Morgunblaðið - 16.02.1955, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 16. febrúar 1955
Árni G. Eylands:
Héraðsráðunaufarnir
IGREIN minni í Morgunblaðinu
15. febr., Jarðræktarlögin og
héraðsráðunautarnir, rakti ég
hvernig starfsemi héraðsráðu-
nauta í jarðrækt og búfjárrækt
er til orðin samkvæmt jarðrækt-
arlögunum og lögum um búfjár-
rækt. Ég taldi fram hvernig nú
er ástatt um starfskrafta á þessu
sviði og nokkurt ósamræmi milli
ákvæða þessara tveggja laga, sem
starfsemin byggist á.
EKKI NÓG AÐ FJÖLGA
HÉRAÐSRÁÐUNAUTUM
í JARÐRÆKT
Öll rök mín hníga að því að
ekki sé nægilegt að fjölga hér-
aðsráðunautum í jarðrækt í 15,
eins og lagt er til í frumvarpi
því, sem nú er til meðferðar á
Alþingi, það er aðeins skemmri-
skírn. Hér þarf betur að gera og
endurskoða og skipuleggja þessi
mál. Bezt er að gera sér það ljóst
nú þegar þó að búið verði við
gallað fyrirkomulag og ósam-
ræmi enn um stund. En það ætti
ekki að vera lengi.
Áður en lengra er haldið skal
fyrst víkja að því sem oft er um
spurt og um deilt. Gera þessir
ráðunautar nokkurt gagn? Það er
meira en að þannig sé spurt. —
Bændur hallmæla þessari starf-
semi oft og kvarta um að ráðu-
nautarnir geri lítið gagn.
Það yrði of langt mál að rök-
beiningastarfsemi aðra í sveitun-
um. Það þarf leiðbeiningar til
handa börnum og unglingum í
sveitunum, til þess að vekja trú
þeirra á búskap sem atvinnugrein
og virðingu þeitra fyrir vinn-
unni. Ef vér tökum ekki upp
slíka starfsemi með áhuga og
festu, erum vér að fljóta sofandi
að feigðarósi í búskap, með
margt það bezta í búmenningu
og lifnaðarháttum í sveitum
landsins. Ef vér sinnum ekki
þessu mikla máli, er bezt að
spara sér allt veinið um flóttann
úr sveitunum, fólksfæðina þar
o. s. frv.
HÚSSTJÓRNAR-
RÁÐUNAUTAR
Loks er hinn þriðji þáttur
leiðbeininga er verður að taka
upp í sveitunum ef vel á að fara,
og er furðulegt að það skuli ekki
hafa verið rætt svo að til fram-
kvæmda dragi. Það er heimilis-
fræðsla kvenna. Leiðbeiningar,
húsmæðrum, yngri og eldri, og
öllum konum, er heimilisstörf
vinna í sveitum landsins, til
gagns og gleði. Hér þurfa að
starfa hússtjórnarráðunautar um
allar sveitir.
Þetta er í raun og veru ofur
augljóst mál. Vandamál kvenna
í sveitum landsins, húsmæðra og
væntanlegra húsmæðra, eru engu
minni en vandamál bændanna í
J alhússtjórnarráðunautur, en auk
þess aðstoðarráðunautar, og virð-
ist mér þurfa allt að því 11 að-
stoðarráðunauta í búnaði, en ekki
nema 1—2 í hússtjórn.
Alls verða þetta 32—33 ráðu-
nautar, svo ég veit að mörgum
ofbýður, en mér oíbýður það
ekki, því að ég veit hvers með
þarf. Áherzlu legg ég á að ekki
sé nema 1 aðalráðunautur í bún-
aði í hverju umdæmi, en hitt séu
Fjáröffunardagur kvennadeildar
S.V.F.I. í Hvk nl sunnudag
AGÓUDAGINN n. k. sunnudag, eða hinn svonefnda konudag,
er fjáröflunardagur kvennadeildar S.V.F.Í. í Reykjavík. Þann
dag eru merki Slysavarnafélagsins seld á götum bæjarins og einn-
ig hafa konurnar þá kaffisölu í Sjálfstæðishúsinu, en öllum þeim
peningum, sem inn koma þann dag, er varið til slysavarna. Átti
frú Guðrún Jónasson, form. kvennadeildar S.V.F.Í. í Reykjavík,
ásamt stjórnarkonum og forseta Slysavarnafélags íslands, Guð-
bjarti Ólafssyni, viðtal við fréttamenn í gær, í tilefni fjáröflun-
ardagsins.
