Morgunblaðið - 16.02.1955, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 16. febrúar 1955
wiMðMfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason írá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

ÚR DAGLEGA LÍFINU

Tækniþróunin — grundvöllur
bættra lífskjara
ÓHÆTT er að fullyrða, að engin
menningarþjóð hafi bætt lífs-
kjör sín jafn stórkostlega á ör-
skömmum tíma og við íslending-
ar. Fyrir örfáum áratugum bjó
hér þjóð, sem ekkert átti, engin
tæki utan opnar bátskeljar, eng-
an iðnað og sáralítill hluti lands-
ins var ræktaður, enda þótt fólk-
ið lifði nær eingöngu af landbún-
aði. Þetta örsnauða fólk bjó í
torfhúsum, sem vindur og vatn
gnauðuðu á og muldu niður.
Hver er grundvöllum hinnar
stórkostlegu breytingar, sem
skapað hefur íslenzku þjóðinni
betri og jafnari lífskjör en flest-
um öðrum þjóðum heims?
Sköpun þjóðarauðsins
og notkun hans
Hann er fyrst og fremst sú
tækniþróun, sem hér hófst fyrir
rúmlega hálfri öld síðan. Þegar
þjóðin fékk ný og fullkomnari
tæki til þess að bjarga sér með
og hagnýta gæði lands síns, rétti
hún úr kútnum. Með seglskipun-
um, togurum og vélbátum, hélt
hinn nýi tími innreið sína í þetta
land, þar sem kyrrstaða, fátækt
og umkomuleysi hafði mótað
allt líf fólksins.
Með þessum tækjum og dug
og bjartsýni einstaklinganna
var skapað fjármagn, þjóðar-
auður, sem notaður var til al-
hliða uppbyggingar.
Bændurnir sögðu kargaþýfinu
í túnunum stríð á hendur. Rækt-
uninni fleygði fram. Ný hús úr
varanlegu byggingarefni voru
byggð til sjávar og sveita. Inn-
lend verzlun og iðnaður tók að
blómgvast.
Jafnhliða þessari þróun í at-
hafnalífi þjóðarinnar bötnuðu
lífskjör alls almennings að mikl-
um mun. Atvinnuvegirnir gátu
nú greitt starfsfólki sínu hærra
kaup. Arðurinn af starfi þess
hafði stóraukizt með hinum nýju
og fullkomnari tækjum. Öll þjóð-
in varð hluttakandi í honum
beint og óbeint. íslenzka rikið
öðlaðist nú bolmagn til þess að
hefja verklegar umbætur í stór-
um stíl.
Allt stuðlaði þetta að bættri að-
stöðu almennings í lífsbaráttunni.
Þetta er í stuttu máli sagt sag-
an af göngu íslenzku þjóðarinn-
ar frá sárri fátækt til bjargálna
og efnahagslegs sjálfstæðis.
Barátta verkalýðs-
samlakanna
Hinir sósíalísku flokkar halda
því oft blákalt fram, að allar um-
bætur á l'fskjörum almennings
á íslandi séu fyrst og fremst að
þakka harðskeyttri baráttu verk-
lýðssamtakanna. Þar hafi hver
sigur verið unninn í andstöðu
við harðsnúið atvinnurekenda-
vald.
Þetta er hin herfilegasta blekk-
ing. Að sjálfsögðu hafa verka-
lýðssamtökin átt verulegan þátt
í margskonar umbótum á lífs-
kjörum félaga sinna. Enginn
sanngjarn maður mundi heldur
neita því, að eðlilegum og sjálf-
sögðum óskum þeirra var stund-
um mætt af andúð og misskiln-
ingi.
En kjarni málsins er þó sá,
að sjálf tækniþróun atvinnu-
lífsins skapaði skilyrðin fyrir
batnandi lífskjörum, hækk-
uðu kaupgjaldi og bættri að-
stöðu fólksins. Án hennar
hefði kjarabaráttan verið ger-
samlega þýðingarlaus.
Ef til vill er ekkert þýðingar-
meira fyrir íslendinga í dag en
að þeir geri sér þessa grundvall-
arstaðreynd ljósa. Af henni verð-
ur það augljóst, að skynsamleg
kjarabarátta er ekki fyrst og
fremst í því fólgin að einblína
alltaf á tímakaupið og gera stöð-
ugar kröfur um hækkun þess. —
Eftir að þjóðin hefur jafnað lífs-
kjör sín meira en flestar aðrar
menningarþjóðir og skapað sér
góð lífskjör hlýtur barátta henn-
ar fyrir áframhaldandi efnahags-
öryggi fyrst og fremst að vera í
því fólgin, að tryggja rekstrar-
grundvöll bjargræðisvega sinna,
gera þá fjölbreyttari, afla sér af-
kastameiri og betri framleiðslu-
tækja til lands og sjávar.
