Morgunblaðið - 10.03.1955, Side 9
Fimmtudagur 10. marz 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
Dr. Benjamln Einksson:
Gengislækkunin og verðhækkunin
Vörubifreið hlaðin bandariskum lyfjum ekur inn fyrir
landamæri Ungverjalands.
Bandarískum matvælum skipt
milli 85 þúsund Ungverja
Aðsloð vegna flóðanna í Dóná.
GENF, 18. febrúar.
ALÞJÓÐA-RAUÐIKROSSINN
skýrir frá því, að nú sé að ljúka
úthlutun gjafaböggla, sem Banda-
1'íkjamenn hafa gefið til Ung-
verjalands, til þeirra, sem urðu
fyrir tjóni af fióðunum miklu í
Dóná í sumar. En neyðarástand
hefur ríkt í sumum héruðum Ung-
verjalands, vegna þess að kom-
uppskera gereyðilagðist á stórum
landssvæðum.
MATVÆLI OG GRIPAFÓÐUR
Gjafabögglar þessir voru út-
húnir til dreifingar af Rauða-
krossinum. Voru þeir samtals um
22 þús. smálestir, aðallega mat-
væli og fóður. Rúmlega helmingur
þessa magns var matvæli, en tæp-
tur helmingur gripafóður.
Matvælunum var skipt niður á
milli 85 þúsund Ungverja. Banda-
líkjastjórn hefur ekkert eftirlit
haft með dreifingunni, heldur hef-
ur hún fullkomlega verið á ábyrgð
ungversku stjórnarinnar.
ÞAKKLÆTI BÆNDA
Ungverska stjórnin bauð sendi-
fulltrúa Bandaríkjanna þó að vera
viðstöddum úthlutun matvælanna
í tveimur þorpum og sömuleiðis
fulltrúum Rauða krossins. Varð
það ljóst á þessum stöðum, að
bændur og aðrir, sem góðs nutu
af gjöfunum, voru innilega þakk-
látir fyrir þessa drengilegu að-
stoð,.
FYRSTI BÍLFARMUR AF LYFJLM
Meðal hjálpargjafa Bandaríkja-
manna til Ungverja var stór farm-
ur af ýmis konar lyfjum. Kom
fyrsti bíllinn hlaðinn slíkum lyfj-
um skömmu fyrir jól að ungversku
landamærunum. Honum hafði þá
verið ekið 3000 km leið frá Frank-
furt am Main. Var bíllinn hlaðinn
nærri 4 smálestum af alls konar
lyfjum, m. a. cortisone, irgapyrin
og amidopyrin.
AUNDANFÖRNUM árum hafa
blöð stjórnarandstöðunnar
oft leiðst til þess að halda því
fram, að gengislækkunin í marz
| 1950 hafi mistekizt (önnur geng-
islækkun gagnvart dollaranum
átti sér stað nokkrum manuðum
áður). Nú hefir þessi skoðun enn
einu sinni verið sett fram í leið-
ara Alþýðublaðsins. í því tilefni
þykir mér rétt að benda á nokk-
ur atriði, sem stjórnarandstaðan
vill helzt gleyma. Hinsvegar
er gengislækkunin og efnahags-
þróunin seinasta áratuginn of
langt mál til þess að rekja það
í þetta skipti.
Það er einkum fernt, sem ræð-
ur verðlagsþróuninni á íslandi:
afgreiðsla fjárlaga, útlán bank-
anna, verðlag erlendis og að-
gerðir launþegasamtakanna í
kaupgjaldsmálunum.
FJÁRLÖGIN
Með afgreiðslu fjárlaga fyrir
1950 var brotið í blað í dýrtíðar-
málunum, en sú afgreiðsla hefði
verið óframkvæmanleg án geng-
islækkunar. Greiðsluhaliinn hjá
ríkissjóði var — frá peningahlið-
inni — helzta uppspretta dýrtíð-
arinnar. Dýrtíð, sem er þannig
til komin, er einskonar skatt-
lagning. Sumir fá tekjur, sem
greiddar eru með halla hjá rík-
inu, en allur almenningur fær
minna en áður fyrir peningatekj-
ur sínar vegna verðhækkananna.
