Morgunblaðið - 09.02.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 9. febrúar 1955
MORGVNBLAÐÍÐ
S
Éggert Jónsson framkvæmdarstjóri Landssambands iðnaðarmanna
f; I \ 1 * "Hk 1 | k “I \ -"w\ k 1 I II j
f-'i r - JT , A í\ !» -4 -1 _ 1 í\ I I V.® ; í\ Nii
AR4S A
IÐNAÐARMANNA
Frumvarp Hermanns Jónassonar um iðnskóla i sveit
stefnir að )pvi að rifa niður verkbekkinguna og brjóta
gervimennskunni braut
TVEGGJA ÁRA IÐNSKÖJLI
ERMANN Jónasson hefir nú
enn á ný flutt á Alþingi sitt
gamla frumvarp til laga um iðn-
skóla í sveit, eftir að hafa látið
það liggja í dái um sex ára skeið.
Er frv. þetta kom fram í haust,
birti Tíminn leiðara um ágæti
þess ásamt köflum úr greinar-
gerð. Sami leiðarinn birtist aftur
í Tímanum á laugardaginn var, og
virðist því svo, sem þeim Tíma-
mönnum hafi þótt vissara að end-
urtaka röksemdirnar, þar sem
hætt kynni að vera við, að menn
hefðu ekki látið sannfærast nægi-
lega um ágæti frv. þessa við einn
yfiriestur. Er og mála sannast, að
ágæti frumvarpsins er ekki ýkja
mikið, og skal gerð nokkru nánari
grein fyrir því.
Meginefni frv. er að stofna
skuli skóla í húsasmíði, einhvers
staðar í sveitum landsins, er skuli
rekinn sem sjálfstæð stofnun á
ábyrgð ríkissjóðs. Skal hann geta
tekið við 30 nemendum árlega,
og skulu þeir, að loknu tveggja
ára námi, verklegu og bóklegu,
Ijúka burtfararprófi. er jafngildi
sveinsprófi í húsasmíði. Verklega
námið skal miðað við það, að
nemendur verði að því loknu
færir um að veita húsasmiði for-
stöðu, en einnig skal veita þeim
rækilega leiðbeiningu um með-
ferð helztu mótorvéla, rafmagns-
véla og hvers konar vinnuvéla, er
nota má við iðn þeirra.
Skólinn skal hafa rétt til að
taka að sér byggingar í sveitum
og kauptúnum með færri en 300
íbúa, svo og annars staðar með
samþykki viðkomandi iðnráðs.
Til inngöngu í skólann þurfa
menn að hafa lokið miðskólaprófi
verknámsdeildar með 1. einkunn,
eða ganga undir inntökupróf, er
jafngildi því.
VERKÞEKKINGIN
RIFIN TIL GRUNNA
Samkvæmt núgildandi lögum
og reglugerð um iðnfræðslu, skal
námstími í húsasmíði vera 4 ár,
talið um 8800 stundir verknáms
og 1350 stundir bóknáms, en eftir
því sem næst verður komist, verð
ur námstíminn í skóla þeim, er
frv. gerir ráð fyrir, um 3312
stundir verknáms og 720 stundir
bóknáms, miðað við að bóklegur
skóli starfi sex mánuði að vetrin-
um. Þótt þannig nemendur ættu
eingöngu að læra húsasmíði í
skólanum. verður námstími
þeirra fyllilega helmingi styttri,
en nú er, en inntökuskilyrði eru
hliðstæð við þau, er sett eru í
hinu nýja frv. til laga um iðn-
skóla, sem iðnaðarmálaráðherra
hefir lagt fyrir Alþingi. en fróð-
ustu menn um iðnfræðslu telja
ekki verulegan mun gerandi á
miðskólaprófi verknáms og bók-
náms, sem undirbúningsmenntun
undir iðnaðarnám.
