Morgunblaðið - 03.12.1954, Blaðsíða 8

e
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 3. desember 1954

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmáiaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingai' og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
SauBfé hefsr víða legið
úti fram að þessu
Jörð er nú frosflaus í Fljófsdal
r
E
Frjálslyndi” menn og róttækir
verða æ meiri andstæðnr
INS OG jafnan áður, voru nú Þórarinn Björnsson, að reisa
Xr X QI illli i—/ I V_/X liOuv/ii• C*V_/ X V— iOLi • .. v • W- ■ r ^.
^ t t « o'vx loro um miðian manuðmn, en er
margar ræður haldnar a fleiri og fleiri skorður. Siðan J ^ nrKi„
SKRIÐUKLAUSTRI 29. nóv. , Umferðaráðunautar Búnaðarfé-
IÐARFAR hefur verið sæmi- lags ísiands höfðu fræðslufund að
lega gott í mánuðinum. All- Skriðuklaustri 6. nóv. s. 1. Var
snarpt áhlaup gerði þó í byrjun fundur sá ágætlega sóttur úr
mánaðarins, með norðvestan roki Fljótsdal og Fram-Fellum. Sýndu
og éljaveðri. Eftir það voru stíllt ráðunautarnir bæði kvikmyndir og
veður en nokkurt frost fram um skuggamyndir með erindunum.
miðjan mánuðinn. Þá hlýnaði, og Héraðsráðunautur Búnaðarsam-
j hafa síðan verið þýður og hiti oft bands Austurlands mætti einnig
[3—5 stig, en komst nokkra daga og flutti erindi. Var þessum ungu
í 9—10 stig. Miklar rigningar mönnum vel þökkuð koman.
voru síðustu viku og rigndi t. d.
nær 60 millimetra á fjórum sólar-
hringum, enda voru þá dimmir
dagar. Talsvert frost var komið í
vegum eldri og yngri stúdenta komst hann að orði á þessa leið:
við hátíðahöldin hinn 1. desem-
ber. Var þar einnig margt vel
sagt og andstæð sjónarmið komu
þar fram. En það mun ekki of-
mælt, að mesta athygli hafi vak-
ið hinar ágætu ræður þeirra
Bjarna Benediktssonar mennta-
málaráðherra og Þórarins
Björnssonar skólameistara á
Akureyri. Báðir ræddu þessir
menn um frelsið og afstöðuna til
þess. Menntamálaráðherra komst
meðal annars að orði á þessa
leið:
„Allir íslendingar verða sjálfir
að fylgjast sem bezt með mál-
efnum þjóðarinnar og gangi
heimsmálanna. Síðan gera þeir
upp sinn eiginn hug og meta
hvað íslenzku þjóðinni er fyrir
beztu í bráð og lengd.
nú með öllu horfið, en jörð orðin
allblaut, enda þótt hún væri ó-
„Þar gengu hinir róttæku venju þurr fyrir, þar sem haustið
oft vasklega fram, en gættu hefur verið óvenju þurrviðrasamt
þá ekki alltaf frelsisins. Og fram að miðjum nóvember.
þar kom, að þeir frjálslyndu ( jarðvinns]a Ö11 var stöðvuð
gátu ekki lengur fylgt þeim. VCg-na fr0sta; en jarðýta hóf vinnu
Sakirnar standa því þannig af];Urj þeg-ar þiðna tók. Einkum
nú, að frjálslyndir menn og j,efur verig unnig ag jöfnun skurð-
róttækir, sem 1 upphafi voru rugning.a
samherjar, verða æ meiri and- Sauðfé' hefur ]egið úti víða
stæður. | fram ag þessu Allmargir voru þó
Aðstæður eru breyttar, og búnir að taka lömb, og aðrir
afstaða frjálslyndra manna munu taka þau um þessar mundir.
eftir því. Frelsið var áður að Líklegt er, að fé hafi létzt all-
berjast til landa, nú á það mikíð, sem legið hefur úti undan-
hendur að verja. Eins og farinn rigningakafla.
frjálslyndir menn fylktu sér
áður til sóknar fyrir frelsið, I “ "
rr
Valur vann
„Langvadsslylluna
til eignar
KARLAFLOKKUR handknatt-
leiksliðs Knattspyrnufélagsins
Vals fór með sigur af hólmi í
Reykjavíkurmótinu, sem nú
stendur yfir. Liðið vann alla þá
leiki, sem það lék og hlaut 12
stig og vann til eignar verð-
launagripinn „Langvads-stytt-
una“, er danski verðfræðingur-
inn Kaj Langvad gaf á sínum
tima til keppni um.
verða þeir nú að skpa sér því
til varnar.“
í þesum orðum Þórarins Björns
Við stuðlum örugglegast að sonar skólameistara, felst um
því að þjóðin velji þann kost sem
búðalaus sannleikur um afstöðu
ULÁ andi óhripar:
Eftirþankar um 1. des.