Ef þjóðin vanrækir þessa
hlið kjarabaráttu sinnar, en
leggur í stað þess höfuð-
áherzlu á, að hækka tíma-
kaupið án tillits til burðarþols
atvinnuvega sinna, er ógæfa
og hrun fyrir dyrum.
Þáttur Sjálfstæðisflokksins
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
haft forystu um uppbyggingu
efnahagslífsins og þar með um
ranuhæfustu kjarabæturnar, sem
öllum almenningi í landinu hef-
ur verið aflað. Hann hefur ekki
hikað við, að benda á afleiðingar
einhliða kauphækkunarbaráttu.
ALMAR skrifar:
HEILSUGÆZLA í SKÓLUM
SUNNUDAGINN 6. þ. m. flutti
Jóhannes Björnsson læknir ýtar-
legt og fróðlegt erindi um heilsu-
gæzlu í skólum. Gaf læknirinn
í erindi sínu gott yfirlit um það,
hvað gert hefur verið til þessa
á þessu sviði og benti á margar
nýjungar sem vert væri að taka
upp viðvíkjandi heilsugæzlu í
skólunum. Var erindið allt hið
merkasta, samið af glöggri þekk-
ingu á efninu og prýðilega flutt.
Barnatímann þennan dag gat
ég því miður ekki hlustað á og
heldur ekki á leikritið „Lögmað-
urinn“ eftir Elmer Rice, sem flutt
var um kvöldið. En margir hafa
látið mikið af leikritinu í mín
eyru og dáðst mjög að leik Þor-
steins Ö. Stephensens í aðalhlut-
verkinu.
I
UM DAGINN OG VEGINN
THOROLF SMITH, blaðamaður,
flutti mánudaginn 7. þ. m. þátt-
inn um daginn og veginn. — Kom
hann víða við í erindi sínu og
gagnrýndi þar margt hispurslaust
Jrá iítuarpL
úaóta uilm
mu
i áu
en af fullri sanngirni, að mér
virtist. — Ræddi hann fyrst um
„blóðbankann“, sem starfar í hús-
inu á hornlóð Landsspítalans á
mótum Barónsstígs og EiríksgötU.
Fræddi Thorolf hlustendur um
margt er lýtur að starfi þessarar
ágætu og bráðnauðsynlegu stofn-
unar og hafði það eftir læknun-
um semveita stofnuninni forstöðu
að ef vel ætti ■ að vera, þyrfti
gera slíkt hið sama, því að enn
er „bankinn“ í stöðugu hraki
með blóð.
Þá vék Thorolf að hnefaleika-
íþróttinni (ef íþrótt skyldi kalla)
og var þá ekki myrkur í máli og
studdi eindregið þá tillögu Niels-
ar próf. Dungals að banna alla
hnefaleika. Vil ég eindregið taka
undir þá tillögu, enda get ég ekki
séð að hnefaleikar hafi hið allra
minnsta sg,r til ágætis. Munu Sví-
ar nú að því komnir að banna
þessa Ijótu ,,íþrótt“, og fleiri
menningarþjóðir munu vafalaust
á eftir koma.
Þá ræddi Thorolf um sýning-
una hér á málverkum þeim, er
„blóðbankinn" að fá um 10 senda á á Rómaborgarsýninguna.
manns á dag til blóðgjafa, eða Gagnrýndi hann ekki listaverk-
5 lítra af blóði á dag. Með því
móti ætti alltaf að vera nægilegt
blóð fyrir hendi í „bankanum",
þegar á þyrfti að halda.
Fyrir nokkrum dögum var sagt
frá því í blöðunum, að 23 bíl-
stjórar hér í bæ, hefðu komið í
,,blóðbankann“ og gefið þar blóð.
Er þetta viðvik bílstjóranna vissu
lega til fyrirmyndar og ættu
fleiri starfshópar hér í bæ að
VeU andi ikrifar:
Nc
Úr norsku blaði
ORSKUR læknastúdent hér í
Reykjavík hefur skrifað mér
bréf ásamt smáúrklippu úr
norska dagblaðinu „Aftenposten“
— frá 29. janúar s.l. Úrklippan
er bréf frá einum lesanda blaðs-
ins til ritstjórnarinnar og fjallar
um — og mælir með einvígi til
að leysa úr deilum milli ríkja.
Norski stúdentinn telur tillögu
þessa athyglisverða og biður mig
um að koma henni á framfæri
meðal íslenzkra lesenda. — En
bréfið hljóðar þannig, dálítið
stytt:
Einvígi í stað hernaðar
„Herra ritstjóri.