Raunverulegar tekjur flytjast þá
milli borgaranna, án þess slíkt
sé gert eftir venjulegum skatta-
leiðum. Það sem brýnast var að
gera var, að stöðva myndun
nýrrar dýrtíðar, þ. e. þennan til-
flutning teknanna með verð-
hækkunum. Launþegasamtökin
eru sífellt með nýjar kaupkröfur
þegar svona stendur á, sem ekki
er óeðlilegt. Dýrtíðarskrúfan er
í fullum gangi svo lengi sem ný
dýrtíð myndast (og greiðslujöfn-
uðurinn er svo eftir því, ef geng-
inu er haldið óbreyttu). Verðlag
getur hækkað af öðrum orsökurn
en þessum, en mér finnst rétt að
nota orðið dýrtíð fyrst og fremst
um svona þróun.
1946 til 1951 versnuðu þau um’batnað síðan 1953, og ennþá
30%. Þjóðin fékk næstum þriðj-j minna er vitað um hvað fram-
ungi minni innflutning fyrir j undan er. Rikisstjórnir Bretlands
sama útflutningsmagn. Og á- j og Danmerkur hafa þessa dagana
standið hefir lítið breytzt. Að verið að gera sérstakar ráðstaf
sjálfsögðu er svona óhagstæð þró-
un gífurlegt áfall fyrir þjóð sem
er með atvinnulíf þar sem utan-
anir á sviði efnahagsmálanna,
vegna versnandi afkomu út á við,
sem stafa af þvi að verzlunar-
VERÐLAG ERLENDIS
Haustið 1949 og veturinn 1949
—50 var það almenn skoðun að
framundan væri fremur lækk-
andi en hækkandi verðlag. Þetta
reyndist rétt að nokkru le.yti. Út-
flutningsafurðirnar lækkuðu til-
finnanlega á árinu. En síðan
sem um var fjallað, ályktun búfjárræktarnefndar varðandi brauzt Kóreustyrjöldin út í júní,
Varnargirðiiigunum verði haldið við
og styrklar, segir l)únaðar|)in<r
4 NÝAFSTÖÐNU búnaðarþingi var það meðal seinustu málanna,
ríkisverzlunin er stór þáttur og' kjörin hafa versnað að miklum
framleiðsla til útflutnings burð- j mun undanfarna mánuði.
arásinn.
Taflan sýnir einnig verðlækk-
un á útflutningnum 1950, sem
skýrir meðfram hvers vegna fisk-
verðið til sjómanna var ekki
hækkað, eins og við próf. Ólafur
höfðum gert ráð fyrir.
sauðfjársjúkdómavarnir gegn þurramæði og garnaveiki.
Ályktun í máli þessu frá bú-
f járræktarnefnd þingsins var
samþykkt, en þar segir m.a. svo:
V ARN ARGIRÐING AR
Búnaðarþing beinir þeirri ein-
dregnu áskorun til sauðfjársjúk-
dómanefndar, að hún verði vel á
verði gagnvart útbreiðslu þurra-
mæði og garnaveiki, með því að
halda við og styrkja þær varnar-
girðingar, sem til eru og hafa
daglegt eftirlit með þeim varnar-
linum, sem umlykja sýkt og
grunuð svæði. Ennfremur verði
hafðir verðir við hlið og í óbyggð
um, þar sem varnargirðingar eru
ófullnægjandi varzla.
SLATRUN
Bannað verði að flytja slátur-
fé yfir varnarlínur, eftir því sem
unnt er. Sé það ekki hægt, verði
slátrunin skipulögð þannig, að
hægt sé að koma við ströngu
eftirliti með henni.
ÞURRAMÆÐI
í þeim hólfum, þar sem þurra-
mæði hefur komið upp og von-
laust er að útrýma með tak-
mörkuðum niðurskurði, verði
höfð fjárskipti svo fljótt, sem
verða má, á minni eða stærri
svæðum eftir þörfum.
Ætlaði að hefna sín
oíz kveikja í hásinu
í FYRRINÓTT VAR lögreglunni
gert aðvart, að maður hefði brot-
izt inn í lítið timburhús við Klapp
arstíginn. Var skjótt brugðið við.
Komu lögreglumenn þar að manni
jnni í húsinu, sam var í þann Veg
jnn að bera að því eld.