Frv. þetta miðar þannig að því
að skerða mjög þekkingu og
starfshæfni húsasmiða, jafnvel
meira en í réttu hlutfalli við
styttingu námstímans, þar sem
mönnum hlýtur að verða erfiðast
um námið, meðan þeir eru að
kynnast starfinu og undirstöðu-
atriðum þess, er læra þarf Eng-
inn þarf og að halda, að nokkur
unglingur fengist til þess að
stunda fjögurra ára nám í húsa-
smíði, ef hann gæti annars stað-
ar fengið sömu réttindi eftir
tveggja ára nám. Verkþekking
húsasmiða myndi þannig minnka
stórkostlega, og eftir því sem
hinir eldri kunnáttumenn týndu
tölunni, myndi gæðum nýbygg-
inga hraka að sama skapi. Væri
bannig með þessu stigið geigvæn-
legt óheillaspor í byggingamálum
þjóðarinnar.
Ekki myndi heldur staðar num-
ið við húsasmíðina eina. Þegar
fordæmið væri gefið, myndi þeg-
ar verða sótt á um að aðrar iðn-
greinar fengju að njóta sömu að-
stöðu sem húsasmiðin, svo sem
verið hefir hingað til. Myndi þá
og erfitt að standa gegn því, að
þær fengju að sitja áfram við
sama borð. Þar með væri verk-
þekkingin í landinu rifin til
grunna, en gervimennskan ieidd
til hásætis. Eru þannig í frv.
þéssu bornar fram tillögur, er
ganga í þveröfuga átt við þær
kröfur, sem annars eru á öllum
svíðum gerðar um aukna fræðslu,
meiri menntun, meiri verkþekk-
ingu og tæknikunnáttu. Er alveg
furðulegt, að nokkur maður skuli
vilja sjá nafn sitt bendlað við
sb'ka niðurrifsstarfsemi, hvað þá
að telja sér sóma að því, að eiga
frumkvæði að henni.
RÍKTSSJÓm RUNDINN
ÞUNGUR BAGGI
Hin nýja iðnfræðslulöggjöf
myndi algerlega brotin niður með
samþykkt frv. þessa, og afleiðing-
um hennar,. þeim er að framan
greinir. Meistarakennslan mundi
úr sögunni um leið og námstím-
inn yrði styttur niður í tvö ár.
Yrði þá ríkið að taka á sínar
herðar alla iðnfræðslu í landinu,
jafnt verklega sem bóklega.
Mvndi stofnkostnaðurinn einn
við það nema mörgum milljóna-
tugum í húsnæði, kennslutækjum
og vinnuvélum, og reksturskostn-
aðurinn yrði einnig gífurlegur.
Virðist þó ríkissjóður illa við því
búinn að bæta þeim kostnaði á
sínar herðar, a. m. k. ef dæma má
af því, að á undanförnum árum
hefir eigi fengizt full hálf mibjón
króna árlega sem rekstrarstvrkur
til allra iðnskólanna á landinu,
og erfiðlega hefir gengið að þoka
áfram bvggingu iðnskólans í
Reykjavík.
TILGANGINUM
VERÐUR EKKI NÁÐ
Hermann telur tilgang sinn
með frv. vera þann, að tryggja
sveitunum hæfa húsasmiði. Varla
trúir hann því þó sjálfur, að þeir
menn er útskrifast úr skólanum
með sveinsréttindi í húsasmíði,
tolli nokkru betur í sveitunum,
en húsasmiðir hafa hingað til
gert, enda munu þeir að sjálf-
sögðu leita atvinnu þar sem hún
býðst bezt, svo sem aðrir rétt-
indamenn í húsasmíði. Frv. felur
þannig alls ekki í sér þá trygg-
ingu á húsasmiðum sveitunum til
handa, sem flm. vill vera láta.
Færir hann og fram gleggstu rök-
in gegn því sjálfur í greinargerð
sinni, þar sem hann skýrir frá
því, að jafnvel gervismiðirnir
hafi ekki tollað í sveitunum, og
hafa þeir þó engin réttindi til
þess að vinna að byggingum í
kaupstöðum og stærri kauptún-
um.
