Morgunblaðið - 01.07.1954, Side 8

Morgunblaðið - 01.07.1954, Side 8
> MORGUNBLÁÐIÐ Finimturtagur 1. júlí 1954 Otg.: H.í. Árvakur, Reykjavflc. rramkv.stj.: Sigíús Jónsson. Ritstjóri: Valtýr Stefánsson- (ábyrgðarm.) Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnasou fri Vigsaf. Lesbók: Árni Óla, sími 304S, Auglýsingar: Árni Garðar Kristkjssoa. Ritstjérn, auglýsingar og afgreiðsla: Austurstræti 8. — Sími 1600. Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda. f lausasölu 1 krónu eintaki.8. UR DAGLEGA LÍFINU unnar ÞAÐ ER aðalsmerki lýðræðis- skipulagsins að það leyfir gagn- rýni og byggist raunar á því, að henni sé haldið uppi. Þannig hafa þeir, sem eru, í andstöðu við stjórnvöldin á hverjum tíma fullan rétt og frelsi til þess að gagnrýna stefnu þeirra og störf. Má raunar segja, að þeim beri skylda til þess að gera það. Það SÆNSKA nóbelsskáldið og rithöfundurinn Pár Lagerkvist hefur fyrir skömmu sent frá sér ' nýja bók. Er það smásagnasafn, sem í birtast úrvalssögur hans, er hann ritaði á árabilinu 1920— 1935. Allar hafa þær áður birzt á prenti og stuðlað að því að veita Lagerkvist skáldfrægð sína. Pár Lagerkvist er allvel kunnur hér ó landi, en heimsfrægð náði hann fyrst, er hann hlaut Nóbelsverð- launin 1951. j Efalaust er hann kunnasti nú- lifandi rithöfundur Svía, þótt hann sé ekki gamall maður, að- eins 63 ára að aldri. Lagerkvist fyrir þaff unniff af festu og ábyrgffartilfinningu aff hags- munamálum þess. Þess vegna hefur hin úrræffalausa stjórn- arandstaffa ekki treyst fylgi „ sitt. Hún hefur þvert á móti hefur hleyPf ,skaldfak smum um , tapað mjög verulega, bæffi í flest lónd h°k™enntan™’ hann alþingiskosningum og bæjar- hefur rltað skaldsogur, l]oð, leik- stjórnarkosningum. j nt °* bokmenntaritgerðir ]ofn- j um hondum. Tveimur arum eítir * 1 „Wi V. * V,- Það er mjög illa farið, að stjórn að hann varð stúdent, 1912, gaf , !L".aUðSL .íií!!! arandstaðan hér skuli gæta svo hann út fyrstu bók sína skáldsög- í illa skyldu sinnar við lýðræðis- una „Mánniskor" og árið eftir rotnun og spillingu og tryggja þjóðinni í heild tækifæri til þess að sjá hlutina.frá fleiri en einni hlið. Engir hafa gengið lengra í því en Bretar að tryggja þessa gagn rýni á ríkjaindi stjórn hvers tíma. Þeir hafa talið hlutverk skipulagið. En það sprettur m. a. af því, að hér eru flokkarnir fleiri en t. d. í Bretlandi. Ef hér færi einn stór og öflugur meirihlutaflokkur með völd í landinu og annar öflugur flokk- , ur væri í stjómarandstöðu, eru stjornarandstoðunnar svo miki - miklu meirj líkur til þess að gTl hann mótaði jákvæða stefnu og afstöðu til þjóðmálanna á hverj- um tíma. Þá kæmi einnig fyllilega til greina að taka upp þann hátt Bretanna að launa leiðtoga stjórn arandstöðunnar og auðvelda En þetta þyffir þaff, aff Bretar henni þannig að halda uppi gera ekki aðeins krofur til þess áþyrgri Qg jákvæðri gagnrýni. aff sa flokkur, sem fer meff Viff íslendingar verffur aff gera okkur Ijóst, aff enda þótt viff eigum elzta þjóðþing veraldar, þá er hvorki lýffræffi okkar né þingræffi nægilega þroskaff. En við verðum aff stefna aff því, aff treysta grundvöll þess og leiðtoga hennar föst laun. Þar með er sú skoðun fastmótuð, að hann vinni starf, sem þjóð- inni er ekki aðeins gagnlegt, heldur og mjög nauðsynlegt. vöidin komi fram af ábyrgð- artilfinningu og trúnaffi viff þjóðarhag. Hin launaffa stjórn-! arandstaða hans hátignar verff ur aff gera slíkt hiff sama. Hún á ekki aff láta sér