Hafði hann stökkt steinolíu á
þar inni, en var ekki búinn að
kveikja á eldspýtunni, er tendra
skyldi með bálið, er lögreglan kom
á vettvang.
eða þrem mánuðum eftir að geng
islækkunarlögin voru samþykkt
af Alþingi. Eftirfarandi tafla
sýnir þróun verðlagsins á inn-
og útflutningi þjóðarinnar, að
óbreyttu gengi.
LAUNÞEGASAMTÖKIN
Þá er eftir hlutur launþega-
samtakanna. Fyrst er að minna á
almennu kauphækkunina 1949.
Þau blöð sem mest vörðu hana
voru sömu blöðin sem vildu fara
niðurfærsluleiðina. Síðan komu
svo samþykktir og áskoranir laun
þegasamtakanna um alls konar
ráðstafanir til launahækkana, ef
gengið yrði fellt. Mig rekur ekki
minni til að einn einasti maður
hafi hreyft því að kaupgjaldið
yrði bundið meðan verðlagið á
innfluttu vörunum væri að laga
sig eftir hinu nýja gengi, og sam-
þykktir launþegasamtakanna
sýna að þau voru ekki til við-
tals um neitt slíkt. Þá virtust þau
heldur ekki gera sér grein fyru'
muninum á slíkum verðhækkun-
um og því, sem ég hef kallað
dýrtíð hér að framan. Við próf.
Ólafur lögðum því til að kaup-
gjaldið skyldi hækka eftir viss-
um reglum fram til 1. júlí árið
eftir, í þeim tilfellum þar sem
launin að öðru leyti héldust
óbreytt. Launþegasamtökin gerðu
engar yfirlýsingar um það, að of
langt væri gengið til móts við
þau, þVert á móti. Þegar Alþingi
fór að fjalla um frumvarpið
beittu þau áhrifum sínum til þess
að fá ýmsar skaðsamlegar breyt-
ingar gerðar, sem allar leiddu til
örari hækkunar kaupgjalds og
verðlags. Þetta eru þá þeirra
framlög til málanna.
En það var ekki nóg með það,
að launþegasamtökin féllust á
ákvæði gengislækkunarlaganna
þegar þau voru sett. Þegar ákvæð
in um launahækkanir skv. vísi-
tölu runnu út sumarið eftir
(1951), þá voru þau framlengd
með samningum við atvinnurek-
endur.
DESEMBERSÆTTIN
Ýmislegt lof hefur verið skrifað
um lausn verkfallsins í desember
1952, sumt þá — annað nú.
Taflan hér að framan sýnir
meðfram hvers vegna hækkun
kaupgjaldsins í desember 1952
Verðvísitölur inn- og útflutnings 1946—1953, og viðskiptakjör
miðað við óbreytt gengi. 1946=100.
/ Verðvísitölur
Ár Innflutnings Útflutnings Viðskiptakjör
1946 100 100 100
1947 113 109 96
1948 127 111 87
1949 126 104 83
1950 128 95 74
1951 165 117 70
1952 168 120 71
1953 155 118 76
Á undanförnum árum hefir að
sjálfsögðu verið margsinnis bent
á ýms þau atriði sem skýrt koma
fram í töflunni. Fyrst er það að
frá 1949 til 1952 hækkaði inn-
flutningsverðlagið um kringum
33%. Prófessor Ólafur Björnsson
og ég töldum óverjandi að reikna
með öðru en óbreyttu verðlagi á
1 innflutningnum, þar sem fullt
Hús þetta notar reiðhjólaverk- ejns jjkiegt var að hann myndi
smiðjan Fálkinn fyrir geymslu á jækka eins og hækka.
hlutum í reiðhjólum, skellinöðrum
og ýmsu fleiru.
Mun maðurinn hafa ætlað að
hefna sín á fyrirtækinu þar sem
honum hafði verið sagt upp vinnu
þar nýlega.