Hermann telur og tilgang sinn
með frv. þessu að fjölga húsa-
smiðum í landinu. Árangurinn
myndi þó verða þveröfugur. Nú
útskrifast 'jafnan fleiri en 30
húsasmiðir hér árlega, en svo sem
áður er sagt myndi húsasmíða-
nám -þegar hverfa úr sögunni
annars staðar en í skóla þessum,
ef hann kæmist á fót, og honum
er mest ætlað að útskrifa 30 húsa-
smiði árlega. Ekki myndi hlutur
sveitanna batna við það
Skóiinn mundi að vísu veita
nærliggjandi sveitum þjónustu í
byggingamálum, en aðrar sveitir
myndu engu betur settar með sín
byggingamál en áður, og brátt
myndi að því draga, að skólann
þryti nærtæk verkefni. Yrði þá
að flytja hann um set á nokkurra
ára bili, ef hann ætti að geta
gegnt kennsluskyldu sinni.
Við byggingavinnu þyrfti skól-
inn eigi færri verkamenn en
nemendur, auk þess sem hann
þyríti að bæta verulega við sig
kunnáttumönnum í húsasmíði á
sumrin, til þess að annast verk-
legu kennsluna. Yrði hann þannig
að hafa starfandi við byggingar á
sumrin eigi færri en 120—-130
menn, og raunar helzt fleiri, til
þess að tryggja nemendunum
jafnan næg verkefni, er þeir geti
lært iðn sina af. Allir þessir menn
ættu á sex mánuðum að geta
byggt eigi færri en 16—20 íbúð-
arhús í sveitum, er kosta myndu
með núverandi verðlagi nær 6.
millj. króna. Auk þess yrði mikil
smíðavinna leyst af hendi á verk-
stæði að vetrinum. Er af þessu
Ijóst, að skólinn muni þurfa mikil
verkefni, til þess að geta rækt
kennsluskyldu sína, og að brátt
muni þurfa að sækja þau um lang
an veg.
HVAÐ ER IIÚSASMÍBI?
Ekki kemur alls kostar skýrt
fram, hvað Hermann á við með
orðinu „húsasmíði“ í frv sínu.
,,Húsasmiði“ er staðfest og við-
urkennt heiti á einni hinna lög-
giltu iðngi-eina skv. reglugerð um
iðnfræðslu, og tekur iðngreinin
yfir alla trésmíði við byggingar
og innréttingar húsa. Hins vegar
virðist svo af efni frv., sem flm.
ætli orðinu húsasmíði að taka vfir
öll iðnaðarstörf við byggingar
húsa, þar sem ætiast er til þess
að skólinn takist á hendur b>gg-
ingar. Til þess að geta það, þarf
skólinn að hafa í þjónustu sinni
kunnáttumenn í öllum sex giein-
um byggingaiðnaðarins, þ. e.
húsasmíði, múrsmíði, rafvirkjun,
pípulögn, málun og veggfóðrun
og dúkalögn. Til þess að nemend-
ur skólans verði færir um að ann-
ast byggingar á eigin spítur, svo
sem ætlast mun til, þá þyrfti
skólinn og að kenna þeim allar
þessar greinar. Er þannig annað
hvort, að Hermann veit ekki hvað
húsasmíði er, eða þá að hann
notar orðið þarna vísvitandi í
rangri merkingu, til þess að
reyna að smeygja þarna inn sex
iðngreinum undir nafni einnar,
ef honum kynni frekar að takast
að fá þá frv. sitt samþykkt. En
ætti skólinn eingöngu að kenna
húsasmíði, þá getur hann ekki
tekið að sér byggingar, og þá
ekki heldur séð nemendum sín-
um fyrir verklegu námsefni. Sé
orðalag frv. tekið bókstaflega, ná
endar þess ekki saman, það er þá
ekki framkvæmanlegt, heldur
efnisleg rökleysa.
ÓTAKMAFKAD NÁMSEFNI
Til viðbótar húsasmiðanáminu
ætlast flm. til að nemendur fái
yfirgripsmikla kennslu í meðferð
mótorvéla, rafmagnsvéla og
hvers konar vinnuvéla, er nota
má við iðn þeirra. Hefir það hing-
að til eitt sér þótt æði yfirgrips-
mikið nám, þótt eigi væri tekinn
til þess hluti af þeim tveimur ár-
um, sem nú eiga allt í einu að
vera nægilega langur tími til þess
að læra að byggja hús. Ljóst er
að Hermann hefir ekki hugmynd
um, hve mikið námsefni það er,
sem hann ætlast til að skólinn
kenni mönnum á tveimur árum,
eða þá að hann heldur, að ef
menn aðeins komist í iðnskóla í
sveit, þá sé námsgetu þeirra ekki
lengur takmörk sett.