nægja aff gagnrýna og vera á móti til- j lögum ríkisstjórnarinnar. Þaff V/ý l>óí> csCaaerlzulóti Kölski sjálfur kjólklæddur opnar hurðina og leiðir hjúin til svefn- húss, svo sem þau tíðkast í Víti. Þungbrýnn þjónn færir þeim vín á bakka; hann hefur skotholu á gagnauga sér og er eiginmaður konunnar. Hann hefur nýiega framið sjálfsmorð. „Ég vona að ykkur hafi liðið vel hér“ segir djöfullinn, er hann fylgir hinum óttaslegnu elskend- um aftur til lyftunnar eftir nokkra dvöl í víti. „Enginn þarf að kvarta undan aðbúðinni hér hjá okkur , allt er hér eftir nýjustu tízku .. það er aðeins sálin, sem þjáist nú á dögum.“ „Hann hefði getað sagt mér að hann ætlaði að drepa sig“, segir eiginkonan með reiðihreim í rödd inni. „Þá hefði ég verið kyrr heima. Við hefðum getað hitzt annað kvöld í staðinn." ★ „Pabbi og ég“ er hrífandi saga um lítinn dreng, sem fer á göngu- ferð með föður sínum meðfram járnbrautarteinunum, er liggja fyrir utan þorpið. Faðir hans þekkir hverja lest, sem fram hjá fer og heilsar öllum lestarstjór- unum með glaðværu brosi. Loks þýtur svört lest með miklum hraða eftir brautinni og faðir hans kveðst hvorki þekkja hana né lestarstjórana. En drengurinn skilur, að sú lest er eimvagn framtíðar hans sjálfs, hið ó- þekkta, sem faðir hans er jafn fáfróður um og hann sjálfur, og ákvörðunarstaður hennar er heimur nýrrar kynslóðar, sem hvert barn kynnist og lifir, án þess að njóta verndar og stuðn- ings föður síns eða vandamanna. • □—★—□ ★ „HERFERÐ barnanna“ er sag- an um æskuna í einræðisríki. Hún er satirisk ádeila á uppeldið eins og það var í nazistaríkjunum og eins og það er í kommúnistaríkj- unum. Ríkið hefur komið sér upp Framh. á bia. 12 uu ancll iLnfar: koma í veg fyrir aff ábyrgffar- kom út safnið );0rdkonst och er hennar skylda aff benda a j leysi og los setji svip sinn a bildkonst« sem inniheldur stefnu affrar leiffir, ef hún getur ekki fallist á stefnu stjómarinnar í einstökum málum. í þessum efnum gera Bretar, sem telja verður eina þroskuð- ustu lýðræðisþjóð heimsins, mjög miklar kröfur. Vissulega gætum við íslend- ingar lært mikið af þessari merku þjóð, sem byggt hefur upp traust og sérstætt þingræðisskipulag. stjórnmálalíf þjóffarinnar. Á nauffsyn þess verffur ekki aff hvers tíma hans og skoðanir í bókmenntum og listum. Nokkru seinna, árið eins ríkisstjórn i.vers 1M9 f hann út svipað ritgerð- heidur og ^tjornarandstaðan, argafn um menningarmál og tók þar leiklistina til meðferðar: „Teater", þar sem hann heggur mjög til hinnar naturalisku leik- ritagerðar. □—★—□ ★ í FYRSTU kvæðum Lager- j kvists „Ángest“, sem út kom 1916 aff hafa fullan skilning. Varnir Vestur-Evrápu Sumir eru forsjálir. ÞAÐ var rétt eins og heimsstyrj- öldinni væri lokið í annað sinn. Fólkið þyrptist út á göt- urnar strax og líða tók að hádegi, verzlanir og skrifstofur tæmdust og heimilisfólk allt þusti út á tröppur, settist í stigann og horfði til lofts með eftirvænting- arsvip. Fyrirbrigðið mikla var í nánd, almyrkvi á sólu og enginn vildi missa af náttúruundrinu, sem ekki kemur aftur í 200 ár. Forsjálir menn höfðu birgt sig upp með sótaðar og svartar gler- plötur, ljósagleraugu eða jafnvel rafsuðuhlífar, en ekki voru allir nógu skjótir við undirbúninginn. Við erum einlægir lýðræðissinnar LOKSINS virðist sem lausnin á gætir að vonum allmjög áhrifa og fögnum því að eiga elzta þjóð- Evrópuhersvandaínálinu sé á heimsstyrjaldarinnar, ótta, von- þíng heimsins. Engu að síður næsta