Svo mikilvægt sem framan-
greint atriði er, þá sýnir taflan
þó aðra hlið þróunarinnar, sem
er ennþá þýðingarmeiri, en það
er hina stórkostlega óhagstæðu
_' þróun verzlunarkjaranna. Frá
— Ræða Bjarna
BenedlktsioRar
Framh. af bls. 2
fordæmum, sem ríkisstj. hefur
farið, að koma ekki með till. um
rannsókn á fyrstu stigum máls-
ins. Enda sjá það allir, að það
er þýðingarlaust að fyrirskipa
rannsókn á kröfum, sem ekki eru
fram komnar. Hv. þm. (Hannibal
Valdimarsson), heldur því fram,
að ríkisstj. hefði átt, jafnvel áð-
ur en samningum var sagt ' upp,
mörgum vikum áður en fyrir )á,
hvaða kröfur voru gerðar, að
fyrirskipa rannsókn í málinu, á
þeim staðreyndum, er skiptu
höfuðmáli varðandi lausn deil-
unnar.
Ég spyr: Hvernig er hægt
að rannsaka kröfur, sem ekki
liggja fyrir, sem enginn veit,
hverjar verða? Ilvernig er
hægt að kanna staðreyndir
þeirrar deilu, sem ekki er en#
hafin? Það er ekki nóg að
segja, að menn hafi vitað, að
deila var i uppsiglingu, að
menn hafi vitað, að það var
verið að undirbúa átök í þess-
um efnum. Það liggur engina
grundvöllur, hvorki til samn
inga á milli aðila né rann-
sóknar af hálfu ríkisvaldsins
eða neinnar aðgerðar, fyrr
heldur en tilteknar kröfur eru
bornar fram, og kröfurnar
voru ekki bornar fram fyrr
heldur en 17. febrúar.
Það má vel vera, að það sé að
tala fyrir daufum eyrum að tala
við þá monn, sem hér tala nú
sem aðalmálsvarar verkalýðs-
samtakanna í landinu, sem er auð
vitað allt annað heldur en verka-
lýðurinn sjálfur, vegna þess að
hann er í öllum stjórnmálaflokk-
um og ekki sizt í Sjálfstæðis-
flokknum, það má vel vera, að
það sé að tala fyrir daufum eyr-
um að tala við þessa málssvara
og vitna til skynsemdar þeirra
og góðvildar um það að reyna
að koma í veg fyrir þessa deilu,
ef nokkur kostur er.
En rikisstj. hefur gert þaö,
sem í hennar valdi hefur stað-
ið til þess að reyna að miðla
málum. Hún er ennþá fús til
þess að gera það, sem í henn-
ar valdi stendur. En undir-
staðan er sú, að aðilar fáist
til þess, að skoða staðreyndir
málsins og gera sér grein fyr-
ir hverjar afleiðingar verða af
verkum þeirra. Það má vel
vera, að öðrum hvorum deilu-
aðila takist að knýja fram mát
sitt, mcð valdi nú, en einmitt
reynslan af hinum si ítrekuðu
verkföllum hér á landi, sem
ekki hafa leitt til kjarabóta
fyrir veralýðinn, þrátt fyrir
stöðugar pappírsumbætuj,
ætti að gefa mönnum full-
komið tilefni til að átta sig á,
að nú sé ástæða til að taka
upp ný vinnubrögð. Vera kann
að svo verði ekki að þessu
sinni, en sá tími mun koma,
að alþjóð sannfærist um, að
varnaðarorð okkar nú eru
réttmæt.
setti ekki aRt úr reipunum. —
Lækkun verðlagsins var gerð
með greiðslum úr ríkissjóði og
fjárins aflað með sköttum, en
kaupgjaldshækkunin (3% -f 1%
orlofsgjald) féll á atvinnurek-
endur og þar með framleiðsltf-
kostnaðinn. En bati verzlunar-
kjara úr 71 í 76 á árinu 1953
hefur haft nægileg hagstæð áhrif
á þjóðartekjurnar til þess að
standa nokkurn veginn undir
kaupgjaldshækkuninni, ásamt DOUSTON, Texas. — Leopold
þeim tæknilegu og skipulagslegu Stokowski hefur tekið að sér
framförum, sem orðið hafa á stjórn sinfóníu-hljómsveitarinnar
tímabilinu. j í Houston á næsta hausti. Hefur
Ekki liggja fyrir neinar töhir, hann.verið ráðinn til þessa starfa
um það að verzlunarkjörin hafi’til þriggja ára.