HREYFILL OG SKRUFA I
aðstoðarráðunautar. Þetta er SJÚKRAFLUGVÉLINA
langtum betra og heilbrigðara J Að þessu sinni hafa félagskon-
fyrirkomulag heldur en það, sem ur ákveðið að verja ágóðanum
nú er farið að þróast með 2 eða ‘ af kaffi- og merkasölu fjáröflun-
fleiri ráðunauta í sama umdæmi,! ardagsins til kaupa á varahreyfli
sem starfa „sjálfstætt" og „óháð-
ir“ hver öðrum.
Ekki vil ég draga dulur á það,
að með þessu er bændum og hús-
freyjum ætlaðir mun meiri starfs
kraftar til leiðbeininga og aðstoð-
ar heldur en títt er í öðrum lönd-
um, en þess er að gæta að hér
er starfsaðstaða líka ólíkt verri
sökum strjálbýlis, en verkefnin
hins vegar mikil og margvísleg.
Ennfremur er til þess ætlazt að
ráðunautarnir vinni að nokkru
störf, sem héraðsráðunautum í
öðrum löndum eru yfirleitt ekki
ætluð.
Þó er þetta sem hér er gert
og skrúfu í sjúkraflugvélina. En
eins og kunnugt er, var sjúkrá-
flugvél Björns Pálssonar í vetur
ekki í nothæfu ástandi um
tveggja mánaða skeið, en á þeim
tíma þurfti oft að grípa til sjúkra
flugs og olli þetta bæði miklum
erfiðleikum og útgjöldum, er
senda þurfti stórar flugvélar eft-
ir sjúklingum.
MIKIÐ ÁTAK
Þess má geta, að á fjáröflun-
ardegi félagsins í fyrra var ágóði
sölu dagsins, 38.950 kr. af merkj-
um og kaffisölu. Er það von fé-
lagskvenna, að ekki takist verr
til í ár, enda markið sett hátt,
ræða þetta. En eitt er víst og búfjárrækt og jarðrækt. Hvað um
óhætt að fullyrða, að hér er þörf fjárhag heimilanna? Er hann
á héraðsráðunautum og starfi ekki hálfu og oft meira en það
þeirra eigi síður en í öðrum bún-
aðarlöndum, þar sem oss hefur
kominn undir húsmæðrunum,
kunnáttu þeirra og hagsýni?
gefizt kostur á að kynnast slíkri | Enginn mun mótmæla því að
starfsemi. En hér eiga þrír aðilar
leik saman. Það eru ráðunaut-
arnir sem starfsmenn. Á miklu
veltur að þeir séu vel menntaðir
rað fynr eigi ems stort og fljott að jnn komi u t fjármagn
a htið yirðzst vera. Eg gen sem m kau - hr m skrúfu j
se rað fyrir að husstjornarraðu- flugvélina. En kvennadeild SVFÍ
nautarmr seu jafnframt kennar-
ar við húsmæðraskólana í sveit-
unum. Ennfremur má benda á
það, að fengnu þessu fyrirkomu-
lagi, mætti og ætti að draga
töluvert saman ráðunautastarf-
svo se.
Hvernig verður þetta bezt
skipulagt?
Fólkið í sveitunum þarf að eiga
bæði bóklega og verklega og að, aðgang að tvenns konar ráðu-
því er snertir áhuga og starfs- j náutum, sem héraðsráðunautum,
fjör. Það eru bændurnir. Enginn ■ um land allt. Það er búnaðar-
ráðunautur getur unnið vel nema ráðunautum, sem víðast hvar
að bændurnir vilji nýta störf annast leiðbeiningar í jarðrækt
hans og kjósi að hann vinni með 0g búfjárrækt jöfnum höndum,
þeim og fyrir þá. Og það eru
Búnaðarfélag íslands og ráðu-
nautar þess. Þar eð því hefur
verið falin forsjá þessarar starf-
semi. Á miklu veltur að þessir
aðilar búi vel að héraðsráðunaut-
unum og starfi þeirra, efli þá til
starfa og styrki, og beini trú
bændanna að ráðunautunum og
starfi þeirra. Vel má vera að víða
sé pottur brotinn hjá öllum þess-
um aðilum, sem svo valdi, að
héraðsráðunautastarfsemin hefur
enn ekki hafizt til þess vegs og
gengis, sem henni ber og hún
þarf að njóta, en þetta verður að
standa til bóta.
