Morgunblaðið - 09.02.1955, Blaðsíða 6

«í
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. febrúar 1955
OL D U M saman hefur hin
skozka þjóð neyðst til að
vera stolt yfir því, sem gert hef-
Ur henni lífið brogað — og af slíku
uóg. Það er t. d. loftslagið, hin
gífurlega útkoma, sem oft gerir
Skotum lífið brogað, en gefur þó
undurfögru landi þeirra oft sér-
Stæðan og fagran blæ. Það eru
Englendingarnir, sem stöðugt
reyna að láta Skota finna að þeir
séu „herrar“ yfir landi þeirra í
Stað þess að viðurkenna Skota
sem sjálfstæða og solta þjóð. Það
eru heiðarnar og fjalllendið, þar
sem fjárhjarðirnar eru á beit —
fjárhjarðirnar, sem gefa af sér
skozku ullina góðu, sem notuð
er í heimsins bezta ullarefni. Það
er efnahagur Skotlands, sem
grundvallaður var á siglingum,
kolaiðnaði og þungum vélaiðnaði
en hrundi svo saman eins og spila
borg af afleiðingum verðbólgu.
'■* BLÓMAÖLD
En síðustu vikurnar hafa Skot-
ar mátt vera stoltir. Því af hag-
skýrslum kemur í ljós, að hagur
skozku þjóðarinnar er svo góður,
að þeir gætnu trúa varla stað-
reyndunum. Hinir, sem tala
meira, gorta af því að skozka
þjóðin sem sé mannfærri (5.000.
000) en Lundúnaborg ein, hafi
beinlínis á undanförnum árum
bjargað öllu Englandi hvað doll-
ara snertir. Og þeir bæta því við,
að ef Skotland væri ekki í efna-
hagslegum tengslum við Eng-
land, þá hefðu Skotar ávallt átt
gnægtir dollara öll hin erfiðu ár
eftirstríðsáranna.
if ATVINNULEYSI ÓÞEKKT
Iðnaðarframleiðsla landsins er
meiri nú en nokkurn tíma áður
í sögu landsins. Hefur hún á síð-
ustu tveimur árum aukizt um
10%. í öllum iðngreinum Skot-
lands má heita að atvinnuleysi
sé með öllu óþekkt. í Glasgow,
þar sem standa stærstu skipa-
smíðastöðvar heims, ríkir nú
blómaöld. En ennþá þýðingar-
meira er það, að iðnfyrirtæki
Skotlands hafa fullkomiega
fylgzt með og tekið upp nýustu
tækniaðferðir og um 500 nýjar
iðnverksmiðjur hafa verið reist-
ar. Áður fyrr voru skipasmíðar
og þungaiðnaður grundvöllur að
efnahag Skotlands. Nú smíða
Skotar 90% af öllum saumavél-
um, sem framleiddar eru á Bret-
landseyjum, tvo þriðju hluta
allra úra og klukkna, ritvéla,
skrifstofuvéla og teppum „Nú
orðið er allt gert í Skotlandi" var
vígorð skozku iðnsýningarinnar,
sem haldin var á síðast liðnu
hausti. Á s.l. þremur árum hefur
seðlaveltan fjórfaldast.
★ MUNA FYRRI TÍMA
Skotarnir fóru varlega nú með
auðæfi sín. Það var eins og þeir
vildu varla trúa þeirri staðreynd
að þjóðin væri orðin vel stæð.
Þeir fóru varlega eins og þeir
væru á þunnum ís. Skozka bjóð-
in hafði áður eignast auð. Á síð-
ustu árum 19. aldarinnar urðu
Skotar ríkir á kolum og járni og
Glasgow varð á þeim velsældar-
árum önnur stærsta borg Bret-
landseyja (Nú hefur Birming-
ham skotist fram fyrir hvað
stærð snertir). Skotarnir flykkt-
ust jtil borgarinnar frá bænda-
býlunum, unz svo var komið að
þrið.iungur þjóðarinnar bjó á
svæði, sem er innan við 20 mílur
frá Glasgow-borg. Þegar hrunið
kom um 1930 lagðist þungaiðnað-
urinn þar í rúst og þriðji hvér
Skoti varð atvinnulaus.
Skozkir at'únnurekendur tóku
það til ráðs að mynda framleiðslu
ráð „Scottish Development
Couhsil“ Þetta „ráð“ greiddi
fyrir byggingu nýrra iðnfyrir-
tækja og byggingu húsa fyrir
verkafólk iðnaðarins. Þetta varð
til þess að nýjar iðngreinar náðu
öruggri fótfestu, þannig að nú
ícsnd
sem
Eitt af hinum nýju skozku iðnaðarhverium
nær iðnaðarframleiðsla Skot-
lands frá hinum smæstu plast-
hlutum til alls konar vélfram-
leiðslu stórra og smárra.