' BRÉFI frá Breka segir:
beztu með því að kenna hverju Tökum til dæmis kommún- 1. Einhver lét svo um mælt í
einasta landsins barni muninn, ista» sem segJast vera 1 senn min eyru nú á dögunum er rætt
g réttu og röngu og með því að >>i*ottækir og frjalslyndir . En var um 1. des. og hatiðahöldin 1
henni er raunverulega fyrir} frjálslyndra manna og róttækra í |
'h/*'7+ii Vnrc»r-iii úag. Tökum til dæmis kommun- A
efla þekkingu þess og þrek,
menningu þess og manndóm. —
barátta þeirra miðar öll að því tilefni þess dags — að skelfing
að þrengja kosti frelsisins, af- _ væri það gagnslaust og innan-
Slíkir einstaklingar munu ekki nema Þau mannréttindi, sem tómt, allt þetta umstang, öll þessi
láta frelsið ganga sér úr greip- j IrjóLlyndir menn og róttækir stóru og fjálglegu orð, sem sögð
um, heldur skilja, að undirstaða börðust sameiginlega fyrir fyrr væru og skrifuð og ætluð almenn-
þess er í senn samvinna við aðr- a timum> elns °g skólameistari ingi tii andlegrar næringar. Mér
ar frelsisunnandi þjóðír og öflugt bentl a- fannst maðurinn fyrst í stað hafa
íslenzkt ríki.“ | Barátta frjálslyndra manna er öldungis rétt að mæla en samt —
Þessi ummæli Bjarna Bene- hins vegar fólgin í því í dag, I þegar ég fór að íhuga þetta nán-
diktssonar styðjast vissulega að vernda frelsið og gæta þess 1 ar skipti ég um skoðun. Mér
við reynslu þjóðanna á hinum fyrir utan- og innan að komandi1
síðustu tímum. Engin þjóð, hættum.
hvorki stór né lítil, getur| Það er rétt, sem skólameistari
byggt grundvöll frelsis síns og sagði, að „það frelsi, sem ekki
öryggis á einangrun og útúr- j man ag taka tillit til frelsis
boruhætti. Við lifum í einum annarra, grefur undan sjálfu sér.
heimi, þar sem þjóðunum og Bezta innri vörn frelsisins er hóf-
einstaklingum þeirra eru bú-
in sameiginleg örlög.
í merkri ræðu, sem Júlíana
Hollandsdrottning flutti, er hún
var stödd í Danmörku fyrir rúm-
lega einu ári, komst hún m. a.
að orði á þá leið, að annað hvort
myndu þjóðir Evrópu lifa áfram
i einum bát eða farast sundrað-
ar.
Á grundvelli þessa skilnings
hafa smáþjóðir Evrópu myndað
með sér og hinum stærri þjóðum
vestrænna lýðræðislanda öflugt
bandalag til verndar friði og
öryggi í heiminum. Enda þótt
þau varnarsamtök séu aðeins
rúmlega 5 ára gömul, er það stað-
reynd, sem ekki verður á móti
mælt, að þau eiga ríkan þátt í
því, að nú horfir nokkuð frið-
vænlegar í heiminum en áður. En
af þeirri ástæðu er þó ekki til-
efni til að hverfa að nýju til
andvaraleysis um varðveizlu
heimsfriðarins. Þá fyrst er órjúf-
andi múr hefir verið hlaðinn um
frelsi þjóðanna, mannréttindi og
vestræna menningu, er ástæða til
þess að draga andann léttara.
söm meðferð þess.“
finnst dagar eins og 1. des. þvert
á móti nauðsynlegir og ómissandi.
