Morgunblaðið - 23.05.1954, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐÍÐ
Sunnudagui 23. maí 1954
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stéfánsson (ábyrgBarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði lnnanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
iVliklar framkvæmdir 09 blóm-
legur fjárhagur Reykjavíkurbæjar
Sjónarvottur segir frá
hvirfilvindi í Oklahoma
ASÍÐASTA bæjarstjórnarfundi
var lagður fram reikningur
Reykjavíkurbæjar og fyrirtækja
hans fyrir árið 1953. Við það
tækifæri gerði borgarstjóri
glögga grein fyrir fjárreiðum
bæjarfélagsins. Samkvæmt því
yfirliti urðu tekjur bæjarsjóðs
113,8 millj. kr. eða 10.5 millj. um-
fram áætlun. Rekstursútgjöldin
urðu hinsvegar 90,4 millj. kr. og
urðu nær 1 milljón kr. lægri en
áætlað hafði verið. Er það sér-
staklega athyglisvert og sýnir
betur en flest annað hina traustu
og nákvæmu fjármálastjórn bæj-
arins.
Rekstrarafgangur varð 21,4
millj. kr. Var honum varið til
verklegra framkvæmda og af-
borgana af skuldum. Greiðslu-
jöfnuður bæjarsjóðsins varð hins
vegar hagstæður um 3.5 millj. kr.
Þá hækkaði skuldlaus eign
kaupstaðarins um 38 millj. kr. á
árinu, Er hún nú orðin 242 millj.
kr. Hefur skuldlaus eigin Reykja
víkurbæjar hækkað um 100 millj.
kr. síðastliðin 4 ár.
Það er einnig mjög athyglis-
vert að skuldir bæjarsjóðs skuli
þetta síðastliðið ár hafa lækkað
um rúmlega 4 millj. kr., úr 49
millj. kr, í 45 millj. kr,
Þær tölur sem hér hafa ver-
ið nefndar sýna óvéfengjan-
lega að höfuðborgin nýtur
traustrar og góðrar fjármála-
stjórnar. í Reykjavík er hald-
ið uppi meiri og fjölþættari
framkvæmdum en í nokkru
öðru byggðarlagi landsins.
Reykvíkingar njóta meiri þæg
inda en fólk á öðrum stöðum
á landinu. Undir forystu Sjálf-
stæðismanna hefur höfuðborg-
in haft forgöngu um hagnýt-
ingu náttúruauðlinda landsins
svo sem vatnsafls og jarðhita.
I raforkumálunum hefur hver
stórframkvæmdin rekið aðra. Um
leið og einni þeirra hefur verið
lokið, hefur undirbúningur ann-
arrar verið hafinn. Á það til dæm
is við nú, þegar virkjun írafoss
hefur verið lokið. Er þá þegar
hafinn undirbúningur að virkjun
Efra-Sogs. Hefur raunar verið
unnið að honum all lengi, þannig
að gert er ráð fyrir að virkjun
þess geti orðið lokið í árslok 1957.
Þannig vinna sannir framfara-
menn að framkvæmdum umbót-
anna. Traustur fjárhagur hlýtur
alltaf að verða grundvöllur
þeirra. Á því hafa Sjálfstæðis-
menn í bæjarstjórn Reykjavíkur
alltaf byggt stefnu sína í stjórn
bæjarmálanna.
Nú eins og jafnan áður eru
mikil verkefni fyrir höndum í
Reykjavík. Bygging skóla og heil
brigðisstofnana stendur yfir. —
Umbætur í húsnæðismálum eru
aðkallandi. Einnig á því sviði
hefur bæjarstjórnarmeirihlutinn
uppi áform um miklar fram-
kvæmdir. Gatna- og holræsagerð
er árlega haldið áfram í stórum
stíl. Hin mikla útþensla bæjarins
gerir þær framkvæmdir mjög
fjárfrekar.
Með hverju árinu sem líður
verður Reykjavík betri og feg-
urri borg. Hún hefur að vísu
rnarga galla, sem halda verður
áfram að sníða af henni. Hana
vantar margt sem eldri og ríkari
borgir hafa. En það er markvisst
unnið að því að skapa íbúum
hinnar islenzku höfuðborgar, sem
bezta aðstöðu í lífsbaráttunni á
hinum ýmsu sviðum athafnalífs
þeirra og menningarlífs.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
allt frá stofnun sinni stjórnað
Reykjavík. Hann hefur haft þar
hreinan meirihluta og þess vegna
getað framkvæmt þar stefnu
sína. Og verkin sýna merkin. —
Hvergi á íslandi hefur fram-
farasóknin verið örari en hér.