leiti. Stofnun Evrópuhers- brigða og svartsýni. skortir þetta forna þjóðþing mjög ins hefur verið á döfinni þrjú , En bjartsýni á hann einnig þeg- þá svipfestu, sem erfðavenjan ein undanfarin ár og hafa sex ríki ar á unga aidri 0g trú á lífið og getur skapað. Og víst er um það, tekið þátt í samningaumleitunum tilveru hins eiiifa manns, þrátt að lyræðislegur þroski þjoðarinn- ^ um herinn. Fjögur þeirra hafa fyrir þjáningar og dauða Prósa- ar gæti verið meiri. Það er t. d.; samþykkt hersáttmálann, en tvö ; fantasia hans hugffnæma „Det mjög áberandi, að stjórnarand-; «ga það eftir, Frakkland og eviga leendet« ber þess ljósan sföðima hér á landi brestur oftHIfaha'_®n ^rakk; I vott, og ekki síður Ijóðasafnið „Hjártats sánger“ (1926), þar sem mjög hæfileika til þess að gegna skyldu sinni. Hún leggur vana- lega allt kapp á að gagnrýna og benda á það, sem miður kann að fara. En hún lætur undir höf- uð leggjast að benda á sín eigin úrræði. Þetta hefur verið sérstaklega áberandi siðan hinir tveir sósíal- ísku flokkar, kommúnistar og Alþýðuflokkurinn, lentu í stjórn arandstöðu í árslok 1949. Þessir tveir flokkar hafa síðan haldið uppi trylltum ásökunum á hend- ur þeim ríkisstjórnum, sem með völdin hafa farið. Þeir hafa talið hvert hennar verk óhæfu, sem fæli í sér fjandskap við alþýðu manna í landinu. Sjálfir hafa þeir ekki bent á neinar leiðir til þess að leysa þann vanda, sem að þjóðinni hefur steðjað og nauð- synlegt hefur verið að ráða fram úr. " Almenningur í landinu hefur fundiff hina neikvæffu afstöðu sem fólst í þessari málafylgju stjórnarandstöffunnar. Aff sjálfsögffu hefur veriff unnt að gagnrýna ríkisstjórnirnar fyr- ir ýmislegt, sem fariff hefur miffur en skyldi. En fólkiff hef lands með Pierre Mendes-France, forsætisráðherra í broddi fylk- hermenn í raðir sínar. En jafnframt hefur Mendes France lýst því yfir, að Frakkar, sem tafið hafa málið mánuðum saman með vafningum sínum og málalengingum, muni innan skamms leggja fram ákveðnar tillögur. Þá verður endi bund- inn á málið, annað hvort af eða á, og hafa þeir Churchill og Eis- enhower fagnað tilkynningu Mendes-France. Ekki er enn ljóst, hvort herinn ... ... i hann lætur ástina vinna bug á mgar er motfalhnn þatttoku, , . Frakka í hernum og em engar frílðl og hormungum U?. T horfur á, að herinn fái franska !ega mannllfs' I Þeirri bok hefur Lagerkvist tært stil smn og hann hefur öðlast þá mjúku ljóðrænu, er hann hefur haldið æ síðan. Þekktastur er Lagerkvist þó fyrir skáldsögur sínar, m. a. Barrabas (1950), þar sem hann sækir yrkisefni í Biblíuna og gef- ur því symboliskan blæ með sam- anburði við nútímann. Hið litauðga og blómlega end- urreisnartímabil miðaldanna sýn- ir hann í bók sinni, Dvergurinn, og gerist ötull talsmaður húman- ur fundiff, að þær hafa þrátt friðurinn í heiminum. verður stofnaður án þátttöku ! ismans og hins lýðræðislega þjóð- Frakka, skipulagi hans breytt að skipulags gegn nazisma og ein- vilja þeirra eða látið við svo búið | ræði í leikritunum „Bödlen“ sitja og Vestur-Þýzkaland tekið (193o) og „Mannen utan sjal“ í Atlantshafsbandalagið. Allir (1936). eru sammála um, að það land |-j_ þurfi að verða órofa þáttur í . , varnarkeðju hins frjálsa vest- ★ >^YFTAN, sem sokk mður ræna heims gegn ofbeldisöflum t]! Vltis,. hei!ir fTrsta sagan 1 kommúnista, sem austan járn-!hlnni n^u bok Lagerkvists, en tjalds ráða íögum og lofum. bókin ber nafnið „Elífðarbrosið Hver sem lausnin á þessu máli °S fleiri sögur ‘. Þar segir frá verður skipti það mestu, að varn- tveimur elskendum, sem ganga arkerfi vestrænna þjóða verði í lyftu á veitingahúsi einu og samstillt og sterkt. Með því einu æUa upp til herbergis síns,^ er ráði er framtíð þeirra tryggð og 1 þau taka eftir því, að lyftan þýtur Maturinn varff kaldur. STARFSFÓLKIÐ í banka einum hér í bænum varð seint fyrir og voru þá góð ráð dýr. Hugdjarf- ur maður brá snöggt við og braut eina af rúðum byggingarinnar, síðan var glerið sótað í snatri og fyrir vikið sáu allir tunglið ganga fyrir sólina. Hópar fólks mændu til himins og miðdegismaturinn varð kaldur á mörgum eldstóm; hungrið vék fyrir eintómum vís- indaáhuga, úr því myrkvann þurfti nú endilega að bera upp á hádegið. Fjögurra ára gömul vinkona mín horfði stórum aug- um á allan gauraganginn og spurði síðan af hverju menn litu svo alvarlegum augum á málið; það væri þó alltaf hægt að kveikja rafmagnsljósin þótt hann dimmdi. ÖII nótt ekki úti. EN SUMIR voru svo rólegir í tíðinni og létu sig umheim- inn það litlu skipta, að um tvö leytið var hringt til Mbl. og spurt að því hvort myrkvinn færi nú ekki bráðum að koma, það væri svo ógnarlangt að bíða eftir hon- um. Og þó varð hálfrökkur í höf- uðborginni litla stund, hádegis- kvöld í eina mínútu eða svo, og hæglega gátu þeir, sem seint fóru að sofa, sagt að ekki væri öll nótt úti enn. 1 niður á við æ lengra þar til E Söguleg stund. G VAR einn af þeim heppnu mönnum, sem nutu góðrar gestrisni Flugfélags íslands og kom á Skógasand undir Eyjafjöll um rétt fyrir hádegisbilið. Þar var fyrir fjöldi einkaflugvéla að auki, á sandinum var krökt af fólki, og ljósmyndarar lágu á maganum á stærstu þústunum og munduðu vélar sínar og ótal mæla. Smám saman dró úr sólarljós- inu, litirnir í hinu grösuga Rauða felli og Flatheiði óskýrðust og runnu út í hina dimmu grámóðu, sem lagðist yfir landið. Fuglar þutu upp með háværu gargi og kuldagustur smaug í gegn um loftið. I eina mínútu stóðum við öll grafkyrr í myrkrinu, sem lagðist yfir sandinn, rétt eins og dómsdagur væri upp runninn. Svo hvarf svarti hnötturinn og varð aftur að þeirri björtu og brosandi sólu, sem okkur þykir svo vænt um; geislarnir vermdu loftið og sandinn á ný og sól- myrkvanum var lokið. Sögulegri og einstakri stund var einnig lokið; þetta er mesti viðburður sem ég hefi séð, sagði vinur minn, ásamt Heklugosinu, og ég var honum hjartanlega sammála. Hverju sætir? HT skrifar: „Það hefur vakið undrun mína, síðan ég kom heim eftir tveggja ára dvöl á meginlandi Evrópu, að sjá alla þá mergð bandarískra bifreiða, sem ekið er um vegi. landsins auðkenndar skrásetningarmerkjum hinna ýmsu fylkja Bandaríkjanna en án nokkurs þjóðareinkennis (þ. e. skiltis með stöfunum USA, sbr. ÍS fyrir ísland, GB fyrir Bret- land, DK fyrir Danmörku o. s. frv.). Þeir, sem lagt hafa leið sína um lönd Evrópu, hljóta að hafa tekið eftir því, að allsstaðar er stranglega gengið eftir því, að borgarar Bandaríkjanna hlýði sömu reglum og aðrir um auð- kenni bifreiða erlendis. Jafnvel í hinum hernumdu lönd um meginlandsins, þ. e. Þýzka- landi og Austurríki, verða þegn- ar hernámsveldanna að auðkenna bifreiðar sínar með einkennis- bókstöfum landa sinna. Nú leikur mér forvitni á að vita, hvort Bandaríkin njóti hér einhverra forréttinda í þessum efnum, eða hvort hér er um skeytingarleysi íslenzkra yfirvalda að ræða?“ Hvað segir hin nýja Varnamála deild um þetta? , t

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.