Þegar á reyndi stóð þessi „nýi“
iðnaður öruggum fótum. Þegar
undirstöður brezks iðnaðar rið-
uðu í árslok 1952, minnkaði iðn-
framleiðsla Skota aðeins um 1%.
* ÞAÐ SEM VERÐMÆTIN
GEFUR
Skozka whiskíið hefur löngum
verið sú varan, sem Bretland '
hefur ött öruggasta sem dollara- j
lind (þó að enskir bílar komi nú
á síðustu árum þar mjög nærri). )
Köflóttu vaðmálsefnin og ullar- ;
efnin eru Skotum örugg tekju- j
lind. Og í lítilli borg — Hawick !
— þar sem lítið annað er
framleitt en peysur, vinna 3500
manns að framleiðslu. Á s.l. ári
var flutt út frá þessari borg einni
peysur að verðmæti 10 milljónir
dollara þ. e. um 3000 dollarar á
hvern þátttakanda í framleiðsl-
unni.
í því skyni að halda gjaldevris-
tekjunum jöfnum og öruggum
heldur framleiðsluráðið „Scottish
Counsil“, sem áður er nefnt,
stöðugt uppi leit að nýjum mörk-
uðum. Það geíur út tímarit mán-
aðarlega, þar sem rætt er um
möguleika útflutningsverzlunar-
innar frá ýmsum hliðum. Fram-
leiðsluráðið hefur laðað 22
amerisk fyrirtæki og tvö kanad-
ísk til þess að hefja starfrækslu
í landinu. Og 3 af hverjum 4
dollurum sem lagðir hafa verið
i iðnfyrirtæki á Bretlandseyjum,
haf verið settir í iðnfyrirtæki í
Skotlandi.
* MENN VANTAR
En þessum auknu velmegunar-
timum í sögu Skotlands fylgir
eitt stórt vandamál, sem þar í
landi er alveg nýtt og óþekkt —
það er skortur á mannafli. Á ár-
um áður var aðalútflutningur frá
Skotlandi skozkt fólk er vildi
leyta gæfunnar annars staðar. —
Utan Skotlands eru 4 Skotar á
móti hverjum einum, sem heima
er. Yfirstéttin og auðséttin flúðu
óræktaðar hæðir Skotlands og
sótugar borgir þar, og þegar eld-
arnir kulnuðu undir hinum
miklu málmgrýtispottum er
j kreppan kom, fengu beztu iðn-
aðarmennirnir tilboð um miklu
betri lífskjör í öðrum löndum. í
r dag hefur þessi mikla blóðtaka
á meðal beztu verkamanna Skot-
lands stöðvast með öllu.
I
* ÓNOTAÐIR
3IÖGULEIKAR
Fólksflóttinn kom harðast nið-
ur á hálöndunum — þessum
hrjóstugu, uppblásnu, en yndis-
legu landssvæðum, þöktum hæð-
um, dölum og hólum. Slík lönd
ná yfir helming af öllu Skot-
landi. Á öllu því landsvæði eru
"'iiimiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiimiimiiiiiiMiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiHiiimiiiiiM iimimmmmimmimmmim
(Leyndardómur bla&ffrænumnar ]
immmmmmimmimmimmiiiii iiitmim:imii>mimHmmimmmi
nú aðeins 300.000 hræður eftir og
er það að langmestu leyti roskið
fólk. Það skortir framtakssama
menn til að hefja iðnrekstur og
á þessum landsvæðum er ekki nú
þegar nógu mikill iðnrekstur til
þess að laða þangað dugmikla
menn. En þó hafa verið bvggð
orkuver og önnur eru í undirbún-
ingi (rafmagnsorka í Skotlandi
hefur fimmfaldast frá því íyrir
stríð) — skógar hafa verið höggn
ir og skóggræðsla hafin þar aftur
í því skyni að gera skógarhögg
að mikilli atvinnugrein, og mörg
eyðibýli hafa byggst á ný. John
Hobbs, Kanadamaður, sem auðg-
aðist mjög á whisky hefur sett
sér það markmið að sýna hálanda
búunum að þeir geta aukið tekjur
sínar með því að taka upp naut-
griparækt. Hefur hann reist bú á
16000 ekru lands, þar sem höfuð-
áherzlan er lögð á nautgripa-
rækt.
* ÁGREININGUR
í aðstoðinni við hálöndin og í
þróuninni á láglöndunum hefur
fjármagn frá brezku stjórninni
komið í góðar þarfir. En í hugum
Skotanna er stjórnin í London
alltaf „enska stjórnin" og á Eng-
lendinginn er litið sem útlending.
Fjármál þeirra og örlög eru
tengd órjúfanlegum böndum við
England, en Skotarnir, hvar sem
þeir eru og ekki þá sízt á bjór-
stofunum, vilja með engu móti
viðurkenna það. Þeir láta í Ijósi
efa um það, að samband þð, sem
þeir gengust í við England árið
1707 hafi verið þeim til góðs. Þeir
fyrtast við smámuni. Þeir gleyma
því aldrei, að sumir af ensku ráð-
herrunum kalla skozku þingfull-
trúana „héraðsumsjónarmenn".
