Morgunblaðið - 31.12.1954, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 31. desember 1954
fSLENZKI IÐIMAÐURININi 1954
E
FTIRFARANDI ársyfirlit um
iðnaðarstarfsemina árið 1954
þarf ekki margra skýringa við.
Það er samtíningur af ýmsum
sundurleitum fróðleik um hrær-
ingar og viðburði á árinu 1954 í
þeim þætti íslenzks atvinnulífs,
sem nefnd er iðnaðarframleiðsla.
Þó er eftir mætti sneitt hjá þeim
þáttum iðnaðarins, sem snerta
úrvinnslu landbúnaðar- og fisk-
afurða, þar eð þeim hliðum at-
hafnalífsins verða gerð sérstök
skil í áramótayfirliti fróðra
manna á sviði landbúnaðar- og
sj ávarútvegsmála.
Það er ótrúlega miklum erfið-
leikum bundið að fá tölulegan
fróðleik um magn iðnaðarfram-
leiðslunnar, þar eð engin stofnun
Eftir Pál S. Pálssðn frarnkvæmda-
st jóra Félags íslenzkra iðnrekenda
hefur á hendi árlega söfnun af
því tagi, og árið er tæplega á
enda liðið, þegar greinarkorn
þetta verður að fara i prentun.
Þó er reynt að gefa um þetta
nokkra hugmynd, og þá gætt
þess, að samræmi ríki frá ári til
árs, svo að samanburður fáizt
milli áranna.
Að öðru leytinu er reynt að
rekja tíðindi af íslenzkri iðnaðar-
starfsemi, sem fréttnæm má
telja, án þess að nokkur tilraun
sé gerð til þess að hafa þau
tæmandi.
Lánsfjármál
IÐNAÐARBANKI ÍSLANDS
Um áramótin í fyrra námu
sparifjárinnstæður í bankanum
um 14 millj. kr. Á ársafmæli
bankans hinn 25. júní s.l. höfðu
sparifjárinnstæður hækkað í 20
millj. kr. og eru nú um þessi ára-
mót nálægt 28 millj. kr. Spari-
fjárinnstæður í Iðnaðarbankan-
um hafa því tvöfaldast á árinu
1954.
Bankinn opnaði útibú á Kefla-
víkurflugvelli hinn 13. júlí s.l. í
nýreistu og vönduðu steinhúsi,
en sökum skipulagsbreytinga er
síðar urðu á flugvellinum mun
reksti útibúsins verða hætt um
þessi áramót og húsið, sem lendir
„innan girðingar“, hverfur jafn-
framt úr eigu bankans.
Á aðalfundi bankans hinn 12.
júní var stjórn bankans falið að
hefjast handa um byggingu fram-
tíðarhúsnæðis fyrir bankann á
lóðinni Lækjargata 10 B i
Reykjavík. Fjárfestingarleyfi Inn
flutningsskrifstofunnar fékkst til
byrjunarframkvæmda. Gerðar
hafa verið undirbúningsteikning-
ar að húsinu, timburhús mikið,
sem á lóðinni var, flutt burtu,
og reynt sem unnt er að búa svo
í haginn, að hægt sé að hefja
byggingu bankahúss á næstkom-
andi útmánuðum.
Stjórn bankans hélt áfram til-
raunum um að fá aukið rekstrar-
fé til bankans með erlendu láns-
fé og íslenzkri ríkisábyrgð. Mál-
inu þokaði það áleiðis að í haust
samþykkti ríkisstjórnin að veita
Iðnaðarbankanum heimild til
þess að taka lán erlendis, að upp-
hæð allt að 15 millj. kr. með
ábyrgð ríkissjóðs, samkvæmt
nánari skilmálum í samráði við
ríkisstjórnina. Stjórn bankans
hefur síðan unnið allmikið að
því að útvega þetta lán, en að
svo komnu máli er lánið ekki
fengið.
Sparifjárviðskiptin sýna að
Iðnaðarbankinn á vinsældum að
fagna meðal iðnaðarmanna og
annarra. Starfræksla bankans
leggur því án efa drjúgan þátt
til aukinnar sparifjármyndunar
í landinu, auk þess sem bankinn
helgar starfssvið sitt fyrst og
fremst ísienzkum iðnaði, og er
því þessari ungu og fjárþurfa at-
vinnugrein nokkur styrkur. Hús-
næðiserfiðleikarnir eru bankan-
um mesti fjötur um fót, enda
verður lagt allt kapp á að fá úr
þeim bætt.