Ég held, að ræðurnar sem haldn-
ar eru á þessum degi, á öllu ís-
landi, oftast af hinum beztu
mönnum sem völ er á á hverjum
stað, séu þýðingarmeiri en margir
ætla. Ósköp eru þær misjafnar
Allir frjálslyndir menn ættu j að innihaldi og mikilvægi, það
að hugleiða þessi viturlegu vitum við öll mæta vel en það
ummæli hins merka skóla- J má samt vera aum fullveldis-
manns. íslenzka þjóðin hefir ræða haldin 1. des., sem ekki
háð langa baráttu fyrir frelsi i snertir einhverja strengi í huga
sínu, og hún ann því heitar J einhvers þeirra, sem á hlýða,
sem vekur ekki til umhugsunar
um eitthvað, sem vert er að
hugsa um.
en öllu öðru. En til þess að
geta staðið trúan vörð um
það, þarf hún að þekkja þær
hættur, sem að því steðja.
Framfíð Þýzkalands
HINN lýðræðissinnaði heimur
fagnar því, að meginhluti þýzku
þjóðarinnar hefur nú snúizt til
samvinnu við hinar frjálsu þjóðir.
I stað Þýzkalands nazismans rís
nú upp þróttmikið þýzkt lýðræðis-
ríki. Ennþá hefur að vísu ekki
tekizt að sameina allt Þýzkaland
undir eina stjórn. Austur-Þýzka-
land lýtur ennþá ofbeldisstjórn
kommúnista. Þar situr hið svo-
Þórarinn Björnsson skólameist-
ari, rifjaði m. a. upp, hver breyt-
ing hefði orðið á innbyrðis af-
stöðu frjálslyndra manna og rót-
tækra í þróun sögunnar. Hann
kvað frjálslynda menn og rót-
tæka í upphafi hafa barizt fyrir
um ýmislegt, sem felur í sér var-
anlegt gildi, um sögu okkar,
menningu — og frelsi. Það minn-
ir okkur á, að gagnvart öllu þessu
höfum við skyldur að rækja sem
við höfum ef til vill vanrækt, já
jafnvel svo alvarlega, að við finn
um til þess greinilega sjálfir.
Gerum upp við
samvizku okkar.
ALLIR viljum við heita góðir
íslendingar. Væri ekki heilla-
ráð, að við gerðum 1. des. að
nokkurskonar reikningsskiladegi,
er við gerðum upp við samvizku
okkar, hvort við höfum breytt
samkvæmt því frá því er síðast,
er við héldum þennan dag hátíð-
legan? — Breki“.
Að bjóða hættunni heim.
NEÐANTIL við Laugaveginn er
verið að byggja hús í stað
þess, sem flutt var burtu á s.l.
sumri. Fyrir framan þennan hús-
grunn hefir verið slegið upp girð
ingu og með henni liggur mjór
gangstígur úr viðarborðum, fyrir
HI
1
Hugsjónalaus heimur —
óþolandi.
UGSUN — orð — athöfn: í
þessum þremur orðum er i
raun og veru fólgið allt líf og
starf — öll tilvera mannskepn-
unnar. Án hugsunar verður eng-
in hugsjón til og án hugsjóna
væri heimurinn óþolandi, já enn-
þá verri en okkur finnst hann
vera nú á þeirri skálmöld, sem
við lifum á. Ryrir okkur íslend-
inga er 1. des. hugsjónadagur,
hann stendur í órofa sambandi
við frelsishugsjónina sem við um
leið eigum sameiginlega með öll-
kallaða „alþýðulýðræði" að völd
um. Aðeins einn flokkur fær að jum vel hugsandi mönnum, hvar
bjóða þar fram við kosningar, og sem er á jörðinni.
leppstjórn Rússa ræður þar lög-l
um og lofum. En í Vestur-Þýzka- J Minnir okkur á skyldur
landi eiga einræðisöflin svo að jE'N við höfum alltaf svo mikið
segja engu fylgi að fagna. Kom-1Í-S að gera á kafi í önn hvers-
múnistar og nazistar eru þar fá- j dagslífsins, að við höfum svo sem
mennar og einangraðar klíkur. engan tíma aflögu til að brjóta
Islenzka þjóðin fagnar vaxandi heilann um gagn og gildi þess-
auknu frelsi. Líberalisminn og menningarlegum og fjárhagslegum arar eða hinnar . hugsjónar
radikalisminn hefðu þá farið^skiptum við hið lýðræðissinnaða nema að ýtt sé rösklega við okk-
saman. Én frelsið hefði stundum | Vestur-Þýzkaland. Henni er ur- Og það er einmitt þetta sem
verið misnotað, og þá hefði verið ljóst, að þýzka þjóðin er ein þrótt- okkar kæri 1. des á að gera
gripið til þess í nafni mannúðar
óg réttlætis að setja því skorður.