IÐNADARMENN HAFA
VERID ANDVÍGIR
í greinargerð frv. birtir flm.
nokkrar sundurlausar athuga-
semdir úr umsögn þeirri, er
Landssamband lðnaðarmanna
sendi Alþingi, er flm. bar þar
fyrst fram frv. til laga um iðn-
skóla í sveit. Telur Hermann sig
nú með breytingum á frv. hafa
komið til móts við álit Landssam-
bandsins. Þetta er þó alrangt, og
hlýtur flm. að vera það fullkunn-
ugt. Fyrsta umsögn Landssam-
bandsins var gerð á allt öðrum
försendum, sem sé þeim, að frv.
gerði upphaflega ekki ráð fyrir
að nemendur skólans fengju iðn-
réttindi að námi loknu, heldur
væri eingöngu til þess ætlast, að
þeir ynnu að byggingastörfum í
sveitum og kauptúnum með færri
en 300 íbúa, meðan þess væri eigi
krafizt, að iðnlærðir menn ynnu
þar einnig að byggingum. Eftir
að frv. þetta kom síðar fram í
breyttri mynd, hinni sömu og
það er nú, þá tók Landssamband-
ið eindregna afstöðu gegn frum-
varpinu í bréfi til iðnaðarnefndar
efri deildar Alþingis dags. 14.
marz 1948, og sama afstaða hafði
og verið túlkuð í bréfi Lands-
sambandsins til sömu nefndar
dags. 7. des. 1946. Þessi bréf hlýt-
ur Hermanni að vera fullkunnugt
um sem flm. frumvarpsins, og
þarf hann því ekki að vera í
neinum vafa um, að afstaða
Landssambands Iðnaðarmanna er
allt önnur, en hann vill vera láta
í greinargerð sinni.
EKKI ER ÆSKILEGT AD GETA
FULLNÆGT HÁMARKS-
EFTIRSPURN
Greinargerðin ber það einnig
skýrt með sér, að flm. hefir ekki
verið að ómaka sig á að endur-
semja hana eða gera nauðsvnleg-
ar breytingar. Greinargerðin er
hin sama og fyrir sex árum, og
hefir þó margt breitzt síðan.
Skýrslur þær, er í grg. eru um
ástandið í byggingamálum sveit-
anna voru úreltar fyrir sex árum,
hvað þá heldur nú. Á þessum sex
árum hefir lengst af ekki verið
skortur iðnlærðra bygginga-
manna, en þá hefir oft skort verk-
efni, og þeir hafa fengizt til vinnu
jafnt í sveitum sem kaupstöðum.
Hermann hefir því ekki talið
vænlegt fyrir sig að flytja frv.
þetta meðan svo stóð á, en nú
sýnist honum vænlegt að kasta
því óbreyttu inn í þingið, þar
sem í bili er mikill skortur á
byggingamönnum. Er sá skortur
ekki aðeins í sveitum, heldur og
í kaupstöðum, en á hann verður
að líta sem stundarfyrirbrigði,
vegna þess að nú hefir verið létt
af margra ára hömlum á bygg-
ingaframkvæmdum, og auk þess
eru miklar byggingaframkvæmd-
ir fyrir varnarliðið á Keflavíkur-
flugvelli.
Fáir munu verða til þess að
telja það þjóðhagslega hagkvæmt
í hvaða starfsgrein sem er, að
þar séu jafnan nægilega margir
menn til starfa, þótt eftirspurn
eftir vinnu þeirra fari um stund-
arsakir langt fram úr þvi, sem
eðlilegt verður talið. Væri þá
alla aðra tíma gífurlegt atvinnu-
leysi, og munu fáir telja það
æskilegt. Þó er það svo, eins og
t. d. umrætt frv. sýnir, að ef þau
tímabil koma fyrir, að skortur
verður á iðnaðarmönnum, vegna
óvenjumikillar eftirspurnar eftir
vinnu þeirra, þá verður jafnan
einhverjir ábyrgðariausir skrum-
arar til þess að hefja árásir á
iðnaðarmannastéttina og gera
kröfur um, að inn í hana verði
hrúgað kunnáttusnauðum fúsk-
urum. Kröfur þær, er löggjafirm
hefir sett um nám og kunnáttu
iðnaðarmanna, eru þó gerðar með
hagsmuni almennings fyrir aug-
um til þess að tryggja þeim góða
vinnu og þjónustu.