IÐNLÁNASJÓÐUR
I sambandi við afgreiðslu fjár-
laga fyrir næsta ár samþykkti
Alþingi í desembermánuði, að
hækka árlegt framlag ríkissjóðs
úr kr. 300 þúsund í kr. 450 þús.
Páll S. Pálsson.
Vinnuveitendasambandinu, Verk
fræðingafélaginu, Iðnfræðingafé-
laginu, Alþýðusambandinu, Neyt
endasamtökunum og fleirum. —
Spunnust um þessi mál nokkrar
umræður og deilur í dagblöðum,
einkum um aðdraganda stofnun-
arinnar.
Ráðherra skipaði í febrúar-
mánuði 7 manna nefnd til þess
að semja frumvarp til laga um
stofnunina. Nefndin var einkum
skipuð fulltrúum ýmissra sam-
taka vinnuveitenda og vinnu-
þiggjenda í iðnaði, með það fyrir
augum að samkomulag gæti orð-
ið milli þessara aðila um starfs-
svið og stjórn stofnunarinnar. —
Nefndin náði fullu samkomulagi
um frumvarp til laga fyrir
stofnunina og hinn 9. október
sendi nefndin frumvarpið til ráð-
herra ásamt greinargerð. Frum-
varp nefndarinnar er nú borið
fram á Alþingi af ríkisstjórninni
í lítið breyttu formi og má vænta
þess að stofnunin fái lögbundnar
starfsreglur á næsta ári.
Þriggja manna nefnd, Iðnaðar-
málanefnd, sem upphaflega var
skipuð af ráðherra til þess að
gera tillögur um tæknistofnun af
þessu tagi og annast byrjunar-
rekstur hennar, varð við tilmæl-
um ráðherra í byrjun árs 1954
um það að annast stjórn stofn-
unarinnar þangað til við tekur
varanleg yfirstjórn samkvæmt
væntanlegri löggjöf.
Tollamál
Tæknileg aðstoð
IÐNAÐARMALASTOFNUN
ÍSLANDS
Iðnaðarmálastofnun íslands
tók til starfa skömmu fyrir síð-
ustu áramót. Árið 1954 er því
fyrsta starfsár stofnunarinnar. —
Alþingi lagði stofnuninni til 450
þús. kr., sem starfsfé á árinu.
Auk þess naut stofnunin ríflegs
fjárstyrks frá FOA. Unnið hefur
verið að því að bæta starfsskil-
yrði stofnunarinnar fyrir fram-
tíðina, svo sem unnt er, með því
að útvega ýmis nauðsynleg tæki
og áhöld, setja upp vísi að tækni-
legu bókasafni, koma upp spjald-
skrá yfir öll íslenzk iðnaðarfyrir-
tæki o. fl.
Framkvæmdastjóri stofnunar-
innar dvaldi ra nokkurt skeið
erlendis til þess að kynna sér
starfsaðferðir hjá sams konar
stofnunum í ým'-.um löndum V.-
Evrópu og tii þess að koma á
samstarfi milli þeirra og íslenzku
stofnunarinnar. Stofnunin hóf
útgáfu nýs tímarits, er nefnist
„Iðnaðarmál". Kom fyrsta heftið
út í desember. Ritstjórnin, þrír
verkfræðingar stofnunarinnar,
segir svo í forystugrein m. a.:
„Eitt ár er liðið síðan Iðnaðar-
málastofnun íslands hóf starf
sitt. Hafði þá ekki enn verið
gengið til fullnustu fró húsnæði
því, sem stofnuninni hafði verið
fengið til afnota í hinni nýju
Iðnskólabyggingu á Skólavörðu-
hæð, fyrir atbeina og góðan
skilning velviljaðra manna. —
Þennan stutta tíma hefur starfs-
lið stofnunarinnar notað til þess
að byggja hana upp og skipu-
leggja hina fyrirhuguðu starf-
semi, koma húsnæðinu í lag og
afla nauðsynlegra áhalda og
tækja. Enn er mikið fyrir hönd-
um í þessum efnum, þó e. t. v.
hafi að mestu verið unninn bugur
á byrjunarörðugleikum. Jafn-
framt þessu hefur verið unnið að
lausn fjölmargra vandamála,
sem einstaklingar, iðnfyrirtæki
og ríkisstofnanir hafa fengið
stofnuninni til úrlausnar. Alls
hafa borizt um 100 meiriháttar
verkefni auk fjölmargra fyrir-
spurna, sem unnt hefur verið að
svara fyrirhafnarlítið“.
