið
verða forstöðumenn safnsins og
verndarar að leggja fram mikla
vinnu og mikið fræðastarf.
Enn sem komið er, hefur eklíi
unnizt tími til að samin yrði
glögg efnisskrá yfir safnið, í
samræmi við núverandi niður-
röðun safnmunanna.
Leiðbeiningar fyrir j
almenning'
ER T. D. ALVEG eftir að gera
vandaðar og nákvæmar myndir
af öllum gripum safnsins, stór-;
um og smáum. En þegar úrval
slíkra mynda hefur verið gefið
út fyrir almenning, verður fyrst
allt safnið „opið“ öílum Iandsiýð.
Þá geta menn fyrst fengið full
not af hinum margvíslegu minj-
um er safnið hefur að geyma.
Væntanlega lærir almenningur
það fyrr en síðar að stuttar
skyndiheimsóknir og sýndarkunn
leiki á safninu eru lítils virði,
í sambanburði við hinn nytsama
fróðleik er menn fá af nánari
kynnum á safninu. Menn verða
að gera sér ljóst ,að þeir koma
ekki þangað til þess eins, að fá
af safninu yfirborðslega nasa-
sjón, heldur heimsækja þeir
Þjóðminjasafnið fyrst og fremst
eins og kennslustofnun. Þar
verða menn að vísu fyrst um sinn
að stunda sjálfsnám, meðan ekki
eru fyrir hendi nákvæmir leiðar-
vísar.
En mikil bót er það nú þegar,
að safnmennirnir hafa sett upp
fjölda allítarlegra skýringar-
miða með öllum þeim hlutum,
er verulegu máli skipta.
En meðan fullkomnir leiðarvís-
ar eru ekki fyrir hendi, væri
það athugandi fyrir starfslið
safnsins, að halda við og við
skýringar- og leiðbeiningarstund-
ir í ýmsum deildum þess. Gela
þá gestir er þangað koma hlýtt
á fræðandi fyrirlestra, t. d. um
búshlutina eða sjávargögnin eða
um „fornöldina", svo dæmi séu
nefnd. Fróðleiksstundir þessar
yrðu auglýstar fyrirfram, svo
menn geti hagað heimsóknum
sínum eftir því, í hvaða deild
um safnsins þessar fræðandi frá-
sagnir fara fram þann og þann
daginn.
Þannig yrði safnið vinsæl og
alhliða fróðleikslind fyrir allan
almenning.
Safnið á að eflast
EN ÞEGAR svo langt er komið,
væri líklegt að almennur áhugi
fari vaxandi fyrir Þjóðminja-
safni voru og eflingu þess á all-
an hátt. Þá myndu safninu bæt-
ast jafnt og þétt miklir viðauk-
ar. Enda vill svo vel til að hin
nýja bygging Þjóðminjasafnsins
hefur það mikið húsrými að hægt
er að bæta þar miklu við.
Menn gera ráð fyrir, að lista-
safn rikisins, er nú hefur efstu
hæð hússins til umráða, verði
fyrr eða síðar flutt þaðan. öll.
hæðin eða byggingin öll, yrði bá
tekin undir Þjóðminjasafnið. En
miðsalir efstu hæðarinnar eru til-
valdir t. d. til að koma þar fyrir
og varðveita kirkjugripina.
Þessi uppástunga byggist á
þeirri vísu von að myndlist ís-
lands eflist og þróist á næstu ára-
tugum. Því augljóst er ölluvn
mönnum að enga betri landkynn-
ingu getum við komið okkur upp
á næstu mannsöldrum, en þrótt-
mikla myndlist, sem á aðlaðandi
hátt gefur erlendum mönnum frá
fjarlægum þjóðum innsýn í
þroska þjóðarinnar og menn-
ingu. Vitað er, að meira geta er-
lendir menn í einu vetfangi lært
um menningu þjóðarinnar og
þroska er þeim gefst kostur á að
virða fyrir sér íslenzkt listaverk,
heldur en á nokkurn annan hátt.