ÞEGAR Samoza, forseti í Nic-
aragua skoraði starfsbróður
sinn, Figueres, forseta í Costa
Rica, á hólm fyrir nokkru, var
víðast litið á þessar aðfarir sem
hvert annað lélegt spaug. Ég get
látið í ljós samúð mína með þeim
Þess vegna hafa hinir sósíalísku á hólminn var skoraður, en
jafnframt hlyt eg að lýsa von-
brigðum mínum yfir viðbrögð-
um dagblaðanna, sem augsýni-
flokkar oft reynt að brenni-
merkja hann sem „fjandmann
verkalýðsins". En hver einasti
hugsandi maður, sem þekkir
frumdrætti þeirrar efnahagsmála
þróunar, er hér hefur gerzt, veit________
að þetta er samvizkulaus blekk- gæti gerbyltrngu i
ing. Þær launahækkanir, sem þess ag leiða til
lega hafa ekki skilið þýðingu
þessa atburðar. Leyfið mér þess
vegna að benda á, að hér er um
að ræða hugmynd, sem valdið
aðferðum til
lykta deilur
in sjálf, en hélt því fram, að ef
rétt væri að sýningin ætti acS
gefa yfirlit um þróun íslenzkrar
myndlistar undanfarin fimmtíu
ár, þá færi sýningin af stað héð-
an á röngum forsendum, þar eð
margir af okkar elztu og beztu
listmálurum væru þar utan garðs.
Mikið hefur verið um þessa sýn-
ingu deilt og væri að bera í
bakkafullan lækinn að bæta þar
nokkru við. En það hygg ég að
allir geti verið sammála um, að
eins og í pottinn er búið, getur
sýning þessi ekki orðið yfirlits-
sýning íslenzkrar myndlistar síð-
ustu fimmtíu ár. Að öðru leyti
getur hún að sjálfsögðu haft sitt
fulla gildi, enda þótt það verði
að harma að listamenn okkar
gátu ekki staðið sameinaðir að
sýningunni.
FRÓÐLEG ERINDI
DR. SIGURÐUR ÞÓRARINSSON
um hangandi aftan í. Þetta getur
verið stórhættulegt. Og þá vakn-
ar spurningin: Þykir lögreglunni
til of mikils ætlazt að einn lög-
regluþjónn standi vörð við
Tjörnina þá daga vetrarins,
sem skautasvell er? Þarf yfirleitt
ætíð að benda lögreglunni á hvað
henni ber að gera? Þarna geta | flutti þriðjudaginn 8. þ. m. fyrsta
ýmis slys hent og t. d. urðu erindi sitt: Frá ítölskum eld-
slökkviliðsmennirnir að hringja stöðvum. Var erindið fróðlegt
á lögregluna, þegar óuppdreginn mJög, sem vænta mátti og ágæt-
skríll gerði aðsúg að gamalli konu leSa samið. Þetta sama kvöld
á Tjörninni í fyrradag. Nei, auð- flutti frú Guðrún Sveinsdóttir at-
vitað á einn lögregluþjónn að hyglisvert erindi um söng og
gæta Tjarnarinnar og meina söngfræðslu. — Þá var og prýði-
skellinöðrum og sleðum aðgang le§t erindi Skúla H. Norðdahls
að svellinu. arkitekts, um samfélagshúsin í
Svíþjóð. — Eru Svíar allra þjóða
fremstir í þessu efni og hafa af
þessum samfélagshúsum góða
reynslu. Væri vissulega æskilegt,
að t. d. bæjaryfirvöldin tækju
þeta merka mál til rækilegrar
athugunar.
Smáfólkið á í vök
að verjast.
Á, það eru margir, sem hafa
hagsmuna að gæta á Tjörn-
inni þessa daga og, eins og bréf-
ritari minn, „ungur skautakarl",
benti á í gær, er þar mikið um
börn, jafnvel innan við 10 ára
J
KVÖLDVAKAN
ÉG HLUSTAÐI
ekki á frásögn
aldur. — Og þetta smáfólk á oft Stefáns Jónssonar: Beinakast.
bjargræðisvegir þjóðarinnar rísa þjóða í milli. Einvígið hefur til
ekki undir hafa ekki í för með
sér bætt lífskjör til handa nokkr-
um manni. Þær leiða þvert á
móti til stöðvunar atvinnurekst-
urs í landinu, atvinnuleysis og
efnahagslegs hruns.
Sjálfstæðismenn standa nú
eins og oft áður í fararbroddi í
mikilli framfarasókn. Það er
unnið að stórfeldum raforku-
framkvæmdum og iðnvæðingu
landsins. Miklar umbætur í hús-
næðismálum landsmanna eru
markvíst undirbúnar, félagslegt
öryggi almennings er eflt á marga
vegu og á sviði menningarmála
eru merkilegar nýungar undir-
búnar af framsýni og fyrirhyggju.