Ég er sannfærður um, að með
öflugri starfsemi héraðsráðu-
og húsmæðra- eða hússtjórnar-
ráðunautum, er leifbeina kven-
þjóðinni um allt það er hússtjórn
og heimilisprýði vaiðar.
En leiðbeiningastarfsemi meðal
barna og unglinga? Þarf ekki sér-
staka ráðunauta til að annast
hana? Nei, til þess að annast þær
leiðbeiningar á ekki að ha.fa
neina sérstaka ráðunauta — alls
ekki. — Sú leiðbeiningastarfsemi
á að vera í höndum hinnu venju-
legu héraðsráðunauta, þ. e. bún-
aðarráðunauta og iiússtjórnar-
ráðunautanna. Það er einmitt hið
stóra atriði við ráðunautastarf- j
semina í sveitunum, að starf;
þeirra sem eiga að leiðbeina full-1
orðna fólkinu búnaðarlega og í
í Reykjavík, hefur sýnt það á
undanförnum árum, að hún er
mikils megnug, hvað viðkemur
■ fjáröflun og framkvæmdum, þótt
. hún hafi ekki starfað nema tæp-
T i j an aldarfjórðung, en deildin á
sem! Bunaðarfelags Islands og „5 ára afmœli 28. a íl n. k
skapa henm allt annað forml
heldur en það sem nú er aðal- f
atriði. Þá væri nægilegt að Bún- MIKILL UNDIRBÚNINGUR
aðarfélag íslands hefði 1 jarð- J Konurnar eru þegar farnar að
ræktarráðunaut og aðstoðarráðu-; búa sig undir fjáröflunardaginn.
naut með honum og 1 ráðunaut Sitja nú daglega nokkrir tugir fé-
í búfjárrækt og 1 aðstoðarráðu-J lagskvenna við að útbúa merkin
naut með honum, ennfremur einn í húsakynnum félagsins í Grófin
SAMEIGILEGT
ÁHUGAMÁL
ÞJÓÐARINNAR
Starfsemi Slysavarnafélags
Islands, þarf engra útskýringa
við. Öllum landsmönnum er
kunnugt hvílík afrek það og
hinar ýmsu deildir þess hef-
ur af hendi leyst, hvað við-
víkur mannúðar og líknar-
starfsemi. Slysavarnir, á hvaða
sviði sem er, er mál, sem snert
ir alla landsmenn jafnt. —
Ætti Reykvíkingum því að
vera kærkomið gleðiefni, að
styrkja kvennadeild SVFÍ á
sunnudaginn og láta einhvern
skerf af hendi rakna, þar sem
um sameiginlegt áhuga- og
mannúðarmál allrar þjóðar-
innar er að ræða, og full vissa
fyrir því að ágóða dagsins
verði varið á hinn ákjósanleg-
asta hátt.
ráðunaut til að annast leiðbein-
ingar og hafa aðalumsjá með
búnaðarleiðbeiningum þeim og
hússtjórnarleiðbeiningum er ná
til barna og unglinga í sveitun-
um, en sem yrðu í höndum hér-
aðsráðunautanna.
Aðstoðarráðunautarnir í bún-
aði, í héruðunum þyrftu senni-
lega ekki að vera ársmenn nema
sums staðar, þetta yrðu náms- og
æfingastöður fyrir unga búfræð-
inga o. s. frv.
Héraðsráðunautarnir ættu sam-
kvæmt lögunum að annast alla
leiðbeiningastarfsemi í sveitun
1. Þá er einnig mikill viðbúnað-
ur í sambandi við kaffisöluna,
sem verður milli kl. 2—6 í Sjálf-
stæðishúsinu á sunnudaginn, en
kaffi og kökum deildarinnar þann
dag hefur verið viðbrugðið bæði
hvað gæði og myndarskap snert-
ir. Má því búast við, að gest-
kvæmt verði í Sjálfstæðishúsinu
hjá þeim á sunnudaginn, ef að
vanda lætur.
nauta, er stórtryggð heppileg hússtjórn, nái einnig til barnánna !