Iðnaðarmálanefnd fylgdi „Iðn-
aðarmálum“ úr hlaði með nokkr-
um ávarpsorðum, segir þar m. a.:
„Iðnaðarmál eiga að verða
tengiliður milli fræða og fram-
kvæmda, lögeggjan um aukin af-
köst og skynsamlegar vinnuað-
ferðir, gagnleg aflestrar hverjum
íslendingi, sem hyggst að halda
lifandi sambandi við Iðnaðar-
málastofnunina og njóta góðs af
störfum hennar“.
Allmikill styrr stóð á árinu
um form og stjórn Iðnaðarmála-
stofnunarinnar, svo sem víðar
annars staðar finnast dæmi til um
sams konar stofnanir, eins og t. d.
í Noregi. Samtök iðnaðarmanna
óskuðu mjög eindregið hlutdeild-
ar í yfirstjórn stofnunarinnar.
Sama varð uppi á teningnum hjá
IÐNAÐURINN OG
TOLLARNIR
í apríl 1953 skipaði fjármála-
ráðuneytið 5 manna nefnd til
þess að endurskoða lög um toll-
skrá og fleira með tilliti til þess
að innlendur iðnaður hefði hæfi-
lega og skynsamlega vernd gegn
samkeppni erlendra iðnaðarvara.
Nefndin skilaði ítarlegu áliti og
tillögum til breytinga á tollskrár-
lögunum 6. marz s.l. Skömmu
síðar lagði ríkisstjórnin tillögurn
ar fram í frumvarpsformi lítið
eitt breyttar og var frumvarp
ríkisstjórnarinnar samþykkt sem
lög frá Alþingi 7. apríl. — Lög
þessi fela í sér um 240 breytingar
á tollskránni.
í nefndaráliti milliþinganefnd-
arinnar sagði svo ma. um breyt-
ingarnar, er nefndin mælti með:
„Það var sameiginlegt álit nefnd-
armanna að æskilegast væri, ef
mögulegt, að stuðla að því að
minnka þann mun sem væri á
almennum framfærslukostnaði
hér og erlendis. En hinn hái
framleiðslukostnaður hér á
landi væri aðalorsök þeirra erfið-
leika, sem iðnaðurinn á við að
stríða, þar sem kaupgjaldið
I fylgdi honum. Hins vegar væri
' jafnauðsætt að slíku yrði eigi til
I leiðar komið eingöngu með
breytingum, sem haft gætu í för
[ með sér almenna hækkun á
f ramf ærslukostnaðinum"
| Fjármálaráðherra, Eysteinn
Jónsson, lét svo um mælt er
frumvarpið var lagt fyrir á Al-
þingi, að lífskjör þjóðarinnar
færu eftir því í framtíðinni. hvort
1 hún gæti framleitt góða og ódýra
iðnaðarvöru innanlands og sam-
keppnisfæra vöru til útflutnings.
Engin þjóð gæti verið án iðnaðar,
allra sízt sú, sem um langleiðir
sækir sína aðdrætti.
Árlegur tekjumissir ríkissjóðs
við þessar breytingar á toll-
skránni hefur verið áætlaður um
|5 millj. kr., mestmegnis vegna
I lækkaðra tollaálaga á efnivörur
! til iðnaðar.
Áburðarverksmiðjan —
Sementsverksmiðjan
ÁBURÐARVERKSMIÐJAN
Hin nýja Áburðarverksmiðja í
Gufunesi var vigð með hátíðlegri
athöfn laugardaginn 22. maí.
Framleiðsla verksmiðjunnar
hófst nokkru áður, eða nógu
snemma til þess að islenzkir
bændur gátu nú í fyrsta skipti
notað íslenzkan köfnunarefnis-
áburð við voryrkjuna. — Fyrsti
sekkurinn með íslenzkum áburði
frá Áburðarverksmiðjunni var
fylltur hinn 7. marz. Voru þá
liðnir rúmir 22 mánuðir frá því
að byrjað var á byggingarfram-
kvæmdum að verksmiðjunni, en
það var hinn 28. apríl 1952.
Hú» verksmiðjunnar eru 10
talsins. Auk þess hafa verið
byggðir við verksmiðjuna gas-
geymar, vetnisgeymar, köfnúnar-
efnisgeymar og nokkrir aðrir
geymar minni.
Lokið var við byggingu í haust
á 140 m langri hafskipabryggju,
sem öll íslenzk skip geta lagzt
við. Hafa fyrstu skipin þegar
lestað áburðarfarma þar.
Ársframleiðsla verksmiðjunn-
ar er áætluð 18 þús. tonn af
köfnunarefnisáburði, sem er 7500
tonnum meira en ársnotkunin
hefur verið innanlands fram til
þessa.