Hvergi hefur skilningurinn á
þörfum fólksins verið gleggri.
Hvergi hafa auðlindir landsins
verið betur hagnýttar. Og hvergi
hefur fólkinu liðið betur.
Þessi dómur reynzlunnar
um stjórn Sjálfstæðismanna í
Reykjavík er sannorðasta vitn
ið um lífsmátt og gikli stefnu
þeirra. — Sjálfstæðismenn
munu halda áfram að byggja
upp fjárhag hinnar ungu ís-
lenzku höfuðborgar. Á grund-
velli blómlegs efnahags munu
þeir halda uppi miklum fram-
kvæmdum, sem hafa munu í
för með sér bætta aðstöðu
borgarbúa. Stefnan er mörkuð
og henni mun verða framfylgt
sem fyrr af festu og frjáls-
lyndi.
Einangruð klíka
BLAÐ kommúnista kveinkar sér
mjög undan því í gær, að Morg-
unblaðið hefur vakið athygli á
þeirri staðreynd, að Kommúnista-
flokkurinn á íslandi er í dag
einangruð og fyrirlitin klíka,
sem enginn vill eiga samvinnu
við. Flokkur sem þannig er ástatt
um hefur haslað sér völl utan
garðs í íslenzku þjóðlifi. Hann
getur ekki hresst sig við á þvi
einu að berjast vitfirrtri baráttu
gegn hvers konar viðleitni til
þess a.ð tryggja öryggi og sjálí-
stæði landsins. Hann getur ekki
heldur öðlazt traust og fylgi með
því að berjast gegn stórfelldustu
framkvæmdum sem þjóðin
nokkru sinni hefur í ráðizt í landi
sínu, svo sem virkjunum við Sog
og Laxá og Áburðarverksmiðj-
unni í Gufunesi.
Það er vegna þess, að íslend-
ingar sjá og skilja, að kommún-
istar miða alla sína baráttu við
hagsmuni Rússa, en láta sig ís-
lenzka hagsmuni engu skipta,
sem kommúnistaflokkurinn er í
dag gersamlega einangraður og
fyrirlitinn. Hver sem kynni að
vilja eiga við hann samstarf,
hlyti að missa traust meðal þjóð-
ar sinnar. Eitt gleggsta dæmið
um það, hvernig fer fyrir þeim,
sem halda að hægt sé að hafa
samvinnu við kommúnista, er út-
reið núverandi formanns Alþýðu-
flokksins. Hann hefur undanfarið
verið að nudd^ sig upp við hinn
fjarstýrða flokk, og viljað sam-
vinnu við hann í verkalýðsmál-
um og jafnvel í ríkisstjórn, ef tök
væru á. Afleiðing þess hefur orð-
ið sú, að hann hefur misst allt
traust í sínum eigin flokki og
stendur þar nú einangraður og
afhrópaður.
Kommúnistarnir eru utan-
garðsmenn og munu verða
það. Þá dapurlegu staðreynd
fá þeir ekki umflúið.
EITTHVAÐ Á SEYÐI
LOFTFLAUTURNAR senda út
yfir borgina hvimleiðan, síbylj-
andi tón, og fólk hverfur af göt-
unum og forðar sér í rammgerð-
ustu kjallarana, svo að varla
sést nokkur á ferli nema lög-
reglumenn, sem ekki hvika, hvað
sem á dynur, og heimavarna-
sveitir reiðubúnar í stöðvum sín-
um að fara á stúfana undir eins
og kallað er.
Þessi viðbúnaður minnir helzt
á stríðstíma, en hér er þó ann-
að á seyði. Við erum stödd í
Oklahoma City í Suðvesturríkj-
um Bandarikjanna. Stríð fer að,
ekki við óvinaher, heldur við
náttúruöflin, og í þeirri viður-
eign duga hvorki kjarnorku-
sprengjur né bryndrekar.
KULDABYLGJA Á
LEIÐINNI
Laugardagurinn 1. maí rennur
upp bjartur og heiður. Menn
ganga léttklæddir um göturnar,
því að hiti er um 30 stig. Fólk
talar um daginn og veginn, cn
Eftir Þorgrím Halldórsson
þó mest um þurrkana, sem era
vel á vegi með að eyða gróðri
stórra landflæma. En það er ein-
hver geigur í fólki í veðurblíð-
unni, veðurfregnir bera með sér,
að kuldabylgja er á leið inn í
fylkið, og menn vita af reynsiu,
hvað dynur yfir, þegar kulda-
bylgja úr norðri hittir fyrir hd-
ann að sunnan.