þróun og farsæl framsókn í bú- og unglinganna, með því ná þess-!
skap í sveitunum. Þykist ég geta ir ráðunautar bezt lífrænu sam-1
stutt þessa skoðun mína með bandi við heimilin, öllum til j
töluverðri reynslu og þekkingu heilla, bæði þeim sjálfum í starf- |
á málinu, sem ég hef átt kost á inu og fólkinu sem þeir vinna l
að afla mér um langt skeið, og fyrír.
nú síðast og enn á ný við athug- Þetta er grundvallaratriði. Það j
anir bæði í Bandaríkjunum og er svo annað atriði, er hér má
Kanada, auk þess sem reynsla á nefna, að ér kemur til leiðbein-
Norðurlöndum og víðar hefur áð- inga barna og unglinga, verða!
ur fært mér heim sanninn um. ráðunautarnir að hafa mikla og |
En síðast en ekki sízt reynslan góða samvinnu við barnaskólana \
hér heima síðan 1950 að ákvæðið og barnakennararnir verða að
um héraðsráðunauta komst inn í vera þeirra önnur hönd í starf-
jarðraéktarlögin, þó vel viti ég inu, og bera það að miklu léyti j
hvaða afföllum barnasjúkdómar, uppi hver á sínu starfssvæði.
„MÓÐIR KVENNA-
DEILDANNA“
Guðbjartur Ólafsson gat þess,
að kvennadeild Slysavarnafélags
um. Einnig að mæla fyrir öllum íslands í Reykjavík væri innan
almennum jarðabótum og gera Slysavarnafélagsins nefnd „móð-
áætlanir um þær fyrir bændur. ir kvennadeildanna“, og bæri hún
Þeirra yrði að stjórna héraðssýn- Það nafn með réttu, vegna fram-
ingum gripa og öðrum búnaðar- úrskarandi dugnaðar, og ekki
sýningum í sveitunum, mæta á hvað sízt vegna þess, að hún
búnaðarfundum og námskeiðum hefði haft forgöngu í því að
o. s. frv. Loks yrði eins og nú stofnaðar hafa verið fjöldi slíkra
er öll stjórn á útíekt jarðabóta deilda um land allt, en kvenna-
í þeirra höndum og í þeirra for- deildirnar væru þeir máttarstólp-
sjá, þó vart þurfi að gera ráð ur er rynnu undir Slysavarnafé-! væri áætlunarleið úr miðbænum
fyrir að þeir framkvæmi þá út- lagið í heild og bæri þar sér- um Langholt og Kleppsholt um
tekt að öllu leyti sjálfir, en það staklega að þakka formanninum Bústaðavegs- og Hlíðahverfi og
Kommar reyna enn
að hnupía
ÞJÓÐVILJINN lét í veðri
vaka á sunnudaginn var, að
það sé frumkvæði kommúnista
að þakka að fjölgað hefur verið
strætisvagnaferðum milli nýrra
hverfa í bænum. Á blaðið þar við
tillögu, sem Sig. Guðgeirsson
flutti í bæjarstjórn í maí 1954 um
vagnaferðir milli úthverfanna_
Sannleikurinn í þessu máli
er sá að tillaga Sigurðar hafði
engin áhrif á málið með því,
að þegar hún kom fram, var
í undirbúningi hjá S.V.R. að
hefja slíkar ferðir hið fyrsta.
Þá þegar hafði málið verið
rætt opinberlega af hálfu for-
stjóra S.V.R. og hlaut S. G.
að vera kunnugt, bæði vegna
blaðaskrifa og á annan hátt að
málið var í undirbúningi. Sem
dæmi um blaðaummæli um
þetta mál má geta viðtals, sem
„Vísir“ hafði við forstjóra
S.V.R. og birtist í blaðinu 17.
jan. 1953 eða meira en ári áður
en tillaga S.G. kom fram. I
því viðtali stendur m. a.