Stofnkostnaður verksmiðjunn-
ar var um 130 millj kr.
Verksmiðjan á að geta fram-
leitt 18 þús. tonn af köfnunar-
efnisáburði á ári eða 1500 tonn
að meðaltali á mánuði. Á sjö
mánuðum, apríl—októberloka,
framleiddi verksmiðjan 9 þús.
tonn eða 1285 tonn að meðaltali
á mánuði. Mest var framleiðslan
í okt., 1659 tonn. Framleiðslan í
desembermánuði setur þó metið,
því að hún nálgast 1700 tonn eða
um 13,3% yfir meðal afköst.
Á aðalfundi Áburðarverk-
smiðjunnar h.f. 28. maí var sam-
þykkt að heimila stjórn verk-
smiðjunnar að láta fara fram
athugun á og undirbúning að
byggingu fórsforverksmiðju og
verKsmiðju, sem framleiðir kalk-
áburð, nægilega mikið fyrir inn-
anlandsþörfina.
SEMENTSVERKSMIÐJAN
Stjórn Sementsverksmiðjunn-
ar tilkynnti í septembermánuði
að þá hafi verið hafinn undirbún-
ingur að byggingu fyrsta húss
verksmiðjunnar og byrjað á
framkvæmdum við að byggja
undirstöður undir efnageymslur
verksmiðjunnar. Mun það verða
ein stærsta bygging á landinu,
eða um 100 þús. rúmm.
Verksmiðjustjórnin hefur feng
ið til umráða á þessu ári frá
ríkisstjórninni og Framkvæmda-
bankanum um það bil 4 millj.
kr., sem hefur og er verið að
verja til fyrrgreindra undirbún-
ingsframkvæmda.
Kapp mun á það lagt af hálfu
ríkisstjórnarinnar að tryggja
verksmiðjunni nægilegt fjár-
magn, svo byggingu hennar geti
miðað áfram með eðlilegum
hraða, enda var um það samið er
núverandi ríkisstjórn var mynd-
uð, að Sementsverksmiðjan
skyldi ganga fyrir öðrum fram-
kvæmdum um útvegun lánsfjár.
Raddir heyrðust í sumar í dag-
blöðum frá málsmetandi mönn-
um á Akranesi, er töldu Sements-
verksmiðjuna vera illu heilli
staðsetta þar, einkum vegna þess
að matvælaframleiðslan og sem-
entsframleiðslan ættu ekki
heima í sama kaupstað, sökum
rykhættu.
Formaður verksmiðjustjórnar-
innar, dr. Jón E. Vestdal, varð
fyrir svörum af hennar hálfu og
mótmælti eindregið að þessi
gagnrýni væri á rökum reist,
enda væru Akurnesingar
almennt mjög hlynntir því að
verksmiðjan yrði byggð á Akra-
nesi.
Skipasmíðar
SMÍÐI STÁLSKIPA
Magni, nýr dráttarbátur fyrir
Reykjavíkurhöfn, hljóp af stokk-
unum hinn 14. október. Þá var
merkum áfanga náð í iðnaðar-
þróun íslendinga, því að dráttar-
báturinn er fyrsta stálskipið, sem
smíðað hefur verið hérlendis _
Stálsmiðjan h.f. annaðist alla
stálsmíðina. Hamar og Héðinn
komu fyrir vélum og stjórntækj-
um, en Slippfélagið í Reykjavik
sá um innréttingu og alla tré-
smíði.
Skipaskoðunarstjóri ríkisins,
Hjálmar R. Bárðarson, skipaverk-
fræðingur, er áður var yfirverk-
fræðingur Stálsmiðjunnar, gerði
teikningar að skipinu og sá að
mestu leyti um smíði þess.
Forstöðumenn Stálsmiðjunnar
h.f. skýrðu svo frá við þetta
tækifæri að þegar væri hafinn
smíði á öðru stálskipi hjá fyrir-
tækinu, eftirlitsskips til varð-
gæzlu og björgunarstarfa við
Norðurland. Ennfremur væri haf
inn undirbúningur að byggingu
fisikiskipa úr stáli.
Hinn 8. júlí var frá því skýrt
opinberlega að Landssmiðjan
hefði þá lokið smíði tveggja nóta-
báta úr stáli og væru það fyrstu
stálbátarnir sem smíðaðir væru
á íslandi. Var sagt að bátarnir
væru svipaðir að verði til og
innfluttir bátar af sömu tegund.
SMÍÐI FISKISKIPA
INNANLANDS
Eitt af fyrstu verkefnum Iðn-
aðarmálastofnunar íslands fyrir
og eftir síðustu áramót var að