SKELFING DYNUR YFIR
Svartir skýbólstrar hrannast
upp úti við sjóndeildarhring, og
útvarps- og sjónvarpsstöðvar
taka að vara fólk við og ráðleggja
því, hvernig það skuli bregða
við, því að nú leynir sér ekki
lengur, að fárviðri er í nánd.
Snögglega dimmir og eldingar
leiftra um loftið. Hús leika á
reiðiskjálfi, er þrumugnýrinn
gengur látlaust yfir — það er
eins og himininn logi. Regnið
streymir úr lofti eins og opnað
VeU andi Árifar:
Gulnaðar kvittanir
gera sitt gagn.
ÞAÐ er mannlegt að skjátlast,
líka þegar peningar og
kvittanir eru annars vegar. En
þau mistök gætu komið okkur í
koll, ef við erum ekki reglusöm
— og geymum kvittanir.
Það er viturlegt að geyma þær
í nokkur ár. Sú stund getur kom-
ið, að við þurfum nauðsynlega á
þeim að halda, jafnvel þótt þær
séu farnar að gulna.
Saga frá útlandinu.
SAGA er- sögn um húsmóður,
sem var í reikningi hjá stórri
verzlun. Hafði hún um nokkurra
ára skeið keypt þar fyrir þús-
undir króna, og einn góðán veð-
urdag ætlaði hún að greiða reikn-
ing sinn upp. Hún fór í gegnum
skjöl sín og komst að raun um, að
hún skuldaði rétt innan við 200
krónur, fór í verzlunina og var
tekið þar nieð kostum og kynjum.
Kaupmaðurinn reiknaði, hve
skuldin væri stór. Hún var 1300
krónur eftir bókum hans að
dæma.
Mannlegt að skjátlast.
KONAN varð hvumsa við. Gat
hún hafa reiknað skakkt? —
Hún bað um reikning sinn sundur
liðaðan og fór með hann heim til
að bera saman við sín eigin skjöl.
Kom þá í ljós, að peningar, sem
hún hafði greitt inn í reikning
sinn, höfðu verið færðir henni til
skuldar.
Að svo búnu tók hún saman
allar kvittanir sínar og gekk á
ný á vit kaupmanns síns, sem bað
hana innilega afsökunar á mis-
tökunum. — Þetta gerðist að vísu
ekki hér, en sem sagt: Það er
mannlegt að skjátlast.
Margar geymsluaðferðir.
MISTÖKIN þurfa ekki að vera
svona hrapaleg, en kvittun-
in er samt sem áður ómetanlegt
heimildargagn. Sumir geyma þær
í skrifborðsskúffunni, aðrir í
bréfabók.
En hví ekki að fara að dæmi
húsmóðurinnar, sem geymir þær
á snaga í eldhúsinu hjá sér? Með
því að hengja hverja kvittun upp
um leið og hún berst, geymast
þær í réttri fímaröð, svo að eng-
um erfiðleíkum er bundið að
finna gamla kvittun, þegar á þarf
að halda.
Sem betur fer þurfum við ekki
oft að reka gamlar kvittanir fram
an í menn, en geymum þær samt.
Það er mergur þessa máls.
H’'
!
Hvers vegna?
VERNIG stendur á því,“
spyr M. P. „að Norðurlönd-
unura er gert svo mishátt undir
höfði í útvarpinu? Sýknt og
heilagt rignir yfir okkur hlust-
endur fréttabréfum frá Stokk-
hólmi, á sama tíma og hinar
frændþjóðirnar heyrast varla
nefndar á nafn.
í sjálfu sér hefi ég ekkert á
móti því að fá fréttir af okkar
góðu frændum og vinum við
Eystrasalt, en fyrr má nú vera
að tröllríða svo hlustendum. Okk-
ur er þó ekki síður í mun að fá
heillegt yfirlit um viðburði á hin-
um Norðurlöndunum, en á því
vill verða ærinn misbrestur. —
Hvers vegna?“
Farnir að bera niður.
GRÓÐURINN veit, hvað að sér
snýr. í gróðrartíð seinustu
dægra hefir gras og annar gróður
þotig upp, eins og honum væri
borgað fyrir það. Frá allaufga
trjánum berst lokkandi ilmur út
yfir tandurhreinar götur, þar sem
nú örlar ekki á ryki.
Og menn fara að huga að ann-
boðum, ekki orfi og ljá eins og
forðum, en engu að síður er borið
út nú rétt eins og þá. Með léttum
og haglega gerðum sláttuvélum
snoða menn lóna af blettum sín-
um. Að vísu ekki til að afla heyja
handa búsmala sínum næsta vet-
ur, heldur til að snurfusa blett-
inn. Taðan er ekki aufúsugestur
nema að hún haldi sér í skefjum.