— Og haldið var áfram, sagði
mesta og glæsilegasta þjóð Ev- og gerir. Hann vekur okkur, þótt
rópu. Við hana vill hún góð og ef til vill aðeins í bili, af doða
mikij skipti á komandi árum. hversdagsleikans, til umhugsunar
gangandi vegfarendur. Þar geta
tveir gengið hlið við hlið. Komi
nú aðrir tveir á móti verða aðrir
hvorir að fara út á götuna, þar
sem bilaumferð má heita óslitin.
Nú er ekki nóg með það að gat-
an sé þrengd svo og svo mikið
sunnanmegin vegarins, heldur er
bifreiðum lagt hinum megin á
móti og er þá ekki eftir nema
miðjan úr götunni, sem allri bíla-
umferðinni er ætluð. Undrar mig
á, að slíkt skuli viðgangast á
mestu umferðargötu bæjarins. —
Þetta kalla ég að bjóða hættunni
heim. — Einn sem varar við hætt-
unni.“
Rósin hefir
þyrna — sann-
leikurinn
sömuleiðis.
Flnnland, nýll blndi
al „Lönd og lýðir"
NÝTT bindi er komið ut í safn-
inu „Lönd og lýðir“, sem Bóka-
útgáfa Menningarsjóðs gefur út.
Fjallar það um Finnland og er
samið af Baldri Bjarnasyni sagn-
fræðing.
Bókin skiptist í 3 meginkafla,
er nefnast Landið, Þjóðin og Ein-
stakir landshlutar og merkis-
staðir. Hún er 112 bls. að stærð
og prýdd 53 myndum.
Samkvæmt óskum margra fé-
lagsmanna verður reynt að hraða
útgáfu bókaflokksins Lönd og
lýðir. Tvær bækur, Finnland og
Bandaríkin, koma því út í ár.
Að sjálfsögðu varð að hafa aðra
bókina sem aukafélagsbók, þar
sem engin leið er að láta félags-
menn hafa meira en 5 bækur fyrir
60 kr. félagsgjald. Minni bókin
var valin sem aukabók, svo að
félagsmenn þyrftu að greiða sem
minnst til biðbótar, enda er fé-
lagsverð Finnlandsbókarinnar að-
eins kr. 23.00. Sjö bindi eru nú
alls komin út í safninu „Lönd og
lýðir“.
íslenzkl brúðuleik-
hús tekur III starfa
ÍSLENZKT brúðuleikhús tekur
til starfa í Alþýðuhúsinu við
Hverfisgötu n.k. sunnudag, og
verða þar sýndir barnaleikir
„Hans og Greta“ og „Rauðhetta".
Það er Jón E. Guðmundsson,
sem á þetta brúðuleikhús, en auk
hans starfa við það Baldur Georgs
! og Eyvör Hólmgeirsdóttir. Jón E.
Guðmundsson hefir unnið að
j þessari hugmynd sinni undanfar-
i in tvö ár.
Nornin í „Hans og Gre(u“
Ævar R. Kvaran hefir þýtt
leikritin, sem nú eru tekin til
meðferðar, en brúðuleikhúsið
mun jöfnum höndum sýna inlend
og erlend leikrit. — Sýningin á
sunnudaginn hefst kl. 5 e.h., en
sýningar verða annars tvisvar í
viku, á laugardögum og sunnu-
dögum.
Nýjar smásögur eftir
Helga Vallýsson
ÚT er komin bókin „Þegar kóngs
bændadagurinn týndist og er það
safn smásagna eftir Helga Val-
týsson. Sögur Helga Valtýssonar
hafa alltaf þótt kærkomnar, og
hefur það verið sagt um stíl hans
„að hann sindri af lífi og fjöri,
en sé aldrei afvatnaður eða dauf-
ur“. Þessar smásögur Helga verða
því vafalaust mörgum kærkomn-
ar, en bókin er vel úr garði gerð,
en útgefandi er Norðri. — Helgi
Valtýsson er mörgum að góðu
kunnur, enda kom fyrsta bók
hans út þegar árið 1907. í þessari
bók eru 24 smásögur hans.