GREIÐUR AÐGANGUR
AD IÐNSKÓLANÁMI
Enginn skyldi skilja þessa grein
mína svo, að í henni felist nokkur
andmæli gegn því, að iðnskóli
megi vera staðsettur í sveit, ef
það yrði talið æskilegt, að því
tilskildu, að námskröfur yrðu þar
hinar sömu, og annars staðar eru
gerðar til iðnnema. Er og í þvi
sambandi vert að geta þess, að
í frv. til laga um iðnskóla, sem
iðnaðarmálaráðherra hefir lagt
fyrir Alþingi, er gert ráð fyrir
því, að stofna megi iðnskóladeild-
ir við gagnfræðaskólana, ef með
því væri hægt að nýta betur hús-
næði og kennslukrafta. Er til
frekari athugunar, hvernig það
gæti orðið í framkvæmd. Einnig
má geta þess, að gert hefir verið
ráð fyrir heimavistum fyrir nem-
endur við Iðnskólann nýja í
Reykjavík, og ætti þannig að öllu
samanlögðu að vera tryggt, að
nemendur hvaðanæva að af land-
inu eigi greiðan aðganga að iðn-
skólanámi.
Væntanlega verða fáir þing-
menn til þess að leggja umræddti
frv. Hermanns lið, er til atkvæða
kemur. Engir ábyrgir menn, er
gæta vilja almenningsheilla,
munu fást til aðstoðar við að rífa
niður verkþekkinguna í landinu
til óbætanlegs tjóns fyrir þjóðina
í heild. íslenzkir iðnaðarmenn
munu standa þétt saman gegn
öllum árásum, er miða að því að
skerða þekkingu eða starfshæfni
manna í hvaða iðngrein sem er.
Þeir munu skoða árás á eina iðn-
grein sem árás á stéttina í heild
og taka höndum saman um að
hrinda hverri slíkri árás með
samstilltu átaki.
Haukar æ!!a að
byggja félagsheimili
HAFNARFIRÐI. — Aðalfundur
Knattspyrnufélagsins Hauka var
haldinn í Góðtemplarahúsinu
síðastliðinn mánudag. — Formað-
ur félagsins, Guðsveinn Þor-
björnsson, skýrði frá hinu helzta,
sem gerzt hafði í félagsstarfinu
á árinu. Þá gat hann þess, að
félagið hyggðist efna til happ-
drættis á næstunni, en ágóðinn
á að renna til íþróttasvæðis fé-
lagsins í Engidal. Það er mein-
ingin að koma upp félagsheimili
og íþróttasvæði fyrir starfsemi
félagsins í svipaðri mynd og
Reykjavíkurfélögin hafa komið
sér upp á undanförnum árum.
Á næsta ári eiga Haukar 25 ára
afmæli, en félagið var stofnað í
apríl 1931. Væri þá æskilegt að
félagsheimilið væri risið af
grunni.
í vetur hefur verið iðkaður
handknattleikur hjá yngri flokk-
um, og hafa æfingar verið vel
sóttar. Þá er meiningin að æfa
knattspyrnu af kappi í sumar.
Aðalfundurinn var fjölsóttur
og mikill áhugi í félagsmönnum
um að efla félagsstarfið sem
mest. — Guðsveinn Þorbjörnsson
var endurkosinn formaður, en
hann hefur nú um áraraðir verið
formaður Hauka og rækt það
starf af hendi af miklum dugnaði
og ósérhlífni. Aðrir í stjórn eru
Gísli Magnússon ritari, Jón Eig-
ilsson gjaldkeri, Bjarni Sveins-
son varaformaður og Þorsteinn
Kristjánsson fjármálaritarL
_...... — G. E.