Allt þetta miðar að bættum
lífskjörum fólksins, sköpun
að bera augsýnilega kosti fram
yfir hinar gömlu stríðsaðferðir.
Það myndi ekki einungis spara
ótölulegan fjölda mannslífa held-
ur yrði það og langtum ódýr-
1 ara....
i
... Einvígið er tvímælalaust
hentugasta aðferðin og full
ástæða er til að gera ráð fyrir
að það myndi tryggja stórlega
friðarmöguleikana í heiminum,
traustari afkomugrundvallar að hinir leiðandi stjórnmálamenn
til sjávar og heimsins stofnuðu fyrst og
fremst sjálfum sér í persónulega ur
hættu, er til árekstra kæmi.
Með virðingu,
Tryggur áskrifandi".
almennings
sveita.
Sjálfstæðismenn vilja ekki
að þessi þróun verði kæfð í
illvígri innanlandsstyrjöld
milli stétta hins fámenna ís-
lenzka þjóðfélags. Þeir vilja
ekki þurfa að sjá bjartsýni
mestu nýsköpunarára íslenzkr
ar atvinnusögu verða sér til
skammar. — Það má aldrei
henda.
Vantar lögreglu
Hér er njðurlagið á bréfi „ungs
skautakarls“:
STRÁKAR á skellinöðrum komu
út og óku fram og aftur um
það með heilan skara af kxökk-
í vök að verjast gegn þeim, sem
stærri eru og taka oft ekki tillit
til þeirra sem skyldi. — Þannig
fékk ég bréf frá litlum snáða,
sem hljóðar á þessa leið:
Raunasaga Stubbs.
KÆRI Velvakandi!
Mamma mín vill hreinskrifa
bréfið, hún segir, að ég skrifi svo Reynistaðabræðrum,
illa. Ég er sjö ára og fékk skauta
í jólagjöf og get vel hlaupið á
þeim. Ég er líka alltaf, þegar ég
má, niðri á Tjörn, og það er nú
gaman. En það eru sumir stórir
strákar, sem stíma beint á okkur
litlu strákana, svo að við dettum
og meiðum okkur stundum svo
mikið, að sumir fara grátandi
heim. En þegar stórar stúlkur
geta verið að sparka í okkur með
skautajárnunum, það er mikið
verra. Ein hitti mig beint framan
á fótinn, svo að blæddi úr. Ég
gerði henni ekkert og þekkti
hana líka ekki neitt. Ég varð að
fara heim úr þessu góða veðri —
eins og það var gaman.
Viltu nú ekki, Velvakandi góð-
biðja stóru krakkana að láta
okkur vera í friði, þegar við er-
um á skautum og erum ekkert
fyrir, því að við eigum nógu
erfitt með að bjarga okkur samt.
Þinn einlægur,
Stubbur".
Hinsvegar hlýddi ég mér til mik-
illar ánægju á draugasögurnar,
sem Margrét Jónsdóttir las með
miklum ágætum, enda sögurnar
afbragðsvel skráðar af þeim Vil-
mundi Jönssyni landlækni og
Þorbergi Þórðarsyni.
Þá var þeta kvöld ágætt er-
indi Ævars Kvarans, sem jafnan
endranær. Sagði hann frá þeim
sem úti
urðu á Kili endur fyrir
löngu. Voru margir menn af
Reynistaðaætt, svo sem þau
skáldin Indriði Einarsson og Ein-
ar Benediktsson. Segir Indriði
svo í bók sinni „Séð og lifað“:
„Þunglyndið hafði komizt inn í
ættina, þegar Reynistaðabræður
urðu úti á Kili, beinum þeirra
stolið og langvarandi málaferli
urðu út af því. Sorgin út af því,
að beinin fundust ekki og urðu
ekki grafnir í kristnum reit, hélzt
, við líði í 66 ár.“
ÞJÓÐKÓRINN —
MÆLSKULIST
I ÞJÓÐKÓRINN söng ágætlega á
laugardagskvöldið var, eins og
hann á vanda til og dr. Páll var
sem fyrrum glaður og reifur. Var
líka sérstök ástæða til þess nú,
því að gestur hans og kórsins,
var frændi hans og kollega í list-
inni, Friðrik Bjarnason, söng-
j kennari og söngstjóri í Hafnar-
firði. Friðrik er löngu þjóðkunn-
Við skulum vona, Stubbur litli, ur fyrir tónsmíðar sínar og hafði
að stóru krakkarnir verði nú ögn frá mörgu að segja í viðtali við
gætnari, þegar þeir hafa heyrt dr. Pál þetta kvöld.
sögu þína 1 Framh, á bls. 12