„ÞÖRF Á FLEIRI AKSTURS-
LEIÐUM
Forstjórinn kvað brýna nauð-
syn á að fjölga leiðum, ekki sízt
milli nýrra hverfa. Meðal þeirra
ber alls ekki að losa þá við út- frú Guðrúnu Jónasson.
tekt jarðabóta að öllu, eins og oft
heyrast raddir um að bezt sé. ÞRÍÞÆTT STARF
Ekki tel ég að binda eigi það Þá skýrði Guðbjartur frá því,
í lögum að héraðsráðunautarnir að fyrir nokkru hefði verið gerð VANALEG AÐFERÐ
séu framkvæmdastjórar búnaðar- reikningsskil fyrir síðastliðið KOMMÚNISTA
þaðan vestur í bæ. En ýmsar
fleiri leiðir eru á döfinni strax og
úr rætist með bílakost".........
sem ásótt
valdið.
hafa starfið, hafa
ÞRENNS KONAR
STARFSEMI
LOG UM
HÉRAÐSRÁÐUNAUTA
OG STARFSEMI ÞEIRRA
Bezt fer á því að setja sérstök
En það er ekki nóg að fjölga lög um þessi mál og fella niður
héraðsráðunautum í jarðrækt. með öllu ákvæði jarðræktarlag-
Hér þarf að horfa hærra og miklu anna og búfjárræktarlaganna um
víðar. héraðsráðunauta. Skal ég nú
Nú ,ræðum vér um ráðunauta víkja að meginatriðum sem slík
í jarðrækt og ráðunauta í búfjár- lög þurfa að ákveða.
rækt. Á þessu tvennu vil ég gera Landinu skal skipt í 10 um-
sem minnsta mun. Víðast hentar dæmi héraðsráðunauta. Skulu
langbezt að einn og sami héraðs- starfssvæðin að mestu miðuð við
ráðunautur hafi allar leiðbein- skipulag og starfssvæði búnaðar-
ingar með höndum á sínu starfs- sambandanna.
svæði, J í hverju umdæmi skal vera 1
En hér þarf tvenns konar leið- aðalbúnaðarráðunautur og 1 að-
sambandanna eða (og) ræktunar- starfsár, og hefðu þar allir tekju-l
sambandanna, þó ég geri ákveðið hðir staðizt og inntektir verið
r%ð fyrir að þróunin gangi í þá meiri, en reiknað hefði verið
átt víða. með. Kvað hann það beint að
Laun allra héraðsráðunauta ber þakka sjúkraflugvélinni. Út-
að greiða úr ríkissjóði að hálfu, gjöld félagsins aukast nú með
en helming launa greiða hlutað- hverju ári, og er meiri þörf nú en
eigandi búnaðarsambönd. áður fyrir ríflegri styrk frá því
Að óbreyttri annarri yfirstjórn opinbera en verið hefur til þessa,
búnaðarmála — geri ég ráð fyrir en sá styrkur hefur numið 50
að yfirstjórn héraðsráðunauta- þús. kr. órlega. Mætti segja að
starfseminnar verði í höndum starf Slysavarnafélags íslands í
Búnaðarfélags íslands að því er Reykjavík væri þríþætt, þar sem
nær til búnaðarleiðbeininganna starfsemi þess miðaðist við allt
og líka unglingafræðslunnar með í senn: björgunarstarf á landi,
starfsíþróttum og öllu sem því sjó og sjúkraflug. — Hefur fé-
viðkemur. Aftur á móti tel ég að lagið með þessu sýnt meiri at-
Hér er eimmgis um að ræða
mjög algenga aðferð hjá
kommúnistum í bæjarmálum.
Strax og þeir vita að mál er
í undirbúningi hjá bæjarstofn-
unum koma þeir fram með til-
lögu um að svona og svona
skuli þetta og þetta vera. Svo
þegar viðkomandi fram-
kvæmd er full undirbúin af
hálfu þcirra, sem að henni
standa, rísa kommúnistar upp
og þakka sér málið.
Þetta er auðvitað mjög ,.billeg“
aðferð til að afla sér málefna og
áróðursefnis en öðruvísi geta
yfirstjórn ráðunautastarfseminn- orkusemi en samsvarandi félög kommúnistar ekki haft það enda
ar í bústjórn eigi ekki að vera í margra annarra nágrannalanda
höndum Búnaðarfélags Islands, okkar, þar sem þau skipta þess-
Framh. á bls. 12 um störfum milli deilda sinna.
er sjaldgæft að frá þeim komi
„frumsamdar" tillögur sem eru
nýtilegar, án verulegra breytinga.