Fyrir nokkrum árum var í
heimsborginni Brússel haldin
sjálfstæð íslenzk listsýning. Hún
var að visu ekki mikil að vöxt-
um, var fyrir tilstilli ráðu-
naúta belgísku stjórnarinnar lögð
áherzla á, að þar yrði öll sú fjöl-
breytni látin koma fram, er ís-
lenzk myndlist hefur fram að
bjóða.
Listsýning þessi vakti atliygli
einkum fyrir það, að gestirnir,
er voru kunnugir alþjóðalist,
furðuðu sig á, hve hin íslenzka
sýning frá hinni fjarlægu kct-
þjóð var með miklu nýtízku
bragði, og bar með sér hve mik-
illa áhrifa íslenzkir listamenn
hefðu notið frá merkustu menn-
ingarþjóðum álfunnar.
Nú nýlega fengu sýningargest-
ir í sömu borg tækifæri til að
virða fyrir sér í fyrsta sinn is-
lezka iðnframleiðslu. Félag is-
lenzkra iðnrekenda átti þess kost,
að gefa félagsmönnum sínum
færi á að sýna ýmislegt af iðn-
framleiðslu sinni. Morgunblaðið
hefur nýlega haft tal af stúlku
þeirri, er hafði umsjón með hinni
litlu íslenzku sýningardeild þar.
Furðulega athygli vakti þar hin
íslenzka iðnframleiðsla. Er við-
búið að listsýningin héðan um
árið hafi verið hentugur fyrir-
rennari þessarar landkynningar.
Fyrirspurnum rigndi yfir stú’k
una, er hafði umsjón með hirvni
íslenzku iðnaðardeild. Kom þar
að sjálfsögðu fram, fullkomið
þekkingarleysi á lándshögum
okkar. En líklegt er, að það hafi
reynzt okkúr happasælt að ýms-
ir sýningargestanna hefðu áður
séð og sannprófað af listsýning-
unni, að hér á landi lifir nýtízku
menningarþjóð, þess umkomin að
taka þátt í myndlistalífi Norður-
álfunnar.
íslenzkar nýjungar
HIÐ KALDA nafn landsins gcr-
ir það skiljanlegt, að sýningar-
gestirnir í Brússel töldu að hin
hvítu gæruskinn, sem þar voru,
væru af bjarndýrahúnum, því
þeir munu hafa talið eðlilegt, að
svo norðlæg þjóð, sem íslenzka
þjóðin, með þessu kaldranalega
nafni, myndi hafa dagleg kynni
af ísbjörnum.
En þegar sýningargestirnir
fréttu að vetrarhörkur hér væiu
ekki meiri en svo, að meðalhit-
inn hér í janúar væri hærri en
í tilsvarandi mánuði í Brússel,
féll þeim allur ketill í eld. Og
þegar þeir fréttu um notagildi
hveravatnsins í voru norðlæga
landi, trúðu þeir vart sínum eig-
in eyrum. .
En fyrir okkur íslendinga varð
það eftirtektarverðast um þessa
fyrstu íslenzku iðnsýningu i
miðri Evrópu, að svo virtist sem
almenningur hefði áhuga fyrir
þessari íslenzku iðnsýningu og
íslenzkum framleiðsluvörum,
sem var voru til sýnis.
Er ástæða til að óska fram-
leiðendunum, er notuðu sér þetta
tækifæri, til hamingju með þetta
framtak sitt. Er vonandi,-6ð þeir
geti notað sér þá ríku möguleika
til fulls, er þessi sýning á að
opna þeim.
Finnska iðnsýningin
EINMITT um þessar mundir er
hér opin finnsk vörusýning á
iðnaðarvörum, í hinum hrörlega
Listamannaskála við Alþingis-
húsið.
Með sýningu þessari gefa
finnskir iðnrekendur okkur kost
á að kynnast með eigin augum
á hve háu þroskastigi iðnmenn-
ing þeirra er.