Heimspekin Iömuð
haltrar út.
HEIMSPEKIN lömuð haltrar út,
heldur sjóndauf og niðurlút
þrammar í þessu landi;
himin og stjörnur hvergi sér,
horfir einatt í gaupnir sér,
jörðin er hennar andi
ég sný af því
ofan á bóginn, elti plóginn
undan skúrum,
stundum ég sofna með drauma-
dúrum.
(Eggert Ólafsson).
—5
Það er ekki
betra að telja
gjöfina eftir en
taka bana
aftur.
hafi verið fyrir flóðgáttir. Þrátt
fyrir margra mánaða þurrk
drekkur jarðvegurinn ekki í sig
allan þennan vatnaflaum. Þegar
þessu hefir farið fram um hríð,
tekur fólk að forða sér úr þeira
húsum, sem lægst standa, J^ví að
fyrirsjáanlegt er, að flóð er í
aðsigi, ef ekki styttir fljótlega
upp.
VIDURSTYGGÐ
EYÐINGARINNAR
En skyndilega dettur allt í
dúnalogn. Hættan er þó ekki líð-
in hjá, nú fyrst er voði fyrir dyr-
um, því að hvirfilvindur er a3
skella á. Þessir voðalegu storm-
sveipir erU einna líkastir ferleg-
um storkum í lögun, þeir geys-
ast niður úr skýjunum og dansa
eftir jörðinni, en þungt er stigið
til jarðar, því að þar sem þeir
fara um, skilja þeir ekki annað
eftir en auðn og rústir.
Áætlunarvagn er á ferð eftir
þjóðveginum, þegar hann er ailt
í einu hafinn á loft og kastast
marga metra út fyrir veg. Næst
verður smáþorp á vegi hvirfil-
vindsins. Hann sviptir með sér
25—30 húsum, molar þau mélinu
smærra, svo að ekki stendur eft-
ir steinn yfir steini. Það er engu
likara en hvirfilvindurinn espist
eins og dýr magnast við bráð.
Næst lyftir strokkur hvirfil-
vindsins sér frá jörðu, slær sér
þá niður á bersvæði og æðir
áfram á braut eyðingarinnar.
Nokkrir sveitabæir verða á leið
hans og dagar þeirra eru taldir,
stór tré eru brotin eins og eld-
spýtur væru og þeim feykt lang-
ar leiðir.
BEÐIÐ UM KRAFTAVERK
Oðfluga nálgast stormsveipur-
inn höfuðborg fylkisins, þar sem
bundruð þúsunda bíða — o g
biðja um kraftaverk, að sveip-
urinn fari hjá. Og þeim verður
að bæn sinni. Þegar strokkur-
inn nálgast úthverfin, lyftir
hann sér flugs og svífur yfif borg
inni, en slær ekki niður. Og
hann svífur hærra og hærra, unz
hann hverfur sjónum manns, og
íbúarnir draga andann léttara,
en aðeins í bili, því að margir
aðrir sveipir eru á ferli víðs veg-
ar um fylkið.
TJÓN Á MÖNNUM OG
MANNVIRKJUM
í kjölfar hvirfilvindanna fara
björgunarsveitir, sem grafa lif-
andi fólk upp úr rústunum og
veita því fyrstu hjálp. Síðan,
eru þeir fluttir í sjúkrahús, sem
þess þurfa. Þarna er mörg
hetjuleg dáð drýgð, sem aldrei
verður i letur færð, en margir
hætta lífi sínu og limum til að
bjarga öðrum.
Símasamband er rofið við ýmsa
þá staði ,sem hvirfilvindurinn
hefir hitt fyrir, en fljótlega ber-
ast fregnir um mikið tjón, og
kunnugt er um, að á annað
hundrað húsa hafa jafnazt við
jörðu, en tugir manna stórslas-
azt. Ekki verður enn sagt mtð
vissu, hve margir hafa látið lífið,
en þeir hafa þó varla verið mjög
margir í þetta sinn, því flestir
héldu sig í öryggisbyrgjum eða
kjöllurum, meðan hvirfilvindur-
inn gekk yfir. Ein bifreið heíír
fundizt sundurtætt fyrir utan veg.
Um afdrif farþega hennar vita
menn ekki.
KYNJASÖGUR
Margar einkennilegar sögur
eru sagðar um hvirfilvindinn og
duttlunga hans. Ein er um bónda,
sem vildi koma fjölskyldu sinni
í örugga höfn, og vissi þá eng-
ah tryiggari en bifreiðina sína.
Hann var í þann veginn að aka
af stað, þegar hvirfilvindurinn
Framh. á bls. 11