Þeir gleyma því aldrei, að þeir
fengu ekki að sýna ullarefni sín
á Bretlandssýningunni. — Þeir
gleyma því ekki að Bretar neita
að viðurkenna að Elisabet II.
drottning er Elízabet I. í Skot-
landi.
Ekki alls fyrir löngu var frá
því skýrt í fréttum heimsblað-
anna, að bandarískum vísinda-
manni hafi tekizt í fyrsta
skipti íð framleiða utan jurt-
anna sykur úr kolsýru lofts-
ins og vatni með hjálpar sól-
arljóssins.
UNDIRSTAÐA ALLS LÍFS
ÞÓTTI þetta að sjálfsögðu :nerki-
leg fregn vegna þess að undir-
staða alls lífs á jörðinni eru þeir
hæfileikar jurtanna — í fyrsta
lagi að framleiða sykur og
mjölva og í öðru lagi að greina
súrefni frá kolefni, sem það er
annars bundið í loftinu. Verði
það nú á færi mannsins að íram-
kvæma þessar efnabreytingar,
myndi það tákna að hann gæti
framleitt næstum ótakmarkað
magn matvæla sjálfur. Og ber
sérstaklega að geta þess, að svo
virðist að með því móti mætti
sérstaklega nýta alla þá miklu
sólarorku, sem nú skín yfir eyði-
merkur jai ðarinnar og setja þar
á fót voldugar matvælaverk-
smiðjur.
NOTUÐU BLADGRÆNU
Sá hængur var þó á tilraunum
vísindamannanna, að til þess að
fá fram þessa merkilegu efna-
breytingu notuðu þeir þó blað-
grænukorn, sem þeir höfðu tekið
úr jurtum. En það eru einmitt
blaðgrænukornin, sem vinna hið
mikla uppbyggingarstarf alls lífs
á jörðinni.
Tilraunir dr. Arnons í Kaliforn-
íu voru merkar fyrst og fremst
vegna þess, að þetta er í íyrsta
skipti, sem tekizt hefur að taka
blaðgrænukorn út úr plöntulík-1
amanum og láta þau lifa og starfa
í tilraunaglösum.
starfi plantnanna í stærri stíl.
Er hugsaniegt að þessar : ann-
sóknir leiði til slíkrar "ullkomn-
unar, að hægt verði að dæla lofti
og vatni inn um annan enda verk
smiðju og flytja sykur og mjölva
fullbúinn út úr hinum endanum?
Margir efast um að það verði
auðvelt. Að vísu er það rétt, að
tekizt hefur að framkvæma efna-
breytingarnar í tilraunaglasi, án
Framh. á bls. 7
MATVÆLAY ERKSMIÐJUR? Þetta er ljósmynd af blaðgrænukorni, stækkuð 156 þúsund sinn-
En hvernig væri að líkja eftir um. Hún sýnir hve bygging kornsins er flókin.
★ HAFA ST.TÓRN
SINNA MÁLA
Skotland hefur annars viðtæk-
ari sjálfstjórn heldur en flestir
útlendingar halda. Aðkomumenn
halda að landamæri Skotlands og
Englands séu svipuð og landa-
mæri Kanada og Bandaríkjanna
(Mason-Dixon-línan) — en svo
er ekki. Skotland hefur auk þess
fulla sjálfstjórn skólamála, þar
er sjálfstæð kirkja, og þeir hafa
sitt eigið lagakerfi, sem öllu
frekar er byggt á Rómarétti en
á enskri löggjöf. Þeir hafa sett
sína eigin löggjöf um umferðar-
og áfengismál svo og um hjóna-
bönd og skilnaði. Skozkir batikar
annast seðlaútgáfu og eru þeir
seðlar í jöfnu gengi og ensk
pund.
★ EKKILENGUR
FÁTÆK. ÞJÓÐ
En skammir og aðfinnslur
Skota í garð Englendinga eru oft
fremur sprottnar af tilfinninga-
semi en af stjórnmálalegum
skoðunum. En um þessa tilfinn-
ingasemi ræddi konjungleg nefnd,
er skipuð var til að rannsaka
„versnun“ sambandsins milli
landanna. Gerði nefndin það að
tillögu sinni, að í Skotlandi yrði
sett á stofn stjórnardeild fyrir
Skotland og skýrslunni lauk með
þeim ummælum, að „fullkominn
skilningur ætti að ríkja á milli
landanna og viðurkenna ætti
að Skotland er sjálfstætt ríki,
setn af frjálsum vilja gekk í
bandalag við England sem jafn-
rétthár aðili en ekki sem hjá-
lenda“.
Með það yrðu Skotar ánægðir.
Þeir vilja að á mál þeirra sé litið
með sanngirni — og þegar öllu
er á botninn hvolft eru Skctar
ekki lengur fátæk þjóð, sem
Englendingum er baggi að.