En Finnar eru sú viðskipta-
þjóð okkar, sem árlega er fjórða
í röðinni um viðskiptamagn, enda
skiptumst við á vörum fyrir 50—
60 millj. kr. á ári og hafa við-
skiptin 18-faIdast frá því árið'
1946.
Alveg sérstaka athygli heftte
það vakið á hinni finnsku iðrú
sýningu ,að þar eru sýnd nokk-
ur gæruskinn af íslenzkum upp-
runa, svo snyrtilega meðferin,
að sýningargestir hér eiga erfitfc
með að átta sig á, að svo fínn
söluvarningur sé upprunninn a©
íslenzku sauðfé.
Á síðustu árum munu Finnar*
hafa keypt af okkur íslending*-
um gærur fyrir um það bil 7'
milljónir islenzkra króna.
Mönnum leikur að sjálfsögðt**
forvitni á að vita, hvaða breyt—
ing á verðgildi gæruskinnanna
hefir fengizt fyrir tilverknað*
hins finnska iðnaðar. Er líklegfr'.
að forstöðumenn sýningarinnai*'
viti nokkur skil á því efni. Væri
það fróðlegt fyrir íslenzka franrv-
leiðendur, að fá að vita þetta,
og yrði vísbending um; á hvaða
stigi iðnþróun okkar Islendinga
er, þegar um það er að ræða, að-
koma framleiðsluvörum okkar ii
sem haganlegast verð.
Frá landbúnaðardeild Þjóðminjasafnsins
Lanlgræðslusjóður
og upptök hans
MÁLTÆKIÐ segir „Mjór er mik-
ils visir.“ Dettur mér það í hug
í sambandi við Landgræðslu-
sjóðinn, sem nú hefur starfað é
10 ár. Á þessum fyrstu 10 árum
hefur hann ekki orðið öflugri ei\'
svo að hann nú hefur yfir að*
ráða 650 þúsund krónum.
Að vísu á þetta máltæki ekkv
fyllilega við í bókstaflegri merfe-
ingu við sjóðsstofnun þessa. Þvt'
hún er þannig til komin, eins og
landsmenn vita, að landsnefndb
lýðveldiskosninganna vorið 1944-
fór svo sparlega með það fé, er
nefndin fékk til umráða til að*
standa straum af nauðsynlegum
kostnaði, að þegar þeim var lok-
ið, átti hún milljónarfjórðung v
sjóði. En nefndin var svo fram-
sýn og fyrirhyggjusöm, að hún
lagði til við alla þá, er lagt höfðu
fram fé til kosninganna, að stofn-
aður yrði sjóður til eflingar skóg-
rækt og gróðurverndar landsirs.
Síðan hefur Landgræðslusjóður
getað styrkt skógrækt landsins á
margvíslegan hátt, eins og get-
ið hefur verið um í blöðum þessa
dags. En þó sjóðurinn sé nú um
það bil tveir þriðju úr milljón
að krónutölu er hann ekki enn
nema „mjór vísir“ að því, er
koma skal og koma þarf.
Á þessu ári tókst skógræktar-
mönnum landsins að hafa til gróð
ursetningar um eina milljón trjá
plantna. En til þess að gera sér
vonir um að gróðursetningarstari'
ið geti fullnægt þörfum lands og
1 þjóðar, þarf trjáplöntufjöldinn að
i geta tvöfaldast á næstu árum, svo
menn geti gert sér rökstuddar
jmK vonir um, að í svo viðáttumikið
f§§ skóglendi verði gróðursett, að við
eftir öld höfum svo öfluga skóga
að við getum fullnægt barrviðar-
þörf landsmanna.
Suðræn fjallahéruð
koma til greina
ÞAÐ er ótrúlegt hve aðstoð land-
græðslusjóðs'ihefur á fyrstu tíu
árunum komig víða við, til að-
stoðar skógræktinni.
En þegar litið er á hve verk-
efnin eru mikil og margvísleg
